تاریخ صفویه نقطه عطفی در حیات ملی ایرانیان به حساب می آید که به واسطه رسمی سازی مذهب تشیع و نیز در ابعاد ملی، مذهبی ایرانیان تأثیرات ژرفی بر اوضاع تاریخی این دوره داشته است. این عصر هم به لحاظ سازمان اداری و نظامی و هم از منظر دین و تجربه دینی و تحول فرهنگی، برای تاریخ ایران دوره ای قابل ملاحظه و از برخی جهات عصری ممتاز به شمار می رود. بنابراین، هدف اصلی پایان نامه حاضر بررسی اوضاع اجتماعی ایران در دوره سلطان حسین صفوی(1135-1105 هـ .ق) است. این دوره ،دوران سی ساله ایست که بعد از شاه سلیمان آغاز گردید.دودمان صفوی در این دوره به ورطه بحران اداری، سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژی کشانده شده بود. شاه سلطان حسین هر چند در ابتدای سلطنت اقداماتی همچون منع شرابخواری و بستن میکده ها و مراکزفساد.... را انجام داد، ولی این اصلاحات تداوم نیافت و بنا به عللی همچون نزاع داخلی طبقه حاکم، دخالت حرمسرا و خواجه سرایان در ساختار قدرت سیاسی، صلح طولانی با عثمانی، بی نظمی و آشفتگی گریبان تشکیلات اداری، سیاسی سلطنت را گرفت و سبب پریشانی اوضاع داخلی و همچنین کاهش قابلیت های نظامی نیروها گردید که البته تمام این مسائل نشان دهنده ضعف قدرت شاه سلطان حسین در اداره امور کشوری و لشکری می باشد. وی پادشاهی نالایق و ضعیف بود که امپراتوری کبیر صفویه را با ناتوانی به دست جماعتی از اتباع ناراضی و عصیانگر سپرد که بدون هیچ مقاومتی جدی خود را به اصفهان رسانده و سلطان نگون بخت را از اریکه قدرت به زیر آورند. البته فراتر از شخصیت و ویژگی های روحی و رفتاری شاه سلطان حسین، مشخصات و شناسه های اوضاع اجتماع ایران در ایران دوره موضوع این تحقیق است. از دیدگاه نگارنده، شناخت این تحولات اجتماعی چشم انداز تأثیرات ژرف مراحل بعدی تاریخ ایران را نیز به دست خواهد داد. لازم به ذکر است که صفت «اجتماعی» تحولات اداری، اقتصادی، دینی و فرهنگی را شامل می شود. نوع تحقیق توصیفی –تحلیلی و بر اساس روش تاریخی و فیش برداری و کتابخانه ای است و داده های تاریخی براساس کتاب های اصلی و منابع و مآخذ مربوط به عصر صفوی است. سوال اصلی این پژوهش این است که اوضاع اجتماعی ایران در دوران شاه سلطان حسین صفوی چگونه بوده است

نتیجه گیری : حضور عالمان دینی در دو گروه عالمان دینی ایرانی و سادات که غالباً مقامات صدر را در طور حکومت صفویه در اختیار داشتند و علمای مهاجر مخصوصاً علمای جبل عامل که غالباً مناصب « شیخ الاسلام » و قضاوت را بر عهده داشتند از نکات مهم تاریخ معاصر است مقام صدر در دستگاه حکومت صفوی عهده دار ریاست بر امور شرعیه بود و انتصاب شیخ الاسلامان و امامان جمعه با پیشنهاد وی صورت می گرفت و از طرف دیگر مشروعیت دینی دولت صفوی را تایید میکرد . پادشاهان صفوی توانستند با ارائه سیاستی خاص پیوند سیاسی با صدور داشته باشند و بتوانند ضمن اتحاد با آنان ، مسائل مذهبی و مناصب مذهبی را نیز تحت کنترل خود در آورند . بعدها در زمان شاه عباس از قدرت اجرائی مقام صدر کاسته شد و تنها رسیدگی به اوقاف به عهده صدر بود . شاه عباس حتی مدتی خود شخصاً عهده دار این مقام بود از زمان شاه صفی مقام صدر به دو صدر خاصه و عامه تقسیم می شد .

حضور دولتهای استعماری روس وانگلیس در صحنه سیاسی ایران( سده نوزدهم /سیزدهم قمری) یکی از مهم ترین وقایع تاریخی به حساب می آمد. دولت قاجاری که به تازگی از جنگ های خا نمان سوز با روسها طی معاهدات گلستان وترکمان چای خلاصی یافته بود، هزینه ی سنگینی را پرداخته وبسیاری از شهرهای شمال غرب کشور را از دست داد ودر تب وتاب چنین معاهداتی به سر میبرد ،حضور ونفوذ انگلیس در این برهه ی تاریخی نه تنها مشکلی را حل نکرد ، بلکه اوضاع را دو چندان آشفته کرد .اگر چه صدارت قایم مقام فراهانی، سیاست تعدیل وتجلیل برای ایران به همراه داشت ولی وزیر کشی وعدم شناخت شاهان قاجار وعوامل وابسته به غرب آنها،زمینه شکوفایی ورشد سیاست منطقی وصحیح را از دولتمردان گرفت ومعاهداتی بر کشور تحمیل کردکه شایسته آن نبودیم.گذشته از ان مسئله هرات که در عصر ناصری با معاهده پاریس به نفع انگلیس تمام شد از دوره محمد شاه قاجار شروع شد وگوشه ای دیگر از کشور جدا شد .در چنین شرایطی فشار دولت های روس وانگلیس بیشتر شده وسیاستمداران نه چندان عاقل قاجار حیرت را بر غیرت ملی ترجیح دادند. واژگان کلیدی: محمد شاه قاجار .قائم مقام فراهانی.روس.انگلیس . هرات .ارزنه الروم .

نقطویان که به پسیخانیان نیز معروف هستند از جمله فرق شورشی عصر صفوی هستند. آنان در زمان شاه تهماسب در سال 973 هجری یکی از بزرگان نقطوی به نام ابوالقاسم امری را به جرم شورش علیه حکومت کور کردند، سپس در سال 981 هجری گروهی از نقطویان دستگیر و کشته شدند. در زمان شاه عباس، روزگار نقطویان بدتر از پیش شد. وی در سال 1002 هجری فرمان داد که نقطویان را در سراسر کشور دستگیر کنند. بسیاری از شاعران و اندیشمندان پسیخانی به جهت گریز از تعقیب و شکنجه دشمنان و پادشاهان، به هندوستان و نواحی دیگر گریختند. نکته قابل تأمل اینکه، تحمیل مالیاتهای تازه بر صنعتگران شهری و انحصار منابع در دست قزلباشان، باعث نارضایتی شدید این گروه گردید و مبارز? خود را در محور دشمنی با قزلباشان قرار دادند، و چون جنب? عام و همگانی داشتند، از تفکر غیر رسمی دولتی دور شده با اعلام نقطوی گری دشمنی خود را با حاکمیت آغاز کردند.

سفرنامه ها یکی از مهم ترین اسناد تاریخی و مردم شناسی در حوزه مطالعات فرهنگی-تاریخی یک ملت است. از میان سفرنامه های عصرفتحعلیشاه سفرنامه جیمز موریه و میرزا ابوالحسن خان ایلچی حایز اهمیت است. تحلیل وتطبیق محتوای متون این دو سفرنامه روشنگر نگاه از بیرون ودرون محسوب می شود. باتوجه به اقامت نه چندان طولانی موریه در ایران، وی نتوانسته کاملاً از لایه های بیرونی رفتار مردم ایران به ورای کنش ها توجه کند. نوشته های موریه دارای جهت گیری سیاسی وفرهنگی در دو سفرنامه و یک کتاب به نام سرگذشت حاجی بابای اصفهانی رقم خورده است. چشم پوشی از فضایل و محاسن ایرانیان و پرداختن به معایب مردم ایران از ویژگیهای سفرنامه موریه است. از طرف دیگر حیرت نامه ابوالحسن ایلچی سرشار از توضیحاتی درباره ظاهر مناسبات جامعه انگلستان و خوشگذرانی های مردمان آن است و در بعضی مواقع در باره نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی انگلستان و دگرگونی هایی که کشور های اروپایی را به قدرت های بزرگ تبدیل کرده به اشارات گذرا و عاری از تامل بسنده کرده است. بررسی تعابیر و دیدگاه های موریه و ابوالحسن خان ایلچی درمراجعه و مواجهه با جامعه بیگانه،عینیت بخشی به مباحث نظری با تحلیل نمونه هایی از هر دو اثر با مضامین فکری این دو نویسنده، روشنگر رویکردههای مشترک و متفاوت آنان درباره فرهنگ و جامعه دیگری خواهد بود.