پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات معتبر اینترنتی و به منظور بررسی بازتاب کشمکش اعراب و اسرائیل در اشعار نزار قبانی تدوین گشته است و در آن رد پای جنگ ها و حوادث سرزمین های عرب از جمله جنگ ژوئن 1967، مصائب قدس، شکل گیری جنبش فتح و انتفاضه ی زنان و کودکان فلسطینی، ظهور قومی به نام فدائی، بازتاب هولوکاست، و پیمان اسلو و نتایج ننگین آن و ... که نزار در گنجینه ی ادبی خود از آنها سخن گفته است، پرداخته شده و سرانجام بازتاب این موضوع را در این امر که تصویر جنگ ژوئن 1967 میلادی و حوادث آن در اشعار نزار قبانی از کمکش های دیگر اعراب و اسرائیل بیشتر بوده است، متمرکز نموده است. کلید واژه ها: نزار قبانی، جنگ ژوئن 1967، اعراب، فلسطین، اسرائیل

چکیده خیّام نیشابوری و ایلیا ابوماضی هر دو شاعری اندیشمند هستند که با وجود این که در دو عصر کاملاً متمایز از هم زندگی کرده اند، اما شرایط عصرهایی که در آن زندگی کرده اند خیلی به هم شبیه بوده؛ جنگ هایی که در عصرهای دو شاعر روی داده، هرج و مرج های اجتماعی، سیاسی و سفرهایی که دو شاعر داشته اند در شکل گیری اندیشه هر دو شاعر نقشی بسزا داشته است. از آنجا که هر دو شاعر بعد از درنگ و تأمل زیاد در مقابل اسرار وجود و مفهوم زندگی ره به جـایی نمی برند. دیـدگاه های آنان در مورد زندگی از عدم درک معمای وجود، نشأت می گیرند، دیدگاه-های این دو شاعر، در زندگی در زمینه هایی هم چون بدبینی نسبت به جامعه، ریا و تزویر، بدبینی به خاطر ناتوانی از درک مرگ، غنیمت شمردن دم، زن، طبیعت، ایمان به خدا، معاد، سرشت گل انسانی، غرور و تناقض گویی، به هم نزدیک است اما دیدگاه آنها در مورد تناسخ، متفاوت است و در این زمینه از یکدیگر فاصله می گیرند؛ چرا که از سروده های ابوماضی مشخص است که وی به تناسخ اعتقاد دارد و اما خیام اعتقادی به تناسخ ندارد در این نوشتار آرا و اندیشه های هر دو شاعر بر پایه ادبیات تطبیقی بررسی می شود که معلوم شود تا میزان اشتراکات هر دو شاعر در حوزه های فکری تا چه اندازه است.

چکیده نزار قبانی، به عنوان یکی از بزرگترین ادبای معاصر، در قلمرو پهناور ادب عربی، جایگاه ویژه و ممتازی را به خود اختصاص داده است. وی به دلیل طبع روان خود، توانست شعر را از طبقه ی اشرافی خارج کرده و جنبه ی عامیانه بدان ببخشد. نزار شاعری است که در وهله ی نخست، زن را موضوع اصلی اشعارش قرار داده، اما با گذشت زمان، شعر او مراحل مختلفی را سپری کرده و مضامین جدیدی به خود گرفت. سیاست، وطن، رثا، هجو و مدح از دیگر موضوعاتی می باشد که نزار در اشعارش به آنها پرداخته است. چیزی که شاعر را در میان اهل قلم، به عنوان فردی شاخص و برجسته مطرح کرده، اشعاری است که در باب زن بیان کرده است. شکست عربـها از اسرائیل را می توان نقطه ی عطفی در اشعار نزار به شـمار آورد که او را از شاعری غزل سرا به شاعری سیاسی مبدل کرد. وی پس از شکست عربها از اسرائیل، به عنوان شاعری مبارز ، قلم خود را در راه پیکار با اسرائیلی ها به کار برد؛ اما ناقدان، اشعار سیاسی او را رد کرده و او را به عنوان شاعری صرفاً غزل گـو در عرصه ی ادبیات عربی قبول کردند. نزار که از این پس خود را شاعری مردمی می دانست، بدون توجه به سخن ناقدان، به بیان مشکلات و مسائل مردم در اشعارش پرداخت. کلید واژه ها: نزار قبانی، شعر، زن، سیاست، وطن، رثا.

چکیده یکی از صحنه های ماندگار در صفحات تاریخ، حادثه ی کربلاست. کربلا یک خط روایی گره دار، آنچنانکه در داستان ها یافت می شود، نیست. قهرمان آن صحنه، امام حسین (ع) بود و هر یک از یـاران ایشان، به گونه ای جلوه گری می نمودند تا آیینه ای برای نمایش یک یا چند ویژگی امام خود باشند. آنچه که به زیبایی این صحنه می افزود رجزهای پرشور و پرصلابت برخی از یاران امام بود. شعر امری ذوقی است و در حالات و صحنه های خاص انسان دست می دهد و مرهم بسیاری از آلام بشری است. بعد از حادثه ی عظیم کربلا، دل های بشریت و مخصوصاً پیروان امام به تپش درآمد. یکی مثل مختار خواهان انتقام خونش شد و دیگری مثل دعبل بن علی خزاعی و کمیت و امثال اینان، در رثای آن حضرت، شعرها سرودند و نهایتاً عنوان خانه به دوشی را یدک کشیدند. به جرأت می توان گفت بحث از ادبیات عاشورایی بحث بسیار پردامنه ای است و چند قرن هم از آن روز بگذرد باز صاحب ذوقانی پا در این عرصـه می گذارند و نام و یاد عده ای هم با این کار، جاودان می گردد. کلید واژگان: حادثه ی کربلا، امام حسین (ع)، شعر، رجز، رثا، ادبیات عاشورایی.

با توجه به موقعیت سیاسی و دینی مشابه ایران و فلسطین، این دو کشور در طول تاریخ مبارزاتی خود همواره در برابر استبداد داخلی و خارجی ایستادگی کردند. همزمان با وقوع تحولات بی سابقه در عرصه ی جهانی، به ویژه جنگ جهانی اول و دوم و تبعات آن بر کشورهای خاورمیانه، رفته رفته، قشر روشنفکر این جوامع درصدد انتقاد از وضعیت سیاسی حاکم بر این کشورها برآمدند، به طوری که ادبیات مقاومت در انعکاس این انتقادها نقش بسزایی داشته است، این گونه ی ادبی برخلاف محدودیتی که از نظر موضوع دارد و شاعر را ملزم می کند در حوزه ی خاصی شعر بسراید باز هم شکوفا ترین گونه ی ادبی است به طوری که طوقان و صفارزاده، دو ادیب بزرگ فلسطین و ایران به شدت متأثر از این ادبیات بوده و در این عرصه هنر نمایی کرده اند، از این روی است که ادبیات مقاومت، زمینه ساز ظهور شباهت هایی در گرایش های سیاسی و معانی و مضامین موجود در اشعار این دو شاعره شده است. بدین ترتیب این کار پژوهشی بر آنست تا با روش تحلیلی و توصیفی، ضمن روشن نمودن غالب ابعاد این نوع ادبی با ارائه ی یک کار تطبیقی، جایگاه این دو شاعره را که از جمله چهره های شاخص و متعهد مقاومت هستند و اشعارشان در سیر روند مبارزات تأثیر چشمگیری داشته است، نمایان تر کند و با بررسی مضامین مشترک در اشعار آن ها بر فراگیر بودن امر مقاومت که زمینه ساز این شباهت هاست، تأکید کند.

احمد زکی ابو شادی، شاعر، نویسنده، روزنامه نگار و پزشک مصری بود که تحصیلات تکمیلی خود را در انگلستان گذراند. وی به مطالعه ی ادبیات غربی روی آورد و تحت تأثیر نویسندگان غربی از جمله: دیکنز، ولز و بنت قرار گرفت و در زمینه ی شعر نظریاتی نوگرایانه در باب مضمون و قالبهای شعری ارائه نمود و انجمن ادبی آپولو را در سال 1932م. تأسیس کرد. ابوشادی در شعر پیرو مکتبهای مختلف اعم از رمانتیسم، سمبولیسم و رئالیسم بود. رمانتیسم شعری اش در وصف طبیعت و تمجید عشق تجلی یافته است. افزون بر مضامین و گونه های متنوع شعری نظیر موعظه و اندرز، فلسفه، تصوف، غزل و وصف، همراه با گرایشهای انسانی، قومی، وطنی و اجتماعی، شعر داستانی نمایشی اوپرا نیز می سرود و با این حال افراط و تفریط در نوآوری و ابداع و زیاده روی در نظم و نثر و اصراری که وی در انتشار همه ی آثار ادبی خویش داشت، سرانجامی جز مخدوش ساختن وجهه شاعری وی به همراه نداشت. پایان نامه حاضر بر آن است تا مضامین شعری احمد زکی ابو شادی را با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهد.

پیدایش رژیم اشغالگر قدس در حیات سیاسی و اجتماعی مردم فلسطین تأثیر شگرفی برجای گذاشت. هویت جعلی کشور اسرائیل، خشونت ذاتی اشغالگران، آوارگی مردم مسلمان فلسطین و غصب املاک و سرزمین این مردم، سرآغاز جنبش انتفاضه و در کنار آن شکل گیری ادبیات مقاومت فلسطین برای مقابله با تجاوز بود. یکی از محورهای این مقاومت در شعر اکثر شاعران معاصر و از جمله نزار قبانی، فدوی طوقان، محمود درویش و سمیح القاسم ظهور نسل جدید ـ یعنی کودکـان و نوجـوانان سـنگ انداز ـ می باشد که به خاطر وجود چنین بچه هایی از نهضت اخیر فلسطیـن (انتفاضه) به عنوان قیام سنگ (ثوره الحجاره) و نیز قیام کودکان (ثورهالأطفال) یاد می شود. این نسل تازه، در شعر شاعران یاد شده مـصدر الهام و نیز امیـد به آینده ی روشـن مـی باشند که مضامین مختلفی را در اختیار آنان قرار داده است. پژوهش حاضر، بر اساس دیوان اشعار چهار شاعر: نزار قبانی، فدوی طوقان، محمود درویش و سمیح القاسم که در این حوزه مشهور می باشند، به روش توصیفی ـ تحلیلی نسبت به استخراج و تفکیک اشعار دارای مضمون مقاومت کودکان و نوجوانان فلسطینی، تدوین گشته و سپس نسبت به تبیین مفاهیم و مضامین اشعار استخراج شده بررسی به عمل آمده است. ابزارهای گردآوری اطلاعات فیش برداری از دیوان ها ومنابع چاپی و غیرچاپی و استفاده از مقالات معتبر می باشد.

از بارزترین پدیده های هنری در تجربه های شعری جدید استفاده فراوان از رمز و اسطوره به عنوان یک ابزار بیانی است. بازتاب اساطیر در شعر، زیباترین و هنرمندانه ترین کاربرد اسطوره پردازی است. با بازتاب اسطوره ها، جهان اساطیری جولان گاه تخیل و آفرینش شاعر و نویسنده ی اسطوره پرداز می شود تا گذشته و حال را پیوند دهد و از این راه دریافتها و استنباط های اجتماعی و سیاسی را به خواننده نشان دهد و بسیاری از نیازهای فرهنگی و هنری انسان امروز را برطرف کند. شاعران معاصر عرب نیز در اشعار خود اسطوره های عربی و حتی اسطوره های دیگر ملل قدیم را به کار برده و با توجه به محیط و شرایط، افکار و اندیشه های خود را با استفاده از این اسطوره ها ابراز داشته اند.در این پایان نامه برآنیم تا ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی اسطوره و آشنایی با بعضی از معروف ترین اسطوره های یونان، بین النهرین، روم باستان و مصر به جایگاه و بازتاب اساطیر کهن و شبه اساطیر در شعر معاصر عرب پرداخته و بارزترین آنها را در شعر چهار تن از شاعران نامدار اسطوره پرداز معاصر عرب ( ادونیس ـ عبد الوهاب البیاتی ـ خلیل الحاوی ـ خلیل مطران بک ) مورد بررسی قرار دهیم تا علل کاربرد اسطوره و بازتاب آن را در شعر شاعران معاصر عرب بهتر بشناسیم. کلید واژه ها: اسطوره، عربی معاصر، خلیل مطران، ادونیس، عبد الوهاب بیاتی، خلیل حاوی

چکیده محمدمهدی جواهری، شاعرپرآوازه نئوکلاسیسمقرن بیستم جهان عرب،در نجف اشرف چشم به جهان گشود. دوران جواهری پر از حوادث و جریانات سیاسی، ادبی و اجتماعی بود. ویبا الهام از واقعیتهای اجتماعی موجود در عراقبا توجه به دیدگاه جامعه اقدام به سرودن اشعاری زیادی کرده است. جواهری همچون مردم شناسی آگاه و جامعه شناسی ژرف اندیش، اجتماع خویش را در نظر گرفته و به بررسی اوضاع جامعه و گروه های مختلف اجتماعی پرداخته است. تاریخچه شکل گیری جامعه شناختی ادبیات به صورت روشمند و علمی به آغاز قرن نوزدهم میلادی برمی گردد.جامعه شناختیادبیات،یکی از شیوه های نسبتاً نوین درمطالعات ادبی و شاخه ای از جامعه شناسی است که ساختار و کارکردهای ادبیات و رابطه میان جامعه و ادبیات را تبیین می کند دراین شیوه به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه ای که اثر، مولود آن است پرداخته می شود.آنچه در جامعه شناختی ادبیات از اهمیت بیشتری برخوردار است،انعکاس تصویر جامعه در جهان تخیلی و هنری اثر ادبی و شکل های مختلف آن است. پژوهش حاضر می کوشد ضمن تبیین مسائل تئوریک در حوزه ی مطالعات جامعه شناختی، با نگاهی جامع به حیات و آثار جواهری، نظرات او را حول محور موضوعات اجتماعی بررسی نماید؛ بدین منظور مولّفه-های مهم از قبیل: مبارزه با قدرت های استعماری وآزادی خواهی و رسیدن به استقلال ملی، عدالت محوری، بیان مشکلات مردم خصوصاً کارگران و کشاورزان، اصلاح و آبادانی کشور، فقر و تنگدستی، مشکلات جوانان و اهتمام به یادگیری علوم و فنون جدید و حقوق زنان به عنوان مولّفه های تاثیرگذار در رویکردهای اجتماعی مورد توجه و بررسی قرار گرفته و در این باره شواهد مختلفی از آثار جواهری آورده شده است.بنابراین، این پژوهش بر آن است تا با گردآوری کتابخانه ای مطالب، طبقه بندی و با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی و تحلیل جامعه شناختی اشعار این شاعر که اشعارش آیینه ی تمام نمایمحیط اجتماعی و شرایط اقتصادی و سیاسی آن دوران است، بپردازد. واژگان کلیدی:محمد مهدی جواهری، شعر، تحلیل، جامعه شناختی، مسائل اجتماعی