اکثر کشورهای جهان برنامه ریزی را به عنوان وسیله ای برای تبدیل کشور به یک جامعه یکپارچه و ملی تلقی می نمودند و وجود قدرت مرکزی را عاملی برای رسیدن به این هدف می دانستند. اما برنامه ریزی متمرکز توسط دولت مرکزی معضلاتی را برای این کشورها به بار آورد و برنامه ریزی منطقه ای جایگاه خود را پیدا کرد. تفکر برنامه ریزی منطقه ای در ایران در برنامه های اول و دوم عمرانی قبل از انقلاب شکل گرفت و در برنامه سوم عمرانی عملی شد. یکی از فنون برنامه ریزی منطقه ای تکنیک داده-ستانده است . تفکر تنظیم جدول داده-ستانده منطقه ای بعد از تهیه این جدول در سطح ملی، اولین بار توسط پروفسور لئونتیف و والتر ایزارد مطرح گردید. به کمک این جدول می توان به ساختار اقتصاد منطقه و همچنین جایگاه منطقه در سطح ملی دست یافت . از دیگر کاربردهای این جدول پیش بینی، تولید اشتغال و واردات است . در این پژوهش سعی شده ابتدا حسابهای منطقه ای استان گیلان محاسبه و سپس جدول داده-ستانده منطقه ای به کمک روشهای آماری و غیرآماری برای استان گیلان تنظیم گردد. به دلیل نبودن آمار و اطلاعات مورد نیاز جهت محاسبه جدول، ابتدا جدول 78 بخشی ملی سال 1370 بر مبنای بخشهای اقتصادی 19 گانه استان تقسیم شده و بعد از برابرسازی این جدول مبنای محاسبه قرار گرفت . سپس جایگاه اقتصاد استان با توجه به جدول داده-ستانده با سطح ملی مقایسه شده و نقش و جایگاه بخشهای اقتصادی سطح ملی مشخص شد. نتایج حاصله نشان می دهد که استان در سطح ملی جایگاه مناسبی ندارد و با توجه به اینکه عمده ترین فعالیتهای کشاورزی از جمله کشت برنج، چای و سایر محصولات کشاورزی در این استان قرار دارد توجه کمتری به این استان شده است .

مساله مورد بررسی رساله حاضر فقدان یک سیستم اطلاعات شهری برای هدایت و کنترل توسعه فضایی در شهرهای میانی ایران و آثار و پیامدهای ناشی از آن است .

از آنجائیکه شبکه های حمل ونقل می توانند نقش عمده ای را در جهت دادن به نظام اسکان یک منطقه بعهده داشته باشند در این تحقیق سعی شده است تا عواملی که تاثیرگذار (تاثیرپذیر) از شبکه حمل ونقل هستند (جمعیت -نظام اسکان-اقتصاد منطقه و . . .) معرفی گردیده و بررسی شود. بنابراین لازم است در شروع، چهارچوب تحقیق تعیین شود تا براساس آن به جزئیات فعالیت بپردازیم. چهارچوب تحقیق تعیین شود تا براساس آن به جزئیات فعالیت بپردازیم. چهارچوب نظری فعالیت شامل معرفی برنامه ریزی بعنوان یک اصل کلی-تعریف برنامه ریزی حمل ونقل بعنوان محور تحقیق و تعریف تمرکززدائی بعنوان هدف تحقیق می باشد. براساس آنچه که در چارچوب نظری معرفی شد به تجربیات سایر کشورها در دو سطح (کشورهای توسعه یافته و جهان سوم) می پردازیم تا شاهد چگونگی فعالیت این کشورها در منطقه کلانشهری خودشان باشیم. نوع برنامه ریزی این کشورها و نیز اثراتی که برنامه های ایشان در پی داشته است . به عنوان تجربیاتی ارزشمند در ارائه پیشنهادات نمونه موردی به کار گرفته می شود. در بخش بعدی تکنیکهائی که می تواند در چهارچوب طرح بکار گرفته شود معرفی می شوند. این تکنیکها عمدتا شامل مدلهای جمعیتی جهت پیش بینی جمعیت نقاط سکونتگاهی، مدلهای تعیین سلسله مراتب سکونتگاهی و مدلهای توسعه شبکه حمل ونقل می باشد. پس از معرفی نمونه موردی (محور شرق کلانشهر تهران) و تجزیه و تحلیل نارسائیها و نقاط قوت منطقه، سعی می گردد مدلهای معرفی شده بکار گرفته می شود تا به پیشنهاد مراکز مستعد جذب جمعیت و چگونگی گسترش شبکه های حمل ونقل در منطقه مورد مطالعه بپردازیم.

گسترش شهرها و پیچیده شدن روابط اجزا آن شناسایی و تحلیل سیستم شهری را با معضلات و مشکلات عدیده ای روبرو ساخته است همراه با رشد سریع جمعیت و تحولات مکانی آن چهره شهرها بسرعت متحول و دگرگون می گردد و جهت ثبت اطلاعات و نقشه ها روشهای دستی جوابگوی سرعت موجود نمی باشند. توسعه شهری نیازمند فرآیند برنامه ریزی و سیستم های هدایت و کنترل می باشد تا رشد کمی و کیفی را در قالبهای مورد نظر و مطلوب قرار داده و از خود رویی و بی نظمی شهرها جلوگیری نماید. فرآیند برنامه ریزی نیازمند دسترسی به اطلاعات کامل و بروز می باشد تا با شناسایی و تحلیل کلیه متغیرهای موثر در سیستم شهری از خطاهای موجود در فرآیند برنامه ریزی بکاهد. شناسایی و تحلیل وضع موجودسیستم شهری و عوامل و متغیرهای موثر در آن برنامه ریزان را در جهت ارائه الگوهای منطقی و بهینه توسعه سوق می دهد لذا شناخت سیستم شهری و اجزای آن از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. سیستمهای اطلاعات فضائی بعنوان ابزاری مقتدر نقش عمده ای در شناخت و تحلیل وضع موجود سیستمهای شهری عهده دار می باشند و لذا متدولوژی و طراحی چنین سیستمهایی حائز اهمیت می باشد در این تحقیق سعی گردید روند طراحی چنین سیستمهایی با توجه به داده و اطلاعات ورودی موجود در کشور ارائه گردیده و کلیه مسائل و مشکلات گامهای برداشته شده به روشنی مطرح گردد. لذا ابتدا کلیه سیستمهای اطلاعاتی و مشخصات ویژگیهای آن همچنین نرم افزارهای مرتبط معرفی می گردد و در ادامه داده و اطلاعات و منابع تولید آن مورد بررسی تحلیل قرار گرفته سپس وارد مبحث طراحی سیستم اطلاعاتی در محیط کامپیوتری گردیده و پس از سامان دهی و پردازش اطلاعات ورودی کلیه عملیات لازم روی داده ها صورت پذیرفته و وارد مرحله تولید خروجیها و گزارشات مربوطه می گردد در پایان نیز کاربردهای این سیستمها در حل مسائل شهری بیان شده و نقاط مثبت و مشکلات موجود در کل مسیر این تحقیق مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.

این مطالعه مشتمل بر پنج فصل است . در فصل اول "طرح پژوهش " این پژوهش شهری راهبردی تبیینی تدوین می گردد و در آن مساله مورد مطالعه، اهداف و روش های مورد استفاده در این بررسی معرفی میشوند. در فصل دوم، تحت عنوان چارچوب نظری مطالعه، نوع نگرش به مساله، تبیین شده و با معرفی روشهای مختلف برآورد اثرات ، روش بهینه جهت انجام این مطالعه انتخاب می گردد. در فصل سوم "وضع موچود زیرسیستم های اصلی سیستم شهری کرج" مورد مطالعه قرار گرفته و در فصل چهارم "اثرات راه اندازی شاخه تهران - کرج شبکه حمل و نقل انبوه منطقه کلانشهر روی این زیرسیستم های اصلی سیستم شهری کرج، در وضعیت های محتمل مختلف محاسبه و تحلیل می گردد. این مطالعه نهایتا در فصل پنجم با نتیجه گیری و استفاده از نتایج فصول پیشین، راهبردهایی جهت هدایت توسعه فضایی - کالبدی آتی شهر کرج ارائه می نماید.