پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی نظرهای مفسران شیعه و سنی در موضوع بداء و لوح محو و اثبات پرداخته است. آموزه بداء با توجه به آیات قرآن به ویژه آیه 39 سوره رعد یک بحث قرآنی محسوب می شود و حقیقت بداء از دیدگاه شیعه امامیه، چیزی جز امکان محو و اثبات و تغییر و تبدیل در امور عالم با خواست و مشیت و قدرت الهی نیست. دگرگونی زندگی انسان ها بر پایه کارهای شایسته و ناشایسته، از جانب متکلمان اسلامی، بداء نام گرفته است. بررسی مسئله بداء در قرآن و روایات شیعه، به عنوان یکی از عالی ترین مسائل اعتقادی مورد تشویق و تأکید فراوان قرار گرفته است. بنابر این، بعد از مفهوم شناسی لازم در فصل دوم، در فصل های سوم و چهارم، مسئله بداء با طرح دیدگاه های مفسران مختلف شیعه و سنی به طور مفصل پیگیری شد و حاصل بحث عبارت است از اینکه که علمای سنی در موضوع اعتقاد به بداء شبهات و اتهاماتی وارد کرده اند؛ مانند این شبهه که اعتقاد به بداء با علم ذاتی خدا منافات دارد و مستلزم این است که خداوند نسبت به حوادثی که در آینده اتفاق می افتد – نعوذ بالله- جاهل باشد؛ زیرا بداء به معنای علم پیدا کردن به چیزی بعد از جهل است. این پژوهش، در پاسخ این اشکال در فصل چهارم به طور مختصر و در فصل پنجم به طور مفصل تر بیان کردیم که با توجه به آیات و روایاتی که درباره عدم تعارض بداء با علم ذاتی خداوند سخن گفته اند بداء با علم ذاتی خداوند در تعارض نیست، زیرا همیشه خداوند عزوجل علمش قبل از ایجاد اشیا بوده است؛ به سبب اینکه علم او قدیم است و حادث نیست. پس چیزی بر او مخفی نیست تا بخواهد با گذشت زمان آشکار شود. خداوند از شرایع و خلق خود آنچه را بخواهد مطابق علم و حکمت و اراده ازلی خود تغییر می دهد، ولی علم خداوند تغییر نمی کند و تغییر در معلوم است نه درعلم ، به دلیل اینکه فرموده: «وَِِعنَدُه ام الکتاب»که مرجع ثابت است و محو و اثبات در علم او راه پیدا نمی کند و محو و اثبات در مخلوق او ایجاد می شود، که حکمی را محو و حکم دیگر را اثبات می کند و مرضی را می برد و صحتی را می آورد و حیاتی را می برد و موتی را می آورد و این امر با توجه به مصادیق بداء در فصل ششم بیش تر ملموس شده است. به هر حال، اجماع علمای شیعه این است که بداء به معنای لغوی اش به طور قطع بر خداوند محال است و هر کس چنین نسبت ناروائی به ذات باری تعالی بدهد شیعه به شدت از او بیزاری می جوید. بدائی که شیعه بدان معتقد است به معنای ابداع و اظهار است؛ یعنی آنچه برای بشر مخفی و مجهول بوده خداوند آن را آشکار سازد. پس نزاع در مسئله بداء، نزاع لفظی است و بدائی که شیعه بدان معتقد است چیزی است که اهل سنت نیزآن را باور دارند؛ گرچه نام بداء بر آن نمی نهند. دلیل ما بر لفظی بودن نزاع در باب بداء این است که منکران بداء آن را به دلیل تغییر در علم خداوند نمی پذیرند؛ زیرا چنین معنایی درمورد انسان صادق است و در علم خداوند هرگز تغییری رخ نمی دهد و موافقان بداء در حقیقت همین معنا را از آیات و روایات استنباط کرده اند، و گفتیم که علم و اراده و قدرت خداوند باهم فرق نمی کند؛ چون علم و اراده و قدرت هرسه از صفات ذاتی خداوند است و بداء در اراده خداوند صورت می گیرد نه در علم خداوند و میان علم و قدرت و اراده الهی هیچ گونه تضاد وجود ندارد و در توحید صفاتی ثابت کردیم که صفات خدا عین ذات اوست و صفات عین یکدیگرند و فقط مفهوما فرق دارند. در فصل آخر، مصادیق بداء را بیان کرده ایم تا ثابت کنیم بداء با لوح محو و اثبات در مفهوم و مصداق یکسان اند و نزاع بین علمای شیعه و سنی لفظی است.

چکیده: یکی از مسایل مهم و ضروری برای انسان، آگاهی از راهکارهای رسیدن به موفقیّت است؛ بدین ترتیب انسان با شناخت خداوند به عنوان سرچشمه موفقیّت ها، سعی می کند خود را به این منبع متصل کند. این اتصال و رابطه، در زندگی و امور او تأثیر می گذارد و به او آرامش می بخشد. با شناخت خود، درصدد شکوفا کردن استعدادهایش برمی آید تا در امورش موفّق گردد. با شناخت مسیر و راهنمایان آن، راه خود را برای رسیدن به موفقیّت کوتاه تر می کند و گرفتار بیراهه ها نمی شود و با شناخت معاد و اعتقاد به آن، می فهمد تلاشش برای رسیدن به موفقیّت بیهوده نخواهد بود. بر اساس مبانی یاد شده، راهکارها را می توان در دو قسم نظری و عملی ارائه داد؛ بدین ترتیب که انسان با تفکر، اهدافی را برای خود برمی گزیند. با اراده ای راسخ، به دستورات الهی عمل می نماید. به پاس نعمات بیکران خداوند، دائماً شکرگزار او است. بعد با کسب علم و مشورت گرفتن از دیگران، برنامه ریزی می کند. در این راه تلاش و استقامت می ورزد و با احسان، به خصوص احسان به والدین، مسیرش را هموارتر می سازد. خداوند متعال در این راستا انسان های وارسته و موفّقی، همانند پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، ایوب( علیه السلام)، لقمان، آسیه و... را سر راه ما قرار داده است تا با الگوگیری از آنها، به موفقیّت، نایل شویم. واژگان کلیدی: موفقیّت، مبانی موفقیّت، راهکارهای موفقیّت، انسان های موفّق.

مقدمه: رواج تفسیر موضوعی قرآن نیازمند تدوین و شناسایی مبانی معرفتی و روشی است. چون «ابناء بشر از زمان نزول قرآن تا قیامت مخاطبند و باید بتوانند پیامها و معارفِ متفاوت آن را بفهمند» و «علوم بشری بر نحوه فهم انسانها از مسائل و میزان معرفت به معارف قرآنی تأثیر می گذارند»، می توان ضرورت توسعه فهم متون مقدس، نظام مندی فهم و تفسیر، و استخدام علوم در استنطاق و فهم موضوعی معارف قرآنی را نتیجه گرفت. بنابراین، روشهایی کارآیی دارند که در لایه های مختلف ارائه پیام، در سطوح مختلف فهم و در زمانهای مختلف کارآ باشند مانند روش تحلیل مفهومی که می تواند (با ملاحظاتی معرفتی و روشی) در حوزه معناشناسی و مفردات، هرمنوتیک و تفسیر موضوعی قرآن به کار رود. هم اکنون با پیشرفت فنآوریِ علوم پزشکی و امکان باروری با روشهای کمکی، موضوعاتی نوپدید مانند «رحم جایگزین»، «اهداء اسپرم»، «اهداء تخمک»، «تغییر جنسیت»، «شبیه سازی»، و «نَسَب» پیش آمده اند و تلاش فقها و مجتهدین را در استخراج نظرگاه قرآنی به چالش کشیده اند. هدف پایان نامه «تبیین چگونگی به کارگیری روش تحلیل مفهومی در فهم و تفسیر موضوعی و استخراج نظرگاه قرآنی درباره شش موضوع فوق» بود. این پژوهش توصیفی-تبیینی با فیش برداری از منابع کتابخانه ای و تحلیل داده ها انجام گرفت و در چهار فصل به «بیان ضرورت، اهداف، پیش فرضها و سوالات»، «تبیین مبانی نظری تحلیل مفهومی و بنیانهای معرفتی مباحثی کلیدی در حوزه تفسیر و علوم قرآن»، «تعیین ملاحظات روش شناختی فهم و تفسیر قرآن و تحلیل مفهومی و تبیین نسبت میان آنها»، «پژوهش موضوعی قرآن با روش تحلیل مفهومی در شش مسأله فوق و تعیین نظرگاه قرآنی با استفاده از یافته های تفسیری» پرداخته است.