ایران بویژه شهر تهران همواره در معرض خطر زمین لرزه قرار دارد، وسعت و جمعیت زیاد تهران و مرکزیت آن می تواند فاجعه غیر قابل پیش بینی را به دنبال آورد و پیامدهای ناشی از زلزله را چندین برابر نماید. با عنایت به واقعیت لرزه خیزی بودن گستره شهر تهران با وجود گسل های فعال همچون گسل مشاء، گسل شمال تهران و گسل ری که هر کدام به تنهایی ایجاد زمین لرزه ای با بیش از هفت ریشتر قدرت را دارا هستند، آسیب پذیری شهر تهران در برابر زلزله شدید غیر قابل انکار است. همیشه این بیم وجود دارد که شهر تهران با پدیده خطرناک و بحران زایی زلزله روبه رو شود برای از بین بردن این بیم و هراس، در راستای کاهش آسیب پذیری شهر تهران، قبل از هر گونه برنامه ریزی و تصمیم گیری لازم است تحلیل خسارت زلزله براساس وضعیت و شرایط مختلف قبل از رخداد آن صورت گیرد تا تصویر روشنی از رویداد احتمالی زلزله و عواقب ناشی از آن در این شهر بدست آید و بر مبنای شبیه سازی زلزله های احتمالی در شدتهای مختلف نقشه های آسیب پذیری تهیه گردد. با داشتن نقشه های میزان آسیب پذیری و پتانسیل تخریب مناطق بخصوص سکونتگاهها می توان به برنامه ریزیهای لازم جهت کاهش اثرات ناشی از زلزله پرداخت. در واقع نقشه های آسیب پذیری ابزار برای مدیران، جهت کاهش خطرات و تلفات ناشی از حوادث به ویژه زمین لرزه می باشد. برای نیل به این هدف پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با استفاده از مدل fuzzy ahp و به کمک نرم افزار gisو با طراحی سناریوهای زلزله در شدتهای مختلف برآورد مناسبی از آسیب پذیری فیزیکی منطقه 3 شهرداری تهران در برابر زلزله ارائه دهد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در منطقه 3 شهرداری تهران بیشترین میزان آسیب پذیری در دو طبقه آسیب پذیری بسیار سنگین و نابودی کامل براساس تعداد ساختمانهای آسیب دیده به ترتیب در نواحی شهرداری 2، 3، 5، 4، 1 و 6 منطقه به دلیل استفاده از مصالح بی دوام و کم مقاوم در ساخت و سازها، وجود بافت های فرسوده و بالا بودن عمر ساختمان ها موجود، تمرکز روز افزون جمعیت در محله های پر تراکم، برج سازی بعضاً بدون مطالعه در ارتباط با طرح های جامع و همچنین عدم رعایت استاندارد های رایج در کشور از جمله آیین نامه 2800 می باشد. کلید واژه : آسیب پذیری - ساختمان ها- زلزله-- fuzzy ahp gis

چکیده اهمیت کاربری اراضی شهری تا بدان جاست که برخی محققان، برنامه ریزی برای کاربری اراضی شهری را هسته اصلی برنامه ریزی شهری می دانند. دید سنتی به کاربری اراضی امروزه در کشورهای پیشرفته منسوخ شده و دیدگاه توسعه پایدار در طرح های ساختاری راهبردی جایگزین آن شده است. اتلاف سرمایه های اقتصادی و ناپایداری های موجود اقتصادی در شهرها ضرورت دست یابی به پایداری اقتصادی در شهر را بیش از پیش نمایان می سازد. با توجه به مراحل مختلف این پژوهش، از روش های مختلف کتابخانه ای، جمع آوری اطلاعات وضع موجود از طریق مراجعه به سازمان ها و ادارات مختلف، روش ها و فنون نرم افزاری بخصوص نرم افزارهای spss، excel، arcgis، و auto cad بهره گیری شده است. روش کسب داده در این مطالعه به صورت کتابخانه ای می باشد. آمار واطلاعات مورد نیاز در این مطالعه نیز از سازمان های مربوط اخذ شد است. روش تحقیق در این پژوهش اکتشافی – تحلیلی می باشد. با عنایت به بررسی تعدادی از نظریه های مرتبط با موضوع پژوهش حاضر در نهایت، دیدگاه های منتخب و مورد استفاده در این تحقیق دیدگاه های: کارکرد گرایی (تسهیل کارکردهای شهری و بهره گیری اقتصادی از زمین)، نظریه نقش اقتصادی زمین و دیدگاه توسعه پایدار (نگرش جامع و اعتلای کیفیت زندگی شهری) بود که با توجه موضوع تحقیق حاضر و دیدگاه های منتخب از هر دیدگاه اصولی انتخاب شد و در ادامه با توجه به معیارهای کاربری اراضی این اصول در جهت دست یابی به پایداری اقتصادی در شهر تفسیر شد. در این پژوهش پنج معیار "سازگاری"،"کارآیی"،"مطلوبیت"،"آسایش"و"سلامتی" از معیارهای کاربری اراضی در نظر گرفته شد. هریک از این معیارها به زیر معیارهایی تقسیم شدند و وضعیت هریک در منطقه یک شهرداری تهران با توجه به اصول دیدگاه های منتخب بررسی و تحلیل شدند. نتیجه بررسی های انجام گرفته مشخص نمود که غالب معیارهای کاربری اراضی در ناپایداری اقتصادی منطقه یک به ترتیب اولویت معیارهای آسایش، کارآیی، سازگاری، سلامتی و مطلوبیت تأثیر گذار بوده اند. واژگان کلیدی: کاربری اراضی شهری، معیارهای کاربری اراضی، پایداری اقتصادی شهر، منطقه یک شهرداری تهران.

در قرن بیستم بیش از 220 جنگ به وقوع پیوسته و بیش از 200 میلیون تلفات انسانی داشته است. (نشریه پدافند غیرعامل، شماره یک) ایران نیز طی سالیان گذشته شاهد جنگ های مهمی بوده است و آنچه که بین تمامی آنها مشابه می باشد هزینه بسیار بالای جنگ برای تهاجم و برای دفاع است. اما امروزه شکل جنگ ها عوض شده و جز جنگ سخت، انواع دیگر جنگ ها نیز در دستور کار قرار گرفته است؛ که هزینه و تلفات پایین تری را به خصوص برای طرف مهاجم ایجاد نموده است (مانند جنگ نرم، تعرض های سایبری، جنگ های موشکی با استفاده از موشک های دور برد و ... )؛ لذا لازم است که در مقابل این تهاجم ها رویکردهای دفاعی مستحکمی اتخاذ گردد، طبیعتاً در این زمینه دو مسئله قابل تأمل می‏باشد اول اثربخشی شیوه دفاع مورد استفاده؛ و دوم هزینه استقرار چنین سیستم هایی؛ ترکیب این دو عامل است که منجر به انتخاب راهکار دفاعی مورد نظر می‏شود. میان راه های متخذه، پدافند غیرعامل پیشنهادی است که دارای هر دو ویژگی بالا می باشد، پدافند غیرعامل به مجموعه اقداماتی اطلاق می‏گردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار و تسلیحات نبوده و با اجرای آن می‏توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده و یا میزان خسارات و تلفات ناشی از حملات و بمباران‏های موشکی دشمن را به حداقل ممکن کاهش داد. به بیان دیگر در پدافند غیرعامل به جای استفاده از تجهیزات نظامی از اصول، راهکارها و روش‏هایی بهره برده می‏شود که متناسب با محیط و بهره گیری از پتانسیل‏های آن می‏باشد لذا از نظر هزینه بسیار مقرون به صرفه بوده و از نظر کارایی به دلیل هماهنگی با محیط طبیعی از کیفیت بالایی برخوردار خواهد بود. از طرف دیگر بهره مندی از اصول پدافند غیرعامل یک ضرورت عقلی، عرفی و دینی است و اگر آموزه‏های تاریخی خود را مرور کنیم، شاهد خواهیم بود که در تاریخ معاصر، موضوع آمادگی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. اینکه انسان در مقابل حوادث غافلگیر نشود و در مقابل مسائل و مشکلات موجود به صورت فعال اقدام نماید یک ضرورت عقلی است و انسان فطرتاً به دنبال ایجاد محیطی امن و مقاوم می‏باشد. پدافند غیرعامل پاسخی است به این نیاز فطری و بر این اساس شکل گرفته که ما بتوانیم طبق آموزه های دینی و عقلی، خود را در برابر مشکلات تجهیز نماییم. بعلاوه جوامع امروزی با سرعت بسیار بالایی به سمت شهرنشینی پیش می‏رود - ( تعداد شهرهای ایران در سال 1335، 199 شهر، در سال 1355، 373 شهر و در سال 1385، 1016شهر بوده است، همچنین تعداد کل شهرنشینان در جهان در سال 1900، حدود 5/16% ، در حال حاضر حدود 50% و در سال 2030 به حدود 60% جمعیت کل جهان خواهد رسید. ) - از طرف دیگر بسیاری از مکان های حساس و مهم کشور نیز در شهرها قرار گرفته است، لذا طبیعتاً احتمال هجوم دشمن به شهرها از سایر نقاط بسیار بیشتر خواهد بود، از طرف دیگر شهر به دلیل آنکه محل زندگی بخش عمده‏ای از جمعیت می‏باشد و همچنین از گستردگی بالایی نیز برخوردار است (بخصوص کلان شهرها) امکان استفاده از حفاظت‏های نظامی در آن چندان مقدور نخواهد بود، لذا بهترین روش در شهرها – و حتی در مواردی تنها روش مناسب – استفاده از اصول پدافند غیرعامل که با محیط طبیعی و محیط شهری سازگار بوده و کارایی بالایی نیز دارد، می‏باشد. لذا مدیریت شهری که متولی اصلی در اداره شهر است و وظیفه دارد تا راهبری اصلی شهر را به عهده بگیرد لازم است تا به این اصل توجه نماید، چرا که یکی از رخدادهایی که در آن نیاز است تا مدیریت شهری وارد شده و شهر را سامان دهد بحث سوانح و بحران‏های شهری است، در این چنین شرایطی، مدیریت شهری زمانی می‏تواند به نحو احسن عمل کند که از قبل پیش‏بینی آن را کرده باشد، یکی از روش‏های بسیار مهم در این باب ایجاد آمادگی توجه به اصول و اجرای اصول پدافند غیرعامل است. این پایان نامه به دنبال تعیین اولویت‏هایی از اصول پدافندغیرعامل است که بیشترین تأثیر را بر مدیریت شهر دارد، همچنین تلاش می‏کند تا راهکارهای اجرای این اصول را بیان دارد.

لزوم رویارویی با چالش های جدید برآمده از رشد شهرنشینی، موجب دگرگونی اساسی در دیدگاه های مدیریت شهری شده است. دراین راستا، توجه و تأکید برنامه ریزی و مدیریت شهرها، بیش از هر زمان دیگر، بر سطوح پایین تر و ابعاد ملموس زندگی شهری معطوف شده و می توان رویکردی فراگیر را شناسایی نمود که به دنبال بهره گیری از منابع انسانی و مالی بر اساس روش هایی است که اداره فرایند توسعه را به محله ها واگذار می کند؛ مدلی که از آن به مدیریت محله ای یاد می شود. هدف پژوهش حاضر انتخاب الگوی مناسب مدیریت محله ای براساس رویکرد حکمروایی مطلوب شهری، تطبیق آن با شرایط کلانشهر تهران، ارائه الگویی برای تحقق محله محوری در این شهر و سنجش امکان تحقق این الگو است. با مطالعه مبانی نظری رویکرد محله محور، به نظر میرسد که مفهوم اجتماع محلی و دیدگاه های مشارکتی، دارایی مبنا و سرمایه اجتماعی در تبیین و تحقق آن نقش اساسی دارند. بررسی یافته های پژوهش در دو محله منتخب از شهر تهران نشان می دهد، دو عامل عمده اجتماع محلی و مدیریت شهری در تحقق الگوی مدیریت محله نقش اصلی دارند که در این میان مدیریت شهری به عنوان آغازگر این فرایند از اهمیت خاصی برخوردار است. بر این اساس، تقویت سامانه ارتباطی و اطلاع رسانی مدیریت شهری، آموزش شیوه های مشارکت، برگزاری گردهمایی های محله ای با حضور مسئولان مدیریت شهری، ایجاد شورای محله، ایجاد نهاد مدیریت شهری در مقیاس محله و حرکت به سوی برنامه ریزی محله ای را می توان مهم ترین گام ها برای تحقق مدیریت محله محور در شهر تهران دانست. از آنجایی که بسیاری از معیارهای مهم و تعیین کننده در این الگو در حوزه تصمیم ها و اقدامات مدیریت شهری قرار می گیرد، می توان انتظار داشت که با شناخت و درک عمیق مدیریت شهری از ابعاد و الزامات محله محوری و عزم و اراده جدی برای دستیابی به آن، مشکلات فراراه تحقق آن به نحو چشم گیری کاسته شده و زمینه برای تحقق این رویکرد فراهم شود.