به نام خداوندجان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین(بوستان سعدی) برای نزدیک شدن هرچه بیشترخواننده ی معاصربه متون قدیم ادبیات کلاسیک،که ازبسیاری اصطلاحات قرون گذشته،به دوراست،ابتدا باید ظاهرسخن هرگوینده مشخص شود و سپس به جنبه های دیگرکارآنها پرداخته شود.بدین منظوردراین رساله بهتوضیح وجداسازی صورخیال شعر منوچهری پرداخته شده است تاگامی باشدبرای نزدیک ترشدن هرخواننده به شعراین شاعرطبیعت .مهمترین عنصر صور خیال در شعر منوچهری تشبیه است که بدلیل احاطه ی گسترده ی او برتصاویر طبیعی ، ازانواع متنوعی برخوردارشده است.یکی از انواع تشبیهات او که در کار دیگران به ندرت یافت می شود تشبیهات تلمیحی است ، تصویرهایی برخاسته از اساطیراسلامی وایرانی وتلمیحاتی به بعضی از آیات قرآن .همچنین در دیوان او با نمونه های وسیعی از صنعت تشخیص روبرو هستیمکه با به کار بردن آنها ، این شاعر خلّاق با نهایت استادی وصفهای خود از طبیعت را ،سرشار از زندگی وپویایی کرده است. بعلاوه پس از تشبیه ،استعاره ومجازوکنایه درشعراوقابل دقت وتأملند .او با هنرمندی ، با ترکیب صفتها ،خود را تصویرسازی مبتکّر معرفی می کند. بی شک وصف طبیعتی که او بیان کرده ، در این عصر صنعت که غول آلودگی هوا، آب و صدا ، جان آدمیان را به خطر انداخته ، بهشت گمشده ای است که شاید فقط بتوان در دیوان او جستجو کرد.

یکی از مهم ترین مسائلی که درباره سبک هندی مطرح است افراط و تفریط دو دیدگاه در خصوص این سبک می باشد اهل افراط این سبک را در اوج می بینند واهل تفریط این سبک را در پایین ترین مرتبه می بینند و چشم بر تمام جلوه های شعری این دوره اعم از خوب وبد می بندند. هدف از این رساله مشخص کردن جایگاه صائب تبریزی از منظر علم بیان و شناخت روشن و دقیق سبک هندی و جایگاه صور خیال در شعر می باشد. استفاده صائب از علم بیان شامل : تشبیه ، استعاره ، مجاز و کنایه که در سبک هندی از بسامد بالایی برخوردار است دراین رساله مورد بررسی قرار گرفته است. پیامد این تحقیق، این مورد است؛ که هر کدام از تصاویر شعری به جز مجاز جایگاه ویژه ای در غزلیات صائب دارند.

این رساله که عنوان آن حجاب بودن علم از دیدگاه صوفیان است ، نیم نگاهی دارد به جایگاه علم در اشعار وسخنان بزرگانی چون مولوی وعطار و دیگر صوفیان که به نقد و تفسیر ان پرداخته شده است. درانی پژوهش عناوین و مفاهیم علم و عشق و بازتاب آن در عرفان و تصوف مورد تحلیل قرار گرفت . با مطالعه ی اقوال و آراء عرفا که همیشه علم رسمی و کتاب را حجاب راه شمرده اند بر می آید که اصول و مبانی طریقت با علم بحثی مغایرت دارد. صوفی علم را محترم و مفید می داند ولی فقط راهبر ودلیل است و به نوبه خود نردبان ترقی و وسیله بالارفتن است . به این معنی که علم مقدمه است نه نتیجه . و هم اینکه سالک از آن مستغنی شد دیگر تقید به آن و اسارت به اصطلاحات آن را مذموم می شمرد. در نتیجه علم حقیقی به واسطه تهذیب و تصفیه باطن به دست می آید ، قلبی که از آلایش ها و زنگارها پالوده شود قابلیت آن را می یابد که دانش ها از سوی خدا در آن منعکس شود تا سالک به مرحله کشف و شهود نائل آید.

در این پایان نامه به شرح حال مختصری ازشاعر و ویژگی های شعر او و همچنین به جایگاه وی در تاریخ شعر فارسی پرداخته ایم و سپس صنایع بیانی و صنایع بدیعی را در غزلیات شهریار مورد بررسی قرار داده ایم . هدف ما شناخت کاربرد شهریار از صور خیال است . استفاده فراوان از اضافه های تشبیهی در بیان و صنایع معنوی در بدیع از نتایجی است که بدست آمده است .

مهدی اخوان ثالث و بد الوهاب البیاتی ، هر دو از شاعرانی هستند که در جامعه ادبی شان تحولاتی در پرداختن به مضامین تازه ، ایجاد اسلوب ها و قالب های جدید در شعر ، به وجود آوردند. وهر دوی ان ها از این مفاهیم ، برای بیان آلام جامعه بشری روزگارشان سود سجستند. مهم ترین ویژگی در اشعار این دو شاعر ، پرداختن به رمز و اسطوره هاست. هر دو شاعر از پرچم داران شعر نو در ادبیات اقلیمشان هستند . اخوان و البیاتی به دلیل زیستن در اوضاع مشابه اجتماعی و سیاسی و حاکمیت استبداد که در دوره های از زندیگشان بر آن جوامع حکم فرما بوده ، برای حفظ آرمان هایشان تن به تبعید و بند هم داده اند. و هر دو از حق برابری و آزادی دفاع کرده اند. در منظر کلی باید گفت : اخوان شاعریست که صلابت سبک فاخر خراسانی در شعرهایش موج می زند و با لحنی حماسی از گذشته تاریخی ایران باستان با حسرت و یاس سخن می گوید اما در اغلب شعرهایش خبری از آینده روشن و آرمان گرایی وجود ندارد. آنچه در فضای شعری اخو ان نسبت به البیاتی حاکم است فضای یأس و سرخوردگی و پوچ انگاری بیشتری را باخود به همراه دارد ، حال آنکه بیاتی پس از دوره ای که صرفا به اشعار سیاسی و انتقادی و مملوء از غم و رنج ، دست زده ، در دوره های بعدی حیاتش وارد سمبولیسم شده و اشعار عاشقانه و حتی در بعضی موارد فیلسوفانه و عارفنه نیز سروده است. وجه تمایز شعر اخوان نسبت به بقیه شعرا ، زاویه دید او نسبت به پدیده های طبیعت است . اخوان در بسیاری از شعرهایش باور مرسوم نسبت به پدیده ها را تغییر میدهد . « باغ من » و یا « سگ ها و گرگها » از این دست شعرهاست.

در میانه ی رو به اواخر قرن پنجم هجری، در منطقه ی موسوم به اران که تحت نفوذ سیاست، فرهنگ و ادبیات ایرانی بود، شاعران بزرگی چون ابوالعلا گنجوی، نظامی گنجوی، مهستی گنجوی، خاقانی شروانی، مجیرالدین بیلقانی و فلکی شروانی برخاستند که داعیه دار ابداع طرز نو و شیوه ی غریب در شعر فارسی بودند. این شاعران مبتکر و نوآور تغییرات شگرف در شیوه ی پیشین سبک شعر ایجاد نمودند و آهنگ حرکت شعر فارسی را تا قرن ها پس از خود تعیین کردند. عمده ترین تحولات سبکی، ناشی از فعالیت ابتکاری این شاعران عبارت است از: افزایش خزانه لغات شعر و ورود لغات و اصطلاحات حیطه های مختلف اندیشه، علم، فرهنگ و زندگی روزمره آدمی در شعر، رها ساختن شعر از انحصار مدح و ورود اندیشه های مربوط به حوزه های مختلف علمی و تجربی در آن، انسانی تر و شخصی تر کردن شعر، و تازگی، گستردگی و تنوع صور خیالی در آن.

پرداختن به مقوله های فرهنگی وزبانی ادبیات یک ملت سبب می گردد که ارزش واثر بخشی آن آثار بهتر نمایان گردد.رمز ونماد یکی از این مقولات به شمار می روند. شعرای ایرانی بابهره گیری از رمز ونماد ،مفاهیم واندیشه های والای خود را به خوانندگان القاء می نمایند. حکیم سنایی،شاعر پر آوازه ی ایرانی ،دراشعارعرفانی خود،اقدام به نماد پردازی کرده ونمادهای ساخته شده توسط او بعدها مورد تقلید دیگر شاعران قرار گرفته واز یک نماد شخصی به یک نماد عمومی مبدّل گشته است. دراین پژوهش که عنوان « بررسی رمزونماد درحدیقه ی سنایی»رابه خود گرفته است ، سعی شده ضرورت حضور رمزو نماد درگیرایی کلام سنایی ومتقابلاً تاثیر کلام اودر مخاطب مورد بررسی قرارگیرد. حکیم بزرگ غزنه ،هنر مندانه،ازرمزونماد برای القای معنی ذهنی واندیشه هاوباورهایش بهره جسته است . آنچه از استخراج ابیات حاوی واژهای رمزی ونمادین مثنوی حدیقه الحقیقه وبررسی معانی مربوط به رموز ونمادها دریافت می گردد ،این است که این شاعر صاحب سبک ،به وسیله ی رمزونماد مقصود خود رابه زبانی ساده تر ولی دارای معانی پنهانی عمیق بیان کرده است اوبابهره جویی از رمز ونماد و توجه به اساطیرکه زبانی رمزآگین وسمبلیک دارند،سبکی جدید به وجود آورده وباتوفیق کامل توانسته است ، تجربه ی زهد وبخش عظیمی از اندیشه های عرفانی را در آثارش بیان کند. واژه های کلیدی : رمز،نماد ،حدیقه ،سنایی

موضوع این پایان نامه تحلیل و بررسی حالات و حکایات پیامبران در چهار مثنوی عطار ( منطق الطیر ، الهی نامه ، اسرارنامه و مصیبت نامه )است با توجه به بهره گیری از تلمیحات و حکایات پیامبران در اشعار عطار و شاعران پیش و پس از وی ، هدف اصلی در این پژوهش بازنمایی سیمای پیامبران ، حالات و حکایات آنان در ضمن چهار مثنوی است تا جایگاه و شخصیت آنان مشخص شده و میزان بهره گیری عطار در ضمن این حکایات از عرفان و شریعت تبیین گردد . در این پژوهش با بررسی حکایات تمامی پیامبران و نقد و تحلیل آن ها مشخص شد که بیشترین حکایاتی که ذکر شده مربوط به حضرت محمد (ص) و پس از او حضرت موسی (ع) است . در این منظومه ها بعد عرفانی و احوال عارفانه و تبیین مبانی شریعت و طریقت منظور اصلی عطار از آوردن حکایات پیامبران بوده است . کلید واژه ها : عطار ، منطق الطیر ، الهی نامه ، اسرارنامه ، مصیبت نامه ، عرفان و شریعت .

چکیده رساله (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : اخلاق و پایبندی به اصول و مبانی آن ، از ویژگی های زندگی کمال یافته و هدفمند است که می تواند سعادت دنیوی و اخروی بشر را تضمین نماید . رسالـه حاضر با عنوان « مبانی اخلاقی در دیوان صائب تبریزی » نگاهی به نکات اخلاقی و تعلیمی شعر صائب دارد. صائب در دیوان خود به مضامین اخلاقی، توجّه ویژه ای دارد. وجود تقریبـ? چهار هزار بیت دردیوان با رویکرد اخلاقی، گواه این ادّعاست. تسلّط او برمضامین اخلاقی و استفاده به جا از آن ها در جهت انتقال محصول فکر و اندیشـه خود به مخاطب، از او شاعری متفاوت ساخته است. صائب در تبیین مبانی اخلاقی، از روش اخلاق دینی و انسانی بهره می جوید و آن را در قالب ادبیات تعلیمی ارائه می دهد. اونیز با به کاربردن « تمثیل»، کلید تفهیم را در دست گرفته و به خانـه ذهن مخاطب وارد می شود و به آسانی پیام خود را القا می کند. نویسنده کوشیده است تا باآوردن شواهد شعری مبتنی بر فضایل و رذایل اخلاقی، شعرصائب را از نظر اخلاقی مورد تحلیل وبررسی قرار دهد تا شاید بتواند گامی در جهت شناسایی بهتر و بیشتر صائب بردارد. هدف از این پژوهش، آشنایی بیشترخوانندگان با مبانی اخلاقی شعرصائب و افکار و اندیشه های والای او و نیز فضای اجتماعی و فرهنگی عصر صفوی است. نتایج این پژوهش آشکار می سازد که صائب تبریزی، آگاهانه از مضامین اخلاقی در شعرخود استفاده نموده و در تبیین آن ها از آموزه های دینی بهره جسته و به عنوان بزرگ ترین و آگاه ترین شاعر دوره صفویه و سبک هندی، سهم عمده ای در نشان دادن اوضاع اجتماعی ، اخلاقی و فرهنگی جامعـه خود داشته است. کلید واژه ها : اخلاق ، فضایل اخلاقی ، رذایل اخلاقی ، دیوان صائب تبریزی

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه ، اهداف ، روش های اجرا و نتایج به دست آمده ) :علم بیان یکی از اصولبلاغت است،در این علم با ابزارهای تصویرسازی در زبان و یا شیوه های مختلف و خیال انگیز ادای معنای واحد آشنا می شویم. در این پژوهش کوشش می شود تا ضمن استخراج این ابزارها، بسامد و چگونگی کاربرد آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور ابتدا تعاریفی از این ابزارها ارائه،سپس شواهدی از این صورتهای خیال انگیز از هفت اورنگ جامی استخراج شده است و در ادامه نمودار فراوانی این ابزارها تنظیم گردیده است و پس از تحلیل نمودارها روشن گردید که میزان استفاده ی جامی از تشبیه بیش از دیگر ابزارهای بیانی است و عمده ی تشبیهات او حسی به حسی،ملموس و مفرد به مفرد است ودر مقایسه با دیگر ابزارها مجاز بسامد کمتری دارد و عموماً از مجازهای ساده و ابتدایی استفاده شده است. این شواهد خود دلیلی بر ساده گرایی شاعر است،جامی ضمن نگاه داشتن بیان ساده و همه فهم به حُسن ادا و لطف تعبیر دقت داشته و با کاربرد استادانه ی این ابزارها کلام خود را زیبا و مضمون را برجسته نموده است و بدین ترتیب قوّه ی تأثیر شعر را پرزور گردانده است. کلید واژه ها : جامی،هفت اورنگ،علوم بلاغی(بیان)

هدف از انجام این پژوهش:بررسی و تطبیق اجتماعیات و سیاسیات در نصیحه الملوک و اخلاق ناصری و تحفه الملوک بوده است که میزان این بررسی به طور مستقیم و غیر مستقیم از طریق استخراج ادبیات و تطبیق در کتاب های مذکور از دیدگاه اجتماعی و سیاسی بوده است. روش پژوهش:به صورت کتابخانه یی بوده است بدین طریق در مباحث کلی و تعریف شده ، سپس از مطالب سه اثر مذکور استفاده شده است. نتیجه کلی:این بحث و بررسی ها نشان داد که سه نویسنده کتاب های مذکور یعنی امام محمد غزالی و خواجه نصیر الدین طوسی و دارابی کشفی در پردازش سیاسیات و اجتماعیات اهمیت خاصی قائل شده اند و به آثار گذشتگان نیز توجه کرده اند.و این آموزه ها تأثیر شگرفی بر مسلمان و حتی غیر مسلمانان داشته و در نثر فارسی دارای مقام و مرتبه خاصی است.

در همه ی جوامع بشری اخلاق عامل مهمی در روابط انسانی و تعیین سرنوشت اشخاص و کل جامعه بوده است. فلسفه بعثت پیامبران نیز چیزی جز رواج اخلاق پسندیده و دوری از اخلاق ناپسند نبوده است. از این رو وقتی به دقت در تعالیم پیامبران ادوار مختلف تاریخی و نیز در افکار و اندیشه های انسانهای فرهنگ ساز تدبر می کنیم در می یابیم که معیارهای اخلاقی خوب و بد در همه ی دنیا یکسان است. هر چند که برخی اندیشمندان نظراتی ارائه کرده اند که امروزه جزو هنجارهای اجتماعی محسوب نشده و غیر اخلاقی است ولی باید هر جامعه و هر تفکری را در زمان خود مورد بررسی قرار داد. به هر حال همه ی انسانها از دروغ، سخن چینی، خیانت، ظلم و... بیزارند و در همه ی پندنامه ها به نیکی، وفاداری، صداقت، مهربانی و عدالت تاکید شده است. بدین جهت نیز آثار ادبی بسیاری چه در ادب فارسی و چه در ادبیات سایر ملل به مسایل اخلاقی اختصاص یافته است. در میان اقشار مختلف جامعه، آنانکه بیش از دیگران در معرض نقد و بررسی قرار می گیرند حاکمان جامعه اند زیرا اخلاق خوب و بد ایشان در سرنوشت بسیاری از مردم تأثیرگذار است پس توجه به این مطلب ما را به تشخیص رفتارهای درست مدیریتی سوق داده و در بسیاری موارد از خطاهایی که گذشتگان انجام داده اند و موجب فسادها و تباهیهای زیادی در اعصار گذشته و کنونی شده اند باز می دارد. به همین دلیل در این پژوهش دو کتاب گرانمایه سیاستنامه و قابوسنامه از آثار تعلیمی ادب فارسی با کتاب جمهوری افلاطون از متفکران دنیای باستان مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. در عین حال آثار اخلاقی دیگر این قرن از محمد غزالی به عنوان یک متشرع و نظرات اثر اخلاقی معتبر قرن هفتم یعنی اخلاق ناصری نیز مورد پژوهش قرار گرفته تا از این منظر بتوان نظرات اخلاقی سیاستمداران و متشرعان را نیز با هم مقایسه کرد. باشد که مدیران جامعه بتوانند از آن بهره ببرند.

آموزش و پرورش از مهمترین و اساسی ترین جنبه های زندگی بشر است ، به گونه ای که هرگونه، اعوجاج و انحراف در آن باعث انحراف در همه امور زندگی می شود. تواناییهای انسان در زندگی بروز و ظهور پیدا می کند و انسانیّت انسان تحقّق می یابد .انسان شدن آدمی، در گرو رسیدن به قلمرو بازشناسی نیک از بد است. به همین دلیل، در قلمرو تعلیم و تربیت ، دیدگاه های متفاوتی به وجود آمده است وجود مسایل و چالش های گوناگون غیر اخلاقی در جوامع بشری، پرداختن به دیدگاه ها و اندیشه های جدید و تلاش برای حلّ کردن این مسایل را ضروری می نماید.به باور مولانا روح و جان، چیزی جز دانش و بینش و آگاهی نیست. از این رو هر که دانش و بینش و آگاهی بیشتری داشته باشد روح و جان بیشتری دارد. مولانا استعدادهای عالی تری راکه در انسان وجود دارد، مطرح می کند و می گوید: باید آن استعدادها را که جنگ وتنازع های کشنده را به تضاد و تعاون سازنده مبدل می کند، در انسان ها به فعلیّت برسانیم. هدف پژوهش بررسی جلوه های آموزش و پرورش در مثنوی مولوی است پژوهش از نوع کیفی ،کتابخانه ای و توصیفی است تعلیم وتربیت در واقع توسط مربّیِ قابل که ظرفیت اصلی متربّی را بدو بنمایاند محَقَّق می گردد، آنچه موجب عدم توفیق در امر آموزش وپرورش (تعلیم وتربیت ) می شود بی توجهی در رفع موانع معرفت و بی هنری مربّیان نا اهل و توجه صِرف به حواس ظاهرو قیاسات سطحی است.

علم بیان یکی از ابزارهای بلاغت در کلام است. در این علم با اصول زیبایی شناختی زبان و نیز با شیوه های مختلف در ادای معنای واحد آشنا می شویم. در این پژوهش تلاش می شود به بررسی ارکان زیبا یی شناختی در دیوان اشعار وحشی بافقی پرداخته شود. که ابتدا در فصل دوم به تعریف و توضیح این ابزارها یعنی تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه می پردازم و سپس در فصل چهارم موارد مربوط به هر کدام را از دیوان وحشی بافقی استخراج کرده و به توضیح آنان خواهم پرداخت. در پایان نتایج یافته هایم را در نموداری نشان خواهم داد اما آنچه حائز اهمیت است این است که میزان استفاده ی شاعر از تشبیه به مراتب بیش از استفاده او از دیگر ابزارهای بیانی بوده است. پس از آن استعاره از حیث کاربرد آن در درجه ی دوم قرار دارد، سپس کنایه و در پایان مجاز کمترین بسامد را دارد و این خود نشان از سادگی کلام شاعر و همه فهم بودن آن دارد و همین ویژگی کلام او را در دسترس همگان قرار داده و تأثیر و جاودانگی شعرش را دوچندان کرده است.

فرهنگ به عنوان مجموعه پیچیده ای از دانش ها، باورها، هنرها، قوانین، اخلاقیات، عادات و به طور کل هر چه که فرد به عنوان عضوی از جامعه، از جامعه خویش فرا می گیرد ، و نیز به عنوان محصول مشترک جامعه انسانی که آداب و رسوم ، رفتارها و عقاید یک ملت را بازگو می کند می تواند تاثیر ویژه ای بر حوزه های گوناگون علمی، هنری از جمله ادبیات داشته باشد. با توجه به اهمیت عناصر فرهنگی ایرانی و غیر ایرانی و تاثیر آنها بر جامعه ایران و ادبیات فارسی این پژوهش کوشیده است تا با بهره گیری از روش اسنادی و تحقیقات کاربردی مقایسه ای بین دو مثنوی عاشقانه فخرالدین اسعد گرگانی (ویس و رامین) و حکیم نظامی گنجوی (خسرو و شیرین) انجام دهد و با توجه به تعاریف کمی و کیفی به بررسی و طبقه بندی عناصر فرهنگی ایرانی و غیر ایرانی بپردازد. لازم به ذکر است با توجه به بررسی و طبقه بندی صورت گرفته ، عناصر فرهنگی تاثیر گذار بر اندیشه های این دو شاعر برای آفرینش این دو منظومه عاشقانه شامل: الف : فرهنگ ایرانی (1-ملی و تاریخی،2-فرهنگ عامه و علوم و حکمت)، ب:فرهنگ اسلامی و عربی، ج: فرهنگهای سایر ملل و مسیحیت می شود. واژگان کلیدی: فخرالدین اسعد گرگانی ، نظامی گنجوی ، ویس و رامین ، خسرو و شیرین ، عناصر فرهنگی.

زبان یکی از عناصر اساسی و بنیادین در داستان نویسی است. پژوهش های انجام شده در زبان فارسی و سایر زبان ها نشان می دهد، زبان زنانه و مردانه تفاوت های اساسی دارند. اگر چه بحث زبان و جنسیت، همه آثار ادبی را در بر می گیرد ، لیکن یکی از مقوله های ادبی که بیشترین تاثیر پذیری را از عناصر زبان و جنسیت دریافت می کند، ادبیات داستانی است که تا کنون پژوهش مستقل ویژه ای از این منظر بر روی آن انجام نشده است. دراین رساله تلاش شده به روش کتابخانه ای ، متغیرهای زبان و جنسیت در محورهای آوایی ، واژگان و جملات ، شناسایی و با توجه به تعاریف علمی و هم چنین یافته های پژوهشگران پیشین و سپس رمان های مورد نظر بر پایه ی آن موازین تحلیل و بررسی شود. در تمام موارد به طور نسبتاً کامل نمونه ها استخراج، و حاصل نمونه ها با آمار و ارقام ، تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه بدست آمده نشان می دهد نویسندگان ایرانی اگرچه در مواردی موفق عمل کرده اند، لیکن در مواردی هم به دلیل عدم اطلاع و آگاهی کافی از یافته های زبان شناسان اجتماعی، مخصوصاً زبان و جنسیت و یا عوامل فرهنگی ، اجتماعی و عاطفی خاص، زبانی مناسب یا جنسیت قهرمانان خود خلق نکرده اند.

مفهوم مهاجرت به عنوان پدیده ای سیاسی ، اجتماعی در پدیدار های فرهنگی مهاجرانی نمود می یابد که بنا بر دلایلی اجباراً یا به اختیار ترک وطن گفته اند. بازتاب شرایط حاشیه ای و گسیختگی جغرافیایی و تداخل فرهنگی در جامعه میزبان در رمان های ادبیات مهاجرت به عنوان گونه ای ادبی با صدایی حاشیه ای و معترض به وضعیت موجود کشور و متن واقعیت های مسلط بازنمون انتقادی اوضاع سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی کشور خواهد بود. جدایی جغرافیایی متن جامعه مهاجرت از متن واقعیت های کشور مبداء باعث گردیده تا در پدیده فرهنگی رمان های ادبیات مهاجرت با اعلام خودمختاری انتقادی این متون از متن واقعیت های اجتماعی جامعه مبداء و به تبع آن با درگیری موقتی متن جامعه مهاجر با جامعه میزبان ، پیامدهای زیرساختی اش در جامعیت محتوایی نمود یابد که در رمان های این گونه ادبی به کلیت شکلی در آمده است . لذا میدان واقعیت های مسلط جامعه ی مبداء و معضلات و درگیری جامعه مهاجر با جامعه ی میزبان ، در جستار ادبی جان های از تن گسیخته ی جامعه مهاجر در روایت داستانی بحران هویتی رانده شده از وطن نه به عنوان مرجع الهام که به عنوان موضوع مورد تفکر نویسندگان مهاجر ، در کنش های شخصیت ها و روایت داستانی آن بیان می شود . برای درک جایگاه نوع ادبی رمان در ادبیات افغان ، پس از بررسی سیر تحول رمان نویسی در میان نویسندگان مهاجر، با توسل به استراتژی خواندن انتقادی جامعه شناسی ادبیات ، با نقد پاره ای از آثار رمان نویسان مطرح مهاجر افغان به بررسی توفیق این گونه ادبی در معرفی جامعه افغانستان پرداخته می شود . محمد اعظم رهنورد زریاب درآخرین رمانش؛ «گلنار و آیینه» با پرداختی فراداستانی به واقعیت های مسلط جامعه در زیر ساخت روایتی سیال به طبقات حاشیه رانده شده ای می پردازد که در تقابل با مرگ فرهنگی میدان مسلط مرکز نیروی حیات بخش در رگ هایش می دمد . حمیرا قادری زنی از نسل آفتاب در رمان «نقش شکار آهو» به روشنگری وضعیت زنان در سایه ی مردان می پردازد. محمد حسین محمدی ، در رمان «از یاد رفتن » راوی موقعیت اضطراری جنگ زده ی جامعه ای است که زندگی کسالت بار سنتی مردمان اش تنها در ساختاری نوین و معلق بازگو می شود . عزیز الله نهفته ، در رمان های «روایت آینه» و « سنگ ها و کوزه ها» گسیختگی روان شخصیت هایی را روایت می کند که توسط واقعیت جنگجوی مسلط به حاشیه های اذهانی روان پریش تارانده شده اند .

ادبیات غنی ایران، باغی است پرازثمره وگل های عطرآگین شعر وادب که یکی ازبهترین های آن ها شیخ عطارنیشابوری است. اشعار زیبای عطار را می توان به حق درزمره ی برترین اشعار پارسی به حساب آوردکه ازحیث معناهای عرفانی وعشق الهی و تسلط وی درپرورش این استعداد با جنبه های زیبایی شناسانه ی زبان پارسی سرشاراند. تصاویر شعری عطار نیشابوری به همراه موسیقی شعرش و لطافت غزل ها و غنای مطالب وی به حدی زیاد و جالب است که برای بررسی ونقد آن دردریای بی پایان ابیات و آثارش می توان به نتایج زیادی دست یافت . غزلیات آکنده ازتشبیه، استعاره های زیبا و پرمغز، مجاز های متنوع ، کنایات پرمعنا ، آیات و تلمیحات زیبای قرآن کریم و اصطلاحات عرفانی به کار رفته در اشعار عطار هر پژوهش گر تشنه ای را سیراب می کندکه در این پژوهش به قسمتی از آن ها اشاره کرده ام. در این پژوهش به بررسی بسیار اجمالی زندگی نامه ی عطار و جایگاه ایشان در شاعری پرداخته ام و از برخی نظریات درباره ی عطار استفاده نموده و با بیان زیبایی ها و زیبایی شناسی در غزلیات ایشان ، صور خیال و آرایه های ادبی و زیبایی های آن را تا بیان کرده ام و پس از بررسی صور خیال غزلیات ایشان ، چند غزل به صورت موردی تشریح شده است و به ساخت های آوایی و وزنی اشاره شده است و در فصل چهارم به صورت مجزا به بررسی آرایه های کنایه ، مجاز ، استعاره ، تشبیه پرداخته ام و در پایان نیز به کاربردهای دیگر مثل تلمیح ، پارادکس ، اصطلاحات خاص و بررسی چند غزل به طور کامل اشاره نموده ام . کلید واژه های تحقیق : « عطار – صور خیال – غزل – زیبایی شناسی – تصویرسازی »

واقع گرایی به عنوان یک شیوه ی خلّاق، پدیده ای است تاریخی که در مرحله ی معینی از تکامل فکری بشر، زمانی که انسان ها نیاز مبرمی به شناخت ماهیّت و جهت تکامل اجتماعی پیدا کردند، زمانی که مردم نخست، به طور مبهم و سپس آگاهانه، به این حقیقت پی بردند که اعمال و افکار انسان از هیجان های سرکش یا نقشه ی الهی ناشی نشده بلکه از علت های واقعی، یا اگر دقیق تر گفته باشیم، از علت های مادی سرچشمه می گیرند، به ظهور رسید. نویسنده در این مکتب با بیطرفی موضوعی را از زندگی واقعی مردم و اشخاص از بین پیشه وران، کارگران و مردم ستمدیده پیرامونش بر می گزیند و داستان آنها را بازگو می کند. در این بازگویی، داستان و حوادث سیر طبیعی خود ر بدون دخالت نویسنده طی می کند و این سیر حوادث داستان است که قلم نویسنده را به دنبال خود می کشاند، بنا برعقیده ی نویسندگان رئالیست، واقعیت در نفس حوادث ( نه تخیل نویسنده ) جای دارد. شاعران و نویسندگان ایرانی نیز از این مکتب استفاده نموده اند و در غالب واقع گرایی به هنر نمایی پراخته اند، بررسی تنلور جامعه در آثار شعرای واقع گرا ما را با افق های تازه اشعار ایشان آشنا می کند در این تحقیق به بررسی بازتاب واقع گرایی در اشعار چهار شاعر (مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، حمید مصدق، سیاوش کسرایی) پرداخته شده است. با تحلیل واقع گرایی در اشعار این چهار شاعر دانسته¬است که هر نویسنده با دید خاص به واقع گرایی می پردازد، توصیف و بیان شرایط اجتماعی، سیاسی و توصیف طبیعت از زبان هر شاعر به شکل خاص خود مطرح می شود. هر شاعر در توصیف واقع گرایانه خود یک بعد (اجتماعی، سیاسی و طبیعت) را برجسته تر بیان می کند و بیشتر به آن می پردازد. کلید واژگان: واقع گرایی، شعر نو، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، حمید مصدق، سیاوش کسرایی.

حادثه ی عاشورا و بازتاب وسیع آن بر فرهنگ و ادب فارسی قابل تأمل است و در تحقیقات ادبی جایگاه ویژه ای یافته است. گستره ی وسیع معنایی حادثه ی عاشورا، آن را درطول زمان و موقعیت های تاریخی گوناگون مستعد تأویل های تازه کرده است. در این پژوهش با بررسی قرائت های مختلف از حادثه ی عاشورا (احساسی، حماسی، عرفانی و ...) و تأکید بر قرائت عرفانی و بررسی جنبه های ادبیات عرفانی و تأثیر آن در شعر عاشورایی با قرائت های مختلف، بر برخی ابیات، تأویل عرفانی صورت گرفته است. این پژوهش با روش تحلیل محتوایی– کیفی در پاسخ به این سوال انجام شده است: آیا می توان از اشعار عاشورایی با قرائت های مختلف (احساسی، عرفانی، حماسی و ...) تأویل عرفانی ارائه داد؟ مهمترین یافته های پژوهش عبارتند از: -نگرش عرفانی در ادبیات عاشورایی از قرن سیزدهم به شکوفایی رسید و هرچه به زمان معاصر نزدیک شده، طیف گسترده تری از اشعار را به خود اختصاص داده است. -تاویل عرفانی در اشعاری که قرائت حسی دارند، اگر چه صد در صد ممکن نیست اما غیر ممکن به نظر نمیرسد چرا که بسیاری از واژگان پر بسامد در شعر عاشورایی همانند: (عطش، خون ...) میتوانند تاویل عرفانی داشته باشند و هر یک به عنوان نماد در پیکره ی زیبایی شناختی شعر برجسته جلوه کنند. کلید واژه ها: شعر، عاشورا ، عرفان ، تأویل

پژوهش حاضر ، تبیین جشن ها و آیین ها در شاهنامه فردوسی با رویکردی جامعه شناختی است. این تحقیق سه هدف را دنبال می کند: 1- شناخت جشن ها ومراسم در ایران باستان 2- بررسی تاثیری که این جشن ها بر جامعه داشته اند و تاثیری که جامعه بر برگزاری این جشن ها داشته است. 3- این جشن ها ، با چه هدف و منظوری برگزار می شده اند. جشن ها و مراسمی چون: جشن های ماهیانه و گاهنبارها و جشن هایی چون نوروز و مهرگان و سده و یلدا و سوری، و جشن های ازدواج ، تولد، تاجگذاری از شاهنامه استخراج گردیده است. چارچوب نظری اصلی مورد استفاده برای تحلیل جشن های عنوان شده در اشعار شاهنامه بازتاب فکر براساس نظریه های لوسین گلدمن است، همچنین نوع تحقیق به شیوه توصیفی – تحلیلی و روش کار به صورت کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

به دلیل آمیخته شدن مشاغل و کارهای اجتماعی سیاسی پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) به حرام و شبهه ، صوفیه از مشارکتهای سیاسی و اجتماعی دوری نموده و ارتباط با پادشاهان را نکوهش کرده اند . سوال این پژوهش این است که با وجود نکوهش ارتباط با پادشاهان ، رابطه معنایی با این قشر چگونه بوده است ؟ و آنان در آثار سنایی چه سیمایی داشته اند ؟ با توجه به اهدای «حدیقه الحقیقه» به بهرامشاه و مدح او واعوان و انصارش روشن است که سنایی با پادشاهان غزنوی معاصر خود ارتباط خوبی داشته است این امر پرسش دیگری را پیش می آورد که حکیمی که دنیا گریزی و اخلاص و آموزش می دهد و الگوی بسیاری از عارفان پس از خود بوده چطور شاهان را مدح گفته است ؟ پاسخ ساده برخی این است که این نوع شعرها به دوره جوانی سنایی مربوط است اما با تأمل در این بخش از شعرهای حکیم ، در می یابیم که وی با نزدیک شدن به بهرامشاه و فرزندش مسعود سیاست اصلاح و تربیت آنان را در پیش گرفته است . وی با نصیحتهای مستقیم و با تمثیلهای آموزنده ، ظلم و بیداد را نکوهیده و شاه را به عدل و عفو و احسان و بردباری در برابر رعیت تواضع . دور اندیشی و رای خردمندانه و شجاعت و سلحشوری در حفظ دین و مملکت و به طور کلی مکارم اخلاقی تشویق کرده است . یعنی از موقعیت خود برای اصلاح مملکت بهره برده است ؛ گرچه فقر مالی و اوضاع نابسمان سیاسی و اتهاماتی به وی در درخواستها و مدحهای وی بی تأثیر نبوده است .

کتیبه ها چون تاجی مرصع بر پیشانی بناهای تاریخی می درخشند و از نظر تاریخی هویت و شناسنامه یک بنای تاریخی به شمار می روند. از این رو در پژوهش حاضر به شعر و جایگاه آن در کتیبه های غیر منقول شهر اصفهان پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش اول تبیین شعر و جایگاه آن بر روی کتیبه بناهای تاریخی شهر اصفهان و معرفی سرایندگان اشعار این کتیبه ها بر اساس نام و نشانی که از آنان بر روی کتیبه ها آمده است و دوم تولید منبعی علمی و در دسترس برای پژوهشگران علاقه مند است. پژهش حاضر از پنج فصل شامل کلیات طرح ، مطالعات نظری، روش تحقیق، تجزیه و تحلیل داده ها و نتیجه گیری و پیشنهادات تشکیل شده است. روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و میدانی است و مدل آن کمی و کیفی و توصیفی آماری است .به منظور انجام پژوهش ، 86 بنای شهر اصفهان با مطالعه و عکس برداری و فیش نوبسی در محل مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و در مجموع 957 کتیبه آن ها مطالعه و بررسی شد. که از بین این کتیبه ها 256 کتیبه با محتوای شعر استخراج گردید و به پرسش های: نامی از این شعرا بر کتیبه بناهای تاریخی به چشم می خورد؟ و اگر به چشم می خورد نام و نشانشان چیست؟ چه تدادی از شعرا، از شعرای متقدم و معروف و چه تعدادشان از شعرایی هستند که در زمان ساخت بنا زندگی می کردند؟ قالب بیشتر اشعار کتیبه ها چیست؟ پاسخ داده شد. در نهایت یافته های پژوهش نشان داد که متن 18 کتیبه از اشعار شعرای متقدمی چون: ضحرت امیر المومنین (ع) ، سعدی، حافظ، نظامی و جامی و سنایی بود. 55 تن از شعرا کسانی بودند که همزمان با ساخت یا مرمت بنا زندگی می کردند و برای ساخت یا تعمیر بنا ماده تاریخ سروده بودند. شعرای 127 کتیبه گمنام بودند . یعنی نشان و تخلص از آن در متن کتیبه نیامده است و اکر هم آمده نگارنده در متون به نام و احوالشان دست نیافته است. کاربرد کتیبه با محتوای شعر در مقایسه با نثر بیشتر است. قالب شعری متن این کتیبه ها اغلب قطعه است.

هدایت و گلشیری از جمله نویسندگانی هستند که در زمینه ی نگارش رمان و داستان های روان شناسانه و مدرن و به گونه ای ساختارشکنانه با انتقادی اجتماعی گام نهاده اند و با خلق آثاری توانسته اند سبک و شیوه ی خاص خود را تثبیت کنند. در این پایان نامه کوشش شده است تا با تکیه بر 11 داستان کوتاه از هوشنگ گلشیری و 5 داستان کوتاه ویک داستان بلند صادق هدایت، به بررسی جریان های فکری موجود در این آثار پرداخته شود و نشان داده شود که این دو نویسنده در مقام روشنفکر تأثیرگذار چه اندیشه هایی را در پس آثارشان پنهان کرده اند. آثار داستانی هر دو نویسنده بسیار پرشمارند و بررسی همه ی آثار در حوصله ی این رساله نمی گنجد و با گزیده ای از چند اثر جریان های فکری دو نویسنده دنبال شده است. این پایان نامه مشتمل بر 5 فصل است. که در فصل اول به بیان مسأله تحقیق و اهداف آن و اهمیت موضوع تحقیق اشاره شده است، در فصل دوم به موضوعاتی چون داستان، جریان شناسی، سابقه ی روشنگری در ایران با نگاهی به روشنفکران از عصر مشروطه تا به امروز و زندگی نامه ی دو نویسنده به اختصار پرداخته شده است، فصل سوم پایان نامه را به روش شناسی تحقیق اختصاص داده ایم و در فصل چهارم با گزینش چند اثر علاوه بر بیان جهان بینی دو نویسنده ،داستانهای منتخب را با توجه به مسائل روشنفکری مورد برسی و تحلیل قرار دادیم . کلید واژه ها: داستان کوتاه، جریان های فکری، (روشنگری)، هوشنگ گلشیری، صادق هدایت.