اقلیم و توپوگرافی، دو عامل مهم خاکسازی می باشند که پیدایش و تکامل خاک را تحت تأثیر قرار می دهند. تحقیق حاضر به منظور مطالعه تأثیر پستی و بلندی و اقلیم بر تشکیل و تکامل خاکهای ردیف توپوگرافی- اقلیمی و نیز بررسی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، کانی شناسی رسی و میکرومورفولوژی خاکها در یک برش طولی از دشت کرمان به طرف ارتفاعات لاله زار انجام پذیرفت. منطقه مورد مطالعه، به مساحت حدود 1200 کیلومترمربع در جنوب غربی شهر کرمان قرار گرفته است. دوازده عدد پروفیل شاهد بررسی شد. پروفیل های 1 تا 5 در ابتدای برش طولی دارای رژیم رطوبتی اریدیک و حرارتی مزیک بودند. از سوی دیگر، پروفیل های 6 تا 12 در رژیم رطوبتی زریک و حرارتی مزیک واقع شده اند. مطالعه بخش رس خاکها حاکی از وجود کانیهای رسی کلریت، ایلیت، پالیگورسکیت، اسمکتیت، کانیهای مخلوط منظم و کائولینیت میباشد. وجود و مورفولوژی بلورهای پالیگورسکیت توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی و عبوری بررسی گردید.به طرف انتهای برش طولی، با افزایش رطوبت، از پایداری پالیگورسکیت کاسته می شود و اسمکتیت، کانی غالب خاک میباشد.فرم های پوشش، پرشدگی منافذ، هایپوکوتینگ و نادول های کربنات کلسیم همراه با فرم های عدسی و صفحات درهم قفل شده گچ پدوفیچرهای غالب خاک را تشکیل می دهند.پوشش های رسی نیز در افقهای آرجیلیک بخش های فوقانی منطقه مورد مطالعه مشاهده گردید.

آلودگی خاک و آب در اثر آلاینده ها، معضل بسیاری از کشور های دنیاست. خاک از طریق فعالیت های مختلف بشر، آلوده به عناصر سنگین از جمله روی، سرب و کادمیوم می شود. پژوهش حاضر به منظور مطالعه اثر شوری و کود مرغی بر حلالیت کادمیوم خاک و غلظت آن دراندام هوایی و ریشه ذرت انجام شد. برای انجام این پژوهش به 2 کیلوگرم از خاک ، دو سطح کود مرغی(صفر و 3 درصد)، 2 سطح کادمیوم ( صفر و10 میلی گرم در کیلو گرم) و سه سطح شوری (صفر، 2 و 4 دسی زیمنس بر متر از منبع نمک nacl) به نمونه ها اضافه شد. بعد از گذراندن دوره انکوباسیون در هر گلدان 10 بذر ذرت رقم سینگل کراس 704 کشت شد. بعد از 70 روز از رشد، اندام هوایی بر داشت شد، و غلظت کادمیوم و روی تعیین شد. بعد از برداشت، هدایت الکریکی عصاره اشباع، ph و غلظت کاتیون ها و آنیون ها در عصاره اشباع خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که شوری، کادمیوم و کود مرغی باعث کاهش وزن خشک اندام هوایی شدند. تیمار شوری سبب افزایش حلالیت کادمیوم و کاهش روی قابل عصاره گیری با edta شد. کاربرد کود مرغی باعث افزایش حلالیت کادمیوم و روی قابل عصاره گیری با edta شد. غلظت کادمیوم در اثر تیمار های شوری، کادمیوم و کود مرغی در اندام هوایی و ریشه ذرت افزایش یافت. کاربرد کود مرغی بر غلظت روی در اندام هوایی و ریشه اثر مثبت ولی تیمارهای شوری و کادمیوم اثر منفی داشتند.

با پیشرفت و توسعه صنایع و حمل و نقل آلودگی فلزات سنگین تبدیل به مشکل زیست محیطی شده است. از این رو در طول مسیر جاده کرمان-رفسنجان،10 منطقه با 15 مکان نمونه برداری خاک در فواصل (1، 5، 10، 50 و 100 متری) و عمق های مختلف (15-0 و 30-15 سانتی متری) با دو تکرار در نظر گرفته شد. غلظت های سرب، کادمیوم و کبالت قابل جذب وکل نمونه ها به ترتیب توسط dtpa و روش 3 اسید با دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نمونه هایی از درختان پسته (برگ) کنار جاده در فواصل مختلف (100، 50 و 5 متری) تهیه شد. همچنین غلظت پتاسیم و فسفر قابل دسترس گیاه و برخی از خصوصیات خاک نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان می دهد که میان غلظت فلزات سنگین در درختان پسته و غلظت پتاسیم و فسفر قابل دسترس گیاه در خاک در سطح 5% هم بستگی معنی دار و معکوسی وجود دارد. در مورد 10 منطقه نمونه برداری شده با توجه به شاخص های آلودگی (فاکتور غنی شدن، شاخص قبول و شاخص زمین انباشتگی) منطقه در آستانه آلودگی می باشد.

فرسایش خاک فرآیندی پویاست که توزیع اندازه ذرات طی وقوع آن با زمان و مکان تغییرات زیادی دارد. شناخت دینامیکی توزیع اندازه ذرات رسوب، یکی از مبانی مدل سازی فرسایش خاک، انتقال عناصر غذایی، آلاینده‎ها و ذرات ریز محسوب می‎شود. تحقیق حاضر با هدف بررسی فرآیندها و مکانیسم‎های حمل ذرات ناشی از فرسایش ورقه‎ای با تأکید بر تغییرات زمانی و مکانی و با استفاده از فلوم آزمایشگاهی اجرا شد. آزمایش‎ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و از طریق ایجاد ترکیب های مختلف شیب (1/5 و 2 درصد) و دبی جریان (75، 100، 125، 150، 175 و 200 میلی‎لیتر در ثانیه) و خاک (با اسامی زراعی و ماسه ای) در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که شرایط هیدرولیکی جریان و همچنین توزیع اندازه ذرات خاک، نقش اساسی در انتقال انتخابی ذرات رسوب ایفا می‎کنند به‎نحوی‎که در خاک زراعی، دو پیک در توزیع اندازه ذرات رسوب مشاهده شد. در پیک اول (ذرات ریز با اندازه 0/042 میلی‎متر)، مکانیسم غالب حمل ذرات، بار معلق-جهشی بود و در پیک دوم (ذرات درشت با قطر 1/5 میلی متر)، مکانیسم حمل بار بستر غالب بود. از سویی، با افزایش قدرت جریان ناشی از افزایش شیب و یا دبی جریان، شرایط به‎تدریج از حالت انتخابی برای ذرات ریز خارج شد و هم ذرات ریز و هم ذرات درشت منتقل شدند. در خاک ماسه‎ای، تنها یک پیک آن هم برای ذرات با دامنه اندازه 0/109 تا 0/175 میلی‎متر مشاهده شد. به علاوه با افزایش قدرت جریان، فراوانی ذرات ریز (کلاس اندازه 0/109 میلی‎متر و کلاس‎های کوچک‎تر از آن)، در رسوب کاهش نشان داد. در مقابل با افزایش قدرت جریان، درصد ذرات در کلاس‎ اندازه ‎ 0/218 میلی متر و کلاس‎های بزرگ تر از آن افزایش یافت. با افزایش قدرت جریان در هر دو خاک، اهمیت نسبی انتقال ذرات به صورت بار معلق و بار بستر به ترتیب کاهش و افزایش پیدا کرد. یافته‎های این تحقیق نشان داد که ارتباط منطقی بین توزیع اندازه ذرات رسوب و در نتیجه مکانیسم‏ حمل ذرات با شرایط هیدرولیکی جریان نظیر شیب و دبی جریان (قدرت جریان) و همچنین توزیع اندازه ذرات خاک در معرض فرسایش وجود دارد.

افزایش بقایای آلی علاوه بر افزایش کیفیت خاک، بر بهبود ذخیره کربن آلی تأثیرگذار بوده و از فرسایش خاک نیز جلوگیری می کند و مدیریت خاک به ویژه کنترل فرسایش و رسوب، می تواند شرایط مناسبی برای ترسیب کربن فراهم نماید. تحقیق حاضر به بررسی اثر مواد آلی بر توان ترسیب کربن آلی خاک در بازه های زمانی متفاوت در شرایط گلخانه ای می-پردازد. به این منظور، آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی صورت گرفت. تیمارها شامل؛ دو خاک با بافت متفاوت شامل خاک ماسه ای (بافت شنی) و خاک زراعی (بافت لوم شنی)، دو نوع مواد آلی شامل؛ یونجه و کاه و کلش گندم (منبع گیاهی)، هر یک در سه سطح (صفر، 1 و 3 درصد وزنی) در سه بازه زمانی 40 روزه بود. تمام آزمایش ها در سه تکرار انجام شد. تیمارها به مدت 4 ماه در شرایط کنترل شده درجه حرارت و رطوبت ظرفیت زراعی خوابانیده شد. پس از هر بازه زمانی 40 روزه، نمونه برداری از خاک صورت گرفت. نتایج حاکی از آن بود که در خاک زراعی ، توان ترسیب تیمار کاه و کلش 12 درصد بیشتر از یونجه است. همچنین در بازه زمانی صفر تا 40 روز نسبت به بازه های زمانی دیگر، میزان ترسیب کربن آلی 10 درصد بیشتر بود. نتایج نشان داد که میزان کربن خارج شده در تیمارهای مورد مطالعه ، بین 4/11 تا 2/42 تن در هکتار متغیر است که ارزش اقتصادی آن معادل 8 تا 31 هزار دلار می باشد. یافته های این تحقیق اهمیت پرداختن بیشتر به نقش مدیریت مواد آلی و زمان در جهت ذخیره و ترسیب کربن آلی خاک را در جهت جلوگیری از افزایش گرمایش جهانی نشان می دهد.

فرسایش بادی یکی از مهمترین جنبه های تخریب اراضی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. تغییرات زمانی و مکانی توزیع اندازه ذرات رسوب و مکانیسم‎های حمل آن‎ها در فرسایش بادی از اهمیت زیادی برخوردار می‎باشد. با توجه به دشواری‎های اندازه گیری فرسایش در شرایط طبیعی، تحقیق حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی شدت فرسایش با تأکید بر انتخاب‎پذیری ذرات و مکانیسم‎های حمل رسوب، با استفاده از تونل باد انجام شد. به این منظور، سه نمونه خاک با توزیع اندازه ذرات متفاوت شامل دو نمونه‎ خاک زراعی با حداکثر اندازه ذرات 2 و 10 میلی‎متر (c2 و c10) و یک نمونه خاک ماسه‎ای با حداکثر اندازه ذرات 2 میلی‎متر (s2) تهیه شد. سپس سرعت‎های 2، 9 و 18 متر بر ثانیه در ارتفاع 20 سانتی متر برای مدت زمان‎های 1، 5/2، 5، 10 و 20 دقیقه برای خاک c10 و زمان‎های 2/0، 5/0، 1، 5/2 و 5 دقیقه برای دو خاک (c2 و s2) هر یک در سه تکرار ایجاد گردید. در پایان هر آزمایش از موقعیت‎های ابتدا و انتهای سطح خاک فرسایش‎یافته و همچنین رسوب تولید شده، نمونه‎برداری و توزیع اندازه ذرات آن‎ها تعیین شد. با توجه به روند تغییرات زمانی تولید رسوب، تجزیه و تحلیل نتایج حاصل در دو شرایط ناپایدار و پایدار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که با گذشت زمان در هر سه نمونه خاک مورد مطالعه، شدت فرسایش به صورت غیرخطی کاهش می‎یابد و به تدریج به یک حالت کم و بیش ثابت می‎رسد. این یافته اهمیت انتخاب زمان مناسب را در انجام آزمایش‎های تونل باد روشن می‎سازد. همچنین مطالعه تغییرات مکانی خاک فرسایش‎یافته در نمونه‎‎های خاک زراعی، افزایش اندازه ذرات باقی‎مانده در سطح این خاک را به علت محدودیت عرضه ذرات قابل جداشدن نشان داد. نتایج توزیع اندازه ذرات رسوب حاکی از آن بود که فرایند انتخاب‎پذیری، کلاس‎های‎ اندازه‎ای ریز در هر سه سرعت و به‎ویژه در سرعت 2 متر بر ثانیه، مشاهده شد به طوری که رسوب حاصل از سه نمونه خاک نسبت به اندازه ذرات خاک اولیه اندازه ریزتری پیدا کرد. بررسی مکانیسم‎های حمل ذرات نشان داد که در سرعت‎های کم به دلیل انتخاب‎پذیری ذرات ریز، تعلیق- جهش مکانیسم غالب حمل ذرات بوده و با افزایش سرعت باد و البته اندازه ذرات، مکانیسم جهش- خزش اهمیت بیش‎تری پیدا می‎کند. هر چند در مجموع سهم مکانیزم خزش نسبت به دو مکانیسم دیگر کم‎تر بود. یافته‎های تحقیق حاضر اهمیت در نظر گرفتن زمان رخداد وتغییرات مکانی وقوع آن را به عنوان عوامل مهم، در مطالعات فرسایش بادی نشان داد.

مدیریت صحیح بقایای گیاهی یکی از جنبه های مهم حفاظت خاک است که نقش اساسی در تغییر ویژگی های خاک و تولید محصول دارد. تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع و مدیریت های مختلف بقایای گیاهی بر برخی ویژگی های خاک در شرایط مزرعه ای انجام شد. به این منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار، سه تکرار و دو نوع بقایا (کاه و کلش جو و بقایای یونجه) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 1) مخلوط یک درصد جرمی بقایا با خاک، 2) مخلوط نیم درصد جرمی بقایا با خاک، 3) گذاشتن بقایا در سطح خاک به نسبت یک درصد، 4) سوزاندن و 5) شاهد بود. پس از گذشت نه ماه، نمونه برداری از عمق صفر تا 20 سانتی متر خاک صورت گرفت و همزمان شدت نفوذ آب در خاک به روش رینگ های مضاعف اندازه گیری شد. نتایج بررسی ویژگی های شیمیایی حاکی از آن بود که از بین همه تیمارها، سوزاندن بقایای یونجه، بیشترین میزان افزایش ec (20 درصد)، ph (6/9 درصد)، فسفر قابل جذب (3/84 درصد) و آهک ( 28 درصد) را نسبت به تیمار شاهد به دنبال داشت. تیمارهای مخلوط یک درصد بقایای یونجه و سوزاندن کاه و کلش به ترتیب باعث افزایش 97 و 74 درصدی پتاسیم و کلر محلول گردید. به علاوه، تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو، بیشترین میزان افزایش کربن آلی (3/82 درصد) نسبت به شاهد را نتیجه داد. در مورد ویژگی های فیزیکی نیز تیمار مخلوط یک درصد، بیشترین افزایش تخلخل کل (36 درصد)، شدت نفوذ نهایی (5/60 درصد)، وتخلخل تهویه ای (44 درصد) را نسبت به شاهد ایجاد نمود در حالی که تیمار یاد شده بیشترین میزان کاهش (3/46 درصد) را برای جرم مخصوص ظاهری نسبت به تیمار شاهد به دنبال داشت. تیمار مخلوط یک درصد بقایا، افزایش 5/69 و 5/12درصدی را به ترتیب برای نقطه پژمردگی دائم و آب قابل دسترس نسبت به شاهد نشان داد. در نتایج توزیع اندازه ذرات، شاخص dg (میانگین هندسی اندازه ذرات)، بیشترین میزان افزایش (93 درصد) نسبت به شاهد را در اثر تیمار مخلوط یک درصد کاه و کلش جو نشان داد. مخلوط یک و نیم درصد و گذاشتن سطحی بقایا، بیشترین سهم از توزیع اندازه منافذ مربوط به کلاس اندازه بزرگتر از 10 میکرومتر را نتیجه داد. یافته های این پژوهش روشن ساخت که در مجموع، مخلوط کردن بقایا با خاک و نگهداری آن ها به عنوان مطلوب ترین روش های مدیریتی برای دستیابی به کیفیت مطلوب و پایدار خاک ضروری است.

باد یکی از عوامل مهم فرسایش خاک در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. به دلیل پوشش گیاهی ضعیف در این نواحی، ذرات قابل انتقال خاک توسط باد حمل شده و منجر به ایجاد فرسایش بادی می گردد. پوشش سنگریزه موجود در سطح خاک های لخت و فاقد پوشش گیاهی بر شدت فرسایش بادی تاثیر دارد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر مالچ سنگریزه ای بر شدت فرسایش بادی بوسیله دستگاه تونل باد انجام شد. به این منظور دو نمونه خاک 1 (لوم شنی) و خاک 2 (شنی لوم) با حداکثر اندازه ذرات 2 میلی متر تهیه شد. آزمایش ها به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه اندازه سنگریزه (ریز، متوسط و درشت) و چهار سطح پوشش سنگریزه (شاهد، 10، 20و 40 درصد)، تحت سه سرعت باد (2، 9 و 18 متر بر ثانیه)، و هر یک در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان دادکه با افزایش سرعت باد، شدت فرسایش افزایش می یابد وهمچنین افزایش درصد پوشش سنگریزه سطحی کاهش میزان شدت فرسایش را نشان داد. بیشترین میزان فرسایش در سرعت باد 18 متر بر ثانیه مربوط به خاک شاهد (فاقد سنگریزه) 2 بود وکمترین میزان آن در سرعت 2 متر برثانیه، تحت پوشش 40 درصدی سنگریزه متوسط در خاک 1 بود. نتایج بررسی توزیع اندازه ذرات رسوب نشان داد که نسبت به خاک های مورد مطالعه رسوب حاصل در همه سرعت های باد، اندازه ریزتری داشت. یافته های این تحقیق اهمیت در نظر گرفتن نقش پوشش سنگریزه در کنترل شدت فرسایش بادی و همچنین توزیع اندازه ذرات رسوب را نشان داد.

فرسایش بادی یکی از پدیده های زیست محیطی مخرب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان می باشد که در سال های اخیر شدت آن رو به افزایش است. مهار فرسایش بادی زمانی موثر خواهد بود که اطلاعات کافی در خصوص عوامل موثر بر آن در دسترس باشد. یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار روی شدت فرسایش خاک میزان رطوبت خاک سطحی است. همچنین توزیع اندازه ذرات خاک از طریق تاثیر بر زبری تصادفی بر شدت فرسایش بادی موثر است. هدف این تحقیق، بررسی نقش رطوبت خاک و توزیع اندازه ذرات بر شدت فرسایش بادی در سرعت های مختلف با استفاده از تونل باد می باشد. به این منظور آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و از طریق ایجاد ترکیب های مختلف رطوبت اولیه (5/1، 5/6 و 5/11 درصد) و سرعت های باد (5، 5/6 و 5/7 متر بر ثانیه) در خاک با بافت لومی شنی و در حداکثر اندازه ذرات ثانویه (75/4، 2 و 5/0 میلی متر) به مدت 30 دقیقه و در خاک شنی لومی با رطوبت اولیه (1، 5/2 و 5/4 درصد) و سرعت باد (5، 5/6 و 5/7 متر بر ثانیه) در حداکثر اندازه ذرات ثانویه (2، 1 و 5/0 میلی متر) به مدت 7 دقیقه در سه تکرار انجام شد. بر طبق نتایج شدت فرسایش در خاک لومی شنی با رطوبت اولیه 5/11 درصد به 5/6 درصد، با افزایش سرعت باد، در حداکثر اندازه ذرات 75/4، 2 و 5/0 میلیمتر به ترتیب حدود 3، 5/1 و 5/2 برابر کاهش داشت. همچنین شدت فرسایش در خاک شنی لومی با میزان رطوبت اولیه 5/4 درصد در سرعت 5/7 متر بر ثانیه، با حداکثر اندازه ذرات 1 و 5/0 میلیمتر به ترتیب 3/5 و 5/20 برابر کاهش یافت. یافته های این تحقیق نشان می دهد که افزایش اندازه ذرات و میزان رطوبت خاک نقش مهمی در کنترل فرسایش داشته، به طوری که با افزایش آن ها شدت فرسایش بادی به طور معنی داری کاهش می یابد.

فرسایش آبی تابعی از برآیند نیروهای وارده بر روی خاک است که با ضربه قطرات باران و رواناب سطحی آغاز شده و به خصوصیات پایداری خاکدانه و فرآیند کنش مرتبط می¬باشد. این پدیده در نتیجه فرآیندهای جدا شدن و انتقال ذرات توسط عوامل فرساینده باران و رواناب و نیز فرآیند رسوبگذاری اتفاق می¬افتد. عامل شیب یکی از عوامل موثر بر شدت فرسایش می¬باشد، که در این زمینه اثر طول شیب حائز اهمیت است.هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات زمانی و مکانی توزیع اندازه ذرات رسوب در طول شیب¬های مختلف در یک خاک رسی است. این پژوهش در آزمایشگاه شبیه¬ساز باران و فرسایش پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در فلومی به طول 6 متر و عرض 1 متر با شیب ثابت 20 درصد و شدت باران 9/55 میلی¬متر بر ساعت در چهار طول شیب مختلف انجام شد. آزمایش¬های مربوط به دو طول یک و شش مترفقط تحت بارش انجام شد. برای شبیه سازی طول های شش و 12 متری، علاوه بر بارش، مقداری جریان نیز از سامانه رواناب در بالا وارد شد. نمونه¬گیری از رواناب حاوی رسوب در 8 دقیقه ابتدایی هر یک دقیقه یک بار، تا دقیقه 18 هر دو دقیقه یک بار و تا دقیقه 30 هر 3 دقیقه یک بار انجام شد و یک نمونه نیز در انتهای آزمایش تا زمان قطع شدن رواناب برداشت شد. نتایج نشان داد با گذشت زمان دبی جریان با کاهش نفوذپذیری افزایش یافت. غلظت و دبی رسوب با گذشت زمان روند کاهشی داشت. خصوصیات هیدرولیکی جریان نظیر سرعت جریان، عمق جریان، تنش برشی و قدرت جریان با افزایش طول شیب به طور نمایی افزایش یافت. هم¬چنین نتایج نشان داد در زمان-های ابتدایی آزمایش (10 دقیقه اول) ذرات با اندازه 003/0 تا 03/0 میلی¬متر بیش¬ترین میزان را در رسوب خروجی دارند. بنابراین، مشاهده شد با گذشت زمان توزیع اندازه ذرات رسوب درشت¬تر شده و به خاک اصلی نزدیک می¬شود. هم¬چنین دانه¬بندی سطح خاک فرسایش یافته در انتهای آزمایش نشان داد که هر چه طول شیب بیش¬تر می¬شود، دانه¬بندی ریزتر می¬شود. از طرفی نتایج نشان داد ذراتی که در رسوب خروجی فراوان تر هستند، در سطح خاک باقی مانده، حداقل و برعکس، ذراتی که در رسوب خروجی کمتر بودند، در سطح خاک حداکثر می¬باشند.

فرسایش خاک یکی از جنبه¬های مهم تخریب اراضی است که مهار آن، نیاز به تشخیص مناسب مکانیسم¬ها و فرآیند¬های مربوط به آن دارد. یکی از انواع مهم فرسایش در اراضی کشاورزی، فرسایش شیاری است که در خصوص عوامل موثر بر آن، در ایران تحقیقات اندکی صورت گرفته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی فرآیند¬های مربوط به فرسایش شیاری تحت شرایط هیدرولیکی مشخص و با استفاده از فلوم شیب پذیر در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. آزمایش-ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و از طریق ایجاد ترکیب¬های مختلف شیب (5/0،1و 5/1 درصد)، دبی جریان (50، 75 و100 میلی¬لیتر در ثانیه) و توزیع اندازه ذرات با حداکثر اندازه¬¬ی (2 و 75/4 میلی¬متر)، هر یک در سه تکرار انجام شد. با اندازه¬گیری شاخص-های هیدرولیکی که شامل؛ تنش برشی، سرعت جریان، قدرت جریان، عمق جریان، عرض جریان و شدت جریان واحد می¬باشد، مشخص گردید که با افزایش شیب و دبی جریان در خاک 2 میلی¬متر میزان سرعت جریان، تنش برشی و عرض جریان بیشتر از خاک 75/4 میلی¬متر به دست آمد. در حالیکه قدرت جریان و شدت جریان واحد در خاک 75/4 میلی¬متر بیشتر بوده است. نتایج مقایسه میانگین دو خاک مورد بررسی نشان داد که با افزایش شیب فلوم، دبی جریان و ریزتر شدن اندازه ذرات، پارامترهای دبی و غلظت رسوب افزایش معنی¬داری نشان داد. همچنین تغییر در دبی جریان، منجر به ایجاد تغییرات معنی¬دار در سایر پارامتر¬های هیدرولیکی شد. نتایج نشان داد که بهترین شاخص¬های هیدرولیکی، قدرت جریان و تنش برشی می¬باشد. همچنین تغییرات پروفیل عرضی شیار در خاک 2 میلی¬متر با افزایش شیب و دبی جریان بیشتر از خاک 75/4 میلی¬متر بوده است.

خاکدانه¬ و خاکدانه¬سازی نقش مهمی در فرآیند¬های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک ایفا می-کنند. یکی از عوامل موثر بر خاکدانه¬سازی و توزیع اندازه ذرات، کاربری اراضی و نوع کشت می¬باشد. هدف این تحقیق بررسی اثر سیستم¬های کشت مختلف بر برخی ویژگی¬های فیزیکی و شیمیایی خاک و رابطه آن¬ها با توزیع اندازه ذرات می¬باشد. به این منظور از ریزوسفر 6 نوع کشت شامل گندم، جو، ذرت، یونجه، آیش و زمین تازه شخم¬خورده در سه تکرار و از دو موقعیت سطحی (10-0 سانتی¬متری) و عمقی (20-10 سانتی¬متری) نمونه¬برداری انجام گرفت. همچنین توزیع اندازه ذرات اولیه و ثانویه به ترتیب با استفاده از آزمایش هیدرومتر و الک در دو حالت تر و خشک اندازه¬گیری شد. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص گردید که سیستم کشت می¬تواند بر ویژگی¬هایی چون میزان هدایت الکتریکی، ph، esp، درصد کربن آلی، کاتیون¬های محلول، درصد شن، سیلت و رس و پایداری خاکدانه تأثیر داشته باشد و همچنین عمق خاک می¬تواند بر ph، cec و کلسیم تبادلی تأثیرگذار باشد. نتایج تجزیه واریانس داده¬ها نشان داد که درصد ذرات بزرگتر از 25/0 میلی¬متر در حالت تر (was >0. 25 mm) به عنوان شاخصی از پایداری خاکدانه متأثر از نوع سیستم کشت بوده به¬طوری¬که بیشترین درصد این ذرات درسیستم کشت گندم به دست آمد که بطور معنی¬داری بیشتر از سایر سیستم¬های کشت بود و این به دلیل سیستم ریشه¬ای قوی در این مزرعه می¬باشد. همچنین نتایج حاکی از همبستگی توزیع ثانویه با توزیع اولیه ذرات بود. در کوچکترین کلاس اندازه ذرات (25/0-0 میلی¬متر)، پایداری خاکدانه¬های کوچک همبستگی مثبتی با درصد ذرات رس نشان داد در حالی¬که در کلاس بزرگتر (5-1 میلی¬متر)، پایداری خاکدانه¬های بزرگ با درصد ذرات شن همبستگی داشت. همچنین نتایج نشان داد که درصد ذرات بزرگتر از 25/0 میلی¬متر در حالت خشک (dsa>0.25 mm) بیشتر از wsa>0.25 mm می¬باشد. در کل یک تصور کلی از همبستگی بین توزیع اندازه خاکدانه، خاکدانه¬های پایدار در آب (wsa) و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک¬ها برای منطقه مورد مطالعه گسترش یافت.

برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک شامل بافت، توزیع اندازه ذرات ثانویه، جرم مخصوص ظاهری، تخلخل کل، رطوبت جرمی اشباع، ec، ph، غلظت کاتیون های محلول،کربن آلی و کربنات کلسیم معادل اندازه گیری شد. همچنین شدت فرسایش و سرعت آستانه در دو شرایط دست خورده و دست نخورده تعیین شد. شرایطدست-نخوردهبهعنوانشرایط مبنادر نظر گرفته شد ونتایج حاصل از شرایطدست خوردهبا آن مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در شرایط دست خورده، شدت فرسایش بادی بین 2/4 تا 6/30 گرم بر مترمربع در ثانیه متغیر بود که این مقدار بطور متوسط حدود سه برابر بیشتر از شرایطدست نخوردهبدست آمد. همچنین، در شرایط دست-خورده،دامنه سرعتآستانه بین 22/2تا99/6متر بر ثانیه بود که تفاوت چندانی با شرایط دست خورده نداشت. از طرفی، بین شدتفرسایشو سرعتآستانه ارتباط عکس و غیرخطی برقرار بود. ایجاد ارتباط بین شدت فرسایش بادی و سرعت آستانه دلالت بر این داشت که با افزایش سرعت آستانه به مقادیر بیش از 4 متر بر ثانیه، شدت فرسایش بادی تا حد زیادی کاهش می یابد.

فرسایش بین شیاری یکی از انواع مهم فرسایش در اراضی کشاورزی با ماهیت انتخابی است که در آن تمایل به انتقال ریزترین ذرات خاک وجود دارد. در سال های اخیر، اثرات زیست محیطی رواناب و رسوب حاصل از فرسایش و شناخت دینامیک آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در این راستا، تأثیر فرسایش بین شیاری بر هدررفت فسفر خاک به عنوان یکی از عناصر غذایی مهم و ضروری گیاه اهمیت ویژه ای یافته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تلفات فسفر در فاز های مختلف در اثر رواناب و رسوب حاصل از فرسایش بین شیاری و همچنین نقش ویژگی های خاک بر این فرآیند انجام شد. به این منظور از یک دستگاه شبیه ساز باران قابل حمل در شرایط صحرایی استفاده شد. بارشی با شدت ثابت 40 میلی متر در ساعت به مدت 45 دقیقه روی پلات هایی با سطح یک متر مربع در 45 نمونه خاک ایجاد و نمونه های رواناب و رسوب طی هر رخداد بارش جمع آوری شد. نمونه های خاک از عمق 10 سانتی متر سطحی تهیه و برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی شامل بافت خاک، سنگریزه در دو موقعیت (سطح و داخل خاک)، توزیع اندازه ذرات ثانویه در دو حالت تر و خشک، ph ، ec، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی، کاتیون های محلول، نسبت جذب سدیم و فسفر در سه فاز محلول، قابل جذب و کل معدنی اندازه گیری شد. همچنین در نمونه های رواناب، غلظت فسفر محلول و در رسوب تولیدی، غلظت فسفر در فازهای یادشده اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که فرآیند های نفوذ، رواناب و فرسایش بین شیاری، ارتباط قانون مندی با هدررفت فسفر در هر سه فاز داشت. نظر به ماهیت انتخابی فرسایش بین شیاری، رسوب حاصل از این نوع فرسایش، نسبت به خاک در معرض فرسایش، غنی از فسفر بود. افزایش درصد سنگریزه سطحی و قرار گرفته در داخل خاک، افزایش نفوذ پذیری، کاهش تولید رواناب و رسوب حاصل از فرسایش بین شیاری را در بر داشت. شن و برخی اجزای شن(شن خیلی درشت، شن درشت، شن متوسط و شن ریز) به عنوان ذرات درشت عمل کرده و کاهش فرسایش بین شیاری را باعث شد. رس وسیلت رفتار مشابه ای با یکدیگر نشان دادند و به عنوان ذرات ریز عمل کرده به طوری که باعث کاهش شدت نفوذ و افزایش فرسایش شدند. ذرات ثانویه بزرگتر از 2 میلی متر و ذرات پایدار در آب بزرگتر از 25/0 میلی متر و همچنین شاخص های بیانگر این توزیع اندازه ذرات، در حالت تر باعثکاهش تولید رسوب حاصل از فرسایش بین شیاری شد. با افزایش نفوذ پذیری خاک و کاهش رواناب، غلظت فسفر قابل جذب کاهش نشان داد. همچنین، افزایش فسفر معدنی کل و قابل جذب خاک ارتباط منفی و معنی داری با نسبت غنی شدن این دو فاز فسفر داشت در حالی که نسبت غنی شدن فسفر محلول با غلظت فسفر محلول خاک ارتباطی نشان نداد. یافته های این پژوهش دلالت بر اهمیت به نسبت بیش تر ویژگی های فیزیکی نسبت به ویژگی های شیمیایی در کنترل شدت رواناب و رسوب داشت. کلمات کلیدی: شبیه ساز باران، فرسایش بین شیاری، ویژگی های خاک، فسفر محلول، فسفر قابل جذب، فسفر کل معدنی.

به منظور بررسی روی قابل استفاده در بعضی از خاک های استان کرمان و ارزیابی وضعیت تغذیه ای روی در نهال های پسته، 15 نمونه خاک از شهرستان های سیرجان، بردسیر، کرمان، رفسنجان و زرند (از عمق 30-0) تهیه شد. عصاره گیرهای مورد استفاده برای اندازه گیری روی در این پژوهش edtaو dtpa، sb-dtpaو h2oبودند. همچنین برای اندازه گیری روی کل خاک از hno3 5 نرمال استفاده شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی، به صورت فاکتوریل در 3 تکرار انجام شد. تیمارهای روی در4 سطح صفر، 5 ،10 و30 میلی گرم بر کیلوگرم خاک از منبع سولفات روی به خاک ها اضافه شد. بعد از 150روز، میزان روی در نهال ها تعیین گردید. همچنین مقدار روی در خاک ها با عصاره گیرهای مختلف اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، dtpa و sb-dtpa عصاره گیرهای مناسبی برای ارزیابی روی قابل استفاده در نهال های پسته در خاک های آهکی استان کرمان می باشند. سطح بحرانی عنصر روی در خاک با روش کیت و نلسون با عصاره گیرهای sb-dtpa، dtpa و edta به ترتیب 36/2، 7/1 و 8/0 میلی گرم بر کیلوگرم به دست آمد. همچنین بعد از تعیین سطح بحرانی عنصر روی در نهال پسته و خاک های مورد مطالعه با عصاره گیرهای مختلف، کمبود روی در خاک های مورد مطالعه مشخص گردید و نیاز کودی خاک، با توجه به سطح بحرانی به دست آمده توسط dtpa تعیین گردید که به طور متوسط 140-74 کیلوگرم کود سولفات روی در یک هکتار به دست آمد