زنده زایی روش بسیار موفق تولید مثلی است که در طی زمان تکامل یافته و تنوع بسیاری در گروه های جانوری دارد. تخمک رسیده ماهیان استخوانی توسط یک غشای فاقد سلولی که زونا ردیاتا نامیده می شود ، احاطه می گردد. زوناردیاتا در اکثر ماهیان استخوانی زنده زا به دو بخش تقسیم می شود : زونا ردیاتای داخلی و خارجی. در پژوهش حاضر ساختار zona radiata (zr) در تخمک ماهی (poecilia reticulata) guppy درمراحل مختلف رسیدگی تخمدان و رشد تخمک مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه ها پس از طی مراحل آماده سازی بافت توسط میکروسکوپ نوری و الکترونی مورد مطالعه قرار گرفتند. مطالعه مقاطع بافتی نشان داد که در ماهی گوپی در مراحل i و ii رشد تخمک زونا ردیاتا مشاهده نمی گردد. در مرحله iii zr به صورت غشای نازکی دیده می شود. در مرحله iv (زرده سازی) ضخامت آن افزایش یافته و در مرحله v ضخامت آن کاهش می یابد. در ابتدای مرحله??? از رشد تخمک ، برآمدگیهای انگشت مانند هنوز شکل نیافته اند و زونا ردیاتا به صورت لایه ای با شکل نامنظم و تعداد زیادی حفره و منفذ دیده می شود. در مرحله ??? وv? ، برآمدگیهای انگشت مانند واضح تر می شوند. در بین برآمدگیها ، شیارهایی وجود دارند که در مرحله v از بین می روند. در ماهی گوپی (poecilia reticulata) هیچ فیلامنت چسبنده ای مشاهده نمی شود و سطح زونا ردیاتا صاف می باشد. در ماهی گوپی ، کاناهای زوناردیاتا در انتقال مواد پیش ساز زرده به تخمک نقش دارند. کلمات کلیدی: zona radiata ، تخمک ، ماهی گوپی

بیش از نیمی از مهره داران را انواع ماهیان استخوانی تشکیل می دهند. یک ویژگی اصلی ماهیان استخوانی از نظر تکاملی ، موفقیت در مکانیسم تولیدمثلی آنها است که با شرایط متفاوت محیط آبی سازگار شده است. تخمک ماهیان استخوانی به وسیله لایه فاقد سلول به نام زونا ردیاتا(zr) احاطه می شود. مورفولوژی زونا ردیاتا بین گونه ها متنوع است و سازش به شرایط اکولوژیکی را منعکس می کند. جنبه های مورفولوژیک زونا ردیاتا برای اهداف تاکسونومیکی در ماهیان استخوانی مورد استفاده قرار می گیرد. در پژوهش حاضر ساختار زوناردیاتا(zona radiata) (zr) در تخمک zebrafish درمراحل مختلف رسیدگی تخمدان و رشد تخمک مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور جنس ماده zebrfish جمع آوری و هربار تخمدان در محلول بوئن تثبیت شد. نمونه ها پس از طی مراحل آماده سازی بافت توسط میکروسکوپ نوری و الکترونی مورد مطالعه قرار گرفتند. مطالعه مقاطع بافتی نشان داد که در zebrafish زونا ردیاتا در مرحله رشد ابتدائی ( مرحله i و ii) دیده نشد. در مرحله واکوئل های قشری(مرحلهiii) ، zr به صورت لایه نازک مشاهده شد. در مرحله زرده سازی (مرحلهiv) ضخامت آن افزایش یافته و در مرحله بلوغ (مرحله v) ضخامت آن کاهش می یابد. در اوایل مرحله iii شیارهای زونا ردیاتا شروع به تشکیل می کنند ، در مرحله زرده سازی شیارهای نرده ای به طور کامل تشکیل می شوند ، در اواخر این مرحله شیارها به تدریج شکل نرده ای حود را ازدست می دهند و در مرحله بلوغ این شیارها به طور کامل از بین می روند. درzebrafish هیچ فیلامنت چسبنده ای مشاهده نمی شود و سطح زونا ردیاتا صاف می باشد. کلمات کلیدی: zona radiata ، تخمک ، ماهی گورخری (zebrafish)

کیلکای معمولی و چشم درشت از خانواده شگ ماهیان (clupeidae) و پلاژیک بوده که در دریای خزر بصورت گله ای زندگی می کنند. کیلکای معمولی در آب های کم عمق (سطحی) و در اعماق کمتر از 50 متر تراکم بالایی دارد. کیلکای چشم درشت در اعماق زیاد زندگی می کند و بندرت در اعماق کمتر از 20 متر و ساحل مشاهده می شود. شبکیه بیشتر ماهیان دارای دو نوع سلول دریافت کننده نور می باشد: سلول های استوانه ای و مخروطی. سلول های استوانه ای در دریافت نور و سلول های مخروطی در تشخیص رنگ نقش دارند. به منظور مطالعه ساختمان شبکیه و اهمیت آن در ماهیان ، کیلکای معمولی و چشم درشت به عنوان ماهیان دریایی که رفتار گله ای دارند ، در دو عمق متفاوت زندگی می کنند و شکارگرند ، انتخاب شدند. هر دو فاقد خط جانبی بوده و لذا تصور می شود چشم در این دو گونه از اهمیت بیشتری جهت ارتباط با محیط برخوردار باشد. در این پژوهش ، شبکیه و لایه مربوط به سلول های حساس به نور مورد بررسی قرار گرفت و نمونه ها از شیلات بندر انزلی و لنج های صیادی تهیه شدند. بلافاصله چشم ها جدا شده و در محلول تثییت کننده بوئن به مدت 24ساعت قرار گرفتند و پس از آن ، شبکیه به 4 بخش پشتی- گیجگاهی ، شکمی- گیجگاهی ، شکمی - بینی و پشتی – بینی تقسیم گردید و پس از مراحل آبگیری و شفاف سازی ، قالب گیری و با روش هماتوکسیلین و ائوزین رنگ آمیزی شدند. مشاهده بافت ها نشان می دهد که شبکیه ماهی کیلکای معمولی دارای سلول های استوانه ای و سلول های مخروطی از نوع دوگانه می باشد که بصورت ردیف های موازی قرار گرفته اند. حضور تنها یک نوع سلول مخروطی و همچنین تراکم نسبی آن نشان دهنده وابستگی کمتر این ماهی به دید رنگی است. در ماهی کیلکای چشم درشت ، چهار نوع سلول مخروطی وجود دارد: سلول مخروطی دوتایی ، دوگانه ، منفرد کوتاه و منفرد بلند که بصورت پراکنده قرار دارند. حضور چهار نوع سلول مخروطی امکان بیشتر دید رنگی را نشان می دهد. کلید واژه ها: کیلکای معمولی ، کیلکای چشم درشت ، شبکیه، سلول مخروطی

بینایی در اغلب ماهیان حس بسیار مهمی است و نقش اساسی در تغذیه، تشخیص دشمن، جفت یابی، واکنش های تدافعی از جمله تغییر رنگ برای هماهنگی با محیط و استتار، مهاجرت عمودی و رفتار ماهی نسبت به قلاب ها و دامهای ماهیگیری دارد. قابلیتهای چشم به میزان زیادی توسط ساختار و عملکرد شبکیه تعیین می شود و توانایی شناسایی شکارچیان وطعمه بستگی به حساسیت شبکیه به نور و تشخیص طول موجها دارد. مقایسه بافت شناسی شبکیه چشم ماهیان مختلف نشان دهنده سازش آنها در شدت های نوری مختلف است و ممکن است از روی الگوی ساختمانی شبکیه به محیط و نحوه زندگی یک ماهی پی برد. مطالعه شبکیه و بررسی اهمیت آن تاکنون درماهی کفال طلایی انجام نشده است. این ماهی فاقد خط جانبی بوده، لذا تصورمی شود بینایی در این ماهی ازاهمیت دوچندان برخوردار باشد. نمونه ها به طور زنده از پره های ساحلی بندرانزلی تهیه شدند. در ابتدا آزمایشهای نور و تاریکی روی ماهیان درآکواریومهای جداگانه صورت گرفت. در مرحله دوم آزمایش، مطالعه واکنش شبکیه نسبت به سه رنگ اصلی(آبی، سبز و قرمز) انجام شد. بعد از هر مرحله چشمها خارج شده، در محلول بوئن تثبیت شدند. قرنیه وعدسی برداشته شده و سپس مراحل آبگیری با سریهای الکل، شفاف سازی با گزیلن و قالب گیری با پارافین انجام گرفت. مقاطع طولی وعرضی با ضخامت ? میکرون تهیه و با هماتوکسیلین- ائوزین رنگ آمیزی گردید. مشاهده بافتها با میکروسکوپ نوری والکترونی نشان داد که لایه فتورسپتور دراین گونه دارای سلولهای مخروطی واستوانه ای است. سه نوع سلول مخروطی در شبکیه این ماهی وجود دارد: دونوع سلول مخروطی منفرد با مورفولوژی متفاوت و یک نوع سلول مخروطی دوگانه. برش عرضی شبکیه نیز وجود آرایش خاصی از سلولهای مخروطی در شبکیه کفال طلایی را نشان می دهد که به صورت الگوی موزائیک مخروطی منظم می باشد. آرایش سلولهای مخروطی منفرد به شکل لوزی است و سلول های مخروطی دوگانه با زاویه ?? درجه نسبت به یکدیگر در بین آنها قرار گرفته اند. تنوع سلولهای مخروطی یکی از ویژگیهای خاص شبکیه ماهیان استخوانی است. انواع مختلف سلولهای مخروطی، گیرنده طول موجهای مختلف نور هستند. به عبارت دیگر اگر دو یا چند نوع سلول مخروطی در یک جانور وجود داشته باشد، هر کدام از آنها دارای رنگدانه بینایی با حساسیت طیفی خاص است که انتظار می رود جانور به کمک آنها قادر به تشخیص رنگ شود. تحقیقات قبلی درمورد شبکیه نشان می دهد که حضور و نوع آرایش موزائیک سلول مخروطی دلیلی بر توانایی دید خوب درماهیان است که پژوهش حاضر توانایی دید خوب و رنگی در کفال طلایی را تائید می کند .

بابلرود یکی از رودخانههای استان مازندران بوده که از رشته کوه البرز سرچشمه میگیرد. این رودخانه پس از طی مسافت 170 کیلومتر از بین اراضی کشاورزی و جنگلی عبور و وارد دریای خزر میشود. این رودخانه در طی این مسیر هر ساله مقادیر زیادی از سموم کشاورزی را به دریای خزر حمل میکند. در بین سموم کشاورزی، سم دیازینون در اراضی برنج مصرف زیادی داشته و از آنجا با شتشو وارد آب رودخانه میشود. بر همین اساس اندازهگیری باقیمانده سم در بافت ماهیچه، کبد ماهی کپور معمولی، آب و بستر رودخانه، در فصل زمستان 1389 و در بهار 1390 انجام شد. یک ایستگاه بین پل بزرگ سم دیازینون اندازهگیری شد. gc بابلسر و مصب انتخاب و در هر فصل از هر کدام شش نمونه گرفته و سپس بوسیله دستگاه طبق نتایج بدست آمده میانگین باقیمانده سم برحسب میلیگرم در لیتر در نمونههای بافت ماهیچه ، کبد، بستر و آب در فصل 0 بوده است که مقادیر بدست آمده، / 0 و 181 /039 ، 0/137 ، 0/ 0 و در فصل بهار 46 / 0 و 27 /120 ، 0/111 ، 0/ زمستان به ترتیب 033 دافنی بیشتر بوده است. همچنین در lc50-48 hr=./5 ppb ماهی کپور معمولی کمتر در صورتی که از lc50-96hr = 5 ppm از تمام نمونهها آلودگی در فصل بهار بیش از فصل زمستان بوده است. مقدار سم در بافت ماهیچه کمتر از استاندارد کدکس بوده و نتایج این تحقیق نشان نمیدهد که کپور پایشگر زیستی مناسبی باشد. الگوی تجمعی سم در نمونهها در دو فصل به صورت زیر میباشد: بستر > کبد > بافت ماهیچه > آب

فلزات سنگین از مهم ترین آلاینده های محیط زیست دریایی می باشند که به دلیل پایداری طولانی مدت در محیط، سمیت بالا و تمایل به تجمع زیستی، مورد توجه قرار گرفته اند. تحقیق حاضر، جنبه ها و فاکتورهای مختلفی از رفتار فلزات سنگین را در محیط زیست دریایی بررسی می کند. برای این منظور سه وان در یک مکان قرار داده شد، در هر وان 22 ظرف پلاستیکی قرار گرفت .در هر ظرف مقدار مشخصی ماسه دریا، آب و تعداد معینی گاماروس ریخته شد. دمای هر وان روی یکی از دماهای 22، 25 و 28 درجه تنظیم شد. تمامی ظروف توسط سه غلظت مختلف از مس، سرب و کادمیوم و به منظور بررسی برهم-کنش فلزات، تعدادی از ظروف نیز توسط ترکیب دوتایی و سه تایی فلزات مذکور آلوده شده اند و به مدت 20 روز در دما و ph ثابت در این شرایط نگه داری شدند. پس از جمع آوری و اندازه گیری میزان غلظت نمونه های آب، رسوب و گاماروس بوسیله دستگاه جذب اتمی، برای تجزیه و تحلیل های آماری توسط مدل شبکه عصبی داده ها واردspss و matlab شد. نتایج بدست آمده نشان داد مس فلزی پایدار است و عوامل مختلف مانند غلظت، دما و حضور فلزات دیگر بر مس تأثیرگذار نیست. ولی فلزات غیر ضروری مانند کادمیوم و سرب در الگوی تجمعی خود دارای نوسانات زیادی هستند و عوامل مختلفی مانند دما، غلظت و حضور فلزات دیگر مخصوصا مس بر میزان تجمع این دو فلز تأثیرگذارند. ورود مس به محیطی که حاوی کادمیوم یا سرب است باعث رسوب مقدار قابل توجهی از این دو فلز می شود. همچنین مانع جذب این دو فلز توسط پونتوگاماروس دریای خزر می شود که در این تحقیق به عنوان بیواندیکاتور مورد استفاده قرار گرفته است. دما نیز تأثیرات قابل توجهی در الگوی تجمعی این دو فلز دارد، به صورتی که در دمای 25 درجه، سرب و کادمیوم بیشترین میزان تجمع را در آب، رسوب و گاماروس نشان می دهند. در ضمن تجمع کادمیوم در آب، رسوب و گاماروس، رابطه مستقیمی با غلظت کادمیوم افزوده شده به محیط نشان داد.

چکیده ارزیابی برهمکنش اثرات فلزات سنگین(مس، روی و جیوه) در محیط کنترل شده با استفاده از مدل شبکه عصبی نسیم کریمی جهت بررسی تاثیر برهمکنش فلزات سنگین(مس، روی و جیوه) نمونه برداری از آب، رسوب و گاماروس از ساحل جفرود واقع در شهرستان بندر انزلی انجام شد. نمونه ها(آب، رسوب و گاماروس) به آزمایشگاه منتقل شده و طی مدت مطالعه(20 روز) تحت شرایط تقریبا ثابت شوری( ppt5/0±9) و اکسیژن mg/l 7 و ph در محدوده 7/8-8/7 قرار داده شدند. آزمایش در سه دمای متفاوت (1±22، 1±25 و 1±28 درجه) و سه غلظت متفاوت انجام شد و آنالیز آن توسط دستگاه جذب اتمی صورت گرفت. فلز روی در محدوده غلظت های ppm06/0، 2/0 و 6/0، فلز مس در محدوده غلظت های ppm 005/0، 016/0 و 05/0 و فلز جیوه در محدوده غلظت های ppm 00005/0، 00016/0 و 0005/0 تعیین شدند. تاثیر برهمکنش این فلزات بر یکدیگر در آب، رسوب و گاماروس با استفاده از مدل شبکه عصبی بررسی شد. بررسی های آماری نشان داد که تغییر قابل ملاحظه ای در میزان حضور فلز مس و روی در آب، رسوب و بافت گاماروس در میانکش با یکدیگر و نیز در میانکنش با فلز جیوه و مخلوط این فلزات باهم در مقایسه با حضور فلز مس و روی به تنهایی در محیط مشاهده نشده است(p>0.05). میزان تجمع فلز جیوه در بافت گاماروس در حضور یون های فلزی مس، روی و مخلوط این دو فلز با هم در مقایسه با حضور فلز جیوه به تنهایی کاهش یافته است(p<0.05). میزان تجمع جیوه در آب و رسوب در برهمکنش با فلز مس در مقایسه با حضور جیوه به تنهایی در محیط افزایش یافته است(p<0.05)، همچنین میزان تجمع جیوه در آب در برهمکنش با فلز روی و مخلوط مس و روی افزایش یافته است ولی از نظر آماری قابل ملاحظه نبوده است(p>0.05). همچنین بررسی افزایش دما و غلظت بر میزان تجمع فلزات سنگین نشان داد که با افزایش دما از 22 تا 28 درجه و نیز افزایش غلظت) ppm005/0تا 05/0( میزان تجمع فلز مس در آب افزایش یافته است(p<0.05). ولی در میزان تجمع مس در رسوب و گاماروس تغییر قابل ملاحظه ای مشاهده نشده است. با افزایش دما تغییر قابل ملاحظه ای بر میزان تجمع فلز روی مشاهده نشده است. ولی با افزایش غلظت(ppm 06/0تا 6/0) میزان تجمع آن در رسوب افزایش یافته است (p<0.05). با افزایش دما از 22 تا 25 درجه میزان تجمع فلز جیوه در آب افزایش یافته است(p<0.05)، و از 25 تا 28 درجه کاهش یافته است ولی این کاهش از نظر آماری قابل ملاحظه نبوده است(p>0.05). همچنین با افزایش غلظت) ppm00005/ 0تا 0005/0( تغییر محسوسی بر میزان تجمع فلز جیوه مشاهده نشده است.

اطلاعات کمی درباره تنوع به لحاظ جغرافیایی و ساختار جمعیتی ماهی شاه کولی در آب های سواحل جنوبی دریای خزر وجود دارد. موضوع این تحقیق بررسی تفاوت های ریختی جمعیت های این گونه در آب های سواحل جنوبی دریای خزر است. تنوع شکلی و وضعیت جمعیت ها با استفاده از ویژگی مورفولوژیکی از طریق سیستم شبکه ای تراس و روش های ژئومتریک- مورفومتریک در چهار ناحیه (رودخانه لیسار، منطقه انزلی، رودخانه شیرود و رودخانه بابلرود) بررسی شد. نمونه های بالغ از مناطق اصلی ماهی گیری در مصب های هر ناحیه در طی فصل تخم ریزی بدست آمدند. آنالیزهای تک متغیره و چند متغیره روی 378 قطعه از این ماهی و از طریق 14 لندمارک صورت گرفت. و از طریق روش ژئومتریک- مورفومتریک نمونه ها از لحاظ شکلی بررسی شدند. نتیجه آزمون anova تفاوت مشخصی را بین دو جنس نر و ماده نشان نداد، اما در مقابل در آزمون های cda, pca, dfa دو روش تراس نتورک و ژئومتریک- مورفومتریک تفاوت های مشخصی را در بین 4 گروه از نمونه ها ثابت شد و در نهایت 4 جمعیت مجزا در چهار ناحیه مورد مطالعه گزارش گردید.

مار دریایی منقاردار (enhydrina schistosa) از مارهای دریایی حقیقی بوده و در تقسیم بندی تاکسونومیک در زیرخانواده hydrophiinae قرار می گیرد. این مار دریایی مهاجم مانند سایر اعضای زیرخانواده hydrophiinae در آب های گرمسیری و نیمه گرمسیری اقیانوس هند و آرام پراکنش دارد. مطالعات بر نحوه دید و ساختار شبکیه مار دریایی منقاردار اندک بوده و از آن جایی که این جانور در محیطی نسبتاً پرنور (از سطح آب تا عمق حدوداً ?? متری) زندگی نموده، عموماً از گربه ماهیان تغذیه می کند و همواره مورد حمله شکارچیانی فعال مانند عقاب دریایی و کوسه قرار دارد بررسی ساختار چشم (به ویژه لایه شبکیه) آن حائز اهمیت می باشد. در مطالعه ی حاضر مار دریایی مذکور از آب های خلیج چابهار در جنوب شرق ایران صید شده و پس از انتقال به آزمایشگاه بیهوش شده و به ترتیب در محلول های بوئن و فرمالین ?? درصد تثبیت شدند. در مرحله بعد چشم نمونه ها به دقت از حدقه خارج و پس از آب گیری با متانول و شفاف سازی با گزیلن در بلوک پارافینی قرار گرفته و توسط میکروتوم از آن ها مقاطع بافتی با ضخامت ? میکرون تهیه شد. برای بررسی دقیق لایه های سلولی شبکیه از میکروسکوپ الکترونی نگاره (sem) استفاده شد. در جلوی قرنیه لایه ای شفاف به نام عینک (spectacle) وجود دارد که به وسیله sem مورد تصویربرداری قرار گرفت. نتایج نشان داد که شبکیه مار دریایی منقاردار تماماً مخروطی بوده و فاقد سلول های استوانه ای است. شمارش سلول های مخروطی نیز مشخص نمود که تراکم این سلول ها در ربع های شکمی و پشتی شبکیه نسبت به ربع های گیجگاهی و بینی بیشتر است. همچنین تراکم در ربع شکمی بیشتر از ربع پشتی است. با در نظر گرفتن رفتار جانور در محیط زندگی احتمال می رود ناحیه شکمی (با تراکم بیشتر) برای فرار از شکارچیان هوایی (عقاب دریایی) و ناحیه پشتی (با تراکم کمتر) تا حد بسیار اندکی در تغذیه آن از ماهیان بستر نقش داشته باشد.

گل خورک گونه periophthalmus waltoni از خانواده گاوماهیان (gobiidae) بوده و ناحیه پراکنش آن در ایران در پهنه های گلی و جنگلهای حرا از خلیج فارس تا جنوب شرق ایران می باشد. به منظور مطالعه ساختمان شبکیه و اهمیت آن در ماهیان، ماهی گل خورک به عنوان یک ماهی دوزیست که بیشتر وقت را در محیط بیرون از آب سپری می کند، انتخاب گردید. تصور می شود این ماهی از دید بسیار خوبی برخوردار باشد. در این پژوهش شبکیه و لایه مربوط به سلول های حساس به نور مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها از جنگل های حرا واقع در خلیج گواتر به صورت دستی و تعقیبی جمع آوری گردیدند و پس از بیهوشی به ترتیب در محلول های تثبیت کننده بوئن و فرمالین 10 درصد قرار گرفتند. سپس چشم ها از نمونه تلف شده جدا گردیده و پس از مراحل آبگیری و شفاف سازی، قالب گیری و توسط میکروتوم مقاطع بافتی با ضخامت 5 میکرون تهیه شد. مقاطع به روش هماتوکسیلین و ائوزین رنگ آمیزی شدند. بررسی شبکیه توسط میکروسکوپ نوری و الکترونی (sem) نشان داد که شبکیه این ماهی دارای یک نوار تیزبینی با بیشترین تراکم سلولی بخصوص سلول های مخروطی در میانه چشم می باشد که به صورت افقی از ناحیه بینی تا گیجگاهی کشیده شده است. با در نظر گرفتن رفتار جانور و نوع محیط زیست آن احتمال می رود تراکم بالای سلولی در این منطقه از چشم نسبت به بخش پشتی و شکمی آن برای ردیابی و جستجوی شکار متحرک (خرچنگ) در محیط باز پهنه های گلی بواسطه ی یک میدان دید وسیع افقی باشد. آرایش سلول های مخروطی به صورت الگوی مربعی منظم چیده شده اند. حضور دو نوع سلول مخروطی (دوقلو و منفرد) و تراکم بسیار بالای آنها نشان دهنده وابستگی زیاد این ماهی به دید رنگی (خصوصا در خارج از آب) می باشد.

بررسی گونه ای گاماروس دریای خزر (pontogammarus maeoticus) با استفاده از اجزاء ضمائم دهانی در تصاویرsem خانواده گاماریده از شاخص ترین و متنوع ترین خانواده های راسته دوجورپایان می باشند. pontogammarus maeoticus از فراوانترین دوجورپایان sublittoral سواحل جنوبی دریای خزر است. در این پژوهش جزئیات مورفولوژی عمومی گاماروس دریای خزر (pontogammarus maeoticus) بخشی از سواحل جنوبی خزر (ساحل چمخاله) مطالعه شده و ساختار قطعات دهانی آن به عنوان صفات جدید مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نمونه ها به وسیله الک از ایستگاه مذکور جمع آوری شد و پس از انتقال به آزمایشگاه شستشو و به منظور نگهداری در آزمایشگاه، به اتانول70% منتقل شده و پس از جداسازی قطعات بدنی به وسیله سوزن تشریح، مشاهده و شناسایی قسمت ها در زیر استریومیکروسکوپ، میکروسکوپ نوری و الکترونی sem انجام و بعد از مطالعه صفات و مقایسه با صفات شناسایی موجود، شناسایی تا سطح گونه صورت گرفت. سپس قطعات دهانی گونه مورد نظر به وسیله سوزن تشریح، جداسازی و اجزای سازنده آن با میکروسکوپ نوری و sem مورد بررسی قرار گرفت. مشاهدات، نشانگر جزئیات عمومی گاماروس آب های لب شور و وجود قطعات دهانی از نوع basic gammaridean type بوده و ضمائم دهانی شامل mandible ،maxillae 1 ،maxillae 2 ،maxilliped ، به علاوه gnathopod 1,2 بوده است.

خانواده گاماریده از شاخص ترین و متنوع ترین خانواده های راسته دوجورپایان می باشند. pontogammarus maeoticus از فراوانترین دوجورپایان sublittoral سواحل جنوبی دریای خزر است. در این پژوهش جزئیات مورفولوژی عمومی گاماروس دریای خزر (pontogammarus maeoticus) بخشی از سواحل جنوبی خزر (ساحل چمخاله) مطالعه شده و ساختار قطعات دهانی آن به عنوان صفات جدید مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نمونه ها به وسیله الک از ایستگاه مذکور جمع آوری شد و پس از انتقال به آزمایشگاه شستشو و به منظور نگهداری در آزمایشگاه، به اتانول70% منتقل شده و پس از جداسازی قطعات بدنی به وسیله سوزن تشریح، مشاهده و شناسایی قسمت ها در زیر استریومیکروسکوپ، میکروسکوپ نوری و الکترونی sem انجام و بعد از مطالعه صفات و مقایسه با صفات شناسایی موجود، شناسایی تا سطح گونه صورت گرفت. سپس قطعات دهانی گونه مورد نظر به وسیله سوزن تشریح، جداسازی و اجزای سازنده آن با میکروسکوپ نوری و sem مورد بررسی قرار گرفت. مشاهدات، نشانگر جزئیات عمومی گاماروس آب های لب شور و وجود قطعات دهانی از نوع basic gammaridean type بوده و ضمائم دهانی شامل mandible ،maxillae 1 ،maxillae 2 ،maxilliped ، به علاوه gnathopod 1,2 بوده است.

فیل ماهی (huso huso) به عنوان یک ماهی باستانی از باارزشترین ماهیان اقتصادی دریای خزر است. بینایی یکی از مهمترین حسها بخصوص، در ماهیانی مانند h.huso است که صید آن بوسیله دام انتظاری انجام می شود . با فرض اینکه فیل ماهی جانور کف زی، فاقد دید رنگی و تیزبینی کافی و مناسب است ساختمان چشم و سازماندهی شبکیه آن مورد مطالعه قرار گرفت. چنین مطالعه ای نه تنها اهمیت بینایی برای گونه ماهی را مشخص می نماید بلکه با اطاعات بدست آمده امکان ایجاد ارتباط قابل تاًمین بین تغذیه، محیط زندگی و رفتارهای اختصاصی جانور و بینایی بوجود می آورد. برای این منظور چشم های ماهی جدا و عدسی و قرنیه برداشته شد. شبکیه به مدت 24ساعت در فیکساتور بوئن و سپس مجددا به مدت 24 ساعت در متانول70% قرار گرفت و پس از آن به ترتیب آبگیری، شفاف سازی و در پارافین بلوک سازی شد. پس از طی این مراحل، مقاطع طولی و عرضی با ضخامت 5 میکرون توسط دستگاه میکروتوم تهیه و سپس با هماتوکسیلین و ائوزین رنگ آمیزی شد. مشاهده بافت ها با میکروسکوپ نوری و الکترونی نشان داد که گیرنده های نوری در شبکیه فیل ماهی شامل سلولهای مخروطی و استوانه ای است. سلول های مخروطی شامل سلول های منفرد، دوگانه و دوتایی بودند. به دلیل تنوع سلول-های مخروطی به نظر می رسد که فیل ماهی دارای دید رنگی باشد. شمارش سلول های مخروطی نیز مشخص نمود که تراکم این سلول ها در ربع پشتی- گیجگاهی بیشتر ازسایر ربع های شبکیه است. احتمال می رود که ناحیه پشتی- گیجگاهی با تراکم بیشتر سلول های مخروطی، (تا حد بسیار اندکی) در تغذیه فیل ماهی از ماهیان کف زی نقش داشته باشد. همچنین به نظر می رسد که این ماهی دارای بینایی ضعیفی است. کلید واژه:: شبکیه، سلول های مخروطی، سلول های استوانه ای، huso huso، تیز بینی

بینایی در اغلب ماهیان حس بسیار مهمی است و نقش اساسی در تغذیه، تشخیص دشمن، جفت یابی، واکنش های تدافعی از جمله تغییر رنگ برای همانگی با محیط و استتار، مهاجرت عمودی و رفتار ماهی نسبت به قلاب و دام های ماهیگیری دارد. قابلیت های چشم به میزان زیادی توسط ساختار و عملکرد شبکیه تعیین می شود. گاو ماهی عمق زی (neogobius bathybius) از خانواده گاو ماهیان (gobiidae) و بستر زی بوده که در دریای خزر در اعماق 50-60 متری زندگی می کند. پس از تلف شدن ماهی بلافاصله چشم ها جدا شده و در محلول تثبیت کننده بوئن به مدت 24 ساعت قرار گرفتند. پس از جدا کردن صلبیه چشم راست، شبکیه به 4 ربع پشتی-گیجگاهی، شکمی-گیجگاهی، شکمی-بینی و پشتی-بینی تقسیم گردید و پس از مراحل آبگیری، شفاف سازی و قالب گیری با پارافین مقاطع با ضخامت 5 میکرون به روش هماتوکسیلین و ائوزین رنگ آمیزی شدند. قطعات بافتی مناسب از نوار بافتی جدا و جهت پارافین زدایی و شفاف سازی نمونه ها به ترتیب از گزیلول و متانول استفاده شد. در ادامه، قطعات بافتی مورد نظر بر روی پایه میکروسکوپ الکترونی قرار گرفته، بوسیله روکش طلا پوشانده شدند و توسط میکروسکوپ الکترونی نگاره عکسبرداری انجام شد. شبکیه گاو ماهی عمق زی، دارای سلول های استوانه ای و سلول های مخروطی از نوع منفرد و دوگانه می باشد، که بدون هیچ نظمی و بصورت پراکنده قرار گرفته اند. نسبت r/c شبکیه در حدود 5/3 تا 4 است. بنابراین این ماهی دید رنگی مطلوبی ندارد. بیشترین تراکم سلول های مخروطی در بخش پشتی-گیجگاهی شبکیه چشم این ماهی است، که سبب بینایی مطلوب در ناحیه جلویی- شکمی میدان دید می شود. با توجه به مشاهدات سیستم پاسخ حرکتی شبکیه در این ماهی پاسخ مناسبی به تغییرات نور محیطی می دهد. بنابراین قابلیت بینایی مطلوب را در هر دو حالت نور کم (اعماق زیاد) و نور زیاد (مهاجرت جهت تخم ریزی به اعماق کم) دارا می باشد. در گاو ماهی عمق زی مانند ماهیان ساکن در اعماق، که دسترسی محدودی به نور دارند، حس بینایی اهمیت کمتری نسبت به ماهیان سطح زی دارد.

تاس ماهی ایرانی (acipenser pericus) از خانواده تاس ماهیان، یکی از باارزش ترین ماهیان خاویاری دریای خزر محسوب می شود که بیشترین پراکنش آن در ناحیه خزر جنوبی و در آبهای ایران است. این ماهی کفزی بوده و بیشتر اوقات زندگی خود را در آبهای گل آلود، کدر و کم نور بستر سپری می کند. از آنجا که بین ترتیب سلولهای حساس به نور و لایه های شبکیه با اکوفیزیولوژی بصری ماهیان رابطه وجود دارد، این گونه باارزش جهت مطالعه و بررسی ساختار شبکیه چشم، لایه های مربوط به سلولهای حساس به نور و سازش های احتمالی در مطالعه حاضرانتخاب گردید. به دلیل شرایط محیط زیست و شیوه زندگی این ماهی، تصور می شود که این گونه دارای دید ضعیفی باشد. چشم ماهی از مرکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید بهشتی شهرستان سنگر دریافت و به آزمایشگاه انتقال داده شد و بعد از طی مراحل تثبیت، جداسازی شبکیه، آبگیری، شفاف سازی، قالب گیری و برش گیری، رنگ آمیزی آنها انجام شد و مقاطع تهیه شده با میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفت. برای تهیه تصاویر با میکروسکوپ الکترونی، گسترش بافتی تهیه و بافت مورد نظر با گزیلن پارافین زدایی و با الکل 100% گزیلن زدایی شد. پس از پوشش نمونه ها با طلا تصاویر الکترونی از نمونه ها تهیه شد. مشاهدات نشان می دهد که تاس ماهی ایرانی دارای هر دو نوع سلول گیرنده نور، یعنی سلولهای مخروطی و استوانه ای است، اما غالب سلولها از نوع استوانه ای است به طوری که حدوداً 3 برابر سلولهای مخروطی می- باشند. سلولهای مخروطی این ماهی که اکثراً از نوع منفرد بزرگ هستند در ربع پشتی- گیجگاهی تراکم بیشتری نسبت به سایر قسمت های شبکیه دارند که برای شناسایی طعمه (جانوران کف زی)، یعنی سمت جلو و پایین مطابقت دارد. تنوع کم سلولهای مخروطی نیز احتمال دید ضعیف و وابستگی کمتر به دید رنگی را در این ماهی تأیید می کند. بنابراین مشاهدات حاضر از شبکیه چشم تاس ماهی ایرانی آن را به عنوان یک ماهی کفزی با وابستگی کمتر به حس بینایی جهت انجام فعالیت های عمومی تأیید می کند.

ماهیان رودخانه ای و پلاژیک وابستگی زیادی به حس بینایی خود جهت درک محیط و دریافت غذا دارند و با توجه به عادات غذایی مانند شکارگری و یا گیاهخواری ویژگی های شبکیه نیازهای جانور را تأمین می کند. لذا عملکرد شبکیه با توجه به وجود، عدم وجود و تعداد برخی سلولها متفاوت بوده تنوع در نوع، میزان فعالیت و ترتیب قرارگیری سلولها در شبکیه دور از انتظار نیست. ماهی گورخری به عنوان یک نمونه خوب آزمایشگاهی، قابل دسترس، آسان در نگهداری با قابلیت تکثیر آزمایشگاهی در طول سال برای تحقیق حاضر انتخاب شد. شبکیه چشم بالغ این ماهی در طی بیهوشی عمیق ماهی تحت تأثیر میزان شدیدی از نور با چهار رنگ آبی، سبز، قرمز و سفید بطور جداگانه قرار گرفته و در همان وضعیت تثبیت شد. سر جانور به همراه چشمهای تثبیت شده پس از قرارگیری در بلوک پارافینی از سه جهت کورونال، ساجیتال و تانجنشیالی مقطع برداری شد. رنگ آمیزی با روش عمومی هماتوکسیلین و ائوزین انجام شد. واکنش هر یک از سلولهای مخروطی حساس به چهار رنگ یاد شده مورد مطالعه قرار گرفت و با تاریکی مطلق مقایسه شد. پس از مطالعه مقاطع بافتی، تعدادی از آنها انتخاب شده و پس از آماده سازی با الکل (بدون رنگ آمیزی) پوشش طلا داده شده تصاویر sem برداشته شد. با الگو قراردادن شبکیه در تاریکی و نور سفید مشخص شد شبکیه چشم ماهی گورخری از الگوی موزائیکی ردیفی پیروی می کند و دارای سلولهای مخروطی متنوعی شامل سلول مخروطی منفرد کوتاه، سلول مخروطی منفرد بلند و سلول مخروطی دوتایی است. جابجایی سلولهای مخروطی حساس به هر یک از رنگها موید حساسیت آن سلولها به آن رنگ خاص است. از این طریق انواع و تعداد تقریبی سلولهای مخروطی و در نتیجه میزان حساسیت به هر طیف رنگی قابل ارزیابی است.

ماهیان پس از تفریخ دارای مرحله لاروی هستند. عادات غذایی لارو ماهی پس از جذب زرده متنوع بوده و غالباً با وارد شدن ماهی به دوره جوانی و بلوغ تغییر خواهد کرد. با توجه به اینکه ماهیان رودخانه ای و پلاژیک وابستگی زیادی به حس بینایی خود جهت درک محیط و دریافت غذا دارند لذا با توجه به وجود یا عدم وجود، تعداد سلول ها و میزان فعالیت و حساسیت آنها امکان تغییر عملکرد شبکیه وجود داشته تفاوت در نوع، میزان فعالیت و ترتیب قرار گیری سلول ها در شبکیه دور از انتظار نیست. ماهی گورخری بعنوان یک نمونه خوب آزمایشگاهی، قابل دسترس، آسان در نگهداری با قابلیت تکثیر در آزمایشگاه برای تحقیق حاضر انتخاب شد. پس از تکثیر این ماهیان در آزمایشگاه شبکیه چشم این ماهی از مرحله لاروی تا بلوغ آن مورد مطالعه بافتی قرار گرفته جهت تأیید یافته ها از تصاویر sem کمک گرفته شد. برای مرحله لاروی و بلوغ سر جانور به همراه چشمها در محلول بوئن تثبیت شده و پس از مراحل آبگیری، شفاف سازی و قرار گیری در بلوک پارافینی از سه جهت کورونال، ساجیتال و تانجنشیالی مقطع برداری شد. رنگ آمیزی با روش عمومی هماتوکسیلین و ائوزین انجام شد. پس از مطالعه مقاطع بافتی تعدادی انتخاب شده و پس از آماده سازی با الکل (بدون رنگ آمیزی) پوشش طلا داده شده تصاویر sem برداشته شد. مطالعه مقاطع ده لایه معمول را نشان داد. در مقایسه با تاریکی فرآیند رتینوموتور در لایه های حساس به نور دیده شد. تفاوت عمده بین شبکیه چشم لارو و بالغ جانور در تعداد و ترتیب سلولها خصوصاً سلولهای مخروطی دیده شد که با وضعیت تغذیه دو مرحله قابل توجیه است. این یافته نشان می دهد ماهی گورخری از دوره لاروی از دید خوبی برخوردار بوده و رنگها را تشخیص می دهد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

در این پژوهش، جنبه های مورفولوژیک اووسیت ماهی سفید دریای خزرrutilus frisii kutum (kamensky, 1901) از جمله بافت شناسی تکوینی اووسیت و تغییرات مورفولوژیک داخلی ترین لایه اووسیت (زونارادیاتا) طی مراحل مختلف رشد تخمدان و جنبه های فیزیولوژیک اووسیت از جمله اندازه گیری هورمونهای جنسی ‏(17بتا- استرادیول، تستسترون، پروژسترون و 17آلفا- هیدروکسی پروژسترون)، کاتیونها (سدیم‏، پتاسیم و کلسیم)، اسمولاریته و پروتئین توتال پلاسمای خون در مراحل مختلف تکوین اووسیت در دو محیط متفاوت اکولوژی یعنی دریای خزر و رودخانه های منتهی به آن مورد بررسی قرار گرفت. ماهی سفید، بومی دریای خزر بوده و به لحاظ شیلاتی یکی از مهمترین ماهیان اقتصادی حوزه جنوبی دریای خزر است که طی مهاجرت آنادرومیک تخمریزی خود را در رودخانه ها انجام می دهد. مراحل رشد تخمدان بر طبق مشاهدات بافت شناسی در زیر میکروسکوپ نوری شامل شش مرحله 1) رشد اولیه اووسیت، 2) دورهستکی، 3) آلوئل کورتیکال، 4) زرده سازی، 5) رسیدگی، 6) تخمریخته می شود. مطالعات بافت شناسی نشان می دهد که این ماهی تا انتهای مرحله زرده سازی که اسفندماه می باشد در دریا حاضر است و پس از آن با شروع مرحله رسیدگی مهاجرت آنادرومیک ماهی شروع شده و عمل تخمریزی نیز در رودخانه ها صورت می گیرد. تغییرات مورفولوژیک لایه زونارادیاتا که بوسیله میکروسکوپ نوری و الکترونی در دو محیط اکولوژی متفاوت بررسی شد با مراحل تکوینی اووسیت ارتباط تنگاتنگی داشت بطوریکه تا مرحله زرده سازی ضخامت لایه زونارادیاتا و میکروویلی های گسترش یافته از سطح آن روند افزایشی داشتند و پس از اتمام زرده سازی آنها نیز روند نزولی را در پیش گرفتند. حداکثر ضخامت زونارادیاتا (61/1±92/14 میکرومتر) و حداکثر طول میکروویلی ها(3/2±75/10 میکرومتر) در انتهای مرحله زرده سازی حاصل شد. در تخم لقاح یافته زوائدی جهت چسبندگی برروی میکروویلی ها و منافذی بر روی سطح تخم مشاهده شد. اندازه گیری هورمونهای جنسی در پلاسمای خون طی دوره تولید مثلی ماهی سفید نشان داد که دو هورمون 17بتا- استرادیول و تستسترون در فاز رشد اووسیت یعنی تا انتهای مرحله زرده سازی در دریا، روند صعودی داشتند و سپس سطح آنها نزول یافت در حالیکه در فاز رسیدگی اووسیت یعنی تا تخمریزی ماهی در رودخانه، دو هورمون پروژسترون و 17آلفا- هیدروکسی پروژسترون سیر صعودی داشته و پس از تخمریزی سطح آنها نیز کاهش یافت. بیشترین غلظت هورمون 17بتا- استرادیول (69/19±43/133 نانوگرم در میلی لیتر) و تستسترون (44/1±99/6 نانوگرم در میلی لیتر) در اسفندماه همزمان با انتهای مرحله زرده سازی اندازه گیری شد اما بیشترین غلظت هورمون پروژسترون (37/0±60/2 نانوگرم در میلی لیتر) و 17آلفا- هیدروکسی پروژسترون (25/2±02/4 نانوگرم در میلی لیتر) در ماه فروردین همزمان با رسیدگی اووسیت بدست آمد. اندازه گیریهای کاتیونهای سدیم‏، پتاسیم و کلسیم بهمراه اسمولاریته پلاسمای خون در مراحل مختلف تکوین اووسیت نشان می دهد که یون سدیم و کلسیم تا رسیدگی ابتدایی (14 فروردین ماه) متحمل تغییرات زیادی نشده و فقط در مرحله رسیدگی نهایی (26 فروردین ماه) سطح آنها کم شده و اختلاف معنی داری با گروههای قبلی پیدا کردند (p<0.05) در حالیکه پتاسیم این روند نزولی را از اواخر اسفند ماه با شروع مهاجرت آغاز کرده و دچار افت شدید و اختلاف معنی داری در مرحله رسیدگی شد (p<0.05). اسمولاریته پلاسما که بیشتر متاثر از غلظت یونهای سدیم و پتاسیم است روندی مشابه با پتاسیم را طی می کند. اندازه گیری میزان پروتئین توتال پلاسمای خون در مراحل مختلف تکوین اووسیت نشان داد که از مرحله آلوئل کورتیکال تا رسیدگی ابتدایی در مقدار پروتئین اختلاف معنی داری در این شاخص وجود ندارد (p>0.05) اما قبل و بعد این مراحل اختلاف معنی دار در میزان آن دیده شد (p<0.05). همچنین همبستگی مثبت قوی (r=0.88) بین یون کلسیم و پروتئین پلاسمای خون ماهی دیده شد.