پژوهش حاضر به دو بخش نظری و عملی تقسیم شده است ، بخش نظری شامل بررسی سرفصل ها و دیدگاه های زبان شناسان و نیز بررسی پژوهش های انجام شده در این حیطه می شود. در بخش عملی بیست گویشور که ملاک اصلی انتخاب آن ها تسلط بر گونه ی فردوس بوده ، انتخاب شده و مورد مصاحبه قرار گرفته اند ؛ نمونه ی مورد بررسی را تعدادی واژه برگرفته از فهرست سوادش ، تعدادی واژه ی فرهنگی و نیز جملاتی برگرفته از ضمیمه ی گنجینه ی گویش شناسی فارس (سلامی :1383) تشکیل می دهد. داده ها پس از جمع آوری ، مورد بررسی زبان شناختی قرار گرفتند و در بخش های آوایی ، صرفی- نحوی و واژگان مقایسه ای میان گونه ی فردوس و فارسی معیار صورت گرفت. سپس فصول افتراق دو گونه ، به لحاظ تاریخی نیز مورد بررسی قرار گرفتند. تفاوت میان دو گونه در هر سه حوزه ی نظام آوایی ، صرف و نحو و واژگان مشاهده شد که در این بین واژگان فرهنگی دارای بیشترین تفاوت بودند. دخالت عواملی چون سرعت و سیر متفاوت تحول نسبت به فارسی معیار و بعضی قرض گیری ها در ایجاد این تفاوت ها روشن گشت ، همچنین مشخص شد که در گونه ی فردوس بسیاری از ساخت ها و مفردات ابتدای دوره ی زبان های ایرانی نو ، هنوز به کار می رود.