در این تحقیق از یک مدل رگرسیون تصادفی جهت آنالیز رکوردهای روزآزمون تولید شیر و درصد چربی شیر، شامل هر دو ضرایب رگرسیون ثابت و تصادفی به منظور برآورد مولفه های (کو)واریانس اولین دوره شیردهی گاومیش های ایران به روشreml استفاده شد. داده ها در برگیرنده 9278 و 8050 رکورد، بترتیب رکوردهای روزآزمون تولید شیر و درصد چربی شیر متعلق به سال های زایش 1369 تا 1388 بودند. توابع چند جمله ای لژاندر با درجات برآزش 3 و 6 برای رکوردهای روزآزمون تولید شیر و 4و4 برای رکوردهای روزآزمون درصد چربی شیر، بترتیب برای مدل سازی اثرات ژنتیکی افزایشی و محیطی دائمی به کار گرفته شد. دامنه وراثت پذیری تخمین زده شده برای تولید شیر از 10/0 تا 37/0 و برای درصد چربی شیر از 02/0 تا 09/0 بدست آمد. دامنه همبستگی ژنتیکی افزایشی و محیطی دائمی بترتیب از 09/0- تا 00/1 و 73/0- تا 86/0برای رکوردهای روزآزمون تولید شیر و از 14/0- تا 00/1 و 28/0- تا 00/1 برای رکوردهای روزآزمون درصد چربی شیر برآورد گردید. همبستگی ژنتیکی بالا بین روزهای مجاور شیردهی نشان داد که انتخاب بر پایه یکی از روزهای شیردهی می تواند موجب افزایش تولید در روز شیردهی مجاور خود شود. همچنین رکوردهای کل تولید شیر،تولید چربی شیر، سن زایش و فاصله زایش مربوط به سه شیرواری اول برای برآورد وراثت پذیری، همبستگی های ژنتیکی و فنوتیپی با استفاده از مدل حیوانی چند صفته مورد استفاده قرار گرفت. بیشترین وراثت پذیری مربوط به کل تولید شیر در شیرواری دوم (32/0) و کمترین آن مربوط به سن زایش در شیرواری دوم (08/0) محاسبه شد. وراثت پذیری تولید شیر در جامعه مورد مطالعه متوسط رو به بالا بود که نشان دهنده این است که انتخاب می تواند ابزار مناسبی در تغییر میانگین تولید شیر در جمعیت باشد. همبستگی ژنتیکی مثبت و بالای صفات تولید شیر و چربی شیر نشان می دهد که انتخاب گاومیش های با تولید شیر بیشتر سبب افزایش تولید چربی شیر می شود. همبستگی ژنتیکی مثبت و متوسط بین تولید شیر و سن زایش در شیرواری اول بیانگر آن است که انتخاب بر مبنای تولید شیر باعث افزایش سن زایش می شود. با توجه به همبستگی ژنتیکی مثبت و کوچک بین سن زایش و فاصله زایش در شیرواری دوم می توان نتیجه گرفت که انتخاب بر مبنای سن زایش تاثیر چندانی بر روی فاصله زایش ندارد. بنابراین هر یک از صفات مذکور باید مستقل از همدیگر در یک برنامه انتخاب مورد توجه قرار گیرند. کلید واژه ها: گاومیش بومی، وراثت پذیری، همبستگی های ژنتیکی و فنوتیپی، مدل تابعیت تصادفی، مدل حیوانی چند صفته.

در این تحقیق از یک مدل رگرسیون تصادفی جهت آنالیز رکوردهای روزآزمون تولید شیر، درصد چربی شیر و درصد پروتئین شیر گاومیش های بومی ایران جهت برآورد پارامترهای ژنتیکی، ارزش های اصلاحی و تعیین معیار های مختلف تداوم شیردهی استفاده شد. داده های مربوط به صفات تولیدی در شکم های اول، دوم و سوم زایش به ترتیب 12834، 8751، 9529، بودند که متعلق به سال های زایش 1372 تا 1390 بودند. توابع چند جمله ای لژاندر با درجات برآزش 3 تا 6 برای صفات تولیدی به کار گرفته شدند. دامنه وراثت پذیری معیارهای مختلف تداوم شیردهی تخمین زده شده برای صفات تولید شیر، چربی شیر و درصد پروتئین شیر به ترتیب در محدوده 0/09(معیار اول در شکم اول زایش) تا 0/79(معیار دوم در شکم دوم زایش)، 0/18(معیار سوم در شکم سوم زایش) تا 0/47(معیار اول در شکم سوم زایش) و 0/001 (معیار سوم در شکم دوم زایش) تا 0/16( معیار دوم در شکم دوم زایش) برآورد شد. دامنه همبستگی بین معیارهای مختلف تداوم شیردهی و 270 روز تولید شیر برای صفات تولید شیر، درصد چربی شیر و درصد پروتئین شیر به ترتیب در محدوده0/61- (معیار سوم در شکم سوم زایش) تا 0/63(معیار دوم در شکم سوم زایش)، 0/18- (معیار دوم در شکم دوم زایش) تا 0/24(معیار اول در شکم سوم زایش) و 0/14- (معیار سوم در شکم اول زایش) تا 0/16(معیار اول در شکم اول زایش) بدست آمد. معیاری که دارای بالاترین وراثت پذیری و پایین ترین همبستگی با تولید شیر 270 روز باشد به عنوان بهترین معیار برای انتخاب دام های برتر مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین برای صفات تولید شیر و درصد چربی شیر به ترتیب معیار دوم در شکم اول زایش و معیار دوم در شکم دوم زایش به عنوان بهترین معیار هایی هستند که از طریق انتخاب آن ها می توان به تولید شیر و درصد چربی شیر بیشتر در طی یک دوره شیردهی دست یافت. با توجه به وراثت پذیری پایین معیارهای تداوم شیردهی در مورد صفت درصد پروتئین شیر، انتخاب مستقیم روش مناسبی برای افزایش میزان درصد پروتئین شیر در طی یک دوره شیردهی نمی باشد. روند ژنتیکی معیار دوم در شکم اول زایش در مورد صفت تولید شیر در سطح 5 درصد معنی دار شد. روند ژنتیکی معیارهای اول، دوم و سوم زایش در رابطه با صفت درصد پروتئین شیر در سطح 1 درصد معنی دار شد. روند ژنتیکی برای معیارهای تداوم شیردهی در مورد صفات تولیدی اختلاف معنی داری با صفر نداشت. این نشان دهنده عدم اجرای برنامه های اصلاح نژادی در مورد گاومیش های بومی ایران است. کلمات کلیدی: گاومیش های بومی ایران، معیارهای تداوم شیردهی، وراثت پذیری، همبستگی.