این پژوهش به منظور بررسی اثر عصاره الکلی و آبی گل راعی بر صفات عملکردی، فراسنجه¬های بیوشیمیائی خونی و جمعیت میکروبی روده کور جوجه¬های گوشتی آلوده با اشرشیاکلی در قالب یک آزمایش درون¬تنی و دو آزمایش برون¬تنی انجام گرفت. در آزمایش اول هدف تعیین اثر ضدمیکروبی عصاره الکلی و آبی گل راعی در شرایط آزمایشگاهی به روش حداقل غلظت ممانعت از رشد (mic) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که عصاره الکلی گل راعی در بیشترین غلظت مورد آزمون (500 میکروگرم در میلی¬لیتر) به طور کامل مانع رشد باکتری¬های گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس، انتروکوکوس و لاکتوباسیل گردید هرچند عصاره آبی گل راعی بر رشد باکتری¬های گرم مثبت و عصاره¬های الکلی و آبی گل راعی بر رشد باکتری¬های گرم منفی اثری نداشتند. در آزمایش دوم هدف مطالعه اثر عصاره¬¬های آبی و الکلی گل راعی بر عملکرد، اجزای لاشه و فراسنجه¬های بیوشیمیایی خون جوجه¬های گوشتی بود. در این آزمایش که به مدت 42 روز به طول انجامید از تعداد 280 قطعه جوجه گوشتی نر یکروزه راس 308 در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 7 تیمار آزمایشی، 4 تکرار و 10 قطعه جوجه در هر واحد آزمایشی استفاده شد. تیما¬های آزمایشی شامل: تیمار1(شاهد): جیره پایه، تیمار2: جیره پایه + ppm150 عصاره الکلی به ازای هر کیلوگرم جیره تیمار3: جیره پایه + ppm300 عصاره الکلی به ازای هر کیلوگرم جیره، تیمار 4: جیره پایه + ppm450 عصاره الکلی به ازای هر کیلوگرم جیره، تیمار5: جیره پایه + ppm150 عصاره آبی به ازای هر کیلوگرم جیره، تیمار6: جیره پایه + ppm300 عصاره آبی به ازای هر کیلوگرم جیره و تیمار7: جیره پایه + ppm450 عصاره آبی به ازای هر کیلوگرم جیره بود. صفاتی نظیر وزن بدن، مصرف خوراک، ضریب تبدیل خوراک، وزن نسبی اندام¬های داخلی، غلظت لیپید-های خون و آنزیم¬های کبدی اندازه¬گیری شد. اثر تیمار¬های آزمایشی بر افزایش وزن بدن در طی دوره¬های آغازین، رشد و پایانی و ضریب تبدیل خوراک در سه مرحله رشد و در کل دوره تفاوت معنی¬داری به لحاظ آماری با تیمار شاهد نشان نداد (05/0<p). در 24 روزگی، غلظت hdl در سطح ppm450 نسبت به ppm150 عصاره آبی بطور معنی¬داری بالاتر بود(05/0>p). هر چند بین سایر سطوح اختلاف معنی¬دار نبود همچنین غلظت کلسترول، تری¬گلیسرید و ldl تحت تأثیر قرار نگرفت. میزان فعالیت آنزیم¬ آسپارتات¬آمینوترانسفراز در سطح ppm300 عصاره آبی افزایش یافت و فعالیت آنزیم آلانین-آمینوترانسفراز در 24 روزگی در ppm450 عصاره آبی گل راعی بالاتر بود (05/0>p). در آزمایش سوم هدف مطالعه اثر عصاره¬¬های آبی و الکلی گل راعی بر عملکرد، فراسنجه¬های بیوشیمیایی خون و جمعیت میکروبی روده کور جوجه¬های گوشتی آلوده با اشرشیاکلی بود. این آزمایش نیز مشابه آزمایش قبل صورت گرفت و تنها تفاوت آن در آلوده بودن جوجه¬ها به باکتری اشرشیاکلی بود. نتایج نشان داد که تیمار¬های آزمایشی اثر معنی¬داری بر افزایش وزن بدن و مصرف خوراک در طی دوره¬های آغازین، رشد و پایانی نداشتند (05/0<p). ضریب تبدیل خوراک طی دوره پایانی و در کل دوره (42-0 روزگی) در جوجه-های تغذیه شده با سطوح 300 و ppm450 عصاره آبی بطور معنی¬داری کاهش یافت (05/0>p). وزن نسبی ران در 42 روزگی، در جوجه¬های تغذیه شده با سطح ppm150 عصاره آبی در مقایسه شاهد کاهش یافت (05/0>p) ولی بر وزن نسبی سایر اجزای لاشه تأثیر معنی¬داری نداشت. غلظت سرمی تری¬گلیسرید در 24 روزگی و hdl در 42 روزگی تحت تاثیر تیمار-های آزمایشی قرار گرفت (05/0>p). اما تیمار¬های آزمایشی اثر معنی¬داری بر غلظت سایر لیپید¬های خون نداشتند (05/0<p). سطوح مختلف عصاره آبی و الکلی گل راعی بر فعالیت آنزیم¬های ast و alt تأثیر نداشت بجز فعالیت ast که در 42 روزگی در سطوح 150 و ppm 300 عصاره الکلی در مقایسه با ppm150 عصاره آبی کاهش یافت (05/0>p). نتایج مربوط به بررسی جمعیت میکروبی روده کور نشان داد با افزایش سطح عصاره الکلی و آبی تعداد جمعیت میکروبی تام روده کور در 24 و 42 روزگی کاهش یافت (05/0>p). بنابراین افزودن ppm300 عصاره آبی گل راعی اثر بهتری روی عملکرد، بعضی از لیپیدهای خونی و جمعیت میکروبی روده کور جوجه های گوشتی خواهد داشت .

در این آزمایش اثرسطوح مختلف میوه کامل سنجد با و بدون آنزیم بر عملکرد رشد، سامانه ایمنی و برخی فراسنجه های بیوشیمیائی خون جوجه‎های گوشتی مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 288 قطعه جوجه خروس یکروزه انتخاب و به طور تصادفی بین 8 تیمار و4 تکرار توزیع شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به روش آزمایش فاکتوریل 2×4 شامل 4 سطح سنجد (0، 0/75، 1/5 و 3% سنجد) و 2 سطح آنزیم (0 و 0/05% آنزیم تجاری ناتوزیم پلاس) انجام شد. جوجه ها از سن 1 تا 14 روزگی با جیره دوره آغازین، 15 تا 28 روزگی با جیره دوره رشد و 29 تا 42 روزگی با جیره دوره پایانی تغذیه شدند. محاسبه میزان مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک بصورت دوره ای انجام شد. در سن 42 روزگی از هر تکرار دو جوجه کشته شد و نمونه های خون جهت تعیین تری گلیسرید، کلسترول، فعالیت آنزیم های کبدی، کلسیم، فسفر، ldl و hdl تهیه گردید. همچنین اندام های مختلف به طور جداگانه توزین شد. نتایج نشان داد سنجد بر مصرف خوراک، ضریب تبدیل خوراک و وزن بدنی در دوره 28روز اول تأثیر نداشت ولی مصرف خوراک در 42 روزگی در سطح 3 درصد سنجد با 1/5 درصداختلاف معنی داری را نشان داد (0/05>p). وزن بدن نیز در سطح 3 درصد بطور معنی داری بالاتر از سطح 0/75درصد سنجد بود. افزودن آنزیم ضریب تبدیل خوراک در 28 روزگی را کاهش داد (0/05>p). همچنین سنجد بر راندمان مصرف پروتئین، مصرف انرژی و شاخص تولید در دوره 28روز اول و در دوره 42-28 روزگی تاثیر معنی داری نداشت ولی شاخص تولید در 42 روزگی در جوجه های تغذیه شده با سطح 3 درصد بطور معنی داری بالاتر از 0/75 درصد سنجد بود (0/05>p). آنزیم راندمان مصرف انرژی و پروتئین را در در دوره 28 روز اول بطور معنی داری بهبود بخشید (p<0/05) ولی در دوره 42-28 روزگی تأثیری نگذاشت. سنجد بر میزان کلسترول، hdl و تری گلیسرید در 28 روزگی تاثیری نداشت ولی میزان ldl را به طور معنی داری تحت تاثیر قرارداد بطوری که میزان ldl در سطح 1/5 درصد سنجد بالاتر از سطح 3درصد بود (p<0/05). غلظت فراسنجه‎های کلسترول، تری گلیسرید، ldl و hdl خون در 42 روزگی تحت تأثیر جیره های آزمایشی قرار نگرفت. میزان فعالیت آنزیم های کبدی ast و alt در دوره 28 و 42 روزگی تا سطح 1/5درصد سنجد روند کاهشی غیرمعنی داری داشت ولی فعالیت این آنزیم ها در 28 روزگی در جوجه های تغذیه شده با سطح 3 درصد سنجد به طور معنی داری بالاتر از سطح 5/1 درصد بود (p<0/05). مکمل نمودن آنزیم به جیره جوجه های گوشتی تأثیر معنی داری بر فراسنجه های بیوشیمیائی خون نداشت (p<0/05). بنابراین افزودن پودر سنجد و آنزیم به جیره جوجه های گوشتی، بر هیچ یک از فراسنجه های بیوشیمیائی خون در پایان دوره پرورش تأثیر نخواهد داشت.