روحانیت تشیع در طول تاریخ حیاتش همواره نسبت به مسائل سیاسی زمان خود عکس العمل نشان داده است؛ لکن در نوع ارزیابی از محیط اجتماعی و کنش دارای اختلاف نظر بوده و در نتیجه رویکردهای مختلفی در میان روحانیت نسبت به سیاست وجود داشته و دارد. سوال اصلی که این پژوهش بر مبنای آن شکل گرفت این بود که روحانیت در قبال مسائل سیاسی سالهای شهریور 1320 تا دیماه 1334 ه.ش چه رویکردی اتخاذ نموده است؟البته در میان قشر روحانی،مطالعه بر آیت الله بروجردی، آیت الله کاشانی و نواب صفوی به عنوان سه روحانی شاخص که دارای اختلاف مواضع آشکار بودند متمرکز گردید. چارچوب نظری در این پژوهش، گونه شناسی یرواند آبراهامیان از روحانیت (57-1342ه.ش )می باشد. وی روحانیون این دوره را از لحاظ رویکرد سیاسی به سه دسته(محتاط غیر سیاسی،مخالف میانه رو و مخالف تندرو )تقسیم نموده است.در این پژوهش مقایسه ای،داده های تاریخی با مراجعه به کتب،مجلات و اسناد تاریخی گردآوری شده است. با بررسی حیات سیاسی اجتماعی سه روحانی می توان گفت:آیت الله بروجردی در مواجهه با مسایل سیاسی رویکردی ارشادگونه اتخاذ نموده و در سیمای یک روحانی کمتر سیاسی ظاهر گشته است.در کارنامه سیاسی آیت الله کاشانی، فعالیت حزبی، مطبوعاتی و پارلمانی به چشم می خورد. وی را می توان یک فعال سیاسی که در چارچوب قانون اساسی فعالیت می کرد دانست.با در نظرگرفتن مشی مسلحانه، اعلامیه های تند و انتشار کتاب "راهنمای حقایق"، شهید مجتبی نواب صفوی یک فعال سیاسی مخالف و خواهان تشکیل حکومت دینی بوده است.

چکیده ندارد.