نام پژوهشگر: محمدجواد عرفانی بیضایی

صور خیال در شعر سید حسن حسینی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان خراسان شمالی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  راضیه زارع کلاته عباس   حسن بساک

شعر به عنوان یک هنر شناخته می شود و آنچه موجب تقویت جنبه هنری آن می شود،استفاده بجا و ماهرانه شاعر از عناصر تصویر ساز است.کاربرد خیال و عناصر تصویر ساز ،وجه تمایز زبان شعر را از دیگرگونه های زبانی فراهم می سازد.شاعر با استفاده از فضاسازی و تصویر آفرینی با کمک تشبیه،استعاره، کنایه و... به واژه ها معنی و مضمونی تازه می بخشد، این کار سبب می شود، واژه ها کاربرد طبیعی خود را از دست داده و معنای اصلی یا حقیقی خود را در کلمات روزانه نداشته باشند. از آنجا که تصویری بودن یا نبودن شعر، یکی از میزان های سنجش آن محسوب می شود، پرداختن به این امر،در نقد ادبی امروز رایج می باشد، بر این اساس شعر «سید حسن حسینی» از نظر تصاویر شعری و بیان هنری، مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد تا میزان کاربرد صور خیال در شعر او مشخص گردد. در این تحقیق هر یک از صور خیالِ تشبیه به لحاظ(ادات و وجه شبه)؛ طرفین تشبیه به لحاظ (حسی و عقلی)، (مفرد،مقید،مرکب)؛ وجه شبه به لحاظ(تحقیقی، تخیلی) ؛(مفرد،متعدد،مرکب)؛ بررسی موضوعی مشبه و مشبه به- استعاره به لحاظ ذکر یا حذف ملایمات طرفین(مصرحه،مکنیه، مرکب) ؛جامع به لحاظ( تحقیقی، تخییلی )؛ بررسی عناصر سازنده مستعار له و مستعار منه- سمبل به لحاظ خاستگاه مظهر( مشبه به)- مجاز به لحاظ انواع علاقه - کنایه به لحاظ دلالت مکنی به، به مکنی عنه(موصوف، صفت ،فعل)؛ وضوح و خفا(تلویح،ایماء رمز،تعریض)، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و نتایج به صورت جدول و نمودار ارایه شده است. به طور خلاصه می توان گفت: تصاویر شعر حسینی ساده، عینی، ملموس و قابل درکند.آفرینش تصویر با استفاده از تشبیه بیش از سایر صور خیال در شعر او دیده می شود، پس از آن به ترتیب استعاره، کنایه، مجاز و سمبل در حوزه تصویر آفرینی دارای بسامد هستند.

رئالیسم در داستان های کوتاه بزرگ علوی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان خراسان شمالی - دانشکده ادبیات 1389
  زبیده قربان زاده   حسن بساک

ریالیسم مکتبی است که در اواسط قرن نوزدهم در اروپا و آمریکا رواج یافت و تصویری از واقعیت‏های زندگی که شباهت زیادی با ادراک عادی ما از زندگی داشت، ‏آفرید؛ تصویری که با زبانی ساده و بی پیرایه، بازتاب دهنده واقعیت‏های ملموس جامعه است. بعداز نهضت مشروطیت و آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدن غربی، ریالیسم به ایران پا گذاشت و در رمان و داستان کوتاه تجلی خاص یافت. بزرگ علوی که از دانشجویان اعزامی به اروپا بود پس از آشنایی با آثار نویسندگان بزرگ ریالیست در آثارش نگرش واقعگرایانه به زندگی و جامعه پیرامون خود ابراز داشت. وی در کنار صادق هدایت از نویسندگانی بود که بانی نوعی قصه ریالیستی شدند آن‏ها با ورود به صحنه اجتماع، افکار و عقاید تازه و منتقدانه ای را رواج دادند. یافته ها حاکی از آن است که علوی در نوشته‏هایش، با توجه به موقعیت اجتماعی و سیاسی خاص کشورمان، آثار اجتماعی، انتقادی و سوسیالیستی پدیدآورده است. در بررسی آثار ریالیستی، عناصر ریالیستی از جمله مقوله‏های مهمی است که با جانشینی در داستان‏ها سهمی بسزا در ریالیستی کردن اثر ‏دارد. علاوه بر تحلیل اجتماعی و مشکلات و نابسامانی های جامعه مهم‏ترین عناصر در این مبحث، فضاسازی مناسب، توصیفات، توجه به جزییات و شخصیت پردازی است به نحوی که تاثیر عمده ی این عناصر در آثار ریالیستی مشهود است. رساله حاضر به بررسی چهار مجموعه داستان کوتاه بزرگ علوی و بررسی میزان گرایش به ریالیسم در این داستانها، می پردازد. دریافت های نگارنده حاکی از یکسان نبودن نگرش ریالیستی در آنهاست. "چمدان" تحت تاثیر رمانتیسم،"ورق پاره های زندان "و" نامه ها" با گرایش قوی به ریالیسم و" میرزا "تا حدودی با نگرش ریالیستی پرداخته شده است.

نقد و تحلیل ساختاری داستان های کوتاه برگزیده دفاع مقدس (داستان های کوتاه چهار تن از نویسندگان: راضیه تجار-حسن رحیم پور-فیروز زنوزی جلالی-مجید قیصری)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان خراسان شمالی - دانشکده ادبیات 1388
  زهرا شهسوار   حسن بساک

جنگ تحمیلی ایران علاوه بر اینکه در زمینه های مختلف اجتماع تاثیرگذار بوده است، در عرصه ادبیات نیز تاثیرات بسزایی داشته است؛ به طوری که از آغاز جنگ ،ادبیات جدیدی به نام ادبیات دفاع مقدس پایه گذاری شد. جنگ در انواع گوناگون ادبی مانند: داستان های کوتاه، داستان های بلند، رمان ، فیلم نامه و... تبلور یافته است. داستان های کوتاه نسبت به سایر انواع داستانی به دلایلی از رشد چشمگیری برخوردار بوده است. داستان کوتاه همانند هر اثری از ساختار و عناصر مختلف شکل گرفته است، عناصری که هر یک در کنار سایر اجزاء وحدت داستان را به وجود آورده-است. در بین این عناصر، سه عنصر «شخصیت»، «روایت» و «طرح» جزء ارکان اساسی داستان کوتاه به شمار می آیند . در این تحقیق، این سه عنصر از لحاظ ساختاری تحلیل و نقد شده است و چگونگی تأثیرشان بر دیگر عناصر داستان نیز بررسی شده است و همچنین روشن شده است که اگر یکی از عناصر ضعیف باشد و یا وجود نداشته باشد، چه عناصری می تواند این نقص و کاستی را بپوشاند. در این تحقیق شخصیت از لحاظ موقعیت(اصلی- فرعی) و تغییر و تحوّل (ایستا – پویا)در داستان ، شخصیت پردازی به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم، ویژگی شخصیت ها؛ روایت از دو جنبه راوی و انواع زاویه دید ؛ پیرنگ داستان از لحاظ عناصر اساسی پیرنگ (گره افکنی،تعلیق،کشمکش و..) ، باز و بسته بودن پیرنگ ،استواری و ضعف آن در داستان ها مورد تحلیل و نقد ساختاری قرارگرفته است .

صور خیال در شعر سیاوش کسرایی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان خراسان شمالی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  نازنوش تیمورتاش   محمدجواد عرفانی بیضایی

آنچه شعر بودن یک شعر را رقم می زند، خیال یا تصویر موجود در آن شعر است. به طوری که اگر عنصر خیال را از شعری بگیریم با سخنی عادی و ساده که هر کس می تواند بگوید روبرو می شویم. هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل اشعار سیاوش کسرایی از جنبه خاص بیان هنری یعنی عنصر خیال و صور گوناگون خیال از دیدگاه عناصر سازنده آن است. در این تحقیق در می یابیم که شعر کسرایی تا چه اندازه و به چه کیفیتی از عنصر تخیل بهره مند است. رایج ترین صور خیال در هر شعری عبارتند از : تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و سمبل در شعر کسرایی، اکثر تشبیهات از نوع محسوس به محسوس مرسل مفصل ، مفید ، دارای وجه شبه های مفرد و تحقیقی و در کل، تشبیهاتی بدیع و منحصر به کسرایی اند که تمام این ویژگی ها باعث سادگی، صمیمیت، تاثیر گذاری و پویایی شعر او شده اند. سایر صور خیال کسرایی نیز ساده و ملموسند، بیشترین نوع استعاره های او ، مصرحه مجرده و مکنیه (تشخیص ) هستند. کنایه های کسرایی از نوع قریب و زودیاب و بیشتر از نوع ایماء و اشاره اند. هیچ گونه عنصر با مفهوم انتزاعی، دور از ذهن و عجیب و غریب در شعر کسرایی، وجود ندارد. تصاویر او همگی حسی، ملموس و عینی اند. ویژگی های سبکی و مهمترین عوامل تاثیر گذار شعر کسرایی وجود عناصر زیبای طبیعت در ساخت تصاویر شعری اوست. به طوری که اصلی ترین عنصر سازنده صور خیال او، عنصر طبیعت است که سبب صمیمیت و شفافیت شعر او می شود. همچنین وجود عناصر ملی، اسطوره ای و سنتی در ساخت تصاویر شعری کسرایی، عوامل دیگر جذابیت و موفقیت شعر او شده است.

تاثیر قرآن و حدیث بر شعر فیض کاشانی (جلد دوم)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  فاطمه عرفانی   حسن بساک

معانی و مفاهیم قرآن به عنوان کتاب دینی ما، در طول چهارده قرن از جهات مختلف در حیات فردی و اجتماعی ما تاثیر پنهان و آشکار نهاده است. چنان که امروزه نمی توان جنبه ای از جنبه های گوناگون زندگی مسلمانان را یاد کرد که قرآن مجید و معنای والای آن به نحوی مستقیم یا غیر مستقیم، در آن تاثیر نگذاشته باشد و هرکس که در این باره تاملی به سزا کرده باشد و عناد نورزد، به صحت اعتقاد اقرار می دهد. حدیث نیز همان قول و فعل تقریر پیامبر اکرم (ص) است همین حکم را دارد و الفاظ و معانی آن به صورت های گوناگون در زندگی مسلمانان و در رفتار و گفتار و کردار آنان عمیقاً تاثیر داشته است. یکی از بارزترین موارد این تاثیر، سروده های شاعران و نوشته های نویسندگان و دبیران است. هر ملتی به سرمایه هایی ، اعم از مادی و معنوی، می نازد. یکی از سرمایه های جاودانی و افتخارآمیز ما ایرانیان نیز سروده های شاعران و سخن وران و نوشته های دبیران و نویسندگان و تأملات صوفیان و عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان و متکلمان ایرانی مسلمان است، و همه می دانند که بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگان را اشاره، تلمیح، اقتباس، تضمین، تحلیل آیات، قصص، تمثیل های گوناگون این کتاب مبین و سخنان پیامبر بزرگوار خدا تشکیل می دهد. و همه ی آن بزرگان در عبارت پردازی، استدلال و بیان ما فی الضمیر خود از این موارد بهره مند شده اند. بعد از ورود اسلام به ایران و آشنایی ایرانیان با قرآن و مفاهیم اسلامی، بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی یا به جهت تبرک و تیمن و یا به سبب تفاخر عربی دانی و آشنایی با قرآن، بسیاری از آیات و روایات را چه به صورت مستقیم و جه به صورت تلمیح و غیر مستقیم در آثار خود آوردند. فیض کاشانی، شاعریست متوسط که بیشتر عالم دینی است تا شاعر و به اعتقاد دکتر صفا "فیض شاعری متوسط است که در اشعارش نه خستگی زهد و تعبدی که از مردی فقیه و محدث انتظار می رود خنه کرده، نه آن چه از عارفی که به کنه ذوقیات رسیده باشد" و به علت آشنایی عمیقش با اسلام و مفاهیم اسلامی و حدیث بسیاری از ادبیات دیوانش می توان آیات و احادیث زیادی را دید که بر شعرش اثر گذاشته است.

جلوه های طبیعت (طبیعت گرایی عرفانی) در دفتر اول مثنوی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور 1389
  محمدابراهیم اکبری   محمدجواد عرفانی بیضایی

چکیده ندارد.

طبیعت گرایی عرفانی در دفتر سوم مثنوی معنوی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور 1389
  مژگان رنجبریزدی   محمدجواد عرفانی بیضایی

چکیده ندارد.

لحن و گفتار پهلوانان شاهنامه (سام- زال- رستم- سهراب- اسفندیار)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشکده علوم انسانی 1388
  منیره شید پیله ور   آرش قراگوزلو

چکیده ندارد.