این تحقیق به تصحیح رسال?« زواهر الحکم» حسن بن عبدالرزاق لاهیجی(1042 - 1121 هـ ق)، بخش «الهیات» آن پرداخته است. زواهر الحکم (بخش الهیات) کتابی کلامی است در اصول عقاید شیع? دوازده امامی به زبان عربی که در شش مطلب به اثبات واجب، صفات جمالی و جلالی، مبدأ افعال واجب، نبوت انبیاء، امامت و معاد پرداخته است. میرزا حسن لاهیجی نوه دختری ملاصدرای شیرازی (980-1050 هـ ق) و فرزند عبدالرزاق لاهیجی (متوفی 1072 هـ ق) است. وی عالم فاضل و مسلط بر کلام شیعه بوده است و در اثبات اصول تشیع از استدلال های عقلی و نقلی بهره جسته و از آن جا که ادیب نیز بوده، نثر خود را با سجع های زیبا تزیین نموده است. این تحقیق بر پای? نسخ? اساس، صورت گرفته است. انجام این تحقیق به روش کتابخانه ای و با استفاده از عکس نسخ در کتابخانه ها تهیه گردیده است. در این رساله علاوه بر آوردن زندگی نامه ای کوتاه از مولف و نوشتن مقدمه تحقیقی، سعی شده است به روش علمی و با رعایت امانت، نزدیک ترین صورت به متن اصلی ارائه شود.

این تحقیق به تصحیح رسال? «فُصول» خواجه نصیر الدین الطوسی(597-672 ق)، ترجم? عربی آن از رکن الدین محمّد بن علی الجُرْجانی الاسترآبادی(زنده در 697 و 728)، و یکی از شروح آن با عنوان «الأنوار الجلالیه للفصول النصیریه» اثر مقداد بن عبدالله السُیُوری الحِلّی (-826 ق) پرداخته است. فصول کتاب کلامی کوچکی است با عباراتی موجز در اصول عقاید شیع? دوازده امامی به زبان فارسی. جرجانی شاگرد علامه حلی(648-726) و شارح مَبادی ایشان، و جدّ مقداد سُیُوری است. او ترجم? فصول را در آخرین سال عمر خود، و با عباراتی کوتاه و رسا انجام داده است، که پس از ترجمه بسیار مورد توجه قرار گرفته و بیش از یازده شرح بر آن نوشته شده است. سیوری دانشمند فاضلی بوده که بر کلام شیعه و کلام اسلامی کاملاً مسلط بوده است، وی بر فصول شرح مفصلی نوشته و استدلال های فشرد? خواجه را باز کرده است، او در تمام موارد تابع محض دیدگاه های کلامی خواجه بوده، و در بحث سیر و سلوک از کتاب أوصاف الأشراف خواجه نصیر بهره برده است. فصول و شرح آن می تواند یکی از منابع کلام شیعی و اسلامی باشد. در این تحقیق شرح بر پای? نسخ? اساس، و ترجمه و متن فارسی به روش گزینشی تصحیح شده است. انجام این تحقیق به روش کتابخانه ای بوده است، از فهرست های کتابخانه ها بهره جسته و با مراجعه به آن مراکز نسخه ها تهیه شده است. در این پایان نامه مقدم? تحقیقی هم نوشته شده است. همچنین در این رساله به روش علمی و با رعایت امانت ، سعی شده است نزدیک ترین صورت به متن اصلی ارائه شود. به علاوه، زندگی نام? مولفین کتب در آغاز ارائه شده است.

چکیده نفس یکی از مسائل مهم فلسفی است و به اعتقاد فلاسفه، منشأ افعال متعددی که از ایشان صادر می شود، قوای متعدد نفس است هرچند در مسئله ملاک تعدد قوانین ابن سینا و امام خمینی اختلاف نظر وجود دارد، اما در اصل وجود قوای متعدد بین آنها اتفاق نظر است. نفس انسان حقیقت مسئله واحدی است که در عین وحدت می توان برای آن مراتب سه گانه نباتی، حیوانی و انسانی را لحاظ نمود و قوای مربوط به هر یک از این مراتب را جداگانه بررسی کرد. در انقسام اولیه، قوای نفس به محرکه و مدرکه تقسیم می شود. بخشی از قوای محرکه مربوط است به حیثیت نباتی نفس و برخی دیگر به جهت حیوانی آن تعلق دارد. بعضی از قوای مدرکه بین حیوان و انسان مشترک بوده و قوه عاقله مختص انسان است کلیدواژه ها: نفس، نفس انسانی، نفس حیوانی، نفس نباتی

تبیین جایگاه انسان در نظام خلقت به لحاظ نظری و عملی اهمیّت بسزایی دارد . با توجّه به جایگاه ویژه حکمت متعالیه در میان مکاتب مختلف فلسفی در جهان اسلام، در این پژوهش به بررسی این موضوع از دیدگاه حکیم ملاهادی سبزواری، علّامه طباطبایی و استاد سید جلال الدین آشتیانی به عنوان شارحان حکمت صدرا پرداخته می شود . از آنجا که انسان به واسطه داشتن دو بعد مادّی و غیر مادّی و دارا بودن مقام خلافت الهی و کرامت ذاتی از سایر موجودات متمایز است، تعیین جایگاه او در مراتب عالم منوط به شناخت ابعاد وجودی و استعدادهای بالقوّه و هدف از خلقت اوست . ارتباط اصل حرکت جوهری با «جسمانیّ? الحدوث و روحانیّ? البقاء» بودن نفس به عنوان نوآوری های حکمت صدرا در این پژوهش مورد توجّه واقع شده است .زیرا بر اساس اصل حرکت جوهری نفس انسان مراتب کمال را در سیر صعودی باید هماهنگ با مراتب در سیر نزولی طی کند . به علاوه نفس در اثر این حرکت از حالت جسمانیّت ابتدایی خود خارج شده و به تجرّد و بقاء روحانی می رسد، و این از مهمترین شاهکارهای حکمت متعالیه است . بر اساس دیدگاه این سه شارح حکمت صدرائی انسان به لحاظ ذات و به واسطه فطرت الهی می تواند به کمال برسد و در این راه حدّ یقف ندارد . همچنین در تأثیر علم و عمل و مراتب آن در ایجاد ملکات نفسانی و رسیدن به سعادت حقیقی نظرات دقیق و عملی مطرح نموده اند . .

تبیین نقش متفکّران در تحوّل کلام به لحاظ نظری و عملی اهمیّت به سزایی دارد. با توجّه به جایگاه ویژه ی اصول عقاید و تحوّلات صورت گرفته در آن در میان مکاتب مختلف کلامی در جهان اسلام در این پژوهش به بررسی این موضوع از دیدگاه ابوحامد غزالی و عبدالکریم شهرستانی و فخر رازی به عنوان نمایندگان برجسته ی اشاعره و خواجه نصیر الدّین طوسی به عنوان برجسته ترین نماینده ی امامیّه پرداخته می شود. از آن جا که در قرن ششم و هفتم اصول عقاید دچار تحوّلی عظیم گشته بود تعیین جایگاه این تحوّل منوط به بررسی آراء این متکلّمان در زمینه توحید و عدل خداوند و امامت و نبّوت و معاد است. و چون پایداری هر دینی در گرو دفاع متکلّم از دین است و ثابت شدن تحوّل در علم کلام باعث پایداری دین می شود بنابراین نظرات جدید خواجه نصیرطوسی در هریک از این اصول عقاید به عنوان نوآوری های علم کلام و تحوّل درکلام امامیّه در این پژوهش مورد توجّه واقع شده است؛ زیرا براساس آن نظریّات، خط بطلانی بر روی برخی اصول عقاید اشاعره کشیده می گردد و این اصول به شکل جدیدی مطرح و تبیین می شود و این از شاهکارهای قرن ششم و هفتم محسوب می شود. در این پایان نامه با مقایسه ی دیدگاه این چهار متکلّم و بررسی موارد اختلافی آن ها چگونگی تحوّل علم کلام در مبحث توحید خداوند در زمینه ی صفات، ذات، افعال باری تعالی، امامت، نبّوت و عصمت انبیاء و معاد جسمانی و روحانی به اثبات می رسد و سیر کمال آن معیّن می گردد.

چکیده ندارد.