چکیده : یکی از دانه های روغنی مهم، آفتابگردان می باشد که سطح زیر کشت و تولید آن در ایران در سالهای اخیر روند صعودی داشته است. در حدود 8/11 درصد از تولید جهانی روغن نباتی، به آفتابگردان اختصاص دارد. مزیتهای نسبی آفتابگردان در مقایسه با برخی دیگر از گیاهان روغنی عبارتند از : طول دوره رویش کوتاه، سازگاری با شرایط آب و هوایی، نیاز آبی تقریبا کم (حدود 700-500 میلیمتر )، تحمل نسبی به تـنش خـشکی، درصد بالای روغن با کیفیت بسیار خوب و ...از طرف دیگر با توجه به محدودیت منابع آب توصیه می شود که کم آبیاری به عنوان یک گزینه موثر به منظور افزایش بهره وری وکارایی مصرف آب در طرح ها و پروژه های آبیاری مد نظر قرار گیرد. با توجه به مطالب بیان شده، در این تحقیق به ارزیابی اثر روشهای آبیاری معمولی،کم آبیاری تنظیم شده و کم آبیاری به صورت خشکی موضعی ریشه بر بهره وری آب، کارایی مصرف آب، عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان پرداخته شد. این تحقیق در فصل زراعی 89-1388 در مزرعه تحقیقات آبیاری دانشکده مهندسی علوم آب - دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا گردید رقم بذر کشت شده hysun33 بود. 5 تیمار آبیاری در نظر گرفته شد. برای کل تیمارها تا قبل از مرحله استقرار گیاه (8-6 برگه شدن) آبیاری معمولی انجام گرفت. سپس بعد از آن تیمارها به صورت آبیاری معمولی (ci)به میزان 100% نیاز آبی گیاه، کم آبیاری تنظیم شده) rdi70 و rdi50 (به ترتیب به میزان 70% و 50% نیاز آبی گیاه و همچنین خشکی موضعی ریشه ) prd70 و prd50 ( به ترتیب به میزان 70% و 50% نیاز آبی گیاه اجرا گردید. طرح در قالب بلوکهای کامل تصادفی ودر سه تکرار انجام شد. از مدل aquacrop نیز برای تخمین میزان محصول، بیوماس، بهره وری آب و برای مقایسه با نتایج مزرعه ای استفاده گردید. در این تحقیق اثر تیمارهای آبیاری بر عملکرد دانه آفتابگردان در سطح 1 درصد معنی دار بود. بر این اساس بیشترین عملکرد دانه مربوط به تیمار آبیاری معمولی با 7/6687 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد دانه در اختیار تیمارهای آبیاری prd50 و rdi50با میانگین به ترتیب 3/3537 و 3/3615 کیلوگرم در هکتار می باشد .اما بین تیمارهای مختلف آبیاری به لحاظ درصد روغن اختلاف معنی دار مشاهده نشد. اثر تیمارهای آبیاری بر میزان عملکرد روغن، در سطح 1 درصد معنی دار ولی بر مقدار درصد روغن معنی دار نبود. بطوریکه بیشترین و کمترین عملکرد روغن به ترتیب مربوط به تیمار آبیاری معمولی و rdi50و با میانگین 3553 و3/1464 کیلوگرم در هکتار بود. در مورد شاخص بهره وری آب آبیاری برای عملکرد دانهwp(ir) y، بین تیمارهای مختلف آبیاری تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. بیشترین wp(ir)y با میانگین 62/11،37/11 و12/11 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار به ترتیب مربوط به تیمارهای آبیاری rdi50، prd50 و rdi70 می باشد. تیمارهای آبیاری prd70 و معمولی با میانگین، 83/10 و 74/10 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار دارای کمترین wp(ir)y میباشند. بر طبق نتایج تیمارهای آبیاری مختلف، شاخص کارایی مصرف آب برای عملکرد دانه wuey را به طور قابل ملاحظه ای تحت تأثیر قرار ندادند. بزرگترین wuey مربوط به تیمارهای آبیاری rdi50 ، prd 50 و rdi70 به ترتیب با میانگین 88/13، 59/13، 29/13 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار می باشد. کوچکترین wuey نیز متعلق به تیمارهای آبیاری prd70 و معمولی و به ترتیب با میانگین 95/12 و 84/12 کیلوگرم بر میلیمتر در هکتار می باشد. در پایان مقایسه نتایج مزرعه ای با نتایج مدل aquacrop نشان داد که این مدل از توانای نسبتاً مناسبی جهت تخمین میزان محصول، بیوماس، بهره وری آب برخوردار است.

تخمین نیاز آبی گیاه، با توجه به کمبود آب می تواند به صرفه جویی در میزان آب آبیاری و نیروی انسانی کمک شایانی کند. تنش خشکی از مهم ترین فاکتورهای کاهش رشد و نمو در گیاهان است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی فنولوژی گیاه پوششی فرانکنیا و تاثیر روش های آبیاری معمولی و کم آبیاری تنظیم شده بر روی آن بود. آزمایش تحت طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. با منظور نمودن تیمارهای 1t (شاهد، 100 درصد ظرفیت زراعی) ، 2t (70 درصد ظرفیت زراعی)، 3t (50 درصد ظرفیت زراعی). ویژگی های فیزیولوژیکی شامل: پرولین ، کلروفیل ، قندکل و نشت الکترولیت و ویژگی های رشدی شامل: وزن تر وخشک ریشه و بخش هوایی ، طول ریشه و راندمان مصرف آب اندازه گیری شدند. نتایج نشان دادند ، تاثیر تنش آبی بر میزان پرولین، قندهای محلول، کلروفیل، نشت الکترولیت، وزن تر وخشک ریشه و بخش هوایی، طول ریشه وراندمان مصرف آب در سطح 1 درصد معنی دار بودند. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان تجمع پرولین، قندهای محلول و نشت الکترولیت در تیمار 50 درصد آبیاری به دست آمد و بالاترین وزن تر و خشک ریشه و بخش هوایی و همچنین طول ریشه در تیمار شاهد مشاهده شد. از نظر راندمان مصرف آب بین تیمار شاهد (100) و 70 درصد آبیاری اختلاف معنی داری مشاهده نشد ولی بالاترین میزان راندمان مصرف آب در تیمار 70 درصد آبیاری مشاهده شد. جهت داشتن بالاترین راندمان مصرف آب در این گیاه می توان از تنش رطوبتی 70 درصد استفاده کرد، که نشان دهنده صرفه جویی در مصرف آب به میزان 30 درصد می-باشد.

تنش آبی از مهمترین عوامل محدود کننده عملکرد بخصوص در محصولات زراعی بشمار می رود و از این حیث بخش عظیمی از تصمیم گیری های مدیریتی و برنامه ریزی های آبیاری را به خود اختصاص داده است. به منظور بررسی و به کمیت درآوردن این فاکتور، تا کنون شاخص های متعددی ارائه شده است که از مهمترین آنها می توان به شاخص تنش آبی گیاه به روش ایدسو اشاره کرد که با استفاده از درجه حرارت برگ به برآورد تنش آبی وارده به گیاه می پردازد و مهم ترین پارامتر تاثیر گذار بر این شاخص میزان رطوبت ناحیه توسعه ریشه است. این تحقیق در سال زراعی 1392- 1391 در اراضی کشت و صنعت نیشکر سلمان فارسی در ماه های اردیبهشت الی مهر در مزرعه r8-1 در جنوب اهواز انجام شد. به منظور بدست آوردن پارامترهای لازم در محاسبه شاخص تنش آبی گیاه(c.w.s.i ) نیشکر راتون اول واریته "cp48-103" وپس از آن، برقرار نمودن رابطه بین شاخص تنش آبی گیاه نیشکر با درصد رطوبت حجمی خاک ناحیه ریشه و همچنین با درصد رطوبت غلاف برگ که به عنوان روش استاندارد در برنامه ریزی آبیاری این محصول مورد استفاده قرار می گیرد. داده های صحرایی برداشت شده در این تحقیق شامل؛ دمای هوا ،دمای دماسنج مرطوب، دمای پوشش سبز گیاه، درصد رطوبت خاک ناحیه ریشه و درصد رطوبت غلاف برگ گیاه می باشند. از پارامترهای مهم شاخص تنش آبی گیاه ، خط مبنای پایینی یا خط بدون تنش می باشد و آن، بیانگر رابطه بین اختلاف درجه حرارت پوشش سبز با درجه حرارت هوا "tc - ta" و کمبود فشار بخارهوا v.p.d"" می باشد.برای بدست آوردن این پارامتر، اندازه گیری دمای پوشش سبز در آن قسمت از مزرعه انجام میشود که حدود 48 ساعت قبل آبیاری شده وگیاه درحال پتانسیل، تعرق می نماید. در این تحقیق خط مبنای پایین در روزها و ماه های مختلف فصل رشد بدست آمد. تحلیل آماری نشان داد بین این خطوط تفاوت معنادار وجود ندارد لذا می توان برای کل طول دوره رشد، یک رابطه واحد ارائه کرد. پارامتر دیگر در شاخص تنش آبی، خط مبنای بالایی است، که بیانگر حداکثر اختلاف درجه حرارت بین دمای پوشش سبز و دمای هوا است و زمانی اتفاق می افتد که تعرق گیاه متوقف شده و گیاه در تنش کامل باشد. در این حالت، این خط مستقل از کمبود فشار بخار هوا شده و به صورت خطی افقی در می آید. این خط، وابسته به خط مبنای پایینی می باشد. در این تحقیق رابطه خط مبنای بالایی، برای ماه های مختلف دوره کشت بدست آمد. همچنین مقدار شاخص تنش آبی گیاه در ماه های مختلف و در روزهای مختلف از دور آبیاری و در هشت نقطه از مزرعه که دستگاه رطوبت سنج tdr کارگذاشته شده بود محاسبه شد و رابطه رگرسیونی بین شاخص تنش آبی و رطوبت ناحیه ریشه برای ماه های مختلف و همچنین برای کل دوره رشد بدست آمد. همچنین شاخص تنش آبی برای گیاهان قسمتی از مزرعه که چند روز از آبیاری آنها گذشته و گیاه تا حدودی با کمبود آب برای تعرق مواجه بوده، محاسبه شد. از این گیاهان نمونه گیری و رطوبت غلاف برگشان در آزمایشگاه اندازه گیری و در نهایت رابطه رگرسیونی بین درصد رطوبت و مقدار شاخص تنش آبی متناظر با آنها بدست آمد. با داشتن درصد رطوبت مجاز و استفاده از روابط بدست آمده میتوان مقدار تنش آبی مجاز را بدست آورد، سپس با مراجعه به مزرعه و اندازه گیری دمای هوا و پوشش سبز، مقدار شاخص تنش آبی مزرعه را محاسبه کرد و اگر از شاخص مجاز بزرگتر باشد مزرعه نیاز به آب داشته و در غیر اینصورت رطوبت مزرعه مناسب خواهد بود. همچنین با داشتن روابط بدست آمده می توان سناریو های مختلف آبیاری را به راحتی اعمال کرد.

این تحقیق به منظور به دست آوردن شاخص بهره وری آب محصولات گندم، جو، ذرت و یونجه در برخی از شبکه های آبیاری و زهکشی استان خوزستان انجام پذیرفت. شبکه های مورد مطالعه در این تحقیق، اوان، دز، مارون، شاوور، کرخه، گتوند، شادگان، رامشیر و فجر وجایزان می باشد. همچنین نقشه بهره وری شبکه ها، توسط نرم افزار arc gis رسم گردید. در انتها تاثیر باران موثر، بر روی شاخص بهره وری مورد مطالعه قرار گرفت. هدف از به دست آوردن شاخص بهره وری آب، ارائه یک الگوی کشت مناسب با بهره وری مصرف آب در شبکه های مورد مطالعه می باشد. دو عامل اصلی در بررسی بهره وری آب، عملکرد محصولات و آب مصرفی می باشد. داده های مربوط به عملکرد محصولات، از جهاد کشاورزی استان خوزستان اخذ شد. آب آبیاری محصولات نیز از سازمان آب و برق استان خوزستان گرفته شد. در برخی از شبکه ها به دلیل مصرف آب آبیاری زیاد، بهره وری کاهش چشمگیری داشته است. نتایج این تحقیق نشان داد، بالاترین بهره وری آب در محصول گندم به ترتیب به شبکه های، اوان، گتوند و شادگان با بهره وری 03/1، 98/0 و 86/0 کیلوگرم بر مترمکعب اختصاص دارد. در محصول جو، گتوند، شادگان و کرخه به ترتیب 84/0، 73/0 و 72/0 کیلوگرم بر مترمکعب بالاترین بهره وری را دارند. در محصول ذرت، بهترین بهره وری مربوط به شبکه های شاوور، کرخه و مارون، به ترتیب 89/0، 74/0 و72/0 کیلوگرم بر مترمکعب اختصاص دارند. در نهایت در محصول یونجه، شبکه های کرخه و رامشیر با متوسط بهره وری 47/1 و 22/1 کیلوگرم بر متر مکعب بهترین بهره وری را از آن خود کرده اند. نکته قابل توجه در این تحقیق، پایین بودن بهره وری آب در شبکه آبیاری و زهکشی دز می باشد. علی رغم عملکرد بسیار مطلوب محصولات در این شبکه، به دلیل مصرف بیش از اندازه آب آبیاری در این شبکه، بهره وری آب کاهش یافته و از لحاظ مدیریت مصرف آب این شبکه جایگاه خوبی در میان شبکه ها ندارد. برخلاف شبکه دز، شبکه شادگان می باشد. در این شبکه علی رقم پایین بودن عملکرد محصول، به دلیل پایین بودن مصرف آب آبیاری، بهره وری مناسبی در گندم و جو دارد. بعد از به دست آوردن بهره وری آب تمام محصولات، در تمام شبکه ها، توسط آزمون های آماری، آن ها را آزموده و اختلافشان در سطح معنی داری پنج درصد، مورد ارزیابی قرار داده شد و آن دسته از شبکه هایی که بهترین بهره وری در هر محصول دارند، انتخاب شد. در نهایت الگوی کشت مناسب با بهره وری به دست آمده پیشنهاد گردید. این الگوی کشت، با الگوی کشت در حال اجرا در شبکه، مقایسه ودر نهایت الگوی کشت نهایی معرفی و ارائه گردید. در قسمت دوم این تحقیق، تاثیر باران موثر بر شاخص بهره وری آب مورد ارزیابی قرار گرفت. بهره وری آب قبل و بعد از تاثیر باران با یکدیگر، توسط آزمون تی-جفتی مقایسه شد و نتیجه آن این بود که در گندم، جو و یونجه در سطح معنی داری پنج درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. ولی در ذرت این اختلاف بسیار اندک بود و معنی دار نشد. علت آن، کشت ذرت در تابستان و عدم بارش قابل ملاحظه در تابستان می باشد.

‏قاب ها را می توان به صورت ‎‏«پایه های فوق کامل» در نظر گرفت به گونه ای که این خاصیت فوق کامل بودن‏، آن ها را نسبت به پایه های متعامد یکه بسیار انعطاف پذیرتر کرده است. در این پایان نامه بعد از تعاریف اساسی ابتدا با اثبات قضیه ای نشان خواهیم داد که نظریه ی قاب ها برای یک فضای کرین و این نظریه برای فضای هیلبرت مرتبط با آن هم ارز است. بـالاخره ثـابـت مـی کنـیـم که در هر عملگر خود القاء یک به یک و کراندار مانند ‎$ w‎ $‎‏‎ شـرط ‎$ 0 ‎ otin ‎spec(w)‎ $‎‏،‎‎ مـعـادل است بـا بـرابـری فـضـای هیلبرت بـا فـضـای کـریـن مربوطه (یعنی ‎$ ‎h=hw‎ $‎).‎ ‎ ‏سپس ابزار اساسی نظریه ی قاب ها را برای فضای کرین تعریف خواهیم کرد و با استفاده از آن ها به بیان نتایجی می پردازیم.

این آزمایش با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی با 8 تیمار و در 3 تکرار با هدف اصلی تعیین دوره بحرانی رقابت علفهای هرز با سیب زمینی در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان انجام شد. تیمارها شامل دو گروه 4 تایی بودند. در گروه تیمارهای (weed free) به مدتهای 3، 6، 9 و 12 هفته پس از سبزشدن سیب زمینی، مزرعه عاری از علفهای هرز نگه داشته شد و در گروه تیمارهای (weed infested) به مدتهای 3، 6، 9 و 12 هفته پس از سبزشدن سیب زمینی به علفهای هرز اجازه رقابت داده شد. در بین تیمارهای گروه اول، وقتی علفهای هرز به مدت 6 و 9 هفته وجین شدند کافی بود تا با تیمار شاهد که در سر تا سر دوره رشد از وجود علفهای هرز حفظ شده بود، اختلاف معنی داری از نظر عملکرد نداشته باشند و در گروه دوم نیز سیب زمینی توانسته بود فقط به مدت 3 هفته وجود علفهای هرز را تحمل کند بدون اینکه کاهش معنی داری در عملکرد بوجود آید. از انطباق کوتاه ترین دوره در گروه اول و بلندترین دوره در گروه دوم که منجر به کاهش منجر به کاهش معن دار عملکرد نشده باشند، دوره بحرانی رقابت یا دوره ای که در آن مبارزه با علفهای هرز حداکثر کارآیی را دارد حاصل می گردد و در این آزمایش برای عملکرد کل و بازار پسند دوره بحرانی رقابت علفهای هرز بین خاکدهی و گلدهی (سه هفته دوم بعد از سبز شدن سیب زمینی) بدست آمد. زمان دقیق تر دوره بحرانی با استفاده از تقاطع منحنی های درصد کاهش عملکرد نسبت به شاهد در تیمارهای دو گروه، هفته پنجم بعد از سبزشدن سیب زمینی بدست آمد. ضریب همبستگی بین عملکرد بازار پسند با سطح برگ علفهای هرز، سطح برگ سیب زمینی، بیومای علفهای هرز، بیوماس سیب زمینی و درصد بیوماس علف هرز ار بیوماس کل کانوپی به ترتیب 41، 88، 88، 86، 89 درصد بوده است . در تحقیقات دیگر هم مرود آخر بالاترین ضریب همبستگی را داشته است . در تیمارهای گروه weed infested افزایش دوره رقابت باعث کاهش تراکم و کاهش درصد عملکرد بازارپسند از عملکرد کل با ضریب همبستگی 89، 81 شده است . هم چنین ضریب همبستگی برای ارتباط بین بیوماس سیب زمینی و بیوماس و علف هر 89 درصد بوده است . در بررسی روند تغییرات انالیزهای رشد در سیب زمینی lai به علت پیری و ریزش برگها از هفته نهم شروع به کاهش نموده و nar از همان اوایل دروه رشد به علت سایه اندازی برگها روند کاهشی داشته و cgr قسمت هوایی تا هفته ششم افزایش و با شروع غده دهی و انتقال مواد به غده ها روند کاهشی داشته است . هر سه پارامتر در تیمارهای weed infested در سطح پایین تری نسبت به تیمارهای weed free قرار داشته اند.