در این تحقیق، ساختار جملات اسنادی شده فارسی در چهارچوب دستور نقش و ارجاع که به دنبال تعامل میان ویژگی های نحوی، معنایی و کاربردشناختی زبان است، بررسی می شود. به عبارتی این پایان نامه از یک سو در پی تبیین ویژگی های نحوی جملات اسنادی شده فارسی در قالب این دستور است و از سوی دیگر به دنبال یافتن ارتباط بخش ساخت اطلاع و به ویژه ساخت کانون این نظریه در استفاده از این جملات و نیز پی بردن به عوامل مختلف اطلاعی در بکارگیری آن هاست. در واقع این تحقیق در پی پاسخ به این سوالات است که «آیا نظریه ساخت کانون دستور نقش و ارجاع قادر به تبیین جمله های اسنادی شده می باشد؟» و اینکه «ویژگی های نحوی ساخت های اسنادی شده در چهارچوب دستور نقش و ارجاع در زبان فارسی کدامند؟» و نیز «ساخت اطلاع و به ویژه ساخت کانونی چه تأثیری در استفاده از جمله های اسنادی شده دارند؟». این پایان نامه شامل پنج فصل می باشد که سه فصل اول، زمینه را برای ارائه‎ی تحلیل در فصل چهارم فراهم می سازد. در فصل اول علاوه بر بیان موضوع و اهمیت آن و توضیح روش تحقیق و چندین اصطلاح کلیدی مشخصه های اصلی ساخت اسنادی شده توصیف می شوند. در فصل دوم، با نگرش انتقادی به بررسی پیشینه ی مطالعاتی مربوط به این ساخت ها از دیدگاه های نظری گوناگون می پردازیم. در ادامه شرح نظریه ی دستور نقش و ارجاع به عنوان چهارچوب نظری تحقیق در فصل سوم می آید. سپس جملات اسنادی شده در فصل چهارم مورد تحلیل قرار می گیرند. فصل تحلیل خود از سه بخش تشکیل می شود. در بخش اول آن ماهیت هر یک از سازه ها در ساخت اسنادی شده مورد بررسی قرار خواهند گرفت. در بخش دوم فصل چهارم جملات اسنادی شده در دستور نقش و ارجاع تحلیل می شوند و به دنبال آن بخش سوم به تعیین عوامل اطلاعی در بکارگیری این جملات اختصاص می یابد. در نهایت، فصل پنجم نتایج حاصل از تحقیق را در بر می گیرد. در راستای رسیدن به اهداف این پژوهش، داده های عینی گفتاری فارسی معاصر از رادیو و تلویزیون و مکالمات روزمره و داده های نوشتاری از روزنامه ها و رمان ها جمع آوری و با توجه به مبانی نظری تحقیق حاضر تحلیل شدند. مطالعه این داده ها نشان داد که در فرافکنی سازه ای ضمیر اسنادی به عنوان یک گروه اسمی موضوع و سازه ی اسنادی شده به عنوان یک هسته ی محمولی و فعل اسنادی به صورت یک فعل کمکی تظاهر می یابد و بند اسنادی نسبت به مرکز اصلی در حاشیه قرار می گیرد. به لحاظ ساخت اطلاع و کانون نیز روشن شد که جملات اسنادی شده دارای ساخت کانونی محدود بی ابهام می باشند که به همراه قالب نحوی شان در گنجینه نحوی ذخیره می شوند. در نهایت با بررسی ساخت های اسنادی شده، مشاهده شد که علاوه بر تأکید، عواملی چون تقابل و پرسش و پاسخ در اسنادی شدن تأثیرگذار هستند. کلید واژه ها: دستور نقش و ارجاع، ساخت های اسنادی شده، ساخت اطلاع، کانون، کانون موضوعی، کانون گزاره ای.

چکیده گروه حرف اضافه ای در جملات زبان فارسی نقش های مختلفی را به عنوان سازه ای مستقل می پذیرد، علاوه برآن می تواند وابسته ی گروه های اسمی، صفتی و قیدی نیز باشد. زبان شناسان و دستور نویسان دیدگاه های متفاوتی درباره ی گروه های حرف اضافه ای زبان فارسی دارند که همین امر ضرورت پژوهش بیشتر را در این زمینه آشکار می سازد. دستور نقش و ارجاع که یکی از نظریه های نقش گرا می باشد، دسته بندی ای را از گروه های حرف اضافه ای ارائه نموده که می تواند برای بررسی این گروه ها در زبان فارسی مورد استفاده قرار گیرد. در این نظریه، حروف اضافه در دو مقوله ی محمولی و غیرمحمولی قرار می گیرند. گروه اول مانند محمول ها عمل می کنند، یعنی اطلاعاتی را برای بندی که در آن ظاهر می شوند، فراهم می کنند. گروه دوم اطلاعات معنایی برای بند فراهم نمی کنند و گروه اسمی پس از آن ها توسط محمول (فعل) تعیین می شود. گروه های حرف اضافه ای نیز به سه دسته، گروه حرف اضافه ای افزوده، نشانگر موضوع و موضوع- افزوده تقسیم می شوند، این دسته بندی شامل گروه های حرف اضافه ای زیر در زبان فارسی می شود: دردسته ی اول، حروف اضافه ی محمولی به عنوان هسته در گروه حرف اضافه ای که در جایگاه نحوی ادات ظاهر شده، ایفای نقش می نمایند. این گروه ها دربردارنده ی اطلاعات اضافی و حاشیه ای هستند، مانند: من معلمم را در خیابان دیدم. در دسته ی دوم، حروف اضافه ی غیر محمولی، اطلاعات معنایی اساسی به بند اضافه نمی کنند و گروه اسمی پس از آن ها توسط محمول تعیین می شود، یعنی گروه حرف اضافه ای یکی از موضوع های محمول می باشد، مانند: پدرم این خانه را به من بخشید. در دسته ی سوم، حرف اضافه، نشانگرموضوع برای محمول است ولی بر معنای بند نیز می افزاید، مانند: او کتاب را روی میز گذاشت. در این پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی است و از مفاهیم نظری دستور نقش و ارجاع بهره می گیرد، پس از معرفی اجمالی دستور نقش و ارجاع و ارائه ی پیشینه ی مطالعه ، به بررسی گروه های حرف اضافه ای زبان فارسی بر اساس دسته-بندی مطرح شده در این نظریه خواهیم پرداخت. همچنین راهکارهایی برای آموزش این گروه ها به فارسی آموزان ارائه خواهد شد. گروه های حرف اضافه ای در زبان فارسی کاربرد های متنوعی دارند و می توانند به عنوان سازه ای مستقل، در نقش قید، موضوع فعل های دو موضوعی، سه موضوعی، قید مکان اجباری و مسند به کار بروند، تمامی این کاربرد ها با توجه به دسته بندی دستور نقش و ارجاع از گروه های حرف اضافه ای مورد بررسی قرار می گیرد. تقسیم بندی گروه های حرف اضافه ای بر اساس دستور نقش و ارجاع، گروه های حرف اضافه ای را که سازه ای مستقل هستند در بر می گیرد اما در زبان فارسی گروه های حرف اضافه ای به عنوان وابسته ی اسم، صفت، قید و شبه جمله نیز به کار می روند، این سازه ها نیز مورد تحلیل و بررسی واقع می شوند. درفصل آخر آموزش این گروه ها مورد توجه قرار خواهد گرفت و پس از ارائه ی راهکارهایی برای آموزش آن ها،کاربردی که مفاهیم نظریه ی دستور نقش و ارجاع در آموزش این گروه ها می تواند داشته باشد، تحت دو عنوان یعنی، راه های ایجاد تمایز بین متمم قیدی و متمم فعلی و ارائه ی کاربرد های محمولی و غیر محمولی برای حروف اضافه ی پر کاربرد زبان فارسی ارائه می گردد. در خاتمه مقایسه ی مختصر گروه های حرف اضافه ای در زبان های انگلیسی و فارسی و بررسی خطاهای مرتبط با کاربرد حروف اضافه مورد توجه قرار خواهد گرفت.