چکیده نگاهی گذرا به سیر تاریخی تألیف منابع و جوامع حدیثی و بررسی رویکرد شرح نویسی از سوی مصنفین منابع حدیثی به خوبی نشان می دهد که علامه مجلسی (ره) فقدان منبعی فراگیر در حدیث به ویژه روایات فقهی را دریافته و نیاز مبرم تبیین ابهامات و رفع مشکل و حل غوامض روایات را پاسخ مناسب داده است. این پژوهش به منظور آشنایی با مبانی اندیشه-های حدیثی علامه مجلسی و روش های وی در فهم حدیث در کتاب مرآه العقول انجام یافته و بر آن است تا از راه کاوش در آثار مجلسی به ویژه مرآه العقول ویژگی ها و روش های فقه الحدیثی وی را ارائه دهد. مواد تحقیق در این پژوهش از کتب و آثار علامه مجلسی و نیز کتاب های پیرامون آن فراهم آمده است. نگارنده در این رساله کوشیده تا پس از مروری اجمالی بر زندگی نامه علامه مجلسی ضرورت فقه الحدیث، مبانی و روش های فقه الحدیثی این محدث بزرگوار را بررسی و شناختی از مولف و آراء و اندیشه هایش ارائه دهد. بارزترین ویژگی ها و وروش های فهم حدیث در مرآه العقول عبارتند از: استناد به قرآن در اثبات معنای حدیث، تبیین حدیث با توجه به احادیث دیگر، بهره گیری از ادبیات عرب و به کار گیری قواعد زبان و توجه به بلاغت آن، نقد و فهم حدیث با توجه به گزارش های تاریخی و بهره گیری از دانش های زمان. واژگان کلیدی: حدیث، شرح حدیث، فهم متن، فقه الحدیث، مرآه العقول، محمد باقر مجلسی.

چکیده قرآن در استفاده از الفاظ به کاربردهای عرفی که اهل لغت به کار می برند بسنده نکرده است، این ویژگی خود موجب پیدایش احتمالات گوناگون معنایی در کلمات وجمله های این کتاب مقدس شده است که ما را به این حقیقت که قرآن، کتابی است معناپرور، سوق می دهد. مهمترین دلایل معناپروری قرآن را می توان با استناد به ویژگی های این کتاب الهی چون جهان شمولی و ارائه دادن معارف بلند باطنی وظاهری در قالب ساختار کلمات بشری، ایجاز و ویژگی خاص زبان عرب بیان نمود؛لذا وجود واژگانی که دارای وجوه مختلف معنایی هستند،به متن قرآن ویژگی ای بخشیده، که عدم توجه به این موضوع،امکان برداشت های مختلف را خواه درجهت منافع افراد و خواه از روی ناآگاهی به مخاطبینش داده است، می توان با توجه به قرائن موجود در متن قرآن کریم چون سیاق و تحلیل عقلانی و...، به مراد خداوند می توان نایل آمد .«هدف اصلی این رساله بررسی انتقادی نظریاتی می باشد که از سوی پژوهشگران علوم قرآنی از دیر باز تا کنون ابراز شده است» لذا در پایان هر بخش به بیان نتایج حاصل از این پژوهش پرداخته شده است؛ که به طور خلاصه می توان اینگونه بیان داشت که مفسرین درتبیین وجه صحیح از قرینه ی سیاق و روایات وارده، بیش از سایر قرائن استفاده نموده اند؛ مضاف بر این هر مفسری در تبیین وجه صحیح آیه شیوه ای را دنبال نموده است؛به عنوان مثال زمخشری در تبیین معانی آیات بیشتر ازادبیات عرب بهره جسته است و شیخ طبرسی در تبیین معانی آیات بیشتر به بیان روایات و اقوال مختلف اتکا نموده است. در مجموع می توان اینگونه بیان داشت که علامه طباطبایی با اتکا به قرائن در توجیه استدلال خویش از سایر مفسرین جامع تر عمل نموده است ، پس از ایشان آیت الله مکارم و شیخ طبرسی در پرداختن به موضوع موفق تر بوده اندومفسرانی مانند زمخشری و فخر رازی هریک به ترتیب باتوجه به جنبه ی ادبی و کلامی به تبیین آیات پرداخته اند.از سویی دیگرامکان وجود ترادف در قرآن را می توان اینگونه بیان داشت که هر لفظی برای دلالت بر مفهومی خاص به کار رفته که هیچ لفظ دیگری ، از انبوه الفاظی که فرهنگها و کتب تفسیر برای آن مفهوم ذکر کرده اند نمی تواند آن را ادا کند . کلید واژه ها: قرآن کتاب معنا پرور ، مبانی معناپروری قرآن ، وجوه ونظایر ، نشانه شناسی وجوه و نظایر ، سیاق.

پیچیده ترین ابعاد وجودی انسان، بعد روانی و معنوی او است، که از جنبه های متفاوتی قابل مطالعه است. پیچیده ترین بعد روانی انسان را هیجان تشکیل می دهد و به سبب همین پیچیدگی هنوز دانشمندان نتوانسته اند به تعریفی جامع از آن دست یابند. هیجان ها از سه مولفه ی ذهنی، زیستی و اجتماعی شکل یافته اند و گستردگی آنها تا اندازه ای است که تمام زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار می دهند. از آن جهت که هیجان ها در مرحله ی ابتدایی بیشتر به صورت ناآگاهانه بروز می یابند، مدیریت و روشمند کردن آنها اهمیت ویژه ای پیدا می کند، به گونه ای که مدیریت آنها، آدمی را از مبتلا شدن به انواع نارسایی ها و بیماری های جسمی و روانی مصون دارد. این پژوهش با ارائه ی تعاریفی جامع از هیجان، هوش و هوش هیجانی(مدیریت هیجان)، و تبیین مفاهیم اساسی مربوط به این مقوله روانشناختی، دیدگاه قرآن وحدیث را به عنوان کامل ترین نسخه ی هدایت بشری در حوزه ی هیجان ها مورد بررسی قرار می دهد. قرآن و حدیث برخلاف مکاتب مادی که تنها از جنبه ی مادی و جسمانی به انسان می نگرند، بعد روانی و معنوی او را نیز به شیوه ای دقیق و علمی مورد توجه قرار می دهد و با نگاهی دقیق به حوزه هیجان ها و عواطف، ضمن بیان انواع هیجان های اساسی انسان از قبیل محبت، شادی، خشم، ترس و... ، راهکارهای ارزشمند شناختی، عاطفی و رفتاری نظیر؛ ایمان، توکل، توبه، صبر، نماز، روزه، ازدواج و... را جهت مدیریت آنها در راستای کسب فضائل اخلاقی و نیل به آرامش روانی و در نهایت دست یابی به بهروزی دنیا و سعادت آخرت غرضه می نماید. کلمات کلیدی: قرآن، حدیث، هیجان، هوش، هوش هیجانی، آرامش روانی.

سرگذشت قارون، به عنوان مظهر ثروت آمیخته با کبر و غرور و طغیان در سه سوره از قرآن مطرح شده است : “ سوره های قصص، عنکبوت و غافر ”. سوره عنکبوت و غافر، در هر کدام فقط یک آیه، اما در سوره ی قصص ضمن هفت آیه غرور و سرمستی قارون از ثروتی بی حد، و در پی آن فراموشی خداوند و نیکی به دیگران و در نهایت هلاکت وی را به تصویر می کشد. به گفته ی قرآن، قارون از قوم موسی (ع) است و بر آنها ستم می کند. ثروت بسیاری داشته و کسب آن را تنها نتیجه ی کاردانی خود می داند، قومش او را خیرخواهانه نصیحت می کنند و خداوند هم به قارون صفتان یادآوری می کند که کسانی که از او نیرومند تر و مال اندوز تر بودند، به هلاکت رسیده اند، اما باز هم او از بذل مالش سر باز زده، نمایش ثروت به راه می اندازد. آنگاه عذاب خداوند نازل شده، او و خانه اش را به کام زمین فرو می برد. علاوه بر قرآن ،کتاب مقدس نیز ماجرای قارون را در “ اصحاح 16، از سفر اعداد ” با نام عبری “ قورح بن یصهاربن قهات بن لاوی ” این چنین ذکر نموده است: قورح پسر عموی موسی است که به دلیل حسادت به موسی و هارون، همراه داتان و ابیرام و اون، 250 نفر از سران بنی اسرائیل را با خود همراه کرده، در برابر موسی دست به شورش می زنند، آنگاه زمین دهان باز کرده، قورح و داتان و ابیرام را می بلعد، سپس آتشی از جانب پروردگار آمده و بقیه ی یاران او را می سوزاند. منابع تاریخی هم با تفصیل بیشتر به نقل این داستان پرداخته اند. از جمله ابن اثیر در"تاریخ کامل" آورده است که: قارون پسرعموی موسی بود و دارایی های فراوان داشت که کلید گنج خانه های او برچهل استر، برده می شد و در ساخت خانه ی خویش خشت های زرین به کار برده بود و زمانی که موسی فرمان خداوند مبنی بر پرداخت زکات را به او ابلاغ کرد، وی امتناع نمود و بر موسی گناهی بزرگ بست. محمد ابن جریر طبری هم درکتاب تاریخش ضمن بیان همین داستان جریان هلاکت و فرورفتن قارون در قعر زمین را به طورکامل بیان می دارد. درمجموع شباهت داستان در این سه منبع بیش از تمایزات آن بود. اصل داستان در منابع مذکور یکسان آمده است، اما در جزئیات تمایزاتی وجود دارد که برخی از آن ها به هدف آن ها برمی گردد. در این پژوهش سعی شده مقایسه ای بین این متون صورت گیرد. چرا که امروزه عرضه ی این گونه مباحث ، جهت رسیدن به همدلی پیروان ادیان الهی و پرهیز از اختلافات یک نیاز ضروری است.

نقد متن حدیث یکی از علومی است که در سالهای اخیر به صورت تخصصی در رشته های مرتبط با علوم حدیث قابل پیگیری است . چرا که حدیث شامل دو قسمت سند حدیث و متن حدیث می باشد . در سند حدیث صحبتهای فراوانی شده اما آنچه در موردش کمتر بحث شده ، نقد متن حدیث به ویژه نقد متون احادیث عرفانی است که در لابلای آثار بزرگان علما می توان مطالبی هر چند پراکنده یافت که با متن حدیث و بررسی و نقادی آن در ارتباط است . در این میان خود احادیث نیز به گونه های متعددی از لحاظ متن تقسیم می شود . یکی از این گونه ها احادیث عرفانی است . نقد متن احادیث عرفانی را می توان به صورت مجزا بررسی ، دسته بندی و مورد مطالعه قرار داد. عرفا فقه الحدیث را دارای ظاهر و باطن می دانند اما فقها به طریق تواتر و نقلی افاده علم و دانش می کنند. عدم مخالفت با نصوص و ظواهر آیات قرآن، عدم مخالفت با ادله عقلی، تبیین دلالت متون احادیث عرفانی با آیات شریفه قرآن و دیگر روایات صحیح و معتبر معصومین (ع)، بهره گیری از استدلالات منطقی و برهانی و دقت در دقائق بلاغی، برخورداری از طهارت نفسانی و شهود باطنی از مهمترین مبانی نقد متون احادیث عرفانی محسوب می شود.

چکیده قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی و معارف آن برای همه ی زمان ها است از این رو علاوه بر معنای ظاهری، دارای لایه های عمیق باطنی نیز هست که پی بردن به آنها اسلوب و روش خاص خود را می طلبد، یکی از این روش ها، اسلوب منطوق و مفهوم است. منطوق یعنی معنایی که به صراحت می توان از آیات برداشت کرد، به عبارت ساده تر منطوق همان معنای ظاهری آیه است که با دلالت های متفاوتی بیان می شود. مفهوم یعنی معنایی که در کلام بیان نشده و تنها از ساختمان ترکیبی کلام می توان آن را فهمید که شامل مفهوم موافق و مفهوم مخالف است. در مفهوم موافق حکم از نظر سلب و ایجاب موافق منطوق است و در مفهوم مخالف برعکس. بنابراین با آگاهی کامل از منطوق و مفهوم است که می توان صحیح ترین معنا را در باب آیات قرآن بدست آورد. پس می توان گفت که عبارت های قرآنی معانی باطنی متعددی دارند و آنها نیز مراد الهی هستند که در پرتو شناخت این روش ها و آگاهی از تفاوت نحوه ی این دلالت ها در جملات قرآنی است که کارایی مفسر در بدست آوردن مدلول آیات بیشتر خواهد شد. واژه های کلیدی: اسلوب، منطوق، مفهوم، دلالت، مدلول قرآنی

تفکر و اندیشه به منزله ی پایه و اساس علم و معرفت انسان ، تاثیر به سزایی در سرنوشت و سعادت او دارد . قرآن مجید کتاب بی بدیل هدایت انسان ها ، در بسیاری از آیات خود ، بشر را دعوت به تفکر نموده و اساسی ترین موضوعاتی را که اندیشیدن و کاوش در آن ها روشن کننده راه زندگی اوست ، به بهترین شکل معرفی کرده است . آن چه از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد ، بهره گیری از الگویی مناسب در مسیر تفکر در آیات خلقت است . این پژوهش با معرفی و بررسی اجمالی الگوهای گوناگون تفکر در حوزه ها ی مختلف علوم ، که غالباً مورد قبول قرآن کریم نیز می باشد ، با استناد به آیات و روایات معصومین (ع) به تحلیل و بررسی عاقبت اندیشی به عنوان الگویی ممتاز در این زمینه می پردازد .