حوضه رسوبی کپه داغ در شمال شرق ایران جای دارد و رسوب گذاری از ژوراسیک تا میوسن به طور نسبتاَ مداوم در آن صورت گرفته است. سازند شوریجه (نئوکومین)، در منطقه درّه خور در 50 کیلومتری شمال شرق مشهد رخنمون دارد. در این تحقیق یک برش از سازند شوریجه به نام درّه خور انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته است. سازند شوریجه از ماسه سنگ، شیل، گل سنگ و سنگ های کربناته تشکیل شده است. قاعده سازند شوریجه با تناوبی از شیل خاکستری و ماسه سنگ قهوه ای مایل به قرمز نازک لایه و سیلت استون شروع شده که به خوبی بیرون زدگی دارد و این سازند را از سازند کربناته مزدوران متمایز می سازد. کنتاکت این دو سازند به صورت تدریجی است و بر روی ماسه سنگ های قسمت فوقانی سازند شوریجه، سنگ آهک های سازند تیرگان قرار گرفته اند که کنتاکت این دو سازند شارپ است. ضخامت این سازند در برش درّه خور 947.4 متر است. مطالعات بافتی و ساختار های رسوبی سازند شوریجه در صحرا منجر به شناسایی 3 مجموعه، رخساره سنگی، ماسه ای (sp، sh، sm)، شیلی، گلی (fm) و 5 رخساره میکروسکوپی کربناته (مادستون، دولومادستون ماسه ای، وکستون ماسه ای، وکستون بایوکلاستی و پکستون اائیدی)، شناسایی شده است. عناصر ساختاری (sb، ch، ff) شناسایی شده و تغییرات عمودی و جانبی رخساره ها نشانگر این است که رسوبات سازند شوریجه در سیستم رودخانه ای بریده بریده با بستر ماسه ای نزدیک به ساحل رسوب گذاری کرده است که در بخش هایی از حوضه رسوبی برخی شرایط مشابه خلیج های دهانه ای یا باتلاق های محلی گسترش یافته در دشت سیلابی، فراهم بوده است. بر اساس مشخصه های بافتی و ترکیب کانی شناسی، پتروفاسیس ماسه سنگی (ساب لیتارنایت و لیتارنایت) در این سازند شناسایی شده است. فشردگی (فیزیکی و شیمیایی)، سیمانی شدن (اکسید آهن، کلسیت و سیلیس)، دولومیتی شدن، دگرسانی، انحلال و شکستگی از جمله فرآیند های دیاژنتیکی است که در رسوبات سازند شوریجه صورت گرفته است. این فرآیند ها در سه مرحله ائوژنز، مزوژنز و تلوژنز عمل کرده است.

مخروط افکنه یوسف آباد و رامشین یکی از مخروط افکنه های بزرگ در فاصله 35 کیلومتری از شهرستان جغتای قرار دارد و وسعت این مخروط افکنه حدود 50 کیلومتر مربع می باشد عوامل متعددی همچون تکتونیک وتغییرات آب و هوایی در شکل گیری این مخروط افکنه موثر بوده است.رسوبات رود خانه های بریده بریده بیشتر از نوع دانه درشت و دارای جورشدگی بد و کج شدگی بصورت مثبت می باشد.از لحاظ کرویت و فرم دانه های موجود در این مخروط افکنه بصورت دیسکی تا تیغه ای می باشند و از لحاظ مچوریتی، ساب مچور و شکل هندسی مخروط افکنه به فرم تیغه ای می باشند. علل ریز شوندگی ذرات به طرف پایین دست رود خانه های مورد مطالعه بر روی این مخروط افکنه عبارتند از: پیوستگی رسوبی که این پدیده نیز متاثر از نوع بار رسوبی و تغییرات سطح اساس رود خانه، زمین ساخت حوضه رسوبی، تغییرات شیب کانال و هیدرولیک رود خانه می باشد. ساختمان های رسوبی شناسایی شده شامل: 1- طبقات و لامیناسیون های مسطح، 2- طبقات توده ای، 3- طبقات و لامیناسیون های مورب تابولار، 4- ترک های گلی، 5- طبقات تدریجی و 6- آثار باران. رخساره های سنگی شناسائی شده عبارتند از: 1- رخساره های گراولی، 2- رخساره های ماسه ای و 3- رخساره های گلی رخساره های گراولی شامل 1- gmm2- gcm -3- gmg 4- gp 5- gh 6-gt رخساره های ماسه ای شامل:1-sp 2-sh 3-st 4-sl 5-sm رخساره های گلی عبارتند از:1- fm 2- fl

حوضه آبریز سد تبارک در شمال شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی واقع است. و جزء زون های زمین شناسی کپه داغ در شمال شرقی ایران می باشد. این حوضه تحت تاثیر فعالیت های تکتونیکی و فرسایشی قرار گرفته است، و از لحاظ زمین ریخت شناسی تاثیر لیتولوژی و تکتونیکی باعث تشکیل ناودیس، دشت و تپه ماهوری شده است. وجود لایه های آهکی سازند تیرگان در حوضه سبب شده تا رودخانه های اصلی بصورت رودخانه های عمود بر لایه بندی یا متقاطع باشند. از نظر طرح زهکشی که ناشی از تاثیر فرآیند های فرسایش و تکتونیکی این حوضه است عمدتا از نوع موازی و دندریتی است. حوضه آبریز سد تبارک شامل دو زیر حوضه به نام های یدک و زیرآبه است. پدیده های مختلف ژئومورفولوژیکی شناسایی شده در زیرحوضه زیرآبه، شامل خندق،حرکات توده ای، پدیده لغزش و در زیرحوضه یدک بیشتر شامل پدیده حرکات توده ای و مخروطه افکنه می باشد. مطالعات ژئومورفولوژیکی می تواند در جلوگیری از تشکیل رسوب و حمل رسوب موثر باشد. مطالعات رسوب شناسی در طول دو رودخانه یدک و زیرآبه نشان دهنده سه ناپیوستگی رسوبی در روند تغییر ذرات است. روند ریزشوندگی کلی در رودخانه یدک را می توان به فرآیندهای جورشدگی رسوبی و سایش نسبت داد که همراه با تغییر لیتولوژی پی سنگ از واحدهای سنگ آهک سخت تر به واحدهای مارنی و شیلی نرم تغییر می کند. عامل ایجاد گسستگی رسوبی در این رودخانه مربوط به کاهش سریع شیب بستر و ورود کانال های فرعی تحت تاثیر تغییرات لیتولوژی است. در رودخانه زیرآبه علی رغم تاثیر فرآیند جورشدگی رسوبی و سایش در ایجاد روند ریز شوندگی در هر یک از پیوستگی ها، درشت شوندگی کلی رودخانه را می توان به ورود رسوبات دانه درشت از کانال های فرعی، تغییرات زیاد شیب بستر، تغییرات سنگ شناسی مسیر رودخانه و در برخی مواقع عوامل انسانی نسبت داد. رخساره های سنگی شناسایی شده در رودخانه های یدک و زیرآبه شامل دو رخساره گراولی gmm و gcm و یک رخساره ماسه ای به نام sm و سه رخساره گلی شامل fm، fr و fl می باشند. بر این اساس 3عنصر ساختاری شناسایی شده در این حوضه sg، gb و ff می باشند. لذا رودخانه یدک در بالا دست به فرم بریده بریده گراولی با رسوبات جریان ثقلی و رودخانه بریده بریده کم عمق با بار گراولی معرفی می گردد که به سمت پائین دست به رودخانه مآندری با بار معلق تبدیل می شود. رودخانه زیرآبه در بالا دست از نوع رودخانه های بریده بریده با بار بستر ماسه ای و گلی و به سمت پائین دست به رودخانه مآندر با بار معلق تبدیل می گردد. بر اساس محاسبات صورت گرفته در حوضه آبریز سد تبارک میزان برآورد رسوب در این حوضه 3/20374 تن در سال است که با انجام راهکارهای مناسب می توان از تولید رسوب در حوضه و حمل رسوب به سد تبارک جلوگیری نمود.

سازند تیرگان به سن کرتاسه پایینی (بارمین-آپسین)، یکی از سازندهای آهکی حوضه رسوبی کپه داغ است. این سازند عمدتا از سنگ آهکهای االیتی- اربیتولینی تشکیل شده که به طور همشیب بر روی سازند شوریجه به سن بریازین - ولانژی نین و در زیر سازند سرچشمه به سن آپسین قرار گرفته است. از آنجا که تا کنون تخلخل و تراوایی این سازند دربخش شرقی به طور تفصیلی مورد مطالعه قرار نگرفته است، لذا در این تحقیق سعی شده که این سازند از دیدگاه تاریخچه رسوبگذاری ، دیاژنز و میزان تخلخل و تراوایی مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور 3 برش چینه شناسی (مزدوران ،قرقره و چنار) جهت نمونه برداری انتخاب شده است. بر اساس مطالعات صحرایی ضخامت این سازند در مناطق مختلف متغییر بوده، به طوریکه برش مزدوران دارای ضخامت 31/30 متر، برش قرقره 76/43 متر و برش چنار دارای ضخامت 05/81 متر می باشند. این سازند در برش ها ی مزدوران و قرقره از سه بخش سنگ آهک و شیل زیرین، شیل آهکی – مارنی و سنگ آهک بالایی و در برش چنار از سه بخش سنگ آهک زیرین ،شیل آهکی-مارنی و سنگ آهک بالایی تشکیل شده است. آلوکم های اسکلتی مشاهده شده در سنگ آهک های سازند تیرگان عبارتند از فرامینیفرهای بنتیک نظیر اربیتولین و میلیولید، جلبک های سبز، دوکفه ای، گاستروپود، براکیوپود و بریوزوئر بوده، و آلوکم های غیراسکلتی نیز شامل اائید، اینتراکلست، پلوئید و آگرگات می باشند. در نهایت 4 مجموعه رخساره ای سنگی شامل مجموعه رخساره ایa پهنه جزرو مدی و بالای جزرومدی ، مجموعه رخساره bای لاگونی، مجموعه رخساره ایc سد و جلوی سد، مجموعه رخساره ای d پشته و جلوی پشته شناسایی شده است. همچنین بر اساس مطالعات انجام گرفته، چنین نتیجه گرفته شده است که این رسوبات در یک پلاتفرم کربناته کم عمق از نوع رمپ هموکلینال با محیط سدی است نهشته شده است. مجموعه رخساره ای a در محیط جزرو مدی و بالای جزرومدی تشکیل شده، در صورتیکه مجموعه رخساره ای b در محیطی لاگونی نهشته شده است. مجموعه رخساره ای c که محیط سد و جلوی سد را نشان می دهد و نهایتا مجموعه رخساره ای d که متعلق به پشته و جلوی پشته است. بر اساس مطالعات انجام شده، فرآیندهای دیاژنتیکی شناسایی شده شامل سیمانی شدن، نئومورفیسم ،میکریتی شدن ، جانشینی (دولومیتی شدن) ، فشردگی (فیزیکی ،استیلولیتی )، شکستگی و انحلال است. این فرآیندها در سه محیط دیاژنزی دریایی، متئوریک و تدفینی بر روی این رسوبات تاثیر گذار بوده اند. میزان تخلخل و تراوایی در برشهای مورد مطالعه بیان گر آن است که تخلخل های درون ذره ای، قالبی، بین دانه ای، بین بلوری، تخلخل حاصل از شکستگی، استیلولیتی و حفره ای انواع تخلخل های شناسایی شده در بخش شرقی سازند تیرگان می باشند. بیشترین میزان تخلخل 33/11% در رخساره وکستون بایوکلستی بوده که مربوط به برش مزدوران است، و کمترین میزان تخلخل صفر درصد در رخساره های گرینستونی به ویژه گرینستون اائیدی بوده که در تمام برش ها مشهود است. بررسی های کلی در برشهای مورد مطالعه از بخش شرقی سازند تیرگان نشان می دهد که عامل فشردگی در رخساره های وکستونی وهمچنین عامل سیمانی شدن در رخساره پکستون و گرینستونی تا حدود زیادی سبب کاهش فضای بین گلویی به کمتر از 1 میلیمتر ودر واقع کاهش تخلخل مفید و به همان نسبت کاهش تراوایی شده است . تراوایی نمونه های مورد مطالعه از هر سه برش بیان گر تراوایی ضعیف تا متوسط است. بنا براین بر اساس مدل آرچی، رخساره های سازند تیرگان با مدل هایi-a, ii-b iii-a, iii-b, iii-cهمخوانی دارند.

چکیده ندارد.