در سالهای اخیر استفاده از اسانس ها( مشتقات گیاهان) و قارچهای بیماری زای حشرات به عنوان جایگزین سموم شیمیایی در کنترل آفات بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این ترکیبات جانشین مناسبی برای آفت کش های شیمیایی می باشند و رشد جمعیت حشره را تحت تأثیر می گذارند.در این بررسی اثر اسانس سه گونه گیاهی اکالیپتوس، خرزهره و زیره سبز و دو قارچ b.bassiana وm.anisopliae و نیز اختلاط این ترکیبات روی لارو سن 3 بید سیب زمینی مطالعه گردید. آزمایش در شرایط دمایی1 ±27 و رطوبت نسبی 5±65 درصد، در انکوباتور و در 5 غلظت اسانس (از 25 تا 200 میکرولیتر اسانس در یک لیتر آب مقطر) و یک غلظت قارچ (107 اسپور در میلی لیتر) انجام شد. اسانس ها به روش تقطیر با آب از برگ های اکالیپتوس و خرزهره و بذر زیره سبز استخراج گردیدند. قارچ b.bassiana از دانشکده کشاورزی کرج و قارچ m.anisopliae از نمونه های خاک جمع آوری شده از مزارع سیب زمینی شاهرود جمع آوری و پس از شناسایی، کشت و تهیه سوسپانسیون، غلظت های مورد نیاز بدست آمد. در هریک از ظروف آزمایش، 10 عدد لارو سن 3 بید سیب زمینی که حاوی یک مکعب یک سانتی متری سیب زمینی بود قرار داده شد. بررسی ها نشان داد که ترکیب اسانس اکالیپتوس به همراه قارچ b.bassiana بالاترین تأثیر را داشت. سپس به لحاظ بالابودن تأثیر حشره کشی، ترکیب همین اسانس با قارچ m.anisopliae ، در جایگاه دوم و ترکیبات m.anisopliae و زیره سبز، b.bassiana و خرزهره، m.anisopliaeو خرزهره به ترتیب در جایگاه های بعدی قرار داشته است و در نهایت ترکیب b.bassiana و زیره سبز پایین ترین اثر را داشته است.هم چنین میزان حشره کشی اکالیپتوس، بیشتر از زیره سبز و زیره سبز بیشتر از خرزهره و قارچ b.bassiana بیشتر از m.anisopliae می باشد. نتایج این آزمایش نشان می دهد که اختلاط ترکیبات گیاهی مورد آزمایش در غلظت های بالا دارای اثر کشندگی بیشتری نسبت به هر یک از ترکیبات به طور جداگانه می باشد.

با توجه به ورود حشره کش های نئونیکوتینوئیدی به عرصه کنترل آفات و نظر به اینکه نسبت به سایر سموم دوره کارنس کوتاهتر داشته و به دلیل سیستمیک بودن، این سموم قابلیت کاربرد انتخابی دارند. نئونیکوتینوئیدها از مهم ترین گروه حشره کش های جدید در دهه اخیر هستند. به همین دلیل آزمایشاتی در خصوص کاربرد آنها در مبارزه با شته metopolophium dirhodum انجام شده است. در این تحقیق، شته گندم و گل سرخ روی جو در آزمایشگاه در شرایط دمایی 1±20 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 70-60 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی پرورش داده شد. مرگ و میر شته مورد آزمایش با غلظتهای متفاوتی از سموم ایمیداکلوپراید sc35% ( کنفیدور )، تیاکلوپراید od22.5% ( بیسکایا ) و تیامتوکسام wp25% ( آکتارا ) روی پوره های 6-4 روزه بوسیله آزمایش های زیست سنجی از نوع غوطه ور کردن برگ در آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت. برگهای جو جهت تغذیه در نظر گرفته شد و پس از قرار دادن قطعاتی با اندازه یکسان 5 سانتی متر مربع در غلظتهای مختلف تهیه شده از سم به مدت 15 دقیقه غوطه ور گردید و پس از خشک شدن سطح آن روی محیط آگار ژل 5 درصد قرار داده شده و تعداد یکسانی از پوره های مورد آزمایش در هر تکرار روی آنها منتقل گردید. نتایج مرگ و میر پس از 24، 48، 72 و 96 ساعت شمارش گردید. نتایج مرگ و میر پس از 48 ساعت مورد تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار های polo pc و spss قرار گرفت. مقدار lc50 بدست آمده حشره کش های ایمیداکلوپراید، تیامتوکسام و تیاکلوپراید در آزمایشها به ترتیب 54/24، 77/31 و 47/71 پی پی ام بیشترین تا کمترین اثر را در مرگ و میر ایجاد نمودند. لذا با توجه به داده های بدست آمده به نظر می رسد که کاربرد سم ایمیداکلوپراید در شرایط مزرعه ای مناسب تر می باشد، همچنین با توجه به کم خطر بودن آفت کش ایمیداکلوپراید، جهت استفاده از این ترکیب در قالب برنامه ipm نیاز به تحقیقات بیشتری است.

افزایش روز افزون مشکلات با تدخین شونده های مصنوعی شیمیایی، لزوم تحقیقات برای یافتن روشهای جدید کنترل از جمله شناسایی تدخین شونده های طبیعی گیاهی را آشکار ساخته است.در تحقیق حاضر اثرات تنفسی اسانس های کاکوتی وسیاه دانه روی لارو شب پره هندی مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی میزان lc50 اسانس کاکوتی پس از 24 ساعت اسانس دهی روی لارو 21روزه آفت 0.79 میکرو لیتر بر لیتر هوا بود و lc90 آن2.07 بود و میزان این شاخصها برای اسانس سیاه دانه به ترتیب 14.74 و 41.49 میکرو لیتر بر لیتر هوا بدست آمد. همچنین کمترین دز مربوط به اسانس کاکوتی 0.3 میکرولیتر بر لیتر هوا بود که بر آفت اثر گذار شد و بیشترین دز2 میکرولیتر بر لیتر هوا بود و در خصوص سیاه دانه نیز کمترین دز موثر5 و بیشترین آن 40 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. در مجموع بررسی ها نشان داد که این دو اسانس میتوانند به عنوان منابع بیولوژیک موثر جهت حفاظت محصولات انبار شده بکار برده شوند و اسانس کاکوتی سمیت بیشتری دارد.

گندم و جو از جمله محصولات انباری راهبردی محسوب شده که مورد حمله آفات انباری مختلف از جمله لمبه گندم قرار می گیرند. پیدایش مقاومت به بعضی از سموم، به ویژه مالاتیون و فسفوتوکسین، در اکثر آفات انباری، استفاده از روشهای مبارزه غیر شیمیائی مانند روشهای کنترل طبیعی، فیزیولوژیکی، بیولوژیکی و میکروبی علیه آفات انباری، توجه بیشتر محققان را جلب کرده است. این تحقیق به بررسی میزان اثر سمیت تنفسی عصاره گیاهان اکالیپتوس (globules eucalyptus) و خرزهره ( nerium oleander) روی لمبه گندم ( trogoderma granarium (col.: dermestidaeپرداخته است. تجزیه و تحلیل نتایج آزمایشگاهی با استفاده از نرم افزارspss نشان داد که عصاره میوه اکالیپتوس بیشترین اثر کشندگی را در دزهای 810/0 و930/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از زمان 72 ساعت (21/98 درصد و 100 درصد) و نیز در دز 930/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب در زمان 48 ساعت ( 23/96 درصد ) بر لارو سن سوم لمبه گندم داشت. همچنین بیشترین تلفات حشرات کامل لمبه گندم ( 25/83 درصد تا 100 درصد ) در زمان های 48 و 72 ساعت و دزهای 650/0، 725/0 ،810/0 و 930/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب از عصاره میوه اکالیپتوس به دست آمد. عصاره برگ اکالیپتوس در دز 810/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از 72 ساعت بیشترین اثر کشندگی ( 44/95 درصد ) را بر لارو سن سوم لمبه گندم و در دز 930/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از گذشت زمان 72 ساعت بیشترین اثر کشندگی ( 89 درصد ) را بر حشرات کامل لمبه گندم داشت. عصاره برگ خرزهره بیشترین تلفات لارو سن سوم لمبه گندم ( 12/35 درصد ) را در دز 650/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از 24 و 72 ساعت و بیشترین تلفات حشرات کامل لمبه گندم ( 33/28 درصد ) را در دز 794/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از زمان 72 ساعت ایجاد نمود. عصاره گل خرزهره بیشترین تلفات لارو سن سوم لمبه گندم ( 5/37 درصد ) را در دز 794/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از 24 ساعت و بیشترین تلفات حشرات کامل لمبه گندم ( 33/28 درصد ) را در دز 794/0 میکرولیتر بر سانتی متر مکعب پس از زمان 72 ساعت ایجاد نمود. دوام سمیت تنفسی عصاره میوه اکالیپتوس در مورد هر دو حشره بسیار خوب بود. در شرایطی که حشرات پس از گذشت 21 ساعت از تزریق عصاره، وارد پتری دیش شدند نیز عصاره میوه اکالیپتوس اثر کشندگی بسیار خوبی در حد 98 درصد بر هر دو حشره داشت. عصاره برگ اکالیپتوس نیز از دوام سمیت تنفسی قابل قبولی برخوردار بود. در شرایطی که حشرات پس از گذشت 21 ساعت از تزریق عصاره، وارد پتری دیش شدند، عصاره برگ اکالیپتوس در مورد لارو سن سوم فقط 9/6 درصد و در مورد حشرات کامل ، تنها 6/4 درصد از اثر کشندگی خود را از دست داد. دوام سمیت تنفسی عصاره برگ و گل خرزهره بسیار کم بود. به طوریکه در مورد لارو سن سوم لمبه گندم پس از گذشت زمان 21 ساعت، بترتیب 81 و 79 درصد و در مورد حشرات کامل لمبه گندم 100 درصد از سمیت تنفسی خود را از دست داد. در مورد لارو سن سوم لمبه گندم مقادیر lc50 و lc95 در مورد هر چهار عصاره میوه و برگ اکالیپتوس و برگ و گل خرزهره با گذشت زمان، کاهش یافت و در نتیجه حساسیت حشره به این عصاره ها افزایش یافت. در مورد لارو سن سوم لمبه گندم برای عصاره های میوه و برگ اکالیپتوس بین مقادیر lc50 و lc95 در زمان های 24 ،48 و 72 ساعت اختلاف معنی داری وجود نداشت. در مورد عصاره برگ و گل خرزهره مقادیر lc50 بیانگر اختلاف معنی دار در زمان های 24، 48 و 72 ساعت بود. این امر در مورد lc95 صادق نبوده و مقادیر آن در زمان های مذکور فاقد اختلاف معنادار بود. برای حشرات کامل لمبه گندم مقادیر lc50 و lc95 نیز در مورد هر چهار عصاره میوه و برگ اکالیپتوس و برگ و گل خرزهره با گذشت زمان، کاهش یافت و در نتیجه حساسیت حشره به این عصاره ها افزایش یافت. در مورد عصاره های میوه و برگ اکالیپتوس نتایج حاصل از پردازش داده ها و همپوشانی حدود اطمینان 95درصد بین مقادیر lc50 و lc95 بیانگر عدم اختلاف معنادار در زمان های 24 ،48 و 72 ساعت بود. در حالی که در مورد عصاره برگ و گل خرزهره بر اساس نتایج حاصل از پردازش داده ها و همپوشانی حدود اطمینان 95درصد مقدار lc50 در زمان 72 ساعت با سایر زمانها، بیانگر اختلاف معنی دار با زمان های 24، 48 ساعت بود. همچنین همپوشانی حدود اطمینان 95 درصد مقادیر lc95 در همه زمان ها نشان دهنده عدم اختلاف معنادار بین آنها بود. واژگان کلیدی: عصاره های گیاهی، لمبه گندم، سمیت تنفسی، دوام سمیت تنفسی، lc50 و lc95