نراق شهر نسبتاً کوچکی دراستان مرکزی اراک است که درسیزده کلیلومتری شرق شهرستان دلیجان واقع شده این شهر ازجمله مناطقی است که میراث تاریخی ارزشمندش با عنایت به مستندات موجود ( متون تاریخی وغیره ) گواهی از قدمت وسابقه بسیاری طولانی وجایگاه مهم آن در علم ، تجارت، اقتصاد، کشاورزی ، صنعت ومذهب می دهدتالیفاتی که دانشمندان والامقام چون ملا احمد وملامهدی نراقی برجای مانده این حقیقت را آشکار می سازد .منطقه نراق در دوره قارجاربه دلیل قرار گرفتن برسر راه ارتباطی اصلی کاشان اراک ( محلات ، خمین ) همدان واصفهان از نظر تجارت و وضعیت اقتصادی دارای موقعیت سوق الجیشی خاص بوده ومکان ارتباطی برای عبور سالم کاروانیان به حساب می آمد .حاصلخیزی وآبادانی آن نشان دهنده حیات اقتصادی وکشاورزی شهر درآن روزگار است به همین جهت بناهای زیادی دراین شهر بوجود آمده است ولی کن با توجه به اهمیت ویژه شهر مذکور متاسفانه تاکنون مطالعات باستان شناسی دقیقی دراین خطه صورت نگرفته به همین دلیل در بخش پژوهش ( کتابخانه ای - میدانی ) حاضر سعی شده حتی الامکان ضمن امانت داری نسبت به شناسائی ومعرفی محوطه ها و اماکن پیرامون و داخل این شهر براساس ویژگیهای برجسته معماری به تفکیک واحدهای مسکونی عامل منفعه، مذهبی ... ازیکدیگرپرداخت شود .باتوجه به بررسی به عمل آمده در بافت تاریخی شهر وهمچنین مطالعه در آثار وابنیه شهری موجود درآن می توان چنین بیان نمود که شهر نراق با قرار داشتن در مسیر تجاری کاشان - قم از اهمیت بسزائی برخوردار بوده وبه عنوان یک شهر مواصلاتی رشد ونمو یافته واهالی نراق با کمک معماران چیره دست اقدام به ساخت وساز ابینه مختلفی چون کاروان سرا بازار ، تجارت خانه وغیره نموده اند که با عنایت به وسعت کم ( به استناد نقشه های موچود دراین زمینه ) شهر دارای تعدد چشم گیر می باشد اما در اواخر دوران قاجار با رونق گرفتن شهر دلیجان وتغیر مسیر راه تجاری کاشان – قم ا زنراق به دلیجان و سلفچگان ا زاهمیت این شهر کاسته شده و رشد آن محدود گردید .به نحوی که درمدت کوتاهی دلیجان تمام وظایف نراق را به عهده گرفته ، لذا آنچه مهم است نقش تجاری شهر نراق بوده خود مهمترین عامل در شکل گیری ، پیوند وگسترش آن بویژه در دوران قاجار می باشد .هرچند راجع به منطقه مهم عراق عجم قاجاری که درمرکزایران قرار داشته بسیار گفتنی وجود دارد اما عناصر معماری وشهر سازی برجای مانده درکالبدشهر نراق به عنوان میراثی ارزنده ونمادی برشناخت فرهنگ ونحوه زندگی مردم این منطقه از اهمیت بسزائی برخودار است باستان شناسی شهری نراق در دوره قاجار نقش منحصر به فردی در شناخت شهرهای مهم قاجار ایران زمین ایفا می کند . واژگان کلیدی : نراق، بررسی ، دوره قاجار، باستان شناسی ، شهرسازی ، معماری ، بافت تاریخی ، تجارت