. علیرغم وجود شواهد محدود پیرامون توسعه محلی جوامع اواخر هزاره چهارم ق.م در فلات مرکزی، شواهد باستان شناسی بسیاری دال بر توسعه فرهنگی با خاستگاه غیر بومی در منطقه وجود دارد که یاد آور وجود منابع محرک اقتصادی و اجتماعی می باشد که در مناطق اصلی خطوط ارتباطی و تجاری عمل می کرده اند. در اواخر هزاره چهارم ق.م فروپاشی یا خالی از سکنه شدن بسیاری از محوطه های هزاره چهارم ق.م در شمال فلات مرکزی ایران در تقابل با توسعه فزاینده سیاسی و اقتصادی جوامع در جنوب غرب ایران می باشد. بهترین نمود این فروپاشی کاهش بسیار شدید استقرارگاه های فرهنگ سیلک iii6-7 در فلات مرکزی ایران می باشد. و در نهایت با بررسی شواهد باستان شناسی به این نتیجه خواهیم رسید که شواهد کافی برای حمایت از مباحثه گسترش اقتصادی یا سیاسی-اجتماعی نظام پیش حکومتی در شمال فلات مرکزی وجود دارد. صفه مطبق سیلک، الگوی اسقراری دو رتبه ای همگی دال بر وجود نظام سیاسی پیش حکومتی در شمال فلات مرکزی است که ارکان آن برگرفته از نظام پیچیده سیاسی-اقتصادی بین النهرین و جنوب غرب ایران است. همچنین شواهد آشکاری از رشد قدرت نخبگان بومی و پیچیدگی اقتصادی اجتماعی در سطح خانسالاری وجود دارد.

متن پایان نامه حاضر با هدف پژوهشی، مطالعه و شناخت دوره های استقراری مختلف در ارتباط با تپه و رابطه متقابل آن با سایر محوطه های پیش از تاریخی دشت ورامین و همچنین مطالعه و روند شکل گیری تپه از آغاز تا پایان می باشد. روش بکار رفته در این پژوهش، بصورت میدانی و کتابخانه ای، همراه با تهیه نقشه توپوگرافی، شبکه بندی، نمونه برداری از شبکه ها، طراحی، طبقه بندی و گونه شناسی سفالها می باشد. پایه و اساس کار در این پژوهش بر داده های سفالی قرار دارد. بنابراین 1500 قطعه سفالهای مورد مطالعه در این بررسی روشمند بر اساس جدول access مورد گونه شناختی قرار گرفته اند و به 3 گونه اصلی و 5 گروه سفالی تقسیم بندی شده اند. نقوش بر اساس انواع تقسیم بندی شده، اکثرا در گونه 1(سفالهای خاکستری) بصورت داغدار، نقش کنده و افزوده بوده و در میان سفالهای منقوش سیلک iii، نقوش جانوری و انسانی نیز مشاهده می شود.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه،اهداف،روش اجرا ونتایج بدست آمده) در این پژوهش به انگیزه پاسخگویی به پرسشهایی که در آغاز این بررسی روشمند مطرح گردید، با مطالعه آثار وشواهد موجود بر روی تپه چقاسیاه (چیاسی)، شهر کوهدشت، استان لرستان از جمله شواهد معماری، سفال و سایر داده های سطحی دوره های مختلف استقراری شناسایی گردید. در ابتدا ازاین محوطه باستانی با استفاده از دوربین نقشه برداری اقدام به تهیه نقشه توپوگرافی نموده و سپس تپه را در شبکه بندی 10 در 10 متر مربع تقسیم و از 50 درصد شبکه ها داده های سطحی جمع آوری، گونه شناسی و طبقه بندی شده است. شواهد معماری از این محوطه که در برش های مختلف دیده می شوند، شواهد معماری با پی سنگی را نشان می دهد. نمونه های سفالی به دو گروه کلی منقوش و غیر منقوش و در چهار کلاس کلی بر پایه رنگ سطح و خمیره که شامل گروه سفال نخودی سفال قرمز(آلویی)،سفال خاکستری و سفال سبزاسلامی طبقه بندی شده اند. نمونه های سنگی شامل هاون – ابزار سنگی و سردوک های گلی به عنوان نمونه های ویژه مورد مطالعه قرار گرفتند. بر اساس مطالعه مواد فرهنگی سطحی از این محوطه به ویژه ابزارهای سنگی و گونه های سفالی بیانگر این موضع است که تپه چیاسی در اواخر دوره نوسنگی ،مس- سنگی ، آهن ، تاریخی (اشکانی- ساسانی) وهمچنین دوره اسلامی این تپه دارای استقرار بوده است.

هدف اصلی باستانشناسی بازسازی جوامع گذشته برای درک مکانیزمهای سازوکار درازمدت فرهنگی و اقتصادی است که جوامع برای ابقای خود پدید می آورند. شناخت و درک شیوه زندگی ، شکستها و پیروزیهایی که جوامع باستانشناسی در زندگی فرهنگی زیستی خود با آنها روبرو شده اند، باستانشناسان و تاریخ دانان را در موقعیتی علمی و پژوهشی قرار می دهد تا درباره مسیر اجتماعی جوامع امروزی اظهار نظر کنند؛ شناخت کلی از تاریخ اجتماعی و فرهنگی یک جامعه می تواند در برنامه ریزی های درازمدت مفید باشد و احتمالاً از تکرار اشتباه گذشتگان در آینده جلوگیری کند. امروزه مدلهای پیش بینی کننده بر اساس تحلیلهای gis و سنجش از دور ، برای سنجش محوطه های باستانی بعنوان ابزار تحقیقاتی قدرتمندی که باستان شناسان می توانند از آن استفاده بهینه داشته باشند، مطرح و مورد توجه قرار گرفته است. مدلهای پیشگو ابزارهایی هستند برای برجسته سازی الگوهای شناخته شده یا ایجاد ارتباط میان زمان و مکانهای ناشناخته. این گونه مدلها دارای پتانسیل بالایی برای بکار گیری در باستان شناسی هستند. باستان شناسان در دنیای امروز فقط قادر هستند بخش کوچکی از هزاران مکان باستانی را شناسایی کنند، درحالیکه هر ساله هزاران مکان باستانی در طی فرآیندهای توسعه شهری و روستایی نابود می شوند. یکی از روشهای کارآمدی که به کمک آن می توان نسبت به شناخت و حفاظت این مکانهای باستانی اقدام کرد، تولید و بهره گیری از مدلهایی است که بتوان بوسیله آن موقعیت مکانهای باستانی را پیش بینی کرد.

در میان آثار بدست آمده از کاوش های تل ملیان در حوضه ی رود کر که در دهه ی هفتاد میلادی به سرپرستی ویلیام سامنر صورت پذیرفت، مقادیر قابل توجهی مهر و موم گلی مربوط به دوره ی آغاز ایلامی یافت شد. هدف عمده ی این پژوهش تحلیل سبک شناختی نقوش مهرها و اثر مهرهای آغاز ایلامی تل ملیان و مقایسه ی آنها با نقوش بدست آمده از دیگر استقرارهای هم افق می باشد که در این راستا تمامی تصاویر حک شده بر این یافته ها، از دو کارگاه شاخص این محوطه به نام های abc و tuv مورد مطالعه قرار گرفت. بر روی این آثار، نگاره های متفاوتی دیده می شود که از دیدگاه شمایل شناسی بسیار متمایز بوده و هنرمند از طیف وسیعی از نقش مایه ها، اشکال و عناصر برای خلق آنها بهره برده است. نکته حائز اهمیت در این میان، استفاده از این دست ساخته ها به عنوان ابزار اداری می باشد که نقش بسیار اساسی را در سیستم اداری این دوره ایفا می نماید. این یافته ها به همراه دیگر شواهد نظام اداری چون گلنبشته ها ، پاکت های گلی و کالا نشان ها حضور یک نظام مدیریتی را در اواخر هزاره ی چهارم قبل از میلاد در این محوطه به اثبات می رسانند. با توجه به شباهت های بسیار نزدیک میان شمایل شناسی نقوش مهر ها، اثر مهرها و همچنین سیستم مدیریت اداری تل ملیان با دیگر استقرارهای هم افق در فلات مرکزی و جنوب غرب ایران می توان ارتباطات درون منطقه ای و برون منطقه ای ملیان را در این دوره مورد مطالعه قرار داد. در این نوشتار سعی شده است که با تحلیل این نقوش در قالب رویکردی کارکرد گرایانه، عوامل و زمینه های انتخاب و نحوه ی استفاده ی این نقوش در ساختار سیاسی- اقتصادی جامعه آغاز ایلامی مورد مطالعه قرار گیرد. در واقع می توان با بهره گیری از رویکرد کارکرد گرایانه، جدای از سبک های هنری بکار رفته در این گونه آثار، شبکه ی مبادلاتی، سلسله مراتب اداری و نقش نخبگان سیاسی اقتصادی در توسعه نهادهای پیش حکومتی را در جنوب غرب ایران مورد بررسی قرار داد.

یکجا نشینی یکی از بحث های مهم در باستان شناسی می باشد. برای اینکه انسان ها بتوانند زندگی یکجا نشینی را ادامه دهند باید به صورتی امنیت خود را تضمین می نمودند که امنیت یکی از دلایل پیشرفت و ترقی یکجا نشینان بود. یکی از فاکتورهای ایجاد امنیت ساخت دیوارهای حفاظتی بود. این دیوار ها حافظ جان و مال و اموال ساکنان استقرار ها بودکه از نیمه دوم هزاره چهارم ق.م شاهد صورت پیشرفه این پدیده در ایران هستیم ولی این ساختار های دفاعی به علت شرایط جغرافیایی ، ژئوپلاتیک ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی متفاوت از یکدیگر هستند ولی ماهیت اصلی همان ایجاد امنیت است. شناسایی و معرفی دیوارهای دفاعی استقرارها در ایران بین سال های هزاره سوم تا نیمه اول هزاره اول قبل از میلاد به عنوان اصلی ترین مساله تحقیق در این رساله مد نظر گرفته خواهد شد.اهداف تحقیق عبارت است از بررسی چگونگی احساس نیاز استقرارهای هزاره سوم قبل از میلاد تا نیمه اول هزاره اول در ساخت دیوار های دفاعی و همچنین ایجاد ارتباط منطقی بین متغیر های گوناگونی چون سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و چگونگی تاثیر گذاری آنها بر ساخت دیوارهای حفاظتی می باشد در این رساله به این سوال های پاسخ داده شده . 1- نوع مصالح بومی یا غیر بومی؟ 2- تکنیک ساخت دیوارها. 3- در دوره های مشخص فرهنگی از پلان همگون در ساخت دیوارها استفاده گردیده اگر شده چه اصولی رعایت شده است؟ 4- تاثیر شرایط اقتصادی ، جغرافیایی ، سیاسی در ساخت دیوارها. 5- تاثیر و تاثر با منطق همجوار روش تحقیق در این رساله ب صورت مطالعات کتابخانه ای و بر مبنای اطلاعاتی می باشد که از حفاری های مربوط به این دوره ( هزاره سوم تا نیمه اول هزاره اول ق. م) در ایران بدست آمده است. نتیجه : ساخت این دیوارها به علت عظمت آنها هزینه زیادی می طلبید بنابر این هر استقراری از عهده آن بر نمی آمد. به علت بزرگ و عظیم بودن این دیوار ها مصالح زیادی در ساخت آنها مورد نیاز بود به همین علت اکثر این دیوار ها با راحت ترین و وافر ترین مصالح موجود در منطقه ساخته شده اند که اکثراً با خشت بنا شده اند و در موارد معدودی از سنگ برای ساخت کل دیوار یا پایه آن استفاده گردیده است. به علت عظیم بودن این دیوار ها و نداشتن ابزار دقیق دیوار ها اکثراً دارای پلان منظمی نیستند. مذهب در ساخت این دیوار ها تاثیر فراوانی داشته است.

رویکرد غالب در مطالعات باستان شناسی پیرامون دوره آغاز عیلامی تاکید زیادی بر چگونگی شکل گیری حکومت های اولیه، بازرگانی و تجارت و به صورت کلی ساختار اداری - سیاسی در محوطه های مربوط به این دوره داشته است. در این میان یکی از داده های حائز اهمیت در این دوره واحد های ساختمانی است که در بسیاری از محوطه های آغز عیلامی از جمله ملیان، یحیی، شوش، تل قضیر، سیلک و قلی درویش شناسایی شده است، اما کمتر مورد تجزیه و تحلیل های هماهنگ و یکپارچه قرار گرفته است. در صورتی که مطالعه ی تطبیقی بناهای به دست آمده از دوره آغاز عیلامی در کنار یکدیگر می تواند منجر به یافتن رابطه ای منطقی میان واحد های اندازه گیری استفاده شده در بناها شود که نشان از نوعی نظارت بر ساختمان سازی در این دوره می باشد.