دستیابی به جامعه مطلوبی که انسان را به سعادت و کمال برساند، همواره اندیشمندان و سیاستمداران را به ترسیم آمان شهرهای متفاوت واداشته است؛گاهی آن را به صورت بهشت این جهانی تصور کرده و زمانی نیز با چنگ زدن به اسطوره ها، به ترسیم جامعه ای اسطوره ای پرداخته است. در این میان ترسیم جامعه ای مطلوب که منشأ وحیانی داشته و به دور از خیال و قابل تحقق باشد ضروری به نظر می رسد. لذا ما در این پژوهش با توجه به اهمیت و ضرورت ترسیم جامعه آرمانی و ظرفیت قابل توجه صحیفه سجّادیه برای ترسیم چنین جامعه ای به کشف و توصیف جامعه مطلوب در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) پرداخته ایم. روش این پژوهش، توصیفی ـ اسنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل متن استفاده خواهیم نمود. این روش از روش های کیفی و نوعی روش ژرفا نگر است که در آن سوالاتی به متن ارائه و پاسخ آنها استخراج و در موارد غیر صریح استنباط می گردد. برای اینکه طبقه بندی دقیق و کاملی از اطلاعاتی که با مراجعه به متون روایی و صحیفه سجّادیه در پاسخ به سوالات تحقیق، گردآوری شده، داشته باشیم هر کدام از سوالات تحقیق را در قالب نهادهای پنجگانه (خانواده، اقتصاد، سیاست، تعلیم و تربیت و حقوق) دنبال می کنیم. زیرا از آنجا که ارتباطات هر فرد با سایر افراد در چارچوب نهادهای اجتماعی صورت می پذیرد، یکی از بهترین و موثرترین روش ها برای ادراک کل جامعه این است که نهادهای اصلی آن و مناسبات موجود میان آنها را مورد توجه قرار دهیم. توجه به مبانی جامعه آرمانی و ویژگی ها و راهکارهای تحقق جامعه مطلوب در قالب نهادهای اجتماعی از دیدگاه امام سجّاد (علیه السلام) از اهداف این تحقیق به شمار می رود. جامعه آرمانی از دیدگاه امام سجّاد (علیه السلام) جامعه ای است که در آن روابط انسانی در درون نهادهای اجتماعی براساس ارزش های الاهی شکل می گیرد و حرکت در مسیر بندگی خداوند و دستیابی به سعادت جاودانی، مهمترین ویژگی این جامعه مطلوب می باشد. هر کدام از نهادها در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) از ویژگی ها و راهکارهای خاصی نیز بهره می برند که این جامعه را از سایر جوامع آرمانی متمایز می سازد. تقدس سنت ازدواج، تربیت عقلانی و اخلاقی، عدالت اقتصادی، حاکمیت و ولایت الاهی و نظم حقوقی برخی از مهمترین ویژگی های نهادهای خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصاد، سیاست و حقوق در جامعه آرمانی در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) محسوب می شوند. حصر روابط جنسی در چارچوب زناشویی، یاد خدا، فقرستیزی، مبارزه با خودکامگی و قانون عادلانه برخی از راهکارهای تحقق جامعه مطلوب به شمار می روند.

ارتباطات میان فردی، از جمله گسترده ترین و اجتناب ناپذیرترین ارتباطات انسانی است و در این بین، آنچه از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بوده و مورد تحقیق قرار گرفته است؛ عناصر پایداری ارتباطات میان فردی است که با توجه به آموزه های اصیل اسلامی، در قرآن و روایات بررسی شده است. روش تحقیق ما در این نوشتار، توصیفی تحلیلی بوده و از بین حجم گسترده روایات معصومین : پیرامون نحوه ارتباطات انسانی، عناصر پایداری ارتباط تحت مبنا و اصول پایداری ارتباط، بیان شده است. مبانی ارتباطی مانند فرآگرد بودن ارتباط، عملکردی بودن، نظام وارگی و هدفمندی و ... و مبانی انسان شناسی مانند دلبستگی انسان، وابستگی ذاتی انسان، کرامت انسانی، ظرفیت های انسانی و ... از جمله مبانی پایداری ارتباط میان فردی در این تحقیق بیان شده است. بر اساس مبانی ذکرشده، اصول پایداری ارتباط بیان شد و تحت این اصول، عناصر پایداری ارتباط مانند گزینش دوست، آزمایش دوست، ادای حقوق متقابل، اهل حلم و صبر، کنترل کلام، رعایت انصاف، سودمند و مفید بودن، حفظ و رعایت حریم، محبت قلبی، اعلام محبت، درک محبت، اهل احسان بودن، حسن خلق، گذشت از لغزش ها، پوشاندن عیب، عذرتراشی و پذیرفتن عذر، حسن ظن، از دل آیات و روایات، استخراج شده است. این مبانی، اصول و عناصر پایداری، همه نتیجه نوع دیدگاه اصیل انسان الهی به جهان و انسان بوده و با دیدگاه انسان مادی، به جهت تفاوت در نگرش ها، متفاوت بوده است. تفاوت در جهان بینی انسان الهی و مادی؛ تفاوت در هدف، انگیزه، نیت و نوع و محور ارتباطات انسانی را به دنبال دارد و پایداری یا ناپایداری ارتباط میان فردی را موجب می شود.

چکیده حج اقیانوس وسیعی از معارف اسلامی است که جنبه های گوناگونی دارد و مجموعه شرایط زمانی, مکانی, مناسکی و انسانی حاکم بر حج زمینه های متعددی را برای تبیین و تبلیغ احکام و معارف اسلامی فراهم می کند. در این تحقیق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای ظرفیت های تبلیغی حج بررسی شد و مشخص گردید حج مبتنی بر فضای ارتباطی از ویژگی های تبلیغی ای مانند ارتباط غیرزبانی خدا و انسان در حج, گروهی بودن سفر, افزایش توان ارتباطی مبلغ در حج, -برقرای ارتباط موثر در حج, ظرفیت های تبلیغی حج برای تغییر نگرش زائران, بازخوردگیری تبلیغی در حج نام برد. افزون بر این ویژگی های مکانی-نمادی حج سبب پپدایش این ویژگی های تبلیغی حج می شود:تاثیر محیط و مکان حج در انتقال پیام تبلیغی, پتانسیل فرهنگی–تبلیغی نمادها در حج, بازشناسی و بازیابی هویت دینی و هویت تمدنی, زیارت و ارتباط عاطفی با اهل بیت علیهم السلام. د رادامه اصول ارتباطی-تبلیغی مبلغ در حج را می توان در این موارد ملاحظه کرد: توجه به ارتباط غیرکلامی و ساماندهی آن, اثربخشی ارتباطات میان فردی, نزدیک شدن و صمیمی بودن(خودمانی بودن), ارتقاء اعتبار فرستنده پیام, گوش دادن فعال. پیام یکی از مهم ترین اجزای فرایند تبلیغی است که قبل از حج در قالب کسب آمادگی و رفع موانع زیارت خانه خدا, تهیه زاد و توشه حلال, توجه به حق الناس , صله رحم و تقویت ارتباط با اقوام, تعبد به دستورات الهی و یادگیری احکام دین قابل طرح است. در حین سفر حج بیشترین پیام های تبلیغی را می توان مطرح کرد مانند گناه گریزی, یاد مرگ, نجوای عاشقانه با خداوند, تشبّه به فرشتگان, ذکر قلبی, اهمیت نماز , یادآوری بهشت و نعمت های بهشتی, واقعیت و زشتی گناه, پیمان با خدا, امید و توکل, یاد محشر و قیامت و اخلاص البته علاوه بر این پیام های سیاسی اجتماعی مانند انسجام اجتماعی و دوری ومبارزه با دشمنان نیز قابل طرح است. در این سفر موقعیت مخاطب نیز مهم است. زائران از جهت ویژگی های روحی روانی دلبستگس بیشتری به خدا پیدا می-کنند] رفتارهای مهرورزانه در بین آنها افزایش می یابد و تعلقات آنها از دنیا کمتر می شود. از جهت جامعه شناسی مخاطب نیز روحانی کاروان باید به آداب و رسوم, سبک زندگی و طبقه اجتماعی زائران دقت کند. در حج نیز مانند هر فرایند تبیلیغی دیگر موانع تبلیغی وجود دارد که در همه اجزا و عناصر فرایند تبلیغ قابل توجه است که موانع محیطی مانند غلبه جاذبه های مادی محیطی,نگرش‏های توریستی به سفر حج و بازارگردی از سایر موانع مهم تر به نظر می رسد. در پایان پیشنهاد می شود جهت استفاده حداکثری از ظرفیت های تبلیغی حج, این موضوع به عنوان یکی از سرفصل های آموزشی روحانیون کاروان قرار گیرد تا ایشان نسبت به موضوع حساس شده و در سفر حج از این ظرفیت ها حداکثر استفاده شود. همچنین بسیار مناسب است تجارب و خاطرات روحانیون کاروان در این موضوع فراخوان و طبقه بندی شود . البته دقت نظرهای علمی در این موضوع برای دانشجویان تبلیغ و ارتباطات و همچنین طلاب سطح 3 رشته تبلیغ با گرایش حج نیز می تواند عرصه های نظری این موضوع را تقویت نماید.

پژوهش حاضر به منظور احیای یکی از احکام الهی یعنی ازدواج موقت و رفع قبح آن البته بادرنظرگرفتن آسیبهای وارده ارائه می شود.علیرغم سوء استفاده عده ای از این حکم،ازدواج موقت به عنوان یکی از راهکارهای اساسی در پیشگیری از ارتباطات نابهنجار مطرح می شود که به منظور بیان این مطلب بعد از پرداختن به ضرورت ازدواج از دیدگاه اسلام و جامعه شناسی به بررسی مشروعیت یکی از اقسام آن یعنی ازدواج موقت در اسلام پرداخته و ضمن بیان ایرادها و و اشکالات و پاسخ به آنها به بررسی تفاوتهای ازدواج موقت و دائم هم اشاره شده است.درمورد موانع ازدواج موقت می توان به موانع اجتماعی،فرهنگی،خانوادگی و حقوقی اشاره کرد و برای رفع قبح آن باید راهکارهای فرهنگی و غیرفرهنگی را درنظرگرفت. دراین تحقیق با روش تحلیل محتوای کیفی،این نتیجه تایید می شود که با احیای ازدواج موقت،بازار فحشا کم شده و بسیاری از ارتباطات نامشروع به مشروع تبدیل می گردد و جلو گیری از ابتلا به سستی در انجام وظایف دینی و سهولت ارتکاب گناه‏،ضرورت فرهنگ سازی و قانونگذاری جهت جلوگیری از سوء استفاده از ازدواج موقت از مهم ترین نتایج حاصل شده در تحقیق حاضر است.

در این نوشته، تأثیرات اتّخاذ یک مبنای فلسفی در مورد کلّیّات در فلسفه را در حوزه علوم اجتماعی بررسی خواهیم کرد. اتّخاذ مواضع ریالیستی، نومینالیستی یا مفهوم گرایانه در ارائه شکل و محتوا و روش های علوم اجتماعی تأثیر بسزایی داشته است. در این نوشته سعی شده است با روش تحلیلی و استنباطی، ارتباط نومینالیسم با علوم اجتماعی با ارائه موارد عینی در حوزه علوم اجتماعی به بررسی گذاشته شود. نومینالیسم، در روش بنیادین و -به تبع آن-کاربردی علوم اجتماعی اثرات خود را بر جای گذاشته است؛ نومینالیسم روش شناختی، انکار کلّیّات را که براساس مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی صورت می گیرد را به حوزه تعاریف و مبادی علم می کشاند و ارتباط مبادی و روش های کاربردی و حوزه های علم را به صورت نام انگارانه توضیح می دهد. این نوشته به سه روش کاربردی استقراء، فرضیه-استنتاجی و مصاحبه و مناسبت آن ها با نومینالیسم پرداخته است و بر این باور است که در خلال این روش ها «کلّی» انکار می شود. نومینالیسم هم در رویکرد تبیینی تاثیرگذار بوده است و هم در رویکرد تفهّمی. یافته های این تحقیق، حاکی از این است که نومینالیسم در نظریه های فرمالیستی اجتماعی از جمله نظریه اختیار عاقلانه، تاثیر بسزایی داشته است. نظریه اجتماعی پوپر را نیز می توان در راستای روش بنیادین و کاربردیش در راستای نومینالیسم تلقّی کرد. نومینالیسم همچنین بر نظریه های کل ّگرایانه تبیینی نیز تأثیرگذار بوده است که برای نمونه می توان به نظریه لوی اشتروس و رولان بارتز اشاره کرد. تأثیرات نومینالیسم در رویکرد تفهّمی نیز قابل توجّه است؛ نومینالیسم در این رویکرد به عنوان نومینالیسم کلّی ساز عنوان شده و با سازه گرایی در ارتباط است. دیدگاه های هوسرل در شکل گیری این نومینالیسم اثرگذار بوده است. نمونه هایی از نومینالیسم تفهّمی فردگرایانه را می توان در کار برگر و لاکمن بازیافت. براساس این نوشته، کار پیتر وینچ، در عین کلّ گرایانه بودن، مشحون از دلالت های نومینالیستی است.

در سالهای اخیر بحث رابطه بین دین و مبانی اسلامی با علوم اجتماعی ابعاد تازه¬ای به خود گرفته است. پژوهش حاضر تلاشی است در این راستا و در پی یافتن پاسخهای منابع دینی به پرسشهایی است که در روایتهای گوناگون رویکرد خرده¬فرهنگی، پیرامون متغیرهای اثرگذار در تعریف، شکل¬گیری و کنترل کجروی مطرح است. به همین منظور محورها و پرسش¬های اساسی مورد نظر در این روایتها را جمع و آنها را در مقوله¬هایی موضوعی دسته بندی کرده¬ایم. مقوله¬ها به شکل پرسش بر قرآن کریم، عرضه و محصول در قالب توصیف دیدگاههای قرآنی ناظر به آنها سامان¬دهی شده است. تحقیق از نوع «تحلیل محتوای کیفی قیاسی» و هدف جزئی پژوهش، «تحلیل محتوای قرآن کریم» است. موضوع نیز عبارت است از: «توصیف نگاه قرآن کریم پیرامون ابعاد نقش آفرینی خرده¬فرهنگها در تعریف، تبیین و کنترل کجروی». یافته¬ها حاکی از وجود نوعی نگاه خرده-فرهنگی در باره تولید و تفسیر کجروی در قرآن کریم است که از باب تشخیص علت در بیماریهای اجتماعی به گونه¬ای همخوان با روایت¬های غربی این نظریات به نظر می¬رسد ولی قرآن کریم در ارائه راه¬حل و درمان کجروی، نگاهی ارزش¬مدارانه و مبتنی بر معارف ثابت و لایتغیر الهی دارد، که به مثابه نقد رویکردهای سکولار غربی است.

تطورات علم و نظریه¬های اجتماعی حقیقتی است که با اندک تأملی تصدیق می¬شود. مفهوم و معیار صدق به قدری مهم است که اندک تغییری در آن¬ها علم را زیر و زبَر می¬کند. رئالیسم تنگ¬نظرانه، رئالیسم آشفته، ایدئالیسم و رئالیسم انتقادیِ «بسکار» مکاتب اجتماعی است که همه متأثر از عناصر صدق است. رویکرد جدلیِ علم در غرب موجب شده است مفهوم و معیار صدق در این مکاتب دچار چالش¬های جدّی باشد. تنها مکتبی که توان ارائه¬ی معرفت¬شناسیِ صحیح و جامع را دارد رئالیسم انتقادی حکمت صدرائی است. صدرا با ارائه¬ی تقریر صحیح از مفهوم و معیار صدق به بسیاری از نظریاتی دست یافت که قبلی¬ها به آن نرسیده¬ بودند. تغییر در مبادی و علم اعلی امکان بلکه ضرورت علم جدید را نوید می¬هد؛ از این رو مفهوم و معیار صدق از منظر حکمت متعالیه زمینه¬ی تحوّل در علوم اجتماعی را باعث می¬شود. دلالت¬های آشکار و پنهان، سلبی و ایجابیِ معرفت¬شناسیِ حکمت متعالیه در علوم اجتماعی به قدری است که تنها مکتبی که وصف رئالیسم و انتقادی را حقیقتا دارد و همچنین توان توصیف و تبیین همه¬ی پدیده¬های خرد و کلان را دارد رئالیسم انتقادیِ حکمت متعالیه است.

سینما به همان اندازه که هنر است، رسانه هم هست و رسانه بودن آن به اندازه هنر بودن آن و یا حتی بیشتر مهم است. رسانه های مدرن از جمله سینما عاملی موثر در دگرگونی نگرش ها و رفتارهای افراد جامعه به شمار می روند. یکی از سنت های بسیار مهم در جامعه ما، اخلاق جنسی خاصی است که از آن در دین اسلام با عنوان عفاف یاد میشود و شامل آموزه هایی برای سلامت هرچه بیشتر روابط میان زن و مرد است. این که ما به عنوان زن یا مرد کیستیم و چگونه باید در فضاهای مختلف رفتار کنیم، بخشی از فرهنگ جنسیتی است که توسط سینما بازتولید می شود. با وقوع انقلاب، انتظار بر آن است که سینمای ایران به عنوان یکی از مهم ترین نهاد های فرهنگی کشور، به سمت اسلامی شدن گام بردارد، بنابراین لازم است بر اساس خاستگاه و مبانی برگرفته از فرهنگ اسلامی، بازنمایی صحیحی از روابط زن و مرد ارائه نماید. بر این اساس تلاش شده است بازنمایی روابط میان نامحرمان در سینما، با مولفه های روابط عفیفانه در فرهنگ اسلامی تطبیق داده شود. برای این کار، منابع اسلامی از جمله آیات و روایات مربوطه، شناسایی، استخراج و دسته بندی شده و مولفه های عفاف در روابط زن و مرد نامحرم تدوین شده است. جهت تحلیل انتقادی بازنمایی روابط عفیفانه در سینما با روش نشانه شناسی به بررسی چهار فیلم پس از انقلاب پرداخته شده است. در این پژوهش تلاش شده است از روش «تحلیل روایت» جهت مشخص شدن سیر روایی و پیرنگ فیلمنامه و از روش «تحلیل رمزگانِ» جان فیسک جهت معلوم کردن لایه های مختلف معانی رمزگذاری شده در فیلم ها استفاده شود. در تحلیل رمزگان، سه رمزگان مهم شامل «رمزگان اجتماعی»، «رمزگان فنی»، «رمزگان ایدئولوژیک» توضیح داده شده است و عناصر مختلف این رمزگان جهت واکاوی معانی پنهان فیلم به کار رفته است. در پایان نتیجه گرفته شده است که اکثر فیلم های سینمایی بررسی شده با معیار های فرهنگ اسلامی مطابقت ندارد و الگو های غربی مانند لیبرالیسم و فمنیسم در آنها بسیار تاثیرگذار بوده است. از چهار فیلم منتخب، تنها فیلم متعلق به دهه شصت، در مفاهیم ایدئولوژیک خود، موافق با ملاک های اسلامی ارتباط عفیفانه است و رمزهای اجتماعی و فنی مناسبی را برای القاء این مفهوم به کار گرفته است. فیلم منتخب از دهه هفتاد، نه تنها سعی در عادی سازی بسیاری از ناهنجاری های مربوط به ارتباط زن و مرد دارد، بلکه با زبانی صریح به قوانین محدودکننده ارتباطات آزاد زن و مرد اعتراض می کند. این گونه فیلم ها که در آن دهه به لحاظ کمی تعدادشان نیز کم نیست، پلی محسوب می شوند برای ورود به سینمای آزاد دهه های بعد. فیلم های منتخب دهه هشتاد و نود، زبان صریح سینمای دهه هفتاد را کنار گذاشته و از راه القاء غیرمستقیم به عادی سازی ارتباط زن و مرد نامحرم و بازنمایی غلط از این ارتباطات همت گماشته اند.

روش شناسی بنیادین یکی از مبنایی ترین محورهای اصلی بومی سازی علوم انسانی است، که شناسایی آن به نحو دقیق و کاربردی از اهداف اصلی این نوشتار است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی روش بنیادین اندیشه اجتماعی علامه طباطبایی(ره) می پردازد، سپس با توجه به مجموعه اندیشه های اجتماعی گردآوری شده در آثار ایشان، روش ایشان برای ورود به این حوزه را عرضه می کند. روش شناسی بنیادین علامه(ره) با توجه به بنیان های فلسفی حاکم بر آن، به طور خلاصه روش شناسی مبتنی بر واقعیت گرایی توحیدی است که جنبه های توصیفی، تبیینی و انتقادی خود را حفظ می کند. رویکرد علامه(ره) درباره موضوعات اجتماعی، مسئله محوری است. علامه(ره) با توجه به نگاهی که نسبت به مسائل شناختی و معرفتی اتخاذ می کند و همچنین مباحث انسان شناسی و هستی شناختی، به طور کلی در یک مسیر تعامل، روشی میان روش عقلانی، نقلی و تجربی قرار می گیرد و مسئله های اجتماعی را به صورت عمیق و دقیق پاسخ می دهد. با این عقبه روشی که در اندیشه ایشان شکل گرفته، جامعه در مسیر توجه به واقعیات اجتماعی و فهم آن و همچنین توجه به ارزش ها و هنجارها و در جهت نقد و بررسی آنان قرار می گیرد، این مسیر در مآل بشر، جامعه را به کمال نهایی یعنی قرب الهی دلالت خواهد کرد.

چکیده ندارد.