چکیده گیاه صبر زرد از مهمترین گیاهان دارویی است که دارای کاربردهای وسیعی در زمینه های دارویی، آرایشی و غذایی است. این گیاه دارای مقاومت بالایی به خشکی می باشد. با توجه به این که در خصوص میزان مقاومت این گیاه به شوری اطلاعات بسیار اندکی در دسترس است، لذا این پژوهش به منظور بررسی اثر سطوح مختلف شوری بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه صبر زرد در آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در محل گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال 89-1388 به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایشی شامل 8 سطح شوری (شاهد، 3، 6، 9، 12، 15، 18 و 21 دسی زیمنس بر متر) بود که آب مورد نظر به عنوان محلول پایه برای تهیه این سطوح شوری از دریاچه حوض سلطان قم تهیه شد. از آب شیر با شوری حدود 450 میکرو زیمنس بر متر به عنوان شاهد استفاده گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سطوح مختلف شوری تأثیر معنی داری بر تمامی صفات مورفولوژیک مورد ارزیابی داشت. بر اساس نتایج به دست آمده از مقایسه میانگین ها، بیشترین مقدار طول برگ، ضخامت برگ، حجم برگ، تعداد برگ و ارتفاع بوته در تیمار شاهد، و بیشترین مقدار عرض برگ در تیمار 3 دسی زیمنس بر متر (ds/m) و کمترین مقدار این صفات در سطح شوری 21 دسی زیمنس بر متر به دست آمد. اثر شوری بر صفاتی شامل وزن تر برگ، وزن تر و خشک ژل، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه و طول ریشه معنی دار بود. مقدار این صفات با افزایش شوری تا سطح 6 دسی زیمنس بر متر اختلاف معنی داری با شاهد نداشت، اما در سطوح بالاتر شوری مقدار آن ها به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. همچنین مشاهده شد که شوری اثر معنی داری بر غلظت عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم در برگ و ریشه صبر زرد داشت. غلظت سدیم در برگ و ریشه با افزایش شوری به تدریج افزایش پیدا کرد اما غلظت پتاسیم با افزایش شوری روند کاهشی داشت. علاوه بر این غلظت کلسیم در برگ با شیب کمی افزایش یافت اما غلظت آن در ریشه کاهش پیدا کرد. شوری همچنین اثر معنی داری بر صفات فیزیولوژیک مورد نظر داشت. سطوح شوری بالاتر از 6 دسی زیمنس بر متر غلظت کلروفیل a و b را در برگ به طور معنی داری کاهش داد. غلظت قندهای گلوکز، زایلوز و مانوز با افزایش شوری تا سطح 9 دسی زیمنس بر متر با شیب تندی افزایش و بعد از آن به تدریج و با شیب کمتری کاهش پیدا کرد. همچنین نتایج نشان داد که شوری اثر معنی داری بر غلظت ماده موثره آلوئین درگیاه صبر زرد داشت، به نحوی که با افزایش سطوح شوری غلظت آن نسبت به شاهد به طوری معنی داری افزایش پیدا کرد. به طور کلی نتایج حاصله نشان داد گیاه صبر زرد دارای آستانه تحمل شوری تا غلظت 6 دسی زیمنس بر متر می باشد و در مقادیر بالاتر از آن رشد این گیاه به طور معنی داری کاهش می یابد.

به منظور بررسی تأثیر کودهای بیولوژیک روی رشد و عملکرد کمی و کیفی گیاه داروئی به لیمو آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی شامل 9 تیمار(1- شاهد یا عدم مصرف هرگونه کود 2- نیتروکارا به میزان یک گرم برای هر بوته 3- بیوسولفور به میزان 5/0 گرم در هر بوته همراه با 25 گرم کود گوگرد بنتونیت دار گرانوله 4- کود فسفاته بارور-2 به میزان یک گرم برای هر بوته 5- نیتروکارا به میزان یک گرم + کود فسفاته بارور-2 به همان میزان برای هر بوته 6- نیتروکارا به میزان یک گرم در هر بوته + بیوسولفور به میزان 5/0 گرم در هر بوته همراه با 25 گرم کود گوگرد بنتونیت دار گرانوله 7- بیوسولفور به میزان 5/0 گرم در هر بوته همراه با 25 گرم کود گوگرد بنتونیت دار گرانوله + کود فسفاته بارور-2 به میزان یک گرم در هر بوته 8- نیتروکارا به میزان یک گرم در هر بوته + کود فسفاته بارور-2 به میزان یک گرم در هر بوته + بیوسولفور به میزان 5/0 گرم در هر بوته همراه با 25 گرم کود گوگرد بنتونیت دار گرانوله 9- مصرف کودهای شیمیایی نیتروژن-فسفر- پتاسیم (اوره 20 گرم، فسفات تریپل 25 گرم و سولفات پتاسیم 20 گرم در هر بوته ) در 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. این طرح فروردین سال 1389 در باغات کشت و صنعت و دام پروری مغان به اجرا در آمد. نتایج این آزمون نشان می دهد که کاربرد کودهای بیولوژیک در صفات همچون وزن تر و خشک برگ و شاخه، قطرساقه، ارتفاع بوته، تعداد گل آذین و تعداد شاخه های فرعی نسبت به شاهد افزایش معنی داری نشان می دهد. در مقایسه با کود شیمیایی هر چند در بعضی از صفات مذکور کود شیمیایی نسبت به کود بیولوژیک در یک گروه قرار می گیرند اما مزایای استفاده از کود های زیستی در اصلاح، بهبود و حاصلخیزی خاک حائز اهمیت زیادی می باشد. در میزان اسانس نیز کاربرد تلفیقی سه کود بیولوژیک (نیتروکارا+ بیوسولفور+ کود فسفاته بارور-2) افزایش معنی دار نسبت به شاهد دارد. در مورد ترکیبات موجود در اسانس به لیمو، 24 مواد (آلفا-پینن، 6-متیل-5-هپتن-2-اون، لیمونن، هیدرات سابی نن، لینالول، اکساید لیمونن، نئوآلوسی من، ترانس وربنول، نئووربنول، دی هیدرو کارواول، ترانس کارواول، نرال، آلفا کوپان، ژرانیل استات، بتابوربونان، متیل اوژنول، کاریوفیلن، آرومادندرن، گاما مورولن، کورکومن، سیگما کادینن، نرولیدول، اسپاتولنول، ایزولانژیفولان-7-آلفا-اول و هیماچالول) شناسایی شده، درنتیجه کاربرد کودهای بیولوژیک در 15 مورد از ترکیبات جداسازی شده با اختلاف معنی داری، بیشتر از تیمار شاهد به دست آمد. در 9 مورد اختلاف معنی دار مشاهده نگردید. نقطه جالب اینکه استفاده از کود شیمیایی در اکثر موارد نه تنها نسبت به شاهد افزایش معنی دار نداشت، بلکه نسبت به شاهد کاهش معنی داری نیز نشان داد.