چکیده : در این رساله سعی شده است جشنواره های تئاتر دفاع مقدس کالبد شکافی و آسیب شناسی شود و به همین منظور جهت رسیدن به نتایج قابل دفاع، ابتدا پدیده جنگ، ریشه ها و عوامل و دفاع مشروع مورد بررسی قرار گرفته و در گام بعدی تئاتر مقاومت، آسیب های آن و تاریخچه تئاتر دفاع مقدس مور مطالعه قرار گرفته است، پس از معرفی جشنواره های تئاتر دفاع مقدس در کشور که بالغ بر 20 جشنواره می باشد ویژگی ها و اهداف یک جشنواره ذکر شده است. در گام بعدی که مهمترین قسمت رساله است آسیب های موجود در جشنواره تئاتر دفاع مقدس مورد تحلیل و شناسایی قرار گرفته است. در نهایت راه کارهایی جهت بردن افت از بحران های موجود ارائه گردیده است. این رساله به روش کتابخانه ای تحقیق شده است و به صورت مبدای فرم نظر سنجی جهت اخذ نظرات دبیران جشنواره تئاتر دفاع مقدس ارائه گردیده است که از داده های موجود آن به تئاتر دفاع مقدس دست یافته ایم اهمیت این رساله به علت اهمیت و جایگاه پدیده جشنواره در بدنه و پیکره تئاتر دفاع مقدس است، چرا که جشنواره ها حساسترین، مهمترین و هزینه برترین بخش تئاتر دفاع مقدس که نتیجه فعالیت های تئاتر دفاع مقدس آنجا به منصه ظهور می رسد. با شناخت آسیب های موجود و به کارگیری راه کارهای ارائه شده در آینده می توان شاهد برگزاری جشنواره های تاثیر گذارتری بود. در ضمن باید به این موضوع نیز اشاره کرد بخش هایی از این رساله از کتاب دایره المعارف تئاتر دفاع مقدس که به زودی از طرف بنیاد حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس منتشر خواهد شد، برگرفته شده است.

تئاتر مستند گونه ای از تئاتر به شمار می آید که با نگاهی نقادانه و به منظور ایجاد پرسش در ذهن مخاطب به بازنگری در رویدادی واقعی می پردازد. تئاتر مستند چندان به دنبال ارائه راه حل نیست بلکه تلاش می کند تا تصویری واقعی و به دور از پیش داوری از شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه را نمایش دهد. در این تحقیق ضمن مروری بر تاریخچه و عناصر اجرایی تئاتر مستند، تصویری از شیوه ها، تمهیدات و شگردهایی که در اجرای این نوع تئاتر به کار بسته می شود، از مرحله ایده پردازی تا اجرای صحنه ای و ارتباط با تماشاگر ارائه می گردد و همچنین به بررسی تجربیات اجرایی سه کارگردان مطرح در حوزه تئاتر مستند: آنا اسمیت، امیلی مان و مارتین دابرمن پرداخته خواهد شد. پرسش اولیه و اصلی در این تحقیق این است که اساساً در خلق یک نمایش مستند چه شیوه ها و تمهیدات ویژه ای وجود دارد؟ برای دستیابی به چنین منظوری، این پایان نامه در قالب شش فصل تنظیم گردیده است. در فصل اول با ارائه چند تعریف از تئاتر مستند و ذکر دوره های مختلف آن به لحاظ تاریخی تصویری کلی از تئاتر مستند ارائه می شود. فصل دوم به دلیل نقش و جایگاه اروین پیسکاتور در تئاتر مستند جهان و به ویژه تاثیر وی بر تئاتر مستند، به معرفی اروین پیسکاتور تخصیص داده شده است. فصل سوم به معرفی نظام نشانه ای حاکم در این گونه از نمایش پرداخته شده است و در سه فصل بعد، با بررسی نمایش های سه کارگردان نامبرده در تئاتر مستند آمریکا تلاش می شود تا به بررسی شیوه های اجرایی و نیز مرور نظام نشانه ای معرفی شده در فصل سوم در آثار این کارگردانان پرداخته شود که در پایان هر فصل از این پژوهش مطالب همان بخش جمع بندی و نتیجه گیری شده است. در نتیجه گیری نهایی چنین ذکر شده است که تئاتر مستند علاوه بر استفاده از نظام های نشانه ای شناخته شده در هنر نمایش، از گونه ای از نظام نشانه ای دیگر نیز استفاده می کند، که مهمترین کارکرد آن اعتبار بخشیدن به واقعیتی است که بر روی صحنه به اجرا درمی آید. بنابراین هرگونه تمهید و تکنیکی که چنین کارکردی داشته باشند می تواند در این نظام جای بگیرد و هیچ محدودیتی وجود ندارد. همچنین در بررسی آثار سه کارگردان معاصر تئاتر مستند آمریکا چنین استنباط می شود که امیلی مان با استفاده از زبان و ادبیات روزمره سعی در اعتبار بخشیدن به واقعیت صحنه دارد. در نمایش های آنا اسمیت آنچه بیش از هرچیز اهمیت دارد مسئله هویت انسان معاصر در آمریکا می باشد و مارتین دابرمن در نمایش های مستند خود تکیه بر تاریخ و دوره های مختلف تاریخی دارد.

در این پایان نامه ضمن بحث تعریف و مشخص سازی محدوده وتعریف اصلی شیوه پردازی یا استیلیزاسون که تحت تاثیر تئاتر شرق به خصوص تئاتر چین وژاپن ایجاد شده،به عناصر و برخی ویزگی های تئاتر سمبولیست یا نمادگرا نیز پرداخته خواهد شد.این موضوعات در آثار نوشته ها و نقدها درباره ی دو کارگردان نیمه اول قرن بیستم یعنی وسولد میر هولد وایرلین لونیه پو بررسی می شوند.