ذخیره ماهرآباد در جنوب غربی شهرستان بیرجند قرار دارد. محاسبات دماسنجی و فشار سنجی توده نفوذی بیانگر جایگیری پورفیری های گرانودیوریتی در دمای c°10 ± 758، فشار kbar 2/0± 4/1 و شروع تبلور در عمق تقریبی 5/5 کیلومتری دارد. طبق محاسبات تبادلات جرمی در زون پتاسیک، مقادیر na، k، s، cu و au افزایش یافته و این مسأله با فراوانی سولفیدهای مس دار اولیه داخل رگچه های اولیه تیپ های a، ac و ‍c همخوانی دارد. مجموعه کانیهای ممیّز زون دگرسانی پروپیلیتیک شامل کلریت جایگزین هورنبلند (و یا بیوتیت) به همراه مقادیر فراوان اپیدوت (51/36-19/20 xps =) که جانشین پلاژیوکلازهای کلسیک شده است. دگرسانی فیلیک به دو شکل انتخابی و فراگیر عمل نموده است. در نوع انتخابی، پلاژیوکلازها به سریسیت (95/0 – 75/0xk = ) تبدیل شده و کانیهای مافیک (بیوتیت و آمفیبول) توسط کلریت (77/0-70/0xmg = ) جایگزین شده و در دگرسانی فراگیر همه کانیها سریسیتی شده اند. در زون دگرسانی آرژیلیک بدلیل تخریب کامل کانیهای مافیک اولیه و پلاژیوکلازها، این سنگها کاهش جرمی و حجمی قابل توجهی نشان می دهد (80/7- و 00/15- درصد). لگاریتم مقادیر fo2 و fs2 طی ته نشست سولفیدها در زون پتاسیک، به ترتیب در محدوده 28- تا 38- و 6- تا 5/8- و تحت شرایط سولفیداسیون حدواسط (is) تخمین زده می شود. طلای خالص بصورت ادخال در داخل دانه های سولفایدی و یا بصورت طلای خالص در طول مرز دانه های کوارتز یا سایر کانیهای سیلیکاتی دیده می شود. تغییرات ترکیبی سیستماتیک کانیهای شاخص دگرسانی هیدروترمالی مثل بیوتیت، سریسیت، کلریت و اپیدوت در سرتاسر ذخیره، جهت محاسبه نسبت های فوگاسیته هالوژن سیالات هیدروترمالی بکار برده شده است. مقادیر میانگین (log (fh2o/fhf، (log (fhf/fhcl وlog (fh2o/fhcl) برای سیالات هیدروترمالی مرتبط با توده گرانودیوریتی به ترتیب برابر 7/4، 1/4 و 41/1- ؛ زون پتاسیک به ترتیب برابر 63/5، 35/4 و 36/2- ؛ و زون فیلیک به ترتیب برابر 72/6؛ 44/4 و 51/3- بدست آمده است. این تغییرات حاکی از کاهش غلظت فلوئور و کلر از بخشهای مرکزی به سمت زونهای حاشیه ای ذخیره می باشد. الف) با فرض حاکمیت فشار لیتوستاتیک در طول تکوین زون پتاسیک دمای به تله افتادن c°460 و شوری 45 درصد وزنی بدست آمده بنابراین فشار در زمان به تله افتادن bar350 ~ و عمق km 3/1 ~ زیر سطح قدیمی (paleosurface) بوده است. ب) در فلوئید اینکلوژن های زون فیلیک پیک th c°350-330 و شوری 42-38 درصد وزنی با فشار هیدرواستاتیک bar 125-100 و عمق km2/1-1 ~ زیر سطح قدیمی در انطباق است. ج) با فرض حاکمیت فشار هیدروستاتیک حین تکوین زون آرژیلیک، مقادیر بدست آمده برای th (c°230-210) و شوری (18-16 درصد) با فشار تقریبی bar80 ~ و عمق km8/0~ زیر سطح قدیمی ذخیره ماهرآباد در انطباق می باشد. کاهش سیستماتیک اکتیویته فلوئور و کلر در سیالات هیدروترمالی به نحوی در ارتباط با کاهش کلی دما، فشار، شوری، فوگاسیته اکسیژن (fo2)، فوگاسیته سولفور (fs2) و دانسیته سیالات هیدروترمالی از بخشهای مرکز به سمت زونهای بیرون ذخیره می باشد.

نهشته های کائولن، آلونیت و پرلیت کوجنق در 18 کیلومتری شمالغرب مشکین شهر، استان اردبیل واقع شده است. این منطقه در روی محور زون دگرسانی اهر – جلفا (ارس باران) قرار دارد. ایگنمبریت ها و گدازه های آندزیتی تا تراکی آندزیتی سنگ های قالب محدوده مورد مطالعه را تشکیل می دهند. سنگهای دگرسان نیز شامل واحد های کائولن، آلونیت، سیلیس کریپتوکریستالین و پرلیت می باشند. گدازه های آندزیتی تا تراکی آندزیتی بعنوان سنگ منشاء متحمل دگرسانی هیدروترمالی شده و تبدیل به کائولن ها و آلونیت شده اند. دگرسانی های منطقه عمدتا شامل آرژیلیکی، آرژیلیکی پیشرفته، آلونیتی و سیلیسی می باشند. آنالیزهای xrd از نمونه های دگرسان در زون های مختلف آلتره آشکار نمودند که کانیهایی مثل کائولینیت، آلونیت و کلسدونی بعنوان کانیهای اصلی حضور دارند که توسط مقدار کمی آناتاز، روتیل و هماتیت بعنوان کانیهای فرعی همراهی می شوند. مشاهدات پتروگرافی نشان می دهند که پلاژیوکلاز، آمفیبول و پیروکسن فراوانترین کانیهای لاواهای آندزیتی تا تراکی آندزیتی بوده و بافت میکرولیتک پورفیری را به نمایش می گذارند. مطالعات ژئوشیمیایی در عرض پروفایل انتخابی حکایت از کاهش میزان عناصر fe، ca، k، na وmg از سمت سنگ منشأ به سمت زون دگرسانی سیلیسی دارد که بواسطه تخریب کانی های سیلیکاته (پلاژیوکلاز، پیروکسن وآمفیبول) سنگ مادر توسط سیالهای اسیدی می باشد. تنها k و na در زون آلونیتی تمرکز پیدا کرده که آن هم به علت حضور این دو عنصر در ساختمان آلونیت می باشد. میزان lreeها در زون کائولنی افزایش نشان می داد. بر اساس مطالعات صحرائی و ژئوشیمیایی فرآیند های هیدروترمالی هیپوژن عامل نهشت کائولن وآلونیت در کوجنق بوده است. با توجه به حضور آلونیت و گوگرد طبیعی، محلول های اسید- سولفات اپی ترمال نقش مهمی را در گسترش زونهای دگرسانی منطقه ایفا کرده اند. به نظر می رسد پرلیت های محدوده مورد مطالعه از دگرسانی ابسیدین ها تشکیل شده باشند.

منطقه مورد مطالعه در فاصله 7 کیلومتری شمالی معدن مس پورفیری سرچشمه، جنوب شهرستان رفسنجان، استان کرمان واقع می¬باشد. براساس تقسیمات زمین ساختی ایران، محدوده مورد مطالعه در جنوب شرقی کمربند تکتونوماگمایی ایران مرکزی و در بخش جنوب شرق کمربند ارومیه – دختر قرار می¬گیرد. سنگ¬های غالب در منطقه عمدتاً ترکیب تراکی¬آندزیت می¬باشند. این سنگ¬ها تحت تاثیر سیالات گرمابی در شرایط قلیایی و تقریباً اکسیدی دگرسان شدند. در محدوده مورد مطالعه دو فرآیند دگرسانی هیپوژن و تا حدی سوپرژن رخ داده است. دگرسانی هیپوژن در ابتدا به واسطه زون¬های دگرسانی از جمله پروپلیتیک، پروپلیتیک – فیلیک، پروپلیتیک – آرژیلیک و آرژیلیک آشکار می¬شود. فرآیند دگرسانی سوپرژن در جایی که زون¬های دگرسانی هیپوژن در معرض هوازدگی قرار گرفته¬اند تشکیل شدند. تصور می¬شود که در زون¬های دگرسانی هیپوژن، دگرسانی پروپلیتیک از نظر پاراژنتیکی اولیه بوده و سپس به واسطه دگرسانی¬های سریسیت و آرژیلیک پوشیده شده است. مطالعات موازنه جرمی عناصر مختلف نشان داد که سیال گرمابی در طی روند تکاملی خود از شرایط قلیایی- اکسیدان به اسیدی- احیایی تغییر ماهیت داده است. همچنین براساس شاخص¬های ژئوشیمیایی نظیر (ce+y+la)، (ba+sr)، (cr+nb)، pb و (fe+ti) آشکار گردید که فرآیندهای دگرسانی منطقه به واسطه عملکرد سیالات گرمابی عمدتاً درونزاد صورت گرفته¬اند.

محدوده اکتشافی نوچون به مساحت 1/9 کیلومتر مربع، در دامنه جنوب شرقی کوه ممزار، در 4 کیلومتری جنوب غرب معدن مس سرچشمه و 10 کیلومتری شمال شرق پاریز در موقعیت 45"49°55- 06"47°55 طول شرق 5"57°29- 28"55°29 عرض شمالی قرار دارد. این محدوده در برگه پاریز سمت شمال غرب کمان ماگمایی سنوزوئیک کرمان واقع است. با بررسی سنگ شناسی منطقه نوچون براساس پیمایش صحرایی و مطالعات میکروسکوپی مشخص شد که سنگ های آتشفشانی منطقه شامل توف، برش آندزیتی، تراکی آندزیت، آندزیت، آندزیت- بازالت و بازالت بوده و مورد نفوذ استوک های متعدد مونزودیوریتی، مونزونیتی تا گرانودیوریتی کالک الکالن واقع شده اند. البته دایکهای زیادی با ترکیب مشابه استوک ها که فاقد دگرسانی اند، در منطقه بچشم می خورند. بخشهای فوقانی استوک نوچون، بوسیله سیالات منشعب شده از این توده مینرالیزه و دگرسان شده است. دگرسانی های گرمابی به فرمهای مختلفی از لحاظ ترکیبی و مکانی بصورت زونهای پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک در این منطقه دیده می شود که دگرسانی پتاسیک و پروپیلیتیک به عنوان دگرسانی های مرحله آغازین و دو دگرسانی فیلیک و آرژیلیک به عنوان مرحله تأخیری مطرحند. تغییرات کانیایی از لحاظ بررسی میکروسکوپی در دگرسانی پتاسیک با تبدیل پلاژیوکلاز به فلدسپار پتاسیم، آمفیبول به بیوتیت ثانویه و بیوتیت به کلریت، دگرسانی پروپیلیتیک با تشکیل اپیدوت، کلریت و رگه های کلسیت، دگرسانی فیلیک با ایجاد سرسیت و زون آرژیلیکی با حضور کانی رسی به خوبی قابل تشخیصند. دگرسانی مهم در نمونه های عمقی، شامل دگرسانی فیلیک و پتاسیک می باشد. در محدوده نوچون دگرسانی فیلیک وسعت زیادی دارد ولی کانه زایی مس بیشتر همراه با دگرسانی پتاسیک است. دگرسانی آرژیلیک که معمولا در فوقانی ترین قسمت توده نفوذی واقع می شود، در این منطقه تنها در بخش کوچکی واقع در جنوب شرق، رخنمون دارد که ممکن است در نتیجه بالاآمدگی و فرسایش سریع منطقه، از بین رفته باشد. دگرسانی سیلیسی را می توان به عنوان دگرسانی فرعی و کم اهمیت این کانسار در نظر گرفت که به صورت تزریق پیاپی سیال غنی از سیلیس در سطوح فوقانی توده گرانیتوئیدی، خودنمایی می کند؛ و تنها در مرکز منطقه به صورت محدود وجود دارد که می تواند ناشی از حجم کم سیال تشکیل شده در استوک نوچون باشد. زون پروپیلیتیک خارجی ترین دگرسانی موجود در محدوده است و با مجموعه اپیدوت - کلریت مشخص می گردد؛ شدت این دگرسانی متغیر بوده و بیشتر، ولکانیک های میزبان را تحت تاثیر قرار داده است. بیشترین تاثیر دگرسانی پروپیلیتیک بر هورنفلس و کمترین آن در تراکی بازالت مشاهده می شود.. این کانسار از لحاظ رده بندی کانسارهای پورفیری، در زمره کانسارهای مس- مولیبدن فقیر از طلا قرار می گیرد. میزان مس و مولیبدن از زون پتاسیک (در مرکز) به سمت خارج (زون پروپیلیتیک) به طور چشمگیری کاهش می یابد. کانی سازی به دو فرم سوپرژن و هیپوژن مشاهده می شود؛ فرم سطحی آن به صورت کانی های کربناته مس مانند مالاکیت و آزوریت و نوع عمقی به صورت انتشاری و رگچه ای در ارتباط با تأثیر سیال هیدروترمال و در قالب کانی های سولفیدی مانند کالکوپیریت نمایان شده است. پیریت فراوانترین کانی سولفیدی بوده و بصورت بلورهای شکل دار تا بی شکل و نیز بصورت رگچه ـ ریز رگچه و افشان حضور دارد. مهمترین کانی سولفیدی مس کالکوپیریت است که بصورت افشان، رگچه ای ـ ریز رگچه ای (همراه با پیریت) و پرکننده سطوح درزه و فضاهای خالی داخل توده پورفیری رخ داده و همچنین بطور بخشی جانشین بلورهای پیریت شده است. طی تکوین سیستم پورفیری، بر اثر فرایند فروشست کانیهای سولفیدی اولیه توسط آبهای جوی و عملکرد هوازدگی شیمیایی، زونهای اکسیدی و غنی شده سوپرژن تشکیل شده اند که زون اکسیدی در برخی قسمتهای منطقه مشاهده می شود که در آن، کانیهای هیدروکسیدی و اکسیدی آهن نظیر گوتیت، جاروسیت و گاه هماتیت و همچنین مقادیر کمی کانیهای کربناته مس نظیر مالاکیت و آزوریت شناسایی شده اند.؛ در کل، کانیهای اکسیدی و کربناتی مس نظیر مالاکیت و آزوریت گسترش زیادی در سطح منطقه نداشته و می توان نتیجه گرفت که فرایندهای سوپرژن از کارایی و شدت زیادی در منطقه برخوردار نبوده اند. مطالعه رفتار گروههای مختلف عناصر (مانند ree, hfse, lile trteو غیره) نشان داد که این عناصر می توانند در هر زون نسبت به زون دیگر رفتاری متفاوت و یا بعضاً مشابه داشته باشند و در این بین خصلت ژئوشیمیایی عنصر و کانی شناسی رخساره های دگرسانی نقشی کلیدی ایفا می کند. تحرک تعدادی از عناصر hfse در این مطالعه مشاهده شد؛ این موضوع از این جهت درخور توجه است که غالباَ این عناصر در مطالعات شناخت منشأ سنگ به طور گسترده ای به کار برده می شوند، ازینرو بایستی با احتیاط و دقت بیشتری استفاده شوند.

زون اسکارنی چشمقان-آوان در 59 کیلومتری شمال غربی ورزقان، استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این اسکارن از نوع کلسیک می باشد و متشکل از یک زون اگزواسکارن به ضخامت 20 متر و اندواسکارنی به ضخامت 1 متر می باشد. یک زون کائولینیزه نیز به ضخامت حدود 20 متر ما بین زون اگزواسکارن و توده نفوذی گرانودیوریتی قولان قرار گرفته است. اگزواسکارن به تدریج وارد زون مرمر می شود. فرایندهای اسکارنی شدن به دو مرحله اصلی 1) پیشرونده و 2) پسرونده تقسیم می شود. مرحله پیشرونده به دو زیر مرحله تقسیم می شود، الف) متامورفیک – بای متاسوماتیک و ب) متاسوماتیک. زیرمرحله اول همزمان با جایگیری توده نفوذی قولان باعث دگرگونی ایزو کمیکال و آلتراسیون بای متاسوماتیک در داخل سنگهای درونگیر کربناته ناخالص شده و به گسترش نسبی ضخامت زون مرمریزه منتهی شده است. زیرمرحله بعدی در طی تبلور توده نفوذی، تکامل فاز سیال هیدروترمال و آلتراسیون متاسوماتیک گسترده را فراهم آورده و از اینرو سبب تشکیل زون اسکارنی در کنتاکت توده نفوذی شده است. در طول این مرحله یک سری از کانیهای کالک سیلیکاته بی آب مثل گارنت و پیروکسن به ترتیب در محدوده دمایی بین 550c تا 420 و فوگاسیته اکسیژن 10-25 تا 10-22 تشکیل یافته اند. در طول مرحله پسرونده شرایط فیزیکوشیمیایی تغییر می یابد و این مرحله با کاهش دما(420c) و افزایش ƒs2 همراه می باشد. در این مرحله کانیهای کالک سیلیکاته بی آبی که از قبل تشکیل شده بودند، به کانیهای اپیدوت، ترمولیت – اکتینولیت، کوارتز، کلریت، مگنتیت، هماتیت، پیریت، کالکوپیریت و کلسیت دگرسان می شوند. مطالعات تغییر جرم نشان میدهد که sio2، fe2o3 و cu از طریق توده نفوذی وارد سیستم اسکارنی شده و cao تهی شده است. در مقایسه ای که بین اسکارن چشمقان – آوان و برخی از کانسارهای اسکارنی مشابه در سطح کشور و سایر نقاط دنیا انجام گرفته، مشخص شده است که کانساراسکارن چشمقان – آوان از نظر خصوصیات زمین شناسی شباهت های زیادی به اسکارن پهناور در منطقه آذربایجان دارد.

محدوده مورد مطالعه در 24 کیلومتری شمال شهر قزوین و در1 کیلومتری دهستان عبدل آباد واقع شده است. مختصات جغرافیایی این محدوده در طول جغرافیایی 07-50 و عرض جغرافیایی 22-36 درجه می باشد. منگنز در صنایع متالوژی ،رنگ سازی، چرم سازی ، کشاورزی ،پزشکی و.. مورد استفاده قرار می گیرد واین کاربردهای منگنز ضرورت انجام تحقیق در مورد این ماده معدنی را نشان می دهد.بررسی های انجام شده در منطقه حاکی از آن است که کانسار منگنز در امتداد یک زون گسله توسط محلول های گرمابی هیپوژن نهشته شده اند. کانی سازیهای مشابهی نیز در مناطق مختلف ایران (عمدتا آذربایجان) از جمله هشترود ( در بخش منابع موجود نیست!!!!!simmonds & malek ghasemi, 2007)، غرب هشترود (رضازاده مرادلو، 1387)، مرند (خان چوپان، 1386)، بستان آباد (موید و حسین زاده، 1379). ماهنشان روستای ساری کند (امامی 1391)و...صورت گرفته است.همچنین در بخشی از محدوده کانی سازی سرب و روی و باریت به صورت پراکنده مشاهده می شود.در این پروژه سعی خواهد شد مطالعات صحرائی، نمونه برداری های سیستماتیک و آنالیز های شیمیایی از نمونه ها بعمل آید و در نهایت با مطالعه مقاطع میکروسکپی به مسائل مربوط به دگرسانی، کانه زایی و ژنز کانسنگها پرداخته شود.

منطقه مورد مطالعه در 69 کیلومتری شمال غرب ورزقان و در اطراف روستای آستامال واقع شده است. این ناحیه بخشی از زون ساختاری البرز- آذربایجان را تشکیل می دهد.مهمترین دگرسانیهای مشاهده شده در منطقه پروپیلیتیک، فیلیک و آرژیلیک بوده و کانیهای اپیدوت، کلریت، کلسیت، سریسیت، کوارتز، پیریت و کانیهای رسی از مهمترین کانی های شناسایی شده در زون های دگرسانی هستند. دگرسانی فیلیک گسترش بسیار وسیعی در منطقه دارد. مطالعات پتروگرافی نشان داد که نمونه ها ترکیبی در حد گرانیت، آندزیت-آندزیت بازالتی و میکرودیوریت دارا هستند و اغلب دارای بافت های پورفیری، گرانولارپورفیری، گلومروپورفیریک، ساب افیتیک، هیالومیکرولیتی پورفیریک و میکرولیتی پورفیریک می باشند.ماگمای مولد این سنگها از نظر موقعیت تکتونیکی در محدوده گرانیت های کمان آتشفشانی (vag)جایگیری کرده است.مطالعات ژئوشیمی نشان داد که سیال عامل دگرسانی فیلیک دارای منشاگرمابی بوده و فرآیندهای هیپوژن مسئول این دگرسانی هستند. در این بررسی، از روش عنصر بی تحرک، برای محاسبه تغییرات جرم در طی فرآیند دگرسانی فیلیک استفاده گردید. در این مطالعه ti به عنوان عنصر ناظر بی تحرک در نظر گرفته شد. مطالعات ژئوشیمیایی و محاسبات تغییرات جرم بر روی عناصر اصلی و فرعی نمونه های بدست آمده از زون فیلیک نشان می دهد که عناصر mg،ca،na،mn و p در سنگ دگرسان شده نسبت به سنگ منشا دگرسان نشده اغلب تهی شده اند و عناصر si،al،k و fe تثبیت شده اند.عناصر tte اغلب غنی شدگی و عناصر hfse اغلب تهی شدگی نشان می دهند. از عناصر lile، عناصر th،pb،u و rb غنی شدگی و عناصر ba،sr و cs تهی شدگی نشان می دهند. بر اساس نتایج حاصل از بررسی محدوده پایداری کانی های گرمابی، سیال با ph نزدیک به خنثی و دمای تقریبی 200 تا 300 درجه سانتی گراد مسئول دگرسانی فیلیک در منطقه مورد مطالعه می باشند.

محدوده قاباق تپه در فاصله 35 کیلومتری شهرستان هشترود واقع شده است.

محدوده معدنی و دگرسانی زاخور در 27 کیلومتری شمالغرب شهرستان مشگینشهر، واقع شده است.مهم ترین رودخانه منطقه مورد بررسی، رودخانه قره سو می باشد که در جنوبـجنوب غرب آن جاری است. مشاهدات صحرایی و بررسیهای زمین شناسی انجام گرفته، رخداد زونهای دگرسانی آرژیلیک، آرژیلیک- فیلیک، آرژیلیک پیشرفته، دگرسانی سیلیسیو وجود کانی سازی مس، سرب ، روی، کبالت، نیکل، طلا و نقره را تأیید کرده است. تعیین نوع و میزان گسترش زونهای دگرسانی گرمابی وهیپوژن و سوپرژن و محدوده هاله های اولیه و ثانویه مربوط به عناصر سنگین و سمی از نتایج مهم این پژوهش می باشد. . از آنجا که زون قره داغ-طارم به عنوان یک زون متالوژن مطرح بوده و در برخی از مناطق آن نیز فعالیت-های معدنی وسیعی انجام گرفته و یا در حال انجام می باشد، بنابراین تحقیق در زمینه امکان آلودگی منابع زیست محیطی این مناطق به عناصر سمی و همچنین محدودیت های بوجود آمده در اثر تمرکز این عناصر در منابع مختلف ضروری به نظر می رسیدچرا که فلزات سنگین و سمی نهایتا در خاک تجمع یافته و از طریق گیاهان و یا آب وارد چرخه غذایی دام و انسان می شوند. لذا محدوه ی شمال غرب مشگین شهر (منطقه زاخور) در محل خروجی حوضهقره سو، به عنوان یکی از مناطق معدنی این زون، جهت شناخت آلودگی زیست محیطی خاک ناشی از زون های دگرسانانتخاب گردید و نمونه های مختلف خاکجمع آوری شده به روش icp-ms آنالیز عنصری شدند. غلظت عناصر به دست آمده با مقادیر استاندارد و قراردادی ارائه شده توسط موسسات بین المللی ارائه کننده با مقادیر رهنمود مورد مقایسه قرار گرفت و میزان آلودگی نمونه ها ارزیابی شد. جهت تعیین شدت آلودگی خاک در منطقه، از چند شاخص آلودگی استفاده شد.طبق شاخص زمین انباشت عناصر کروم، جیوه، نیکل و کادمیوم در در هر سه زون دگرسانی همچنین، در رسوبات کواترنری در رده کاملا غیرآلوده قرار گرفتند. عنصر روی در زون دگرسانی آرژیلیک در رده غیرآلوده تا آلودگی متوسط قرار می گیرند، و در زون دگرسانی آرژیلیک پیشرفته، سیلیسی و رسوبات کواترنری در رده کاملا غیر آلوده قرار دارند. و اماعنصر سرب در در رده آلودگی متوسط و متوسط تا شدید قرار گرفت. عنصر آرسنیک در هر سه زون و رسوبات کواترنری در رده آلودگی شدید تا بسیار شدید و بسیار شدید قرار گرفت. عنصر گوگرد نیز در رده آلودگی شدید قرار گرفت. بالا بودن گوگرد در خاک منطقه حاکی از تیپ کانی سازی high sulfidtion در زونهای دگرسانی هیدروترمالی زاخور می باشد.بر اساس یافته های حاصل از نمودارهای جعبه ای عنصر جیوه در میان دادهها در هر سه زون دگرسانی و رسوبات کواترنری دارای توزیع نرمال در بین دادهها و پراکندگی یکنواختی بود. بر اساس نتایج محاسبات تغییرات جرمی در دو زون دگرسانی آرژیلیکی و سیلیسی عناصری چون کروم، نیکل، آرسنیک، سرب و گوگرد غنیشدگی و عناصر جیوه و کادمیوم تهی شدگی نشان دادند. عنصر روی در زون دگرسانی آرژیلیکی غنی شدگی جزئی داشت و در زون دگرسانی سیلیسی تغییری نشان ندادمیتوان گفت که جذب سطحی در کانی های رسی و مواد آلی، جذب عناصر توسط اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن و منگنز نقش بسیار موثری در توزیع (انباشتگی) عناصر سنگین در این زونها ایفا نموده است.با توجه به بررسی های کانی شناسی و ژئوشیمیایی انجام شده و با در نظر گرفتن شرایط فیزیکوشیمیایی واکنش های دگرسانی دخالت محلول هیدروترمال حرارت پایین با اسیدیته بالا و غنی از گوگرد در تشکیل زونهای دگرسانی زاخوررا می توان استنباط نمودکه بر اساس شدت دگرسانی باعث تحرک و شستشوی کاتیون های قلیایی و فلزات سنگین از سنگ میزبان و ورود آنها به محیط های ژئوشیمیایی ثانویه مثل خاک یا آب منطقه شده اند.

منطقه شله بران در استان آذربایجان شرقی و حدود 2 کیلومتری شمال شرق شهرستان اهر واقع شده است. واحدهای سنگی در این منطقه شامل سنگ های آتشفشانی ائوسن با ترکیب تراکی آندزیتی، آندزیتی، داسیتی با میان لایه هایی از توف وآگلومرا هستند که تحت تاثیر واحدهای نفوذی با سن الیگوسن در حد کوارتزمونزودیوریت تا گرانودیوریت و کوارتزمونزونیت قرار گرفته اند.فعالیت سیستم گرمابی پس از جایگیری استوک های نفوذی سبب ایجاد خردشدگی و تشکیل نسل های مختلف رگچه ها و ریزرگچه های کوارتزی، کوارتز-سولفید، کوارتز- اکسیدی وکربناته شده و واکنش متقابل بین محلول های گرمابی حاصل از این استوک ها و سنگ های میزبان (ولکانیک های ائوسن) باعث رخداد انواع مختلف دگرسانی های گرمابی در منطقه شده است که شامل زون های پتاسیک - فیلیک، فیلیک، آرژیلیک، پروپلیتیک و سیلیسی می باشد. دو نوع کانی زایی در این منطقه قابل تشخیص می باشد: 1)هیپوژن و 2) سوپرژن. مجموعه کانیایی شله بران در حالت سولفیداسیون حدواسط ، ph 5< و logfo2 حدود 35- تا 37- تشکیل شده است.

منطقه استرقان در 50 کیلومتری شمال تبریز، جنوب شرق خاروانا در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این منطقه بخشی از زون فلز زایی قره داغ- ارسباران را تشکیل می دهد. نفوذ استوک پورفیری استرقان (الیگومیوسن) به داخل رسوبات پالئوسن که شامل ترادفی از سنگ های فلیشی (ماسه سنگ آهکی، شیل، سیلتستون و مارن آهکی) می باشند را در محل کنتاکت به مجموعه ای از متاسوماتیت و سنگ های دگرگونی مجاورتی تبدیل کرده است. دایک های تأخیری (پس از الیگومیوسن) با ترکیب عمده میکرودیوریتی استوک پورفیری و رسوبات پالئوسن را قطع می کنند. کانی های پلاژیوکلاز، آمفیبول و بیوتیت مهم ترین اجزای تشکیل دهنده سنگ های نفوذی می باشند. ترکیب پلاژیوکلاز ها در محدوده الیگوکلاز-آندزین و پتاسیم فلدسپار در محدوده سانیدین (ارتوز) قرار می گیرد. آمفیبول ها از نوع کلسیک (مگنزیوهستینگزیت-ادنیت) می باشند. بیوتیت های اولیه دارای ترکیب فلوگوپیتی هستند. ترمومتری فلدسپار ها درجه حرارتی در بازه?c 800-650 و ترمومتری زوج هورنبلند- پلاژیوکلاز دمایی در بازه ?c 847-730 را برای سنگ های استوک پورفیری مشخص می کنند. استوک پورفیری استرقان ازگرانیت های i-type، پرآلومینوس تا متاآلومینوس، متعلق به سری کالک الکالن با پتاسیم بالا و شوشونیتی بوده که مرتبط با قوس های ولکانیکی بعد از تصادم می باشند. عناصر lree نسبت به hree غنی شدگی نشان می دهند. کانی سازی مس- طلا در منطقه استرقان به صورت زون های اسکارنی در کنتاکت توده نفوذی و رگچه های متقاطع استوک ورک و دیسیمینه در داخل توده نفوذی بویژه همراه با دگرسانی پتاسیک در بخش کاغ دره و و رگه های اپی ترمال در اطراف توده نفوذی در زون آرژیلیک نوروز کله رخ داده است. اسکارن منطقه از نوع کلسیک بوده و زون های اسکارنی هم به صورت اندو اسکارن (کمتر از 1 متر)، و هم اگزو-اسکارن (نواری و توده ای) در آن تکامل یافته اند. کانی های فلزی شامل کانه های هیپوژن (پیریت، کالکوپیریت، بورنیت، تتراهدریت، استیبنیت، مس و طلای طبیعی) و سوپرژن (کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت- آزوریت و اکسیدهای آهن) می-باشند.

اسکارن آهن پهناور در فاصله 30 کیلومتری شرق سیه رود ، در بخش شمالی استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است که از نظر متالوژنی متعلق به محدوده کمربند فلززائی قره داغ- سبلان می باشد. ماگماتیسم پیرنه و اثرات آن بصورت متاسوماتیسم و کانی زایی مهمترین ویژگی زمین شناسی منطقه مورد مطالعه می باشد .