در عملیات برداشت و پس از برداشت برنج، بیشترین ضایعات در فرآیند تبدیل شلتوک به برنج سفید اتفاق می افتد. این ضایعات به صورت ترک خوردگی و در نهایت شکستگی دانه دیده می شود. فرآیند تبدیل شلتوک به برنج سفید پس از خشک کردن و رساندن شلتوک به یک سطح رطوبت مورد نظر، شامل مراحل گسترده ای می باشد. مشخص کردن سطوحی از رطوبت که بیشترین و کمترین ضایعات را در هر مرحله از فرآیند تبدیل شلتوک به برنج سفید باعث می شود و نیز تعیین مراحلی که بیشترین ضایعات در آن مرحله اتفاق می افتد جزو اهداف تحقیق حاضر بود. به منظور بررسی میزان ضایعات در مراحل مختلف فرآیند تبدیل، آزمایشهایی به صورت فاکتوریل اسپلیت -پلات و بر پایه طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار پیاده شدند. رطوبت شلتوک در 5 سطح، شامل: سطوح رطوبت 5/7، 5/8، 5/9، 5/10 و 5/11 درصد و رقم در 2 سطح، شامل: رقم خزر و هاشمی به عنوان فاکتورهای اصلی به صورت فاکتوریل و مراحل تبدیل در 9 سطح، شامل: خشک کن، بالابر خشک کن، بوجار، بالابر بوجار، پوست کن، سفیدکن، بالابر سفیدکن و درجه بند بودند که به صورت فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد اثرات هر یک از فاکتورها، اثرات دو جانبه و سه جانبه آنها بر درصد شکستگی دانه در سطح احتمال 5 درصد معنی دار است. همچنین کمترین یا بیشترین درصد شکست ایجاد شده برای دو رقم در مراحلی که شکل دانه ورودی و خروجی به آنها مشابه بود، در سطوح رطوبت یکسان به وجود آمد. در طی فرآیند تبدیل، شکستگی در مرحله سفیدکردن و سپس پوست کنی در هر سطح از رطوبت نسبت به مراحل دیگر بیشتر بود. با افزایش درصد شکستگی دانه در طی فرآیند تبدیل، درصد ترک کاهش یافت. افزوده بر این به منظور بررسی اثر سختی روی درصد شکست، میزان سختی در رطوبت های مختلف و برای دانه های شلتوک، قهوه ای و برنج سفید اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با کاهش رطوبت، سختی دانه ها تقریباً به صورت خطی افزایش می یابد. همچنین بررسی ها حاکی از آن بود که سختی دانه عامل مناسبی جهت پیش بینی شکست دانه در مراحل سفیدکردن، بالابرها، درجه بندی و بوجاری است، اما بین سختی دانه و شکست حاصل از کل مراحل و مرحله پوست کنی رابطه خطی مناسبی بدست نیآمد.