به منظور مطالعه تأثیر کاربرد درازمدت مقادیر مختلف کودهای آلی و معدنی بر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی ریحان (ocimum basilicum l.) در سال 1388 آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو عامل در سه تکرار به اجرا درآمد. عامل اصلی 14 تیمار کودی شامل شاهد (بدون مصرف کود شیمیایی و آلی)، کود شیمیایی (اوره، سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تریپل به ترتیب مقادیر 70، 60 و 50 کیلوگرم در هکتار)، لجن فاضلاب، کمپوست زباله شهری و ورمی کمپوست 20 و 40 تن در هکتار به صورت جداگانه و یا همراه با 50 درصد کود شیمیایی و عامل فرعی، تفاوت کاربرد یک ساله، دوساله، سه ساله و چهارساله تیمارهای کودی در نظر گرفته شد. بررسی نتایج نشان داد مقادیر مختلف تیمارهای کود آلی، سال مصرف و همچنین اثر متقابل آن ها بر صفات مورفولوژیکی مورد بررسی (ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد گره، تعدادگل آذین، طول گل آذین، عملکرد ماده تر و خشک) تأثیر معنی داری داشت. با افزایش سال مصرف تیمارهای کودی میزان صفات مورد بررسی نسبت به تیمار کود شیمیایی و شاهد به طور معنی داری افزایش یافتند به طوری که بیشترین میزان عملکرد ماده خشک (با میانگین 85/816 کیلوگرم در هکتار) در مراحل اولیه رشد (35 روز پس از کاشت) هنگامی بدست آمد که از تیمار ورمی کمپوست 20 تن در هکتار طی سه سال متوالی استفاده گردید. در اواخر مرحله رشد نیز حداکثر عملکرد ماده خشک طی کاربرد دو ساله ورمی کمپوست 40 تن در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی ایجاد گردید که البته با کاربرد چهار ساله لجن فاضلاب 20 تن در هکتار و برخی از تیمارهای کودی دیگر اختلاف معنی داری از لحاظ آماری نشان نداد. صفات فیزیولوژیکی مورد بررسی (سطح برگ، نسبت برگ به ساقه، محتوای کلروفیل برگ (spad) و کلروفیل a، b و a+b نیز تحت تأثیر کودهای آلی و معدنی مذکور قرار گرفت و همچنین اثر متقابل بین کود و مدت مصرف آن نیز بر کلیه صفات فوق معنی دار بود. با توجه به عدم تفاوت معنی دار بین کاربرد سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار، کمپوست زباله شهری 40 تن در هکتار و مصرف چهارساله لجن فاضلاب 20 و 40 تن در هکتار غنی شده می توان گفت که مصرف سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار مناسب ترین تیمار کودی از نظر حصول حداکثر شاخص سطح برگ در مرحله اولیه رشد می باشد و در اواخر مرحله رشد نیز بیشترین شاخص سطح برگ (85/7) طی کاربرد سه ساله ورمی کمپوست 20 تن در هکتار غنی شده ایجاد گردید. از طرف دیگر در اکثر تیمارهای کودی به کار رفته با افزایش سال مصرف کود میزان غلظت آهن، منگنز و مس برگ کاهش یافت به طوری که بیشترین میزان غلظت آهن و منگنز برگ (به مقدار 36/837 و 99/110 میلی گرم بر کیلوگرم) طی کاربرد یک ساله کمپوست زباله شهری 40 تن در هکتار غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی بدست آمد. در مجموع در صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد مطالعه استفاده از ورمی کمپوست نسبت به کود شیمیایی و شاهد برتری معنی داری نشان داد. براین اساس می توان گفت که کاربرد کودهای آلی علاوه بر کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و آلودگی محیط زیست می تواند در افزایش رشد و عملکرد ریحان نقش مثبتی ایفا کند.

مرزه تابستانه با نام علمی satureja hortensis l. گیاهی علفی معطر، دارویی، یکساله و متعلق به خانواده lamiaceae می باشد. برگ ها، گل ها و قسمت های سبز رنگ ساقه این گیاه حاوی اسانس است، که دارای خواص دارویی متعدد از جمله اثر خلط آور، ضدنفخ، اسهال، سرفه، سرطان، خواص آنتی اکسیدانتی و ضد میکروبی می باشد. آزمایش به منظور بررسی تاثیر مواد آلی کشت مختلف بر اجزای عملکرد و برخی ترکیبات ثانویه سه اکوتیپ مرزه تابستانه، بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی، بستر کشت در پنج تیمار شامل: شاهد، کود دامی، کمپوست زباله شهری، خاکبرگ، مخلوط آنها و فاکتور فرعی سه اکوتیپ مرزه تابستانه (کردستان، یزد، شیراز) بود. متغیرهای اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر و خشک اندام های هوایی و ریشه، تعداد برگ، گل و بذر در بوته، قطر گل، وزن هزار دانه، درصد اسانس، درصد برخی اجزای اسانس (کارواکرول، گاماترپینن و پاراسیمن) بودند. نتایج نشان داد که کلیه بسترهای آلی باعث افزایش معنی دار همه صفات بررسی شده (به جز قطر گل و وزن هزار دانه بذر) در سطح احتمال 1 درصد در مقایسه با تیمار شاهد شدند، بین بسترهای آلی اختلاف معنی داری از لحاظ صفات مذکور وجود نداشت. همه بسترهای آلی باعث کاهش گاماترپینن و پاراسیمن شدند. در حالیکه درصد اسانس و درصد کارواکرول اسانس تحت تاثیر بستر قرار نگرفت. بیشترین درصد گاماترپینن (79/5) در اکوتیپ شیراز و بیشترین درصد پاراسیمن (69/1) در اکوتیپ کردستان مشاهده شد که با سایر اکوتیپ ها در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار داشتند، بیشترین درصد کارواکرول (24/73) در اکوتیپ یزد مشاهده شد به طوری که در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری با سایر اکوتیپ ها نشان داد. در مقایسه میانگین های مربوط به اثر متقابل بستر کشت و اکوتیپ نیز بیشترین درصد کارواکرول (63/79) در بستر کمپوست زباله شهری و اکوتیپ شیراز، بیشترین درصد گاماترپینن (01/8) متعلق به اکوتیپ شیراز و بستر شاهد و در نهایت حداکثر درصد پاراسیمن (38/2) تحت تاثیر بستر شاهد و اکوتیپ کردستان بدست آمد.

به منظور بررسی نسبت های جایگزینی کشت مخلوط سویا (glycine max l.) با دو گیاه ریحان (ocimum basilicum l.) و گاوزبان (borago officinalis l.) آزمایشی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با 9 تیمار و 3 تکرار در مزرعه ای واقع در 10 کیلومتری غرب شهرستان شیروان در سال 1390 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل نسبت های 75%سویا: 25%ریحان، 50%سویا: 50%ریحان، 25%سویا: 75%ریحان، 75%سویا: 25%گاوزبان، 50%سویا: 50%گاوزبان و 25%سویا: 75%گاوزبان و کشت خالص هر یک از گیاهان بود. نتایج آزمایش نشان داد که تجمع ماده خشک و سطح برگ تک بوته سویا در تیمارهای مخلوط در مقایسه با کشت خالص این گیاه افزایش داشت. همچنین تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ و سرعت رشد سویا در واحد سطح در نسبت 75%سویا: 25%ریحان از مقدار بیشتری در مقایسه با سایر تیمارهای مخلوط و کشت خالص سویا برخوردار بود. این درحالی بود که افزایش سهم سویا در مخلوط باعث کاهش شاخص های رشدی ریحان و گاوزبان گردید. ارتفاع هر یک از گیاهان با افزایش رقابت بین گونه ای با کاهش همراه بود. شاخص کلروفیل سویا در نسبت های 75%سویا: 25%ریحان و گاوزبان در مراحل مختلف با شاخص کلروفیل این گیاه در کشت خالص اختلاف معنی داری نداشت و در سایر نسبت ها با افزایش سهم ریحان و گاوزبان از میزان آن کاسته شد. شاخص کلروفیل ریحان در مراحل پایانی و شاخص کلروفیل گاوزبان در مراحل ابتدایی در کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص بیشتر بود. افزایش رقابت در کشت مخلوط سهم ماده خشک و سطح برگ لایه های بالایی کانوپی هریک از گیاهان را در مقایسه با کشت خالص افزایش داد. تغییرات عمودی شاخص کلروفیل هر یک از گیاهان از یک حالت زنگوله ای تبعیت کرد. بیشترین عملکرد دانه سویا (2656 کیلوگرم بر هکتار) از نسبت 75%سویا: 25%ریحان بدست آمد که اختلاف معنی داری با کشت خالص این گیاه نداشت. عملکرد دانه سویا با ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین، تعداد گره در ساقه، تعداد بذر در متر مربع، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت، همبستگی معنی دار مثبت و با وزن خشک بوته همبستگی معنی دار و منفی داشت. در بین این صفات بیشترین همبستگی مربوط به تعداد بذر در متر مربع (97/0) و عملکرد بیولوژیک (97/0) بود. عملکرد اندام رویشی و اسانس برگ ریحان در هر دو چین و عملکرد گل و بذر گاوزبان و عملکرد اسانس گل آن با افزایش سهم سویا در مخلوط کاهش یافت. بیشترین عملکرد روغن دانه سویا از نسبت 75%سویا: 25%گاوزبان بدست آمد که با تیمارهای کشت خالص و نسبت 75%سویا: 25%ریحان اختلاف معنی داری نداشت. مطالعه شاخص های رقابتی نشان داد که ریحان در مقایسه با گاوزبان از قابلیت رقابتی کمتری در مقابل سویا برخوردار است. در نهایت مطالعه سودمندی رقابتی و اقتصادی کشت مخلوط بر این اذعان داشت که کشت مخلوط سویا با ریحان به لحاظ تولید دانه و عملکرد رویشی و کشت مخلوط با گاوزبان از نظر تولید روغن دانه و اسانس نسبت به کشت خالص رجحان دارند.

به منظور بررسی اثر تنظیم کننده های رشد جاسمونیک اسید و پوترسین بر برخی خصوصیات مورفولوژیک و فیتوشیمیایی دو رقم کَم پَر و پُرپَر همیشه بهار (l. calendula officinalis)، آزمایشی بصورت طرح کاملا تصادفی در قالب فاکتوریل با 15 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل غلظت های 0، 75، 150 و 225 میکرومولار جاسمونیک اسید و غلظت های 0، 50، 150 و 250 پی پی ام پوترسین بودند که بطور جداگانه در سه نوبت بر روی گیاهان هورمون پاشی شدند. صفات مورد مطالعه شامل قطر گل، تعداد گل، وزن خشک گل، وزن تر گل، ارتفاع ساقه، وزن هزار دانه بذر، طول ریشه، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، کارتنوئید برگ، کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنوئید گل، شاخص کف کنندگی، فنول کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی بودند. مقایسه میانگین داده ها که توسط آزمون دانکن صورت گرفت حاکی از اینست که صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی از قبیل وزن هزار دانه بذر، وزن تر ساقه، وزن خشک ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، کاروتنوئید گل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی تحت تاثیر سطح 150 میکرومولار جاسمونیک اسید در رقم کَم پَر و پُرپَر نسبت به شاهد افزایش معنی داری یافتند. همچنین جاسمونیک اسید در سطح 225 میکرومولار همچنین بطور معنی داری طول ریشه در هر دو رقم کَم پَر و پُرپَر را بالا برد. وزن هزار دانه بذر، کاروتنوئید گل، شاخص کف کنندگی، فعالیت آنتی اکسیدانی در سطح 150 پی پی ام پوترسین در رقم کَم پَر و پُرپَر بطور معنی داری افزایش یافتند. صفاتی نظیر طول ریشه، وزن تر ساقه و وزن خشک ساقه در سطح 250 پی پی ام پوترسین در رقم کَم پَر و پُرپَر بطور معنی داری بالا رفت. به نظر می رسد غلظت های 150 و 225 میکرومولار جاسمونیک اسید و 150 و 250 پی پی ام پوترسین در شرایط مورد بررسی بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نتایج مطلوبتری داشتند. بدیهی است که این فاکتورها هم به عنوان صفات مطلوب، منبعی جهت استحصال مواد موثره دارویی و هم در طراحی فضای سبز به عنوان یک گیاه زینتی حائز اهمیت می-باشند. بنابراین آزمایشات بعدی می تواند در محدوده این تیمارها برای ارزیابی برخی دیگر از صفات ارزشمند این گیاه و یا گیاهان مشابه مورد استفاده قرار گیرند.

بنفشه دارای کاربرد فراوان در فضای سبز و طب گیاهی می باشد. هورمون اسید سالیسیلیک و کود نانوفسفر بعنوان ترکیبات موثر در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی و متابولیت های ثانویه گیاهان بشمار می روند. بدین منظور آزمایشی بر پایه ی فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 2 عامل اسید سالیسیلیک و کود نانوفسفر در 3 تکرار اجرا گردید. محلول پاشی با چهار سطح 0، 1/0، 7/0، 5/1 میلی مولار هورمون اسید سالیسیلیک و کود نانوفسفر در چهار سطح 0، 5/0، 5/1 و 3 گرم در لیتر در سه مرحله بر روی بنفشه ها اعمال گردید. پارامترهای مورد بررسی شامل قطر و تعداد گل، طول و قطر ساقه گلدهنده، طول مهمیز گل، مدت ماندگاری گل روی بوته، وزن ترگل، برگ و ریشه، محتوای آب نسبی برگ، رنگیزه های فتوسنتزی، ظرفیت آنتی اکسیدانی، محتوای فنل و فلاونوئیدی سه اندام گل، برگ و ریشه، آنتوسیانین گل و همچنین مقادیر روتین و کوئرستین که با استفاده از دستگاه hplc مورد سنجش قرار گرفتند. نتایج حاکی از آنست صفات مورفولوژیک از قبیل تعداد و قطر گل، طول و قطر ساقه گلدهنده، وزن تر اندام هوایی و طول مهمیز گل بطور معنی داری تحت تاثیر غلظت های بالاتر نانو فسفر همراه با غلظت های متوسط اسید سالیسیلیک قرار گرفتند. رنگیزه های فتوسنتزی در غلظت های بالاتر هر دو تیمار آزمایشی نانو فسفر و اسید سالیسیلیک بطور معنی داری به حداکثر میزان خود رسیدند. بیشترین غلظت هر دو تیمار سبب سنتز بیشترین میزان آنتوسیانین گردیده و مقادیر روتین و کوئرستین و نیز محتوای فلاونوئید، در غلظت های بالای اسید سالیسیلیک و پایین نانو فسفر افزایش یافتند. بنابراین جهت دستیابی به بیشترین میزان بیوماس گیاهی و ماده موثره بهینه، مطالعات و کاربرد غلظت های متفاوت این تنظیم کننده شبه هورمونی و نانوفسفر در راستای افزایش خصوصیات با ارزش زینتی و دارویی، مورد نیاز است.

کشور ایران از نظر اقلیمی در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است. باتوجه به نیاز بالای کشور در امر تأمین موادغذایی برای جمعیت رو به افزایش و لزوم تلاش بیشتر برای رسیدن به مرحله خود کفایی در تولید محصولات کشاورزی و با توجه به اینکه آب به عنوان اولین و مهم ترین عامل محدود کننده در افزایش تولیدات کشاورزی است، مسأله آب و بهره برداری از آن دارای اهمیت خاصی است. پراکندگی باران و محدود بودن منابع آب باعث شد تا برای استقرار گیاه شرایط سختی ایجاد شود. از این رو در جهت صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی از فن آوری های جدید و مواد مختلفی استفاده می شود. یکی از این مواد پلیمرهای سوپر جاذب بوده که قادرند مقادیر زیادی از آب حاصل از بارندگی و یا آب آبیاری را جذب کرده و در شرایط خشکی مجدداً آن را در دسترس گیاه قرار دهند. بر این اساس، پژوهش حاضر به منظور بررسی تأثیر پلیمر سوپر جاذب a200 در شرایط تنش خشکی بر برخی صفات فیتوشیمیایی و مورفولوژیکی و عملکرد و کارایی مصرف آب گیاه فلفل تند در قالب طرح کاملاً تصادفی و آزمایش فاکتوریل با سه سطح آبیاری (50، 75 و 100 درصد نیاز آبی) و چهار سطح پلیمر سوپر جاذب (0، 1/0، 2/0 و 3/0 درصد وزنی) در چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان داد سطوح سوپر جاذب در شرایط تنش باعث افزایش سطح برگ، مواد جامد محلول میوه و کاهش نشت یونی برگ شد. کاهش آبیاری باعث افزایش کیفیت محصول و کاهش عملکرد شد. بخاطر تأثیر کم تنش خشکی بر روی پارامترهای رویشی بخصوص وزن خشک ریشه، اختلاف بین مقادیر عملکرد معنی دار نشد به بیان دیگر تنش خشکی نتوانست آنقدر اندازه اندام های رویشی گیاه را کاهش دهد که اثر قابل توجهی بر عملکرد داشته باشد. ولی روند تغییر عملکرد با افزایش تنش به صورت کاهشی بود. بخاطر رابطه معکوس بین کیفیت و کمیت محصول، برای بدست آوردن کیفیت و کمیت بالای محصول، مقدار میانه یعنی 75 درصد نیاز آبی مناسب است. تأثیر سوپر جاذب بر اکثر پارامترها معنی دار بود و باعث کاهش نشت یونی و افزایش کلروفیل، مواد جامد محلول، طول و وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، سطح و تعداد برگ شد. جهت حصول حداکثر کارایی مصرف آب و همچنین به منظور کاهش اثرات منفی از جمله نشت یونی، کاربرد 3/0 درصد سوپر جاذب را برای شرایط آزمایش می توان توصیه کرد.

افزودن کودهای کمپوست و ورمی¬کمپوست به خاک سبب بهبود عناصر غذایی، شرایط فیزیکی و میکروبی خاک می¬گردد. بدین منظور، اثر تکی و تلفیقی کودهای کمپوست، ورمی¬کمپوست و شیمیایی بر عملکرد و ویژگی¬های کیفی گیاه دارویی ریحان در پژوهشی در سال 1392 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا گردید. این آزمایش به صورت کرت خرد شده درقالب بلوک¬های کامل تصادفی با 2 عامل، اصلی (کود) و فرعی (رقم) در 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای کودی شامل: تیمار ورمی¬کمپوست (ton/ha 20)، تیمار کمپوست (ton/ha 20)، تلفیق کود اوره با ورمی کمپوست (اوره kg/ha 100 و ورمی کمپوست ton/ha 10)، تلفیق کود اوره با کمپوست (اوره kg/ha 100 و کمپوست ton/ha 10)، تیمار کود شیمیایی اوره (kg/ha200) و تیمار شاهد (بدون کود) بودند. صفات مورد ارزیابی در این پژوهش شامل: ارتفاع بوته، تعداد ساقه فرعی در هر بوته، سطح برگ، قطر ساقه، وزن¬تر و خشک برگ، وزن¬تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی، عملکرد خشک و تر کل، کلروفیل کل، a، b و کارتنوئید برگ، درصد فعالیت آنتی¬اکسیدانی، درصد اسانس و میزان نیترات برگ می¬باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که کاربرد کودهای آلی و شیمیایی اوره نسبت به شاهد در هر سه چین باعث افزایش ارتفاع بوته، قطر و تعداد ساقه فرعی فرعی شد. به جز چین دوم در سایر چین¬ها، کاربرد کودهای آلی و شیمیایی باعث افزایش میزان وزن¬تر برگ گردید، نتایج این پژوهش حاکی از عدم تاثیر کودهای آلی در چین اول و دوم بر میزان وزن تر ساقه است، اما در چین سوم تلفیق کودهای آلی و اوره و اوره به تنهایی باعث افزایش وزن تر ساقه شدند. در چین اول کاربرد کودهای آلی و شیمیایی باعث افزایش میزان عملکرد کل تر و خشک شد هرچند در مورد عملکرد کل خشک تیمار کمپوست تفاوت معنی¬داری با شاهد نداشت. در چین دوم کودهای مورد استفاده تاثیری بر افزایش میزان عملکرد تر از خود نشان ندادند، در حالیکه در همین مرحله باعث افزایش عملکرد خشک کل شدند. اما در چین سوم فقط کود اوره و کودهای تلفیقی اوره با کودهای آلی توانستند میزان عملکرد کل تر را افزایش دهند و تنها اوره از نظر آماری معنی¬دار بود. مصرف کودهای آلی و شیمیایی اوره تاثیری بر میزان کلرفیلa،b ، کلروفیل کل و کارتنوئید نداشت. نتایج حاصل از مصرف کودهای آلی و شیمیایی اوره بر میزان سطح برگ نشان دادمد که کودهای آلی به تنهایی بر میزان سطح برگ اثر نداشتند. در حالیکه کاربرد توام کود شیمیایی اوره با کودهای آلی کمپوست و ورمی کمپوست باعث افزایش سطح برگ نسبت به شاهد شد. از نظر فعالیت آنتی¬اکسیدانی، کمترین میزان آنتی¬اکسیدان در کود شیمیایی اوره مشاهده شد. نتایج نشان داد که در هر سه چین برداشت ریحان کمترین درصد اسانس مربوط به کود شیمیایی اوره بود و سپس به تیمارهای تلفیقی اوره با کودهای آلی کمپوست و ورمی کمپوست بود. بیشترین درصد اسانس در هر سه چین در تیمار کود آلی کمپوست و ورمی کمپوست به تنهایی بدست آمد. بیشترین میزان نیترات در تیمار کود شیمیایی اوره در هر سه چین، مشاهده شد و کمترین میزان نیترات باقیمانده در هر سه چین به ترتیب در تیمار شاهد، کود کمپوست و ورمی کمپوست یافت شد. در بین دو رقم مورد ازمایش، برای بیشتر صفات اندازه¬گیری شده به جز میزان ¬نیترات، ریحان¬سبز از ریحان¬بنفش بهتر بود. از نظر زمان برداشت، بیشترین عملکرد و ظرفیت آنتی¬اکسیدانی در چین¬دوم مشاهده شد. این یافته¬ها، به روشنی اثر مثبت کاربرد کودهای آلی را در افزایش عملکرد و کیفیت گیاه دارویی ریحان نشان دادند. بنابراین، با کاربرد کودهای آلی کمپوست و ورمی¬کمپوست ممکن خواهد بود که مصرف بی¬رویه کودهای شیمیایی و همچنین اثرات زیان¬آور آن بر محیط ریست را کاهش داد.

چکیده ندارد.