منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ایران در استان آذربایجان غربی و در جنوب غرب شهرستان خوی قرار دارد. این محدوده قسمتی از مجموعه افیولیتی خوی (مجموعه غربی) می باشد. سنگ های منطقه شامل انواع پریدوتیت سرپانتینی، متابازیک، بازیک و سنگ های مرمریتی و آهکی می باشد. با توجه به مطالعات پتروگرافی صورت گرفته بر روی پریدوتیت ها درصد سرپانتینی شدن در آن ها متفاوت می باشد و در حد پایینی رخساره شیست سبز دگرسان شده اند. بافت های مشاهده شامل بافت مش و بافت ساعت شنی می باشد. بر اساس مطالعات حاصل از سنگ کل دو نوع پریدوتیت تشخیص داده شد، پریدوتیت های کومولایی (پوسته ای) و پریدوتیت های گوشته ای که هر دو نوع دارای ترکیب هارزبورژیتی هستند. پریدوتیت های کومولایی دارای مقادیر زیادی از عناصر al2o3, cao, feo, mno و مقادیر پایینی از mgo و ni هستند. بررسی الگوی توزیع عناصر کمیاب حاصل از سنگ کل نشان دهنده تهی شدگی نسبی عناصر lree و غنی شدگی نسبی mree, hree است. بر اساس مطالعات مینرال شیمی پریدوتیت های سرپانتینی شده ترکیب الیوین ها از نوع فورستریت می باشد عدد mg# در حدود 914/0 است. ترکیب اعضای نهایی اسپینل ها بینspl0.632 mt0.029 chr0.510 تا spl0.631 mt0.026 chr0.506 در نوسان می باشد. عدد منیزیم در حدود 633/0 و عدد کرم در حدود 522/0 می باشد. ارتوپیروکسن ها دارای ترکیب انستاتیتی هستند. عدد منیزیم این کانی ها 913/0– 927/0 و عدد کرم بین 725/0-991/. است. ترکیب کلینوپیروکسن ها دیوپسیدی است. عدد منیزیم این کانی ها بین 826/0 تا 943/0 و عدد کرم بین 745/0- 819/0 می باشد مقدار 99/0– 06/1 cr2o3=است. با استفاده از نتایج میکروپروب کانیایی یک محیط اقیانوسی برای این نوع پریدوتیت ها اثبات شده است. این پریدوتیت ها در یک زون ssz در جلوی قوس (forearc) تشکیل شده اند. ارتباط بین yb در کلینوپیروکسن و cr# اسپینل در پریدوتیت ها نشان می دهد که درجه ذوب بخشی در حدود 17% می باشد. بررسی الگوی عناصر کمیاب نرمالیزه به کندریت در هارزبورژیت کلینوپیروکسن دار نشان می دهد که این سنگ ها از lree تهی شده اند و از mree و hree غنی شده اند. بر اساس مدل ارایه شده تغییر رژیم فرورانش نئوتتیس باعث تشکیل حوضه حاشیه ای نائین تا بافت در جنوب شرق کوهزاد زاگرس شده است. احتمالاً در قسمت شمال غربی نیز حوضه ای در طول گسل تبریز و در ادامه در منطقه خوی به دلیل تغییر رژیم فرورانش شکل گرفته است. به نظر می رسد که این دو حوضه (نائین- بافت و تبریز- خوی) در ایران مرکزی به یکدیگر متصل شده باشند و یک حوضه واحدی به نام (حوضه بافت- خوی) شکل گرفته است. که این حوضه سبب جدایش زون سنندج- سیرجان از بلوک های cim و nwip در دوره زمانی تریاس پسین شده است. زمان ریفتینگ در حاشیه قاره ای تریاس پسین بوده اما گسترش اصلی در ژوراسیک اتفاق افتاده است. گسترش این حوضه بعد از برخورد و بسته شدن پالئوتتیس اتفاق افتاده است. حرکت رو به شمال شرقی صفحه عربی به سمت اوراسیا (به دنبال بسته شدن دریای سرخ) مطابق با فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس می باشد. نیروهای حرکتی شمال شرقی صفحه عربی به سمت اوراسیا و نیروی گسترش نئوتتیس باعث بسته شدن حوضه های نائین- بافت و تبریز در کرتاسه پسین شده است در این حالت دوباره زون سنندج- سیرجان به بلوک های cim و nwip متصل شده است. بسته شدن حوضه ها و برخورد با جایگیری کمربند افیولیتی نائین- بافت و سنگ های افیولیتی در طول گسل تبریز از جمله مجموعه غربی خوی همراه بوده است. پوسته اقیانوسی نئوتتیس در این زون فرورانش تحلیل رفته است (تریاس پسین- کرتاسه پسین). بعد از کرتاسه و اتصال زون سنندج- سیرجان با cim و nwip زون udma ایجاد شده است که عمدتا ویژگیpost collision دارد. تغییر شکل های اصلی در زون سنندج- سیرجان در نتیجه برخورد صفحه عربی با مرز جنوب شرقی این زون همراه می باشد.

سنگ¬های آتشفشانی نئوژن- کواترنری دیزج واقع در غرب خوی، بخشی از شمال زون سنندج-سیرجان محسوب می¬گردد و طیف گسترده¬ای از بازیک، حدواسط تا فلسیک را در برمی گیرد. سنگ¬های آتشفشانی بازیک-حدواسط این منطقه را می توان به سه دسته متمایز طبقه بندی نمود. بازیک¬ترین سنگ¬ها با فراوانی فنوکریست¬های الیوین و کلینوپیروکسن متمایز می¬گردند و بلورهای فلدسپات به صورت فنوکریست و نیز در خمیره قابل مشاهده است. این سنگ¬ها تراکی بازالت¬ها هستند. در دسته دوم فنوکریست¬های فلدسپات فراوانتر از الیوین و کلینوپیروکسن می¬باشد، این دسته دارای ترکیب تراکی آندزیتی است. دسته سوم سنگ¬های بازیک-حدواسط با وجود فلدسپاتوئید فراوان به صورت میکروفنوکریست¬ها در همراهی با فلدسپات و پیروکسن سدیک و گارنت متمایز می گردد که در یک خمیره شیشه¬ای قرار دارند. این سنگ¬ها بر خلاف دو دسته قبل که بر اساس پتروگرافی احتمالا به سری ماگمایی ساب آلکالن گرایش دارند، شدیدا آلکالن به نظر می رسند این سنگ¬ها تفری فنولیت می باشند. سنگ¬های آتشفشانی فلسیک از کانی شناسی متنوعی برخودارند، فلدسپات و (کوارتز) در این سنگ¬ها کانی اصلی هستند و کانی¬های فرومنیزین به میزان کم حضور دارند، ولی از تنوع قابل ملاحظه¬ای برخوردارند. کلینوپیروکسن، آمفیبول و بیوتیت در سنگ¬های فلسیک حضور دارند، پیروکسن سدیک مشخص کننده گرایش آلکالن(یعنی ترکیب تراکیتی) در برخی سنگ¬های فلسیک می باشد. سنگ¬های فلسیک، که با فراوانی کوارتز و فقدان پیروکسن سدیک، بیوتیت و آمفیبول متمایز می گردند، به سوی ترکیب داسیت گرایش دارند. بر روی دیاگرام k2o+na2o در برابرsio2 تراکی بازالت¬ها، تراکی آندزیت¬ها و داسیت¬ها ماهیت ساب آلکالن دارند. در حالی که، تفری فنولیت¬ها و تراکیت¬ها ماهیت آلکالن دارند. بر اساس نمودارهای هارکرسنگ¬های آتشفشانی منطقه مورد مطالعه و دیگر شواهد ژئوشیمیایی همچون افزایش نسبت ,th/la k/na وrb/y به نظر می رسد تفریق ماگمایی از طریق تبلوربخشی همراه با آلودگی پوسته¬ای فرآیند موثر در تشکیل سنگ¬های آتشفشانی سری ساب آلکالن بوده است. بالا بودن میزان th و ce و پایین بودن نسبت ba/th نمونه های بازیک-حدواسط سری ساب آلکالن تائید کننده این مطلب می باشد که منطقه مورد مطالعه تحت تاثیر دو مولفه مذاب مشتق از رسوبات و سیالات مشتق از لبه فرورونده است. این سنگ¬های آتشفشانی بازیک ساب آلکالن دیزج متفاوت از سنگ¬های آتشفشانی کواترنری شمال غرب ایران (که غالبا آلکالن هستند) می باشد و به دلیل دارا بودن ویژگی-های مرتبط با فرورانش (از جمله آنومالی منفی nb-ta) ممکن است اندکی قدیمی تر باشند. البته این سنگ¬ها ویژگی های عناصر نادر ”حدواسط” مرتبط با فرورانش( آنومالی منفی nb-ta) و oib (به دلیل میزان بالای عناصر نادر) دارا هستند. دسته دیگر سنگ¬های آتشفشانی دیزج الند، که شدیدا آلکالن هستند تاکنون از دیگر مناطق آذربایجان گزارش نشده اند چرا که به لحاظ ژئوشیمیایی علیرغم بازیک بودن بسیار از mg فقیراند و نیز ویژگی¬های کانی شناسی خاصی نشان می دهند. این سنگ¬ها ممکن است به ذوب بخشی پوسته تحت تاثیر مراحل جوان کششی پس از کوهزایی و یا حرارت ناشی از برش (shear heating) مرتبط باشند.

توده نفوذی سیه باز بین طولهای جغرافیایی58°44تا15° 45دقیقه خاوری و عرضهای جغرافیایی40°38تا53°38 شمالی در30 کیلومتری شمال خاور شهرستان خوی در شمال باختر ایران واقع شده است. این منطقه براساس تقسیم بندی نبوی (1355) در زون البرز آذربایجان و بخشی از پهنه ماکو- تبریز است.آلکالی فلدسپار گرانیتها مهمترین توده های نفوذی منطقه را تشکیل می دهند همچنین گابروهای ریزدانه وآپینیت ها نیز سنگهای مافیک منطقه را تشکیل می دهند که نسبت به توده نفوذی گرانیتوئیدی درصد حجمی بسیار پایین تری دارند. در منطقه مورد مطالعه آلکالی فلدسپار گرانیت ها، روی آهک های کربو-پرمین قرارگرفته و توسط سازند قم (بصورت دگرشیبی) پوشیده می شود براین اساس سن تقریبی این گرانیت ها حدود 300 میلیون سال(براساس سن سنجیzr توسط شفایی مقدم) می باشد. و با توجه به آمیختگی های ماگمایی که بین گابروها، آپینیت ها و گرانیتها وجود دارد سن گابروها نیز با سن آلکالی فلدسپارگرانیت ها همزمان می باشد. بافت های عمده در آلکالی گرانیتها شامل: گرانولارغیر همسان دانه، میکروگرانولار، بافت گرافیکی، میرمکیتی و پرتیت می باشند. از لحاظ مینرالوژی این گرانیتها بطور کلی ازکوارتز، آلکالی فلدسپار، آمفیبول (ریه بکیت- آرفودسونیت)، بیوتیت،کلینوپیروکسن (اژیرین) و کانیهای اپک به همراه کانیهای فرعی آپاتیت و زیرکن تشکیل شده است.کلریت مهمترین کانی دگرسانی در این گرانیتها است که حاصل تجزیه کانیهای فرومنیزین می باشد.وجود بافت گرانوفیری نشانگر ژرفای کم و بافت پرتیتی نشانگر شرایط هیپرسولووس در زمان تشکیل این گرانیتهااست. سری ماگمایی گرانیتها کالک آلکالن و گابروها، ماهیت تولئیتی دارند. براساس شاخص اشباع از آلومین سنگهای گرانیتی منطقه ماهیت پرآلومینوس دارند. غنی بودن عناصر lilesنسبت به عناصر hfsesو آنومالی منفی sr, ba, tiو nb نشان دهنده ماگمای وابسته به فرورانش پوسته اقیانوسی پالئوتتیس به زیر ایران مرکزی است. همچنین درصد زیاد کانیهای آبداری مثل آمفیبولها در مطالعه مقاطع میکروسکوپی گرانیتها خود دلیلی بر تایید ماگمای وابسته به فرورانش است. براساس داده های ژئوشیمی عناصرکمیاب، توده گرانیتوئیدی مورد مطالعه، در اثر فرورانش پالئوتتیس به زیر ایران مرکزی تشکیل شده است. براین اساس ماگمای سازنده توده نفوذی سیه باز از ذوب بخشی سنگهای قاعده پوسته قاره ای دراثر جریانهای همرفتی و حرارت ماگمای مافیک در بالای زون فرورانش حاصل شده ، و در نهایت در اثر نیرو های کششی تکامل یافته اند. این فرض با غنی شدگی عناصر ناسازگار k, th, rb, la, ce و آنومالی منفیba, eu, nb ta, p, ti و sr در این توده سازگارمی باشد.

چکیده ندارد.