امروزه برای ارزیابی پروژه های معدنی از روش های مختلفی استفاده می شود که هر یک از این روش ها دارای مزایا و معایب خاص خود می باشند. با توجه به اینکه معیارهای گوناگونی روی انتخاب روش ارزیابی پروژه های معدنی دخالت دارند که بسیاری از این معیارها در تضاد با یکدیگر می-باشند، به این دلیل تصمیم گیری در مورد انتخاب روش ارزیابی پروژه های معدنی به صورت یک فرآیند پیچیده و مشکل است. روش های مختلفی برای تصمیم گیری وجود دارند که می توان روش هایی مانند روش های چند معیاره، روش دلفی و سیستم خبره را بیان نمود. در این تحقیق با استفاده از روش تلفیقی تحلیل سلسله مراتب فازی و تاپسیس فازی به انتخاب روش ارزیابی پروژه های معدنی از بین چهار روش ارزش گذاری اختیاری ,ro روش شبیه سازی مونت کارلو ,mcsدرخت تصمیم گیری,dt ارزش خالص فعلی npv پرداخنه شده است.. نتایج حاصل از این تحقیق نشان از آن دارد که روش ro مناسبترین روش می باشد و روش های مونت کارلو، درخت تصمیم و npv به ترتیب در اولویت های بعدی می باشد.

هدف از تحقیق حاضر، بررسی و تحلیل استراتژیک زنجیره ارزش صنعت فولاد ایران به منظور افزایش مزیت های رقابتی موجود، ایجاد مزیت های رقابتی جدید و کسب بیشترین ارزش افزوده برای کشور می باشد. این زنجیره از سنگ آهن شروع شده و پس از عبور از حلقه های کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، فولادخام و محصولات فولادی، سرانجام به فولادهای آلیاژی ختم می شود. در این تحقیق، پس از محاسبه ارزش افزوده هر حلقه و شناسایی حلقه های مفقوده، نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدهای زنجیره تولید فولاد، استراتژی های لازم به منظور افزایش مزیت های رقابتی موجود و ایجاد مزیت های رقابتی جدید، پیشنهاد گردید. تحلیل زنجیره ارزش فولاد و محاسبه ارزش افزوده در هر حلقه نشان داد که بین میزان تولید یک حلقه و مصرف آن در حلقه های بعدی همخوانی وجود ندارد و حلقه های مفقوده ای نیز در این زنجیره وجود دارند. بنابراین به دلیل مازاد تولید سنگ آهن و کمبود ظرفیت گندله در مرحله بعد، امکان ایجاد ارزش افزوده بیشتر وجود نداشته و بر خلاف سیاست های کلان کشور، ناچار به صادر نمودن موادخام با کمترین ارزش افزوده و از دست دادن میزان قابل ملاحظه ای ارزش افزوده خواهیم شد. بنابراین تکمیل زنجیره تولید فولاد (داشتن همه حلقه های زنجیره)، توقف هر چه سریع تر صادرات سنگ آهن با تناژهای بالا و ایجاد ظرفیت های بیشتر برای تولید فولادهای آلیاژی و خاص با بالاترین ارزش افزوده بسیار ضروری می باشد.

برآورد هزینه های یک پروژه ی معدنی جایگاه خاصی در مطالعات امکان سنجی و پیش امکان سنجی دارد و به-دلیل تنوع و تعدد گزینه های فنی، برآورد هزینه به دفعات انجام می شود، که کاری حجیم و وقت گیر است از طرف دیگر، هزینه ی بارگیری و باربری درصد بالائی از هزینه ی پروژه های معدنی را تشکیل می دهد. استفاده از مدل های اقتصاد سنجی بویژه در مرحله ی پیش امکان سنجی، می تواند سهولت زیادی در این خصوص ایجاد کند. در ابن تحقیق روابط بین مشخصات فنی و هزینه های ماشین آلات بارگیری و باربری در معادن روباز بررسی و رفتار ماشین آلات در قبال افزایش اندازه آنها، تحلیل و بررسی شده است. این روابط به صورت تک-متغیره و چند متغیره ارائه شده است. اکثر توابع هزینه ی حاصل از تحلیل تک متغیره، معنی داری بسیار بالائی دارند. توابع چند متغیره در مورد شاول ها و کامیون های یکپارچه، معنی داری بالا تری نسبت به توابع لودرهای چرخ لاستیکی دارند. با توجه به رفتار ماشین های بارگیری در منحنی هزینه ی واحد - ظرفیت، این ماشین ها به دو گروه کوچک و بزرگ تقسیم شدند همچنین از تحلیل هزینه ی واحد ناوگان حمل و نقل می توان نتیجه گرفت که احتمال وقوع عدم صرفه ی مقیاسی در کامیون های بزرگ تر از 150 تنی و بارگیر های بزرگ تر از 20 مترمکعبی، بیشتر است.

پیش از هر اقدام تجاری یا تلاشی برای عملی نمودن یک ایده یا طرح، باید یک مطالعه امکان سنجی جامع و کامل برای بررسی امکان پذیری چنین اقدامی انجام گیرد. با توجه به پرهزینه بودن و نیازمندی های فراوان سرمایه گذاری مالی، انسانی، زمانی و غیره، در پروژه های معدنی، انجام یک مطالعه امکان سنجی که در آن امکان پذیری پروژه از جنبه های گوناگون فنی، اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، سیاسی، قانونی و غیره مورد بررسی قرار گیرد، در پروژه های معدنی ضروریست. با توجه به کمبود اطلاعات کافی و در دسترس از چگونگی و روند انجام مطالعات امکان سنجی در پروژه های معدنی و نیز بخصوص کاستی های موجود در این زمینه در کشور؛ در تحقیق حاضر با توجه به اهمیت انجام مطالعات امکان سنجی در پروژه های معدنی، اقدام به مدل سازی این مطالعات گردید. در این راستا با بررسی مطالعات معتبر انجام شده در پروژه های معدنی، چک لیست های منتشر شده، استانداردها و راهنماهای موجود در صنعت، ضمن شناسایی و بررسی اجزا و عوامل موثر در انجام یک مطالعه امکان سنجی در پروژه های معدنی، مدلی جامع و کاربردی برای انجام این مطالعات ارائه شده تا شرکت ها و مهندسین معدن را برای طراحی و انجام یک مطالعه امکان سنجی مطابق با استانداردهای روز دنیا یاری کند. در این مدل تلاش شده تا ضمن بررسی مطالعات پیشین و مدل های موجود، به رفع کاستی های آنها با توجه به واقعیت های موجود در صنعت پرداخته شود. به همین منظور با تشکیل یک بانک گسترده اطلاعاتی از مطالعات انجام شده در صنعت، چک لیست ها، راهنماها و گزارش های موجود، ضمن ارائه چک لیستی گسترده از فعالیت های لازم برای انجام مطالعات امکان سنجی در پروژه های معدنی بر مبنای ساختار شکست کار، اقدام به تهیه ساختار مدل مطالعات امکان سنجی گردید. مدل ارائه شده، ضمن تلاش بر رفع کاستی های مدل های پیشین، گسترده ترین و جامع ترین مدلیست که تاکنون برای انجام مطالعات امکان سنجی در پروژه های معدنی توسعه داده شده است.

دسترسی به یک سیستم منطقی برآورد هزینه از همان مراحل اولیه پروژه برای به روزرسانی اطلاعات مربوط به مباحث اقتصادی پروژه بویژه بودجه بندی و تأمین منابع مالی پروژه ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق با بررسی انواع روش های برآورد هزینه در پروژه ها و سابقه تحقیق برآورد هزینه در پروژه های تونل سازی، مدلی برای برآورد هزینه اجرای سنتی تونل ها با استفاده از روش های رگرسیونی که زیر شاخه روش های پارامتریک می باشند ارائه شده است. به همین منظور با شناسایی پارامتر های موثر بر هزینه های تونل سازی از شاخص رده بندی توده سنگ rmr و ارتفاع روباره تونل به عنوان دو پارامتر تأثیرگذار برای برآورد هزینه های تونل سازی استفاده شده است. مشخص نبودن دقیق هزینه های تونل سازی به عنوان متغیر وابسته در تونل سازی، منجر به برآوردهای نا درستی از هزینه ها می شود. در تحقیق حاضر برای رفع این مشکل و شناسایی اقلام هزینه ای برای هر بخش و هزینه کل تونل سازی از ساختار شکست هزینه استفاده شده است. ساختار شکست هزینه ارائه شده در این تحقیق از نوع مرتبه ای است که با شناسایی مراکز هزینه می توان اقلام هزینه ای مرتبط با هر بخش را محاسبه کرد. برای ساخت مدل برآورد هزینه از داده-های 12 مقطع از تونل های راه ساخته شده در شمال غرب کشور که با روش حفاری سنتی حفر شده اند استفاده شده است. مدل سازی با توابع تک متغیره با متغیر توضیحی rmr برای برآورد هزینه های حفاری، نگهداری و کل ساخت تونل نشان داد که از میان توابع مختلف تابع y=ae^bx با میزان r2 تقریباً 70% و حداقل نرخ خطای مطلق 13% بهتر از سایر توابع موجود برای برآورد هزینه های تونل سازی است. مدل سازی با توابع چند متغیره نیز نشان داد که تنها مدل های رگرسیونی خطی y=ax1+bx2معنا دار است و با حد اقل نرخ خطای مطلق تقریبی11% از اعتبار مناسبی برخوردار است. مدل های پیشنهادی از پتانسیل خوبی برای برآورد هزینه ها در فاز امکان-سنجی پروژه های تونل سازی برخوردار است.

معدنکاری بالاخص معدنکاری به روش روباز بدلیل حجم بالای سرمایه گذاری و دخیل بودن پارامترهای متغیر و متعدد فنی و اقتصادی یک صنعت پر ریسک محسوب می شود. از طرفی، ارزیابی و رتبه بندی ریسک ها زمانی که عوامل ریسک زا زیاد می باشند یکی از مهمترین و پیچیده ترین فرآیندهای مدیریت ریسک به حساب می آید. هدف از این تحقیق ارائه رویکردی جهت شناسایی و رتبه بندی ریسک ها در معادن روباز است. رتبه بندی یک مسئله تصمیم گیری چند شاخصه است. بدین منظور ابتدا ساختار جامعی از ریسک های اصلی معادن روباز در قالب 20 سطح اصلی و 117 زیر سطح تهیه شده است. سپس شاخص های متعددی شامل «احتمال وقوع»، «مدیریت پذیری»، «تناوب تکرار»، «میزان کشف»، «نزدیکی وقوع»، «سطح اطمینان»، «اثر بر زمان»، «اثر بر هزینه»، «اثر بر کیفیت» و «اثر بر عملکرد» جهت ارزیابی عوامل ریسک تعیین گردید. مطالعه موردی در این تحقیق، معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای کشور انتخاب گردید. با تهیه پرسشنامه جامعی به جمع آوری نظرات خبرگان پرداخته و از روش های topsis، electer، تخصیص خطی (la)، پرموتاسیون و topsis fuzzy به عنوان مهمترین روش های جبرانی جهت ارزیابی و رتبه بندی ریسک استفاده شده است. ریسک ها با کمک روش های تصمیم گیری چند شاخصه و با توجه به شاخص های مختلف بهتر ارزیابی می گردند و در نتیجه رتبه بندی واقع بینانه-تری حاصل خواهد شد. با توجه به اینکه رتبه بندی حاصل از روش های مختلف در مواردی با یکدیگر تفاوت داشته، برای اجماع کلی از روش های تلفیقی (میانگین، بردا و کپلند) استفاده شده است. با میانگین گیری از سه دسته رتبه بندی بدست آمده از روش های تلفیقی، رتبه بندی ادغامی ریسک ها حاصل می شود. بدین ترتیب ریسک های سیاسی، اقتصادی(کلان)، مدیریتی و بازار مهمترین ریسک ها محسوب می شوند.

اندازه گیری اندازه گیری و ارتقای بهره وری در جوامع امروزی به مقوله ای حیاتی برای همه کشورها اعم از توسعه نیافته، در حال توسعه و توسعه یافته تبدیل گردیده است. در همین راستا اندازه گیری، شناخت و بهبود بهره وری در همه سطوح امری ضروری به نظر می رسد. یکی از صنایع مهمی که در آن کمتر به این مقوله پرداخته شده است صنعت معدن است. سنگ آهن، یکی از کالاهای استراتژیک و ماده اولیه اصلی مورد استفاده در تولید فولاد است که دارای تقاضای ممتد و جاری در جهان است. در این تحقیق مدلی جهت اندازه گیری کارایی و بهره وری معادن آهن با استفاده از روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده ها ارائه شده است. امروزه این روش به علت مبتنی بودن بر بهینه سازی ریاضی و توان استفاده از نهاده ها و ستانده های گوناگون با واحدهای غیر یکسان، به سرعت در حال رشد و گسترش است. این مدل دارای دو گام اساسی است: گام اول به اندازه گیری کارایی و رتبه بندی واحدها با استفاده از روش اندرسون-پیترسون می پردازد و با استفاده از این رتبه بندی می توان معادن کارا و ناکارا را از یکدیگر تشخیص داده و وضعیت کارایی معادن را در مقایسه با یکدیگر سنجید. گام دوم ابتدا به اندازه گیری تغییرات بهره وری معادن با استفاده از شاخص مالم کوئیست و با تفکیک تغییرات بهره وری به دو جز تغییرات کارایی فنی و تغییرات تکنولوژیک می پردازد. سپس با بهره گیری از تکنیک تحلیل پنجره ای به بررسی پویای روند تغییرات بهره وری و کارایی می پردازد تا با استفاده از آن بتوان به طور دقیق تری علت تغییرات در بهره وری را مورد تحلیل و بررسی قرار داد. به منظور ارزیابی چگونگی عملکرد مدل، تعداد پنج معدن بزرگ از معادن سنگ آهن کشور، که در مجموع بیش از هشتاد درصد سهم تولید کشور را به خود اختصاص می دهند به عنوان مطالعه موردی انتخاب شدند. با استفاده از نتایج به دست آمده مشخص گردید که معدن سنگ آهن میشدوان در سه سال متوالی 88 تا 90 دارای بهترین رتبه بندی بود و بالاترین مقدار کارایی را با روش اندرسون-پیترسون به دست آورد. که در ادامه با استفاده از شاخص مالم کوئیست و تکنیک تحلیل پنجره ای نشان داده شد که روند تغییرات بهره وری آن نیز افزایشی بوده است.

مدل های تخمین هزینه ی تجهیزات و ماشین آلات که در مطالعات امکان سنجی پروژه های معدنی مورد استفاده قرار می گیرند روز به روز در حال تکامل می باشند. دقیق و قابل اطمینان بودن روش های تخمین هزینه به طراحان و سرمایه گذاران این امکان را می دهد که با دیدی واقع بینانه تر پروژه ها را بررسی و ارزیابی کنند. مدل های موجود مربوط به دهه های گذشته می باشند و به روز کردن آن‏ها با خطا همراه است و نیز ممکن است شامل تمام تجهیزات رایج نباشند. مدل های ارائه شده عمدتاً تک متغیره بوده و تاثیر همزمان متغیر های فنی تجهیزات بر هزینه ها را ارزیابی نمی کنند. تجهیزات پرعیارسازی در کارخانه های فرآوری سهم قابل توجهی از هزینه های سرمایه ای و عملیاتی را به خود اختصاص می دهند. تجهیزات مدار های پرعیارسازی شامل: جداکننده‏های ثقلی و مغناطیسی، خشک کن‏ها، ماشین‏های فلوتاسیون، فیلتراسیون، انواع جیگ‏ها، تیکنرها و میز‏ها می‏باشند. در این پژوهش، با توجه به نیاز برای ارائه مدل های تخمین هزینه تجهیزات پرعیارسازی، با بررسی پارامترهای فنی و اقتصادی موثر بر هزینه ها، اقدام به ساخت مدل بر پایه روش های رگرسیونی تک و چند متغیره شده است. مدل های تک متغیره از بین یک سری مدل های ممکن پیشنهاد شده، انتخاب شده اند. شکل عمومی مدل های تخمین تک متغیره هزینه ها به صورت تابع توانی می باشد. توابع چند متغیره هزینه به صورت خطی درجه یک می باشند که برای بررسی تاثیر همزمان هزینه ها ارائه شده اند. با توجه به وجود همبستگی بالا بین داده ها، در این تحقیق روش تحلیل مولفه های اصلی برای رفع همبستگی در ارائه مدل های چند متغیره بکار برده شده است. اعتبارسنجی مدل ها به کمک روش های مناسب آماری صورت پذیرفته و نشان می دهد که اختلاف بین مقادیر تخمین زده شده توسط مدل ها و مقادیر واقعی بطور متوسط 10 درصد می باشد. هزینه های تخمین زده شده شامل هزینه های سرمایه ای و عملیاتی می باشند و هزینه ی عملیاتی به هزینه های جزئی تر شامل هزینه ی تعمیرات اساسی، تعمیر و نگهداری و تجهیزات مصرفی تفکیک شده است. تعداد مدل های ارائه شده در این تحقیق حدود 700 مدل تک متغیره و 200 مدل چند متغیره است. در انتها، به عنوان مثالی از کاربرد مدل ها، هزینه های سرمایه ای و عملیاتی پنج مدار ساده پرعیارسازی که توسط نرم افزار modsim شبیه سازی شده اند، مورد بررسی قرار گرفته است.

روش ها و مدل های اندازه گیری بهره وری اعم از پارامتریک یا ناپارامتریک، مدل های کمّی هستند. داده ها و متغیرهای بکار رفته در این مدل ها (نهاده ها و ستانده ها) نیز از نوع متغیرهای کمّی بوده و تأثیر متغیرهای کیفی موثر بر بهره وری نظیر سبک مدیریت، عدالت سازمانی، رفتارهای شهروندی سازمانی، ترغیب به خلاقیت و نوآوری و ... لحاظ نشده است. استفاده از مزیت ها و توانایی های تحلیل پوششی داده ها (dea) به عنوان یکی از رایج ترین روش های ناپارامتریک اندازه گیری بهره وری از یک طرف، و تلاش محققان علم اقتصاد و تحقیق در عملیات در استفاده از روش های آماری تجزیه و تحلیل چند متغیره در مدلهای تحلیل پوششی داده هااز طرف دیگر، انگیزه ورود این تحقیق برای ساخت یک مدل تلفیقی تحلیل پوششی داده ها و تجزیه و تحلیل عاملی با هدف اعمال تاثیر متغیرهای کیفی در اندازه گیری و تحلیل بهره وری واحدهای تصمیم گیرنده شده است. با توجه به وجود همبستگی بین متغیرهای کیفی، شناخت ساختار این همبستگی و عوامل پنهانی که علّت آن می باشند، به عنوان فاکتورهای کیفی تأثیرگذار بر بهره وری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. در مقایسه این روش (تحلیل عاملی) با روش تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی (روش بکار رفته در تحقیقات قبلی که صرفاً از طریق کاهش داده ها به حل مسئله عدم تفکیک پذیری در تحلیل پوششی داده ها پرداخته اند)، به مزیت روش تحلیل عاملی اشاره شده است. در واقع مزیت مدل ارائه شده، علاوه بر تقلیل داده ها، ساختار سازی و معرفی عوامل معدود (فاکتورهای عاملی) به عنوان متغیرهای جدید می باشد، متغیرهایی که مقادیر آن ها از ترکیب خطی متغیرهای اولیه بدست می آیند. در پایان برای بررسی کارکرد مدل و یافته های تحقیق، 27 واحدها معدنی تحت پوشش شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران به عنوان مطالعه موردی در نظر گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داده است که از بین 16 واحد ناکارا، عامل مدیریت منابع انسانی در 4 واحد و عامل فعالیت های نوآورانه در 2 واحد و هر دو عامل در 7 واحد باید ارتقاء یابند. با لحاظ متغیرهای کیفی در کنار متغیرهای کمّی، تحلیل جامع تر و واقعی تری از بهره وری بدست می آید.

چکیده ندارد.