اهمیت بالای کلسیم ترانسپورترها و عدم وجود مطالعات وسیع بر روی خصوصیات پروتئینی آنها، منجر به انجام این تحقیق شد. حدود 3000 خصوصیات پروتیئنی از 349 کلسیم ترانسپوتر با استفاده از روش های بیوانفورماتیکی استخراج گردید و به وسیلهfeature selection، مدلینگ و آنالیزهای آماری برای مشخص کردن خصوصیات اسیدآمینه های ساختاری در عملکرد کلسیم ترانسپورترها بررسی شد. این نتایج اهمیت میزان اسیدآمینه های آبگریز را در نحوه عملکرد کلسیم ترانسپورترها نشان داد. اسیدآمینه های آبگریز احتمال اتصال به binding site کاتیونهای دیگر را افزایش داده و باعث عمومی عمل کردن کلسیم ترانسپورترها می شوند. از سوی دیگر، الگوی بیان ژن های کلسیم ترانسپورتر (tpc1) و abc ترانسپورتر (c0jsa8) در مقابل بیماری زنگ قهوه ای گندم در ژنوتیپ های گندم tc، tc+lr34 و گونه وحشی aegilops crassa در مرحله گیاهچه ای بررسی شد. افزایش بیان معنی دار ژن abc ترانسپورتر در ژنوتیپ tc+lr34 نشان دهنده بروز مقاومت از مرحله گیاهچه ای در این ژنوتیپ می باشد. بیان ژن tpc1 در بافت های برگ و ریشه هیچکدام از ژنوتیپ ها مشاهده نشد. اما آنالیزهای ریزآرایه افزایش بیان معنی دار این ژن را در مرحله بلوغ گندم مشخص کرد. علاوه بر این، قسمتی از دو ژن برای نخستین بار از aegilops crassa استخراج گردید. ما پیشنهاد می کنیم که افزایش بیان abc ترانسپورتر در ژنوتیپ tc+lr34 به وسیله وجود n-myristoylation site (مسئول ایجاد سیگنال در سلول های گیاهی) بروز می کند. جالب توجه است که عدم وجود این پروسایت در aegilops crassa می تواند عدم پاسخ ژن abc ترانسپورتر این ژنوتیپ به زنگ برگ را توضیح دهد. این پروسایت با انتقال سیگنال بیماری احتمالاً می تواند مکانیسم های مقاومت را فعال کند.

زنگ قهوه ای یا زنگ برگ یکی از مهم ترین بیماری های گندم است که تقریباً در تمام مناطق کشت این گیاه وجود داشته و باعث کاهش عملکرد محصول می گردد. به منظور تولید ارقام مقاوم باید ژن های مقاومت در منابع ژنتیکی شناسایی شده و از طریق ترکیب این ژن ها در یک پایه ژنتیکی مطلوب، مقاومت پایدار نسبت به عامل بیماری زا ایجاد گردد. در این پژوهش به منظور شناسایی حضور یا عدم حضور ژن های مقاومت به زنگ قهوه ای lr9، lr26، lr28، lr34 و lr35 با استفاده از نشانگرهای مولکولی sts و scar در 84 ژنوتیپ مختلف گندم، ابتدا بذور تمام ژنوتیپ ها به همراه بذور مربوط به لاین آیزوژنیک هر ژن مقاومت به عنوان رقم کنترل مثبت و بذر رقم کنترل منفی thatcher کشت گردید. dna کلیه نمونه ها با استفاده از روش sds استخراج گردید. براساس نتایج حاصل از واکنش زنجیره ای پلیمراز ژن های مقاومت lr9 و lr35 تنها در رقم کنترل مثبت وجود داشت و این ژن ها در رقم کنترل منفی و سایر ژنوتیپ های مورد بررسی در این پژوهش مشاهده نگردید. حضور ژن مقاومت lr26 علاوه بر لاین آیزوژنیک مربوط به این ژن مقاومت در ژنوتیپ های آرتا، پیشتاز، شیرودی و فلات شناسایی گردید. علاوه بر لاین آیزوژنیک مربوط به ژن مقاومت lr34، حضور این ژن مقاومت در ژنوتیپ های اصلاح شده اکبری، بم، تجن، خزر 1، سیستان و نیک نژاد شناسایی گردید. آغازگر lr28-01/02 مربوط به ژن مقاومت lr28 موجب تکثیر نشانگر sts در تمام ژنوتیپ ها حتی آن هایی که فاقد ژن مورد نظر بودند گردید در نتیجه نیاز است یک آغازگر اختصاصی برای این ژن مقاومت طراحی گردد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر گندم تتراپلوئید یک پژوهش مزرعه ای دو ساله در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه شیراز انجام گردید. این آزمایش بصورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد و سطوح آبیاری به کرت های اصلی (آبیاری در حد ظرفیت مزرعه و قطع آبیاری در مرحله گلدهی) و ژنوتیپ ها (20 ژنوتیپ اصلاح شده و وحشی) به کرت های فرعی اختصاص داده شد. صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد، ویژگی های بیوشیمیایی، شاخص های آبی بافت گیاه و شاخص های کمی مقاومت به خشکی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش معنی دار عملکرد دانه و اجزای آن، افزایش دمای سایه انداز و شاخص محتوای کلروفیل گردید. تعداد دانه در خوشه بیشترین همبستگی با عملکرد دانه در شرایط نرمال و وزن هزار دانه بیشترین همبستگی را با این صفت در شرایط تنش داشت. همچنین تنش خشکی سبب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی، پروتئین کل و پرولین آزاد گردید. آنزیم کاتالاز در ژنوتیپ های مقاوم افزایش، ولی در ژنوتیپ های حساس بدون تغییر مانده یا کاهش یافت و همبستگی بالا و معنی داری با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی داشت. لذا این شاخص می تواند شاخص مناسبی برای ارزیابی ژنوتیپ ها باشد. شاخص های کمی مقاومت نیز دارای همبستگی معنی دار و بسیار بالایی با عملکرد دانه در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بودند. بر اساس این نتایج، به نظر می رسد که شاخص های میانگین هندسی عملکرد و میانگین هارمونیک نیز برای گزینش ژنوتیپ های مقاوم مناسب باشند. از شاخص های آبی بافت گیاه، محتوای آب نسبی و محتوای آب برگ شاخص های مناسبی برای گزینش ژنوتیپ ها هستند و هر دو تحت شرایط تنش خشکی کاهش یافتند. به طور کلی، ژنوتیپ های kc364، kc2529، 715 و kc2601 در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی عملکرد بالاتری نسبت به سایر ژنونیپ ها داشتند. ژنوتیپ هایkc2601، kc2610، taro3 و kc764 به عنوان ژنوتیپ های مقاوم و ژنوتیپ های 703، 705، 715، edyt-87-88 و edyt-81-88 به عنوان ژنوتیپ های حساس گروه بندی شدند.

زنگ زرد یا زنگ نواری یکی از مخرب ترین بیماری گندم در جهان می باشد که باعث کاهش عملکرد محصول می گردد. مناسب ترین روش مبارزه با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم می باشد. به منظور تولید ارقام مقاوم، ابتدا باید ژن های مقاومت در منابع ژنتیکی شناسایی و سپس آن ها را به یک زمینه ژنتیکی مناسب انتقال داد. به منظور شناسایی حضور ژن های مقاومت به زنگ زرد yr5، yr10، yr26، yr27 و yr29 در 40 ژنوتیپ مختلف گندم ایرانی پژوهشی با استفاده از نشانگرهای مولکولی sts و ssr انجام شد. بذور این ژنوتیپ ها به همراه بذور ایزوژنیک لاین و یا ژنوتیپ دارای ژن مربوطه به عنوان کنترل مثبت و بذر رقم حساسavocet’s’ به عنوان شاهد منفی کشت گردید و پس از استخراج dna، واکنش زنجیره ای بر روی آن ها انجام شد. نتایج نشان داد که نشانگر yrsts7/8 و در نتیجه ژن yr5، در شش رقم حضور داشت. تکثیر باند260 جفت بازی مرتبط با نشانگر xpsp3000، حضور ژن yr10 را در 12 رقم تأیید کرد. بر اساس نتایج حاصل از نشانگر xgwm11 مشخص گردید که 22 رقم حاوی ژن yr26 بودند. در 19 رقم نیز تکثیر باند200 جفت بازی نشان داد که ژن yr27 وجود دارد. نشانگر xwmc44 پیوسته با ژن yr29 نیز حضور این ژن را در 13 رقم با قطعه ای 220 جفت بازی نشان داد. توالی مربوط به ژن yr5 نیز با نشانگر yrsts7/8 جداسازی و توالی یابی گردید. تجزیه و تحلیل نشان داد این توالی نوکلئوتیدی بین ارقام حساس و مقاوم تفاوت ندارد و احتمالاً این قطعه دارای عناصر و یا سیگنال های مرتبط با بیان ژن نیست.

به منظور مطالعه اثر تنش شوری و الگوی کاشت بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد گلرنگ، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل رقم (اصفهان 14 و گلدشت) به عنوان فاکتور اصلی، سطوح شوری (4/0، 9/5، 3/7و 1/9 دسی زیمنس بر متر) به عنوان فاکتور فرعی و الگوی کاشت (درون جوی و روی پشته) به عنوان فاکتور فرعی فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که با افزایش شوری، خصوصیات رویشی گیاه (شاخص سطح برگ، ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی) عملکرد دانه و اجزای آن (تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن طبق در بوته و وزن هزار دانه)، عملکرد بیولوژیک، درصد روغن، محتوی کلروفیل برگ و محتوی پتاسیم برگ و ریشه بطورمعنی داری کاهش و در مقابل شاخص برداشت، محتوی پرولین برگ، محتوی سدیم برگ و ریشه و همچنین نسبت سدیم به پتاسیم در برگ و ریشه بطورمعنی داری افزایش یافت. بیشینه عملکرد (43/2265 کیلوگرم در هکتار) در سطح 4/0 دسی زیمنس بر متر و کمینه آن (19/1559 کیلوگرم در هکتار) در سطح شوری 1/9 دسی زیمنس بر متر بدست آمد. رقم اصفهان 14 در مقایسه با رقم گلدشت به شوری متحمل تر بود و در همه سطوح دارای عملکرد دانه بیشتری بود. با افزایش شوری درصد روغن هر دو رقم کاهش یافت اما شدت این کاهش در رقم اصفهان 14 به میزان 7/22 درصد کمتر از رقم گلدشت بود.عملکرد دانه در الگوی کاشت درون جوی به میزان 7/4 درصد بیشتر از الگوی کاشت روی پشته بود. دستکاری در الگوی کاشت و انتخاب رقم مناسب دو عاملی هستند که می توانند اثر سوءشوری بر کاهش عملکرد دانه را تا حدودی جبران نمایند.

این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی صفات کمی، کیفیت نانوایی و ریزمغذی ها در 60 ژنوتیپ گندم نان شامل 50 ژنوتیپ بومی و 10 رقم تجاری در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال زراعی 90-1389 انجام شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین، اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها برای همه صفات نشان داد. ژنوتیپ های گندم برای همه صفات، تفاوت معنی داری با یکدیگر داشتند وراثت پذیری بالایی برای بیشتر صفات برآورد گردید که علت آن یکنواختی محیط آزمایش و تنوع ژنتیکی بالا بوده است. نتایج نشان داد که علاوه بر وجود تنوع ژنتیکی کافی، برآورد وراثت پذیری بالا نیز برای افزایش بهره ژنتیکی ناشی از انتخاب در برنامه های اصلاحی ضروری است. آنالیز همبستگیف همبستگی منفی و معنی داری را بین صفات وابسته به عملکرد دانه و درصد پروتئین نشان داد. محتوای آهن و روی دانه نیز همبستگی منفی با عملکرد دانه داشتند. تجزیه به عامل ها بر اساس همه صفات، تعداد هفت عامل را معرفی کرد که در مجموع 77/71 درصد از واریانس کل داده ها را توجیه نمودند. عامل ها به ترتیب پتانسیل عملکرد، پتانسیل تولید پنجه، کیفیت پروتئین، رسیدگی، کمیت پروتئین، عملکرد و صفات موثر در آن و عناصر ریز مغذی نامگذاری شد. به طور کلی، اعمال انتخاب از طریق هر یک از این عامل ها منجر به گزینش ژنوتیپ ها بر اساس مجموعه صفات موجود در هر یک از این عامل ها و با بار عاملی بیشتر می گردد. نتایج برازش رگرسیون گام به گام عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته نشان داد که 3 صفت عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و وزن دانه در سنبله از مهمترین صفات توجیه کننده تغییرات عملکرد دانه هستند. تجزیه ضرایب مسیر نشان داد که عملکرد بیولوژیک (706/0)، وزن دانه در سنبله (044/0) بیشترین اثر مستقیم را در افزایش عملکرد دانه داشتند. تجزیه خوشه ای داده ها، ژنوتیپ ها را در 5 گروه قرار داد. ژنوتیپ هایkc4779 ، kc4681، kc4559، kc4856، kc4848، kc4674، kc4682 ،kc4689، kc4815، kc4840، kc4575، kc4830، kc4793 و ارقام شیرودی، زرین و چمران مناسب ترین ژنوتیپ ها برای بهبود صفات کمی، کیفیت نانوایی و ریز مغذی ها بوده که می توانند در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.

به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف نیتروژن و بقایای گیاهی بر رشد، عملکرد و کارایی مصرف نیتروژن در گندم، آزمایشی دو ساله (91-1389) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز (منطقه باجگاه) به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. تیمار ها شامل نیتروژن (45، 90، 135 و180 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل اصلی، نوع بقایای گیاهی (بدون بقایا، ذرت، کلزا، آفتابگردان و گندم) به عنوان عامل فرعی و مقدار بقایا (25 و 50 درصد وزن بقایا) به عنوان عامل فرعی فرعی بود. بیشترین عملکرد دانه گندم و اجزای عملکرد در هر دو سال در سطح 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کارایی مصرف نیتروژن در سطح 45 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. بیشینه عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن در سال اول در حالت بدون بقایا و در سال دوم در بقایای آفتابگردان به دست آمد. بیشینه درصد ماده آلی خاک در سطح 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 50 درصد بقایای آفتابگردان در سال اول و سطح 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 50 درصد بقایای آفتابگردان در سال دوم، و بیشینه میزان نیتروژن خاک در سطح 135 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 25 درصد بقایای آفتابگردان در سال اول و سطح 90 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 50 درصد بقایای آفتابگردان، و سطح 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و 50 درصد بقایای ذرت در سال دوم به دست آمد. هرچند کاربرد بقایای گیاهی عملکرد دانه گندم را کاهش داده است، ولی کاربرد بقایای آفتابگردان به میزان 25 درصد حداقل کاهش عملکرد را به همراه داشته است.

توسعه سامانه های کاراتر مدیریت علف هرز نیازمند تسهیل انطباق سامانه های تلفیقی مدیریت علف هرز با کشاورزان می باشد. گندم به عنوان یکی از گیاهان مهم اقتصادی در کشاورزی ایران، با علف های هرز خطرناکی مانند جودره و خاکشیر طبی آلوده شده است. مطالعه ی گلخانه ای در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز برای تعیین اثرات علف کش ها (سولفوسولفورون، متسولفورون متیل+ سولفوسولفورون، کلودینافوپ پروپارژیل+ تری بنورون متیل و مزوسولفورون متیل+ یدوسولفورون متیل سدیم) و زمان کاربرد علف کش ها (کاربرد در مرحله دو برگی، چهار برگی و شش برگی علف های هرز) بر رشد علف های هرز و عملکرد گیاه زراعی انجام شد. آزمایش های فاکتوریل انجام شده نشان داد که رقابت بین گونه ای کمتر، اثر مثبتی بر افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت گندم داشت. کنترل علف هرز جودره با علف کش متسولفورون متیل+ سولفوسولفورون در مقایسه با سایر علف کش ها، پیوسته عالی بود. در حالی که کنترل این علف هرز با علف کش سولفوسولفورون متوسط بود، ولی علف کش های مزوسولفورون متیل+ یدوسولفورون متیل سدیم و کلودینافوپ پروپارژیل کنترل قابل قبولی برای این علف هرز نداشته اند. تمام علف کش های به کار برده شده کنترل قابل ملاحظه ای از علف هرز خاکشیر طبی نشان دادند. زمان کاربرد علف کش، به عنوان یک عامل بحرانی در کنترل علف هرز، اثر زیادی بر عملکرد گندم و ویژگی های علف های هرز داشت. کاربرد زود هنگام علف کش منجر به رقابت کمتر گیاه زراعی- علف هرز و همچنین کاهش زیست توده علف هرز شد. کاربرد علف کش ها در مرحله چهار برگی موثرترین کنترل علف هرز و بیشترین عملکرد گندم را فراهم کرد.

شوری یکی از مهم ترین تنش های غیرزنده محدود کننده رشد و تولید محصولات زراعی است. از راهکارهای موثر برای مقابله با آن، تولید و معرفی ارقام پرمحصول و مقاوم به شوری است. به منظور شناسایی و معرفی بهترین ژنوتیپ ها از لحاظ مقاومت و عملکرد ، 18 ژنوتیپ گندم تتراپلوئید در سال زراعی 91-90 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه باجگاه مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایشی به صورت فاکتوریل در بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول شامل ژنوتیپ (18ژنوتیپ گندم تتراپلوئید) و فاکتور دوم سطوح شوری (پنج سطح 0، 50، 100، 150، 200 میلی مولار کلرید سدیم) بود. تنش شوری به طور جداگانه هم در مرحله جوانه زنی و هم در مرحله رویشی (55 روز بعد از کاشت در مرحله پنچه زنی) صورت گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که سطوح مختلف تنش شوری باعث کاهش معنی دار بسیاری از صفات مورد مطالعه هم در مرحله جوانه زنی و هم در مرحله رشد رویشی گردید. ژنوتیپ های شماره سیمیت 705 و 715 مقاوم ترین ژنوتیپ ها در مرحله جوانه زنی بودند و در سطوح بالای شوری از سرعت و درصد جوانه زنی بالایی برخوردار بودند. با استفاده از معیارهای بیوشیمیایی و محاسبه شاخص های تنش و بررسی همبستگی آنها با عملکرد، ژنوتیپ های سیمیت و d-81-13 به عنوان ژنوتیپ های مقاوم برگزیده شدند. نتایج رگرسیون نشان داد که شاخص برداشت بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد دانه دارد که از آن می توان در جهت انتخاب لاین های برتر استفاده نمود. عملکرد دانه نسبت به بقیه صفات از وراثت-پذیری کمتری برخوردار بود که در انتخاب مستقیم ژنوتیپ هایی با عملکرد دانه بالا نمی تواند اثر مطلوبی داشته باشد، اما با توجه به وراثت پذیری بالا و نقش تاثیر گذار برخی از اجزای عملکرد بر عملکرد دانه می توان از آنها به عنوان شاخص انتخاب برای بهبود عملکرد دانه استفاده کرد.

خشکی از جمله ویژگی های بارز جغرافیایی کشور ایران و محدود کننده ی تولید ‏موفقیت آمیز محصولات کشاورزی می باشد. بنابراین تولید و معرفی ارقام پرمحصول و ‏مقاوم به خشکی آخر فصل، یکی از راهکارهای موثری است که در تلفیق با سایر روش-‏های مدیریت کم آبی می تواند تاثیر پدیده خشکی را به حداقل برساند. لذا به منظور ‏شناسایی و معرفی بهترین ژنوتیپ ها از لحاظ مقاومت به تنش خشکی، 34 ژنوتیپ بومی ‏به همراه دو رقم شاهد، شیراز و کراس بولانی در دو سال زراعی 90-89 و 91-90 در ‏ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه باجگاه مورد ارزیابی ‏قرار گرفتند. آزمایش به صورت طرح کرت های یکبار خرد شده در قالب بلوک های کامل ‏تصادفی، که در آن رژیم آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری) به عنوان فاکتور اصلی ‏در سه تکرار و ژنوتیپ ها به عنوان فاکتور فرعی بودند اجرا شد. قطع آبیاری در زمانی که ‏به طور متوسط 50 % از ژنوتیپ ها به گل رفتند اعمال شد. عملکرد، صفات فیزیولوژیک ‏و معیارهای بیوشیمیایی اندازه گیری شد. معیارهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیک به ترتیب ‏افزایش و کاهش نشان دادند و مشخص گردید آنزیم های آسکوربیک پراکسیداز، ‏اسیدآمینه پرولین، محتوای رطوبت نسبی (‏rwc‏) و صفت طول و عرض برگ پرچم ‏معیارهای مناسبی برای شناسایی ژنوتیپ های مقاوم از حساس بودند. با استفاده از این ‏معیارها و همبستگی شاخص های تنش با عملکرد دانه، ژنوتیپ های شماره 8، 11، 17، ‏‏34 و 35 مقاوم و با عملکرد بالا در شرایط تنش تشخیص داده شدند. هم چنین وراثت-‏پذیری عملکرد و اجزای آن نشان داد که عملکرد دانه در هر دو شرایط تنش و بدون ‏تنش تحت تاثیر ژنتیک بوده و کمتر تحت تاثیر محیط قرار گرفته، لذا در شناسایی ‏ژنوتیپ های مقاوم و حساس تاثیر چشمگیری دارد.‏

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی در گندم، تعداد سی و پنج ژنوتیپ گندم نان (triticum aestivum l.) شامل 2 رقم شاهد (شیراز و کراس بولانی) و 33 ژنوتیپ بومی طی دو سال زراعی (1390-1389 و 1391-1390) در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه باجگاه ارزیابی گردیدند. کشت ژنوتیپ ها در قالب طرح کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی تغییر معنی داری در بسیاری از صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی ایجاد نمود. بیشترین عملکرد دانه در هر دو سال زراعی در شرایط تنش به ژنوتیپ های 24، 13، 31، 16، 22، 35 و 23 اختصاص داشت. نتایج این تحقیق نشان داد که عملکرد در شرایط تنش و آبیاری مرسوم همبستگی معنی دار و مثبتی با شاخص هایmp, gmp, hmp وsti داشت. بیشترین وراثت پذیری در سال اول و دوم به صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه و تعداد سنبلچه در سنبله به ترتیب با مقادیر (34/67، 15/77)، (50/75، 35/71) و (51/68، 77/83) تعلق داشت. بر اساس شاخص اسمیت هیزل، لاین‏های شماره 23، 31، 35، 24، 16، 27، 13، 22 و 34 دارای بیشترین عملکرد دانه در شرایط تنش بودند و جزء لاین‏های متحمل قرار گرفتند. واژه?های کلیدی: گندم، تحمل خشکی، ژنوتیپ های بومی??، بازده انتخاب، وراثت پذیری???????????????????????????????????????????????????

به منظور ارزیابی اثرات مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی بر وزن خشک علف های هرز و عملکرد آفتابگردان، پژوهشی مزرعه ای در سال زراعی 1391 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا گردید. فاکتور اصلی شامل تراکم-های مالچ زنده لوبیا چشم بلبلی در پنج سطح همراه با شاهد بدون مالچ و بدون علف هرز و فاکتور فرعی شامل زمان حذف مالچ در سه سطح بود. کمترین وزن خشک علف های هرز و بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان در تیمار100 درصد مالچ زنده به دست آمد. کمترین وزن خشک علف های هرز و بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان در زمان حذف مالچ در مرحله 12 برگی آفتابگردان به دست آمد. برای دستیابی به بهترین عملکرد دانه آفتابگردان، اجزاء عملکرد دانه و سرکوبی رشد علف های هرز، تراکم 100 درصد مالچ زنده لوبیا و حذف آن در مرحله 12 برگی آفتابگردان توصیه می شود.

بیست ژنوتیپ تریتیکاله و یک رقم گندم نان در دو آزمایش مزرعه¬ای مجزا و در مجاور هم در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با دو سطح رطوبتی مطلوب و تنش خشکی و در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس در شرایط تنش و بدون تنش رطوبتی نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ¬ها برای بیشتر صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد کاملاً معنی¬دار بود. تنش خشکی اثر معنی¬داری بر صفات اندازه¬گیری شده به جز ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلک در سنبله و تعداد دانه در سنبلک داشت. در شرایط بدون تنش همبستگی عملکرد دانه با تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مثبت و معنی¬دار بود. در شرایط تنش، عملکرد دانه با ارتفاع، تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت دارای همبستگی معنی¬دار بود. با توجه به همبستگی مثبت و معنی¬دار شاخص¬های sti، mp، gmp و k2sti با عملکرد دانه در شرایط مطلوب و تنش، این شاخص¬ها به عنوان معیارهای مناسب جهت شناسایی ژنوتیپ¬های متحمل به تنش شناخته شدند. بر اساس این شاخص¬ها ژنوتیپ elttcl21 متحمل¬ترین و ژنوتیپ¬های elttcl9 و elttcl19 حساسترین ژنوتیپ¬ها به تنش خشکی بودند

پژوهش حاضر به صورت آزمایش کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های 92-1391 و 93-1392 در مزارع تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز اجرا گردید. فاکتور اصلی نوع سیستم خاکورزی (متداول، کاهش یافته و بدون خاکورزی)، فاکتور فرعی رژیم آبیاری (آبیاری مطلوب و قطع آبیاری در مرحله گلدهی) و فاکتور فرعی فرعی مقدار کود نیتروژن (0، 69 و 138 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) بود. نتایج مشخص کرد تنش خشکی موجب کاهش و کاربرد نیتروژن موجب افزایش معنی دار رشد و عملکرد گندم می گردد. تاثیر مثبت نیتروژن از مرحله ساقه رفتن مشاهده شد. تنش خشکی و نیتروژن رابطه معنی داری داشتند، یعنی در شرایطی که هر دو عامل در سطح بهینه خود قرار داشتند حداکثر رشد و عملکرد به دست آمد، در حالی که در شرایط تنش خشکی عدم مصرف کود تاثیر منفی تنش را افزایش داد.در اغلب موارد تفاوت معنی داری بین خاکورزی متداول و کاهش یافته نبود، ولی رشد و عملکرد بوته های گندم در سامانه بدون خاکورزی به طور معنی داری کمتر از دو سامانه خاکورزی متداول و کاهش یافته بود. نتایج نشان داد که کاربرد کود نیتروژن و افزایش مقدار آن در هر دو شرایط آبیاری و هر سه سامانه خاکورزی موجب افزایش معنی دار بهره وری آب گردید. به طور کلی، با توجه به عدم معنی دار بودن تفاوت بین سامانه های خاکورزی متداول و کاهش یافته از یک سو؛ و مزایای زیست محیطی و بلند مدت خاکورزی های حفاظتی؛ به نظر می رسد خاکورزی کاهش یافته با مقدار 138 کیلوگرم در هکتار نیتروژن برای دستیابی به عملکرد مطلوب، قابل توصیه باشد. کلمات کلیدی: خاکورزی حفاظتی، عملکرد دانه، بهره وری آب

این مطالعه به منظور ارزیابی عملکرد دانه و برخی صفات زراعی و فیزیولوژیکی گندم و همچنین مکان یابی ژن های های کنترل کننده این صفات انجام گرفت. در این مطالعه تعداد 167 لاین خالص نوترکیب (ril) به همراه والدین آنها (serim82 و babax ) در قالب طرح آلفا-لاتیس با دو تکرار در محیط های آبیاری، تنش گرما، خشکی و تنش های توام گرما و خشکی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب در سال زراعی 90-1389 و 91-1390 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس با استفاده از روش حداکثر درستنمایی (reml) نشان داد که اثرات تنش مرکب خشکی و گرمای انتهایی بر صفات بسیار بیشتر از اثر هر یک از این تنش ها به طور جداگانه می باشد. وزن دانه حساسیت بیشتری نسبت به تنش خشکی داشت در حالی که حساسیت تعداد دانه در تنش گرمای انتهایی بیشتر بود. لاین های خالص نوترکیب برای تمام صفات تفکیک متجاوز نشان دادند. تمام صفات به شدت تحت تاثیر اثرات متقابل ژنوتیپ × محیط (gei) بودند که نشان دهنده کنترل ژنتیکی پیچیده و مستقل این صفات تحت تنش خشکی، گرما و تنش مرکب بود. در تمام محیط ها همبستگی عملکرد دانه با وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و تعداد دانه در متر مربع بالا و مثبت بود، در حالیکه روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی و دمای کانوپی در هر دو مرحله رشد رویشی و پر شدن دانه همبستگی منفی با عملکرد دانه نشان دادند. روز تا سنبله دهی، دمای کانوپی در مرحله پر شدن دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در متر مربع مهم ترین صفات سازگار به تنش خشکی و گرمای انتهایی بودند. به طور خاص، دمای کانوپی در مرحله پر شدن دانه می تواند به عنوان یک معیار سریع و موثر برای غربالگری تعداد زیادی ژنوتیپ در محیط های تحت تاثیر تنش گرما و خشکی استفاده شود. تعداد 131 نشانگر ssr، 212 نشانگرaflp و 145 نشانگر dart که قبلا توسط مک اینتایر و همکاران (2010) برای تهیه نقشه ژنتیکی جمعیت serim82/babax استفاده شده بود به همراه یک نشانگرest-ssr و یک نشانگر ssr که در این مطالعه بین والدین چند شکلی نشان داده بودند جهت تشکیل نقشه ژنتیکی مورد استفاده قرار گرفتند. این نشانگرها در 29 گروه پیوستگی (lg) منتسب به 20 کروموزوم گندم توزیع شدند. هیچ نشانگری به کروموزوم d3 اختصاص نیافت. تجزیه و تحلیل qtl با روش مکان یابی فاصله ای مرکب (cim) نشان داد که qtl های مهم کنترل کننده صفات، بر روی کروموزوم های b1، d-a1، b2، a4، b4، a5، b5، d-a6 و d-b7 قرار داشتند. مهمترین نواحی ژنومی کنترل کننده صفات روز تا سنبله دهی، وزن هزار دانه و عملکرد روی گروه های پیوستگی b1، d-a1، a4 و d-b7 قرار داشتند. یک qtl بزرگ اثر بر روی گروه پیوستگی d-b7 در فاصله نشانگری acc/cat-10 - cfd0014 برای بیشتر صفات وجود داشت که درصد بالایی از تنوع را توجیه کرد. در فاصله نشانگری 1d-barc0062 - 1d-gdm0111 و در ناحیه یک ژن زودرسی (earliness per se gene) یک qtl بزرگ اثر برای صفت روز تا سنبله دهی یافت شد که می توان از آن برای همسانه سازی موضعی (positional cloning) همانند آنچه در ژن های حساسیت به طول روز (pdp) و بهاره سازی (vrn) انجام گرفته است، استفاده کرد. بیشترین تعداد qtl های هم-مکان روی کروموزوم b1 یافت شدند. هم-مکانی qtlهای کنترل کننده صفات روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه احتمالا نشان دهنده وجود یک خوشه ژنی برای کنترل این صفات در نزدیکی نشانگر 7d-acc/cat-10 می باشد. qtl های تنش اختصاصی بزرگ اثر در این مطالعه، که در دو و یا هر سه محیط مشترک هستند، می توانند در اصلاح برای محیط های تحت تاثیر هر دو تنش گرما و خشکی مفید باشند. تجزیه و تحلیل qtl با روش دو مکانی نشان داد که اثرات اپیستازی و همچنین اثرات متقابل محیطqtl× بر بسیاری از صفات کمی مورد مطالعه تاثیر گذار هستند. در مجموع 72 qtl اصلی با اثرات افزایشی (m-qtl) و 35 qtl با اثرات اپیستازی (e-qtl) برای تمام صفات (به جز دمای کانوپی در مرحله پر شدن دانه) وجود داشت.m-qtl های کنترل کننده صفات بین یک تا 3/43 درصد از تنوع فنوتیپی صفات را توجیه کردند. از 72 m-qtl، 20 مورد دارای اثرات متقابل با محیط بودند. به طور کلی، اهمیت اثرات اپیستازی کمتر از اثرات افزایشی بود. بالاترین اثر e-qtl ها در کنترل روز تا سنبله دهی (8/11 درصد) مشاهده شد. مقایسه تجزیه و تحلیل qtl با دو روش تک مکانی و دو مکانی نشان داد که 68 درصد از m-qtl ها در روش دو مکانی، در روش تک مکانی cim در همان مکان و یا در فواصل نشانگری مشترک نیز وجود دارند. نتایج تجزیه و تحلیل qtl با هر دو روش نشان داد که نشانگر 7d-acc/cat-10 می تواند یک کاندید برای انتخاب به کمک نشانگر (mas) جهت انتخاب لاین های زودرس با وزن هزار دانه و عملکرد بالا باشد. حضور جابجایی کروموزومی 1bl/1rs سبب کاهش تعداد دانه در سنبله، تعداد دانه در متر مربع و عملکرد گردید. در حالی که وزن هزار دانه، spad، تعداد سنبلچه در سنبله و تراکم سنبلچه در سنبله در حضور این جابجایی افرایش یافتند. بر اساس نتایج این تحقیق جابجایی کروموزومی 1bl/1rsنمی تواند یک منبع مناسب از تنوع ژنتیکی برای افزایش عملکرد دانه در محیط های تحت تاثیر تنش گرما و خشکی باشد.

در یک پژوهش گلخانه‎ای برای تعیین تحمل به شوری (نمک‎ nacl)، 16 ژنوتیپ گندم در چهار سطح شوری در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. سطوح شوری شامل 0، 50، 100، 150 میلی مول نمک کلرید سدیم بود که در زمان دوبرگی و در چهار مرحله اعمال گردید و میزان سدیم، پتاسیم، نسبت پتاسیم به سدیم، فعالیت آنزیم پراکسیداز و کاتالاز، میزان کلروفیل برگ و در زمان رسیدگی عملکرد و اجزای عملکرد و شاخص های مقاومت و حساسیت به تنش اندازه‎گیری شدند. آنالیز تجزیه علیت و تعیین ضرایب مسیر، همبستگی و اثر مستقیم و مثبت صفات شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک را بر عملکرد دانه نشان داد. بر اساس تجزیه به عامل ها برای شاخص های حساسیت و تنش، ژنوتیپ های چمران، یاواروس، لاین 34، لاین 73، su-0129 را متحمل و ژنوتیپ های سیروان، بهرنگ، شیرودی، s-83-3 به عنوان حساس طبقه بندی شدند.

به منظور بررسی کارایی علف کش های آپیروس، توتال، آتلانتیس و شوالیه در گندم زمستانه، یک آزمایش مزرعه ای دو ساله در مزرعه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه ی باجگاه در دو سال زراعی 91-1390 و 92-1391 انجام شد. طرح آزمایشی مورد استفاده، بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار بود. تیمارها عبارت بودند از علف کش آپیروس با غلظت های 24، 26 و 30 گرم در هکتار، توتال با غلظت های 35، 40 و 45 گرم در هکتار، آتلانتیس با غلظت های 2/1، 5/1 و 8/1 لیتر در هکتار، شوالیه با غلظت های 300، 400 و 500 گرم در هکتار و دو تیمار شاهد بدون علف هرز و علف هرزی. نتایج نشان داد، اعمال علف کش در مقایسه با شاهد علف هرزی در هر دو سال زراعی، زیست توده ، سطح برگ و تراکم بوته های علف های هرز را کاهش داد. در میان تیمارهای علف کش، توتال با غلظت های 35، 40 و 45 گرم در هکتار موجب حصول بیشترین عملکرد بیولوژیک و دانه ی گندم شد و در مقایسه با شاهد علف هرزی نسبت به سایر علف کش ها، اجزای عملکرد گندم را به میزان بیشتری افزایش داد. همچنین کمینه ی تراکم بوته ای علف های هرز جودره، دم روباهی، خاکشیر طبی و غربیلک در تیمارهای علف کش توتال به خصوص در تیمار مربوط به غلظت 45 گرم در هکتار این علف کش مشاهده شد. اعمال علف کش شوالیه با هر سه غلظت (به ویژه با غلظت 300 گرم در هکتار)، عملکرد و اجزای عملکرد گندم را نسبت به شاهد بدون علف هرز کاهش داد و نتوانست در تمام طول فصل رشد علف های هرز را به طور قابل قبولی کنترل کند. اگرچه علف کش های آپیروس و آتلانتیس زیست توده ی علف های هرز را کاهش دادند و در مقایسه با شاهد علف هرزی موجب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گندم شدند، ولی میزان عملکرد بیولوژیک و دانه ی گندم در این تیمارها کمتر از تیمارهای علف کش توتال بود. مطالعه ی حاضر نشان داد، علف-کش توتال از منظر کنترل علف های هرز، حتی در غلظت های کمتر نیز نسبت به سایر علف کش ها از کارایی بیشتری برخوردار بود و استفاده از این علف کش در شرایط آب و هوایی منطقه ی باجگاه به کشاورزان توصیه می گردد. به علاوه، مطالعات بیشتر در زمینه ی بررسی کارایی این علف کش ها درگندم در تراکم های مختلف علف های هرز توصیه می شود.

دهیدرینها دومین گروه از پروتئینهای بسیار آبدوست از گروه lea هستند که در شرایط دمای پایین و کم آبی در گیاهان تجمع می یابند و به نظر می رسد در ایجاد تحمل به تنش نقش مهمی دارند. این پژوهش به منظور بررسی تنوع آللی ژنهای دهیدرین و dreb و ارزیابی ارتباط بین آللها و تحمل به تنش خشکی تریتیکاله انجام شد.

این پژوهش به منظور بدست آوردن پارامترهای ژنتیکی و بررسی نحوه ی توارث برخی از صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد 5 ژنوتیپ گندم با استفاده از طرح تلاقی های دای آلل یکطرفه انجام شد. در این پژوهش نتاج 3f و 4f تلاقی ها به همراه والدین آن ها به صورت مجزا طی دوسال در سال های زراعی 91-92 و 92-93 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مورد ارزیابی قرار گرفت. این آزمایش بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب سه محیط نشان داد که میانگین مربعات اثر ژنوتیپ × محیط برای صفات تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، وزن سنبله، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود، اما برای بقیه صفات معنی دار نبود. برای تعیین قابلیت های ترکیب پذیری عمومی و خصوصی از تجزیه و تحلیل دای آلل به روش 2 مدل گریفینگ و برای برآورد نوع عمل و تعداد ژن از تجزیه و تحلیل جینکز-هیمن استفاده گردید. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی برای همه صفات بجز تعداد دانه در سنبله در سال دوم معنی دار گردید. میانگین مربعات ترکیب پذیری خصوصی برای همه صفات مورد مطالعه بجز تعداد دانه در سنبله و تعداد پنجه بارور در سال دوم معنی دار بود. نسبت میانگین مربعات gca به میانگین مربعات sca در صفات طول سنبله، روز تا گلدهی و وزن هزاردانه معنی دار بود که بیانگر سهم زیاد اثر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی صفات است. رقم کراس عدل برای صفات ارتفاع بوته، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا گلدهی، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه بهترین ترکیب پذیری عمومی را داشت. همچنین محاسبه اثر sca تلاقی ها نشان داد که تلاقی کراس عدل×مرودشت برای صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه و تلاقی شیراز×مرودشت برای صفات تعداد پنجه بارور وزن هزار دانه، وزن سنبله و عملکرد دانه بهترین ترکیب پذیری خصوصی را داشتند. بر اساس نتایج آزمون مدل جینکز- هیمن برآورد میانگین درجه غالبیت و نتایج تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد که صفات ارتفاع بوته، روز تا گلدهی، طول سنبله و عملکرد دانه در هر دو محیط و تعداد دانه در سنبله در آزمایش دوم توسط غالبیت نسبی کنترل می شوند در حالی که عمل ژن برای صفات دانه در سنبله، سنبلچه در سنبله و وزن هزار دانه از نوع فوق غالبیت بدست آمد. نتایج شاخص های تحمل نشان داد که رقم چمران و نتاج تلاقی شیراز × مرودشت مقاوم ترین و کراس عدل × مرودشت و رقم داراب2 حساس ترین ژنوتیپ ها مواجهه با شرایط کمبود آب بودند.

به منظور جداسازی ژن رمز کننده na+/h+ آنتی پورتر واکوئلی از گیاه هالوفیتaeluropus littoralis، rnaی کل از ریشه، ساقه و برگ گیاه استخراج و از روی آن cdnas ساخته شد. با استفاده از آغازگرهای اختصاصی برای ژن مورد نظر ازcdnasی تهیه شده از rnaی ریشه، ناحیه رمزشونده ژن رمز کننده ی na+/h+ آنتی پورتر واکوئلی(alnhx2) توسط تکنیک race جداسازی شد. قطعه جدا شده 1538 جفت باز بوده و شامل یک چهارچوب خوانش باز (orf) به طول 1314 جفت باز می باشد که دارای یک ناحیه ی بالادستی 187 جفت بازی و یک ناحیه 27 جفت بازی در پایین دست آن است. این ژن یک پروتئین 437 آمینو اسیدی را رمز می کند که حاوی دامنه اختصاصی برای na+/h+ آنتی پورتر واکوئلی می باشد. با تجزیه و تحلیل قطعه ژنی تکثیر شده، شباهت آن با سایر گیاهان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که ژن جداسازی شده بیشترین شباهت را با ژن sbnhx1 در گیاه sorghum bicolor دارد. به منظور بررسی الگوی بیان این ژن در اندام های مختلف گیاه آلروپوس یک واکنش زنجیره ای پلی مراز با آغازگرهای اختصاصی و cdnaهای تهیه شده از rnaهای ریشه، ساقه و برگ گیاه انجام شد. نتایج نشان دادند که ژن رمز کننده na+/h+ آنتی پورتر واکوئلی در همه اندام ها بیان می شود. میزان بیان ژن در برگ 767/1 برابر میزان بیان در ساقه و 269/1 برابر میزان بیان در ریشه می باشد.