نام پژوهشگر: محمدباقر حسینی
محمود فاضلی محمدباقر حسینی
چکیده این پایان نامـه تحت عنوان «معرفی أبوالحسن باخرزی از خلال اشعارش» و دیگرآثـارش برآن است تـا بـه معرفی یکی دیگر از بزرگان ادب و دانش آموختگان مدارس نظامیّه در قرن پنجم بپردازد اوّلین و مهتریـن منبع در این کار آثار موجود او بوده است. در متن، علاوه بر بیان خصوصیّات ذاتیش، به معرّفی او به عنوان مورخّی ادبی و شاعری که به فارسی و عربی می سروده و کاتبی که در دیوانهای دولتی می نوشته و دارای رسائل اخوانی است، اقدام شده است. در ضمن آثار منظوم و منثور او نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این مباحث در یک مقدمـه و سـه بخش تنظیم شـده است، بخش اول مروری گذرا بـر محیط سیاسـی و اجتماعی قـرن پنجم و جغرافیای باخرز دارد و بخش دوم به سیمای باخرزی از خـلال اشعــارش و اقـوال دیگران می نگرد و بخش سوم نگاهـی بـه تحوّل نثر دارد و او را بـه عنـوان ادیب،کاتب و شاعـر و منتقد معرّفـی می کند. پایان دهند? این مطالب نکاتی است که نگارنده به آن دست
کلثوم صدیقی حسین ناظری
این رساله دربردارنده ی یک مقدمه و سه باب است که باب نخست از دو فصل و دو باب دوم و سوم هر کدام از سه فصل تشکیل شده است. در باب نخست، خاستگاه رویکرد تراژیک در سروده های خلیل حاوی مورد بررسی قرار گرفته است؛ منظور از خاستگاه در این بخش از پژوهش آن دسته از عواملی است که در شکل گیری، ماندگاری و نمود بینشی تراژیک و سرشار از اندوه، نومیدی و احساس شکست و ناکامی شاعر، تأثیری انکارناپذیر دارد. فصل نخست این باب به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی- تمدنی لبنان در زمان شاعر پرداخته است. محورهای اصلی این بخش از جستار عبارت اند از: فاجعه ی مصیبت بار فلسطین در سال 1948م، تصمیم جمال عبدالناصر، رئیس جمهور مصر جهت ملی سازی کانال سوئز در سال 1956م، بروز جنگ داخلی در لبنان در سال 1958م، وقوع کودتای نظامی در لبنان و آغاز آشوب های داخلی در سال 1961م، شکست قیام بزرگ عربی از اسرائیل در جنگ ژوئن 1967م و سرانجام پیشروی نیروهای اسرائیلی در خاک لبنان در ششم ژوئن 1982 م. نگارنده تلاش کرده است تا در فصل دوم با بررسی و تأمل در ابعاد گونه گون زندگی، تحصیل، اندیشه، محتوا و مضمون آثار شعری خلیل حاوی و عوامل احتمالی تأثیرگذار بر مرگ او، به واکاوی شخصیت این شاعر و اندیشمند بزرگ دست یازد. در باب دوم رساله ی پیش رو، نمود سازه های تیرگی، تباهی و ویرانی در رویکرد تراژیک سروده های شاعر مورد توجه قرار گرفته است؛ منظور از رویکرد تراژیک، درونی شدن باور نومیدی و شکست و فراگیر گشتن اندیشه ی نابودی، مرگ و تباهی در ذهن شاعر و بروز آن در مفاهیم و واژگان سروده های اوست. فصل نخست این باب به بررسی نمود تیره ی دو مفهوم «پری» و «عشق» در سروده های خلیل حاوی اختصاص یافته است؛ مبانی اندیشگانی که نگارنده در این بخش بر آن ها تکیه نموده است، عبارت اند از: بازگشت به بی گناهی و پاکی نخستین و دوری جستن از پلیدی دوران معاصر و دیگر، توصیف و تصویر عشق کام نایافته ی شاعر به میهن عربی و بانوی شاعر عراقی. فصل دوم باب دوم نیز به بررسی نمود اگزیستانسیالیسم در شعر و اندیشه ی این شاعر پرداخته است، مبانی اصلی شکل دهنده ی این فصل عبارت اند از: بررسی رابطه ی میان مرگ و گناه؛ رابطه ی میان پریشانی، نگرانی و دلهره با احساس گنهکاری؛ توجّه به زمان به عنوان محور اصلی بودن هستنده در جهان و نمود احساس بی قراری و نا امنی و در فصل سوم این باب، نمود ادبیات ویرانشهری با بررسی ویرانشهر جهانی و ویرانشهر عربی در سروده های حاوی مورد توجه قرار گرفته است. مهمترین مولفه های این فصل عبارت اند از: ایستایی زمان، تداخل زمان در مکان، واکنش انسان معاصر در برابر سترونی و ایستایی زمان، حاکمیت پلیدی و شر و تباهی بر جهان، بازتاب نجوای شاعر با پاکی به افسانه پیوسته ی انسان نخستین و ترسیم کشمکش پاکی و پلیدی. باب سوم رساله ی حاضر به بررسی نمود سازه های خیزش فرهنگی و تولد دوباره در سروده ی خلیل حاوی اختصاص داده شده است. نگارنده در فصل نخست این باب، شخصیت و اندیشه ی خلیل حاوی را در آرمان خیزش عربی مورد توجه قرار داده است. دیباچه ی این فصل، بیان جهت گیری خلیل حاوی نسبت به فرهنگ است و بخش اصلی نوشته با واکاوی شعر بلند «البحار و الدرویش» از دفتر رودبار خاکستر آغاز گشته، با بررسی چکامه ی زیبای «الجسر» از همان دفتر و همچنین شعر بلند «رساله الغفران من صالح إلی ثمود» از دفتر تندر زخمی ادامه یافته و با چکامه ی «ضَبابٌ و بُروق» از همان دفتر (تندر زخمی) به پایان رسیده است. فصل دوم به بررسی پیوند میان آنیما از انگاره های روانشناسی یونگ با زایش دوباره در فراخوان خیزش حاوی پرداخته است. در این بخش از رساله پس از ترسیم دورنمایی از آفاق اندیشه ی خلیل حاوی، پیوند میان آنیما و تولّد دوباره و کیفیت تجلی کهن الگوی آنیما- در آن دسته از سروده های خلیل حاوی که ذیل عنوان «تولد دوباره» قابل واکاوی می باشند- در دو دفتر شعر «نهر الرماد» و «بیادر الجوع» مورد واکاوی قرار گرفته است و عوامل زمینه ساز این نوع تجلی در ذهن و زبان شاعر به شکل ضمنی مورد توجه قرار گرفته است. فصل فرجام بخش این رساله نیز به واکاوی نمادهای خیزش در سروده های خلیل حاوی اختصاص یافته است. نویسنده در این فصل، به واکاوی نمادهایی مانند مسیح مصلوب، خضر و لَعازَر در حوزه ی نمادهای دینی، صاعقه و توفان، نمک و گوگرد و غار و باد در گستره ی طبیعت و تموز(بعل)، ایشتر(عشتار) و فینیق(ققنوس) در گستره ی اساطیر پرداخته است.
مصطفی رضائی محمدباقر حسینی
اندلس، سرزمینی است پهناور با موقعیت جغرافیایی مناسب و طبیعتی بکر که مسلمانان در سال 92 هجری، موفّق به فتح آن شدند و توانستند نزدیک به هشت قرن در این منطقه، حکمرانی کنند. با تصرّف اندلس توسّط مسلمین، شیعیان نیز به این سرزمین هجرت کردند و در گوشه و کنار آن به فعّالیت های تبلیغاتی پرداختند؛ امّا زمینه ی ظهور اعتقادات شیعی و به تبع آن، پیدایش ادبیات و شعر شیعی با تشکیل دولت حمودیان در اوایل قرن پنجم هجری فراهم شد. ادب شیعی و به طور جزیی تر شعر شیعی با مضامین تقلیدی (از شرق) و یا ابتکاری خود، یکی از عرصه های ادبی در اندلس به شمار می آید، اگرچه هرگز نتوانسته است به توانایی، ممتازی، ظرافت و زیبایی شعر شاعران مشرق زمین برسد و جز در مواردی اندک، همواره رنگ و بوی تقلید و اقتباس را به خود گرفته است. در این پژوهش، با نگاهی نو به معرّفی چند تن از مشهور ترین شعرای شیعی در اندلس و تحلیل محتوا، ساختار و اسلوب شعری ایشان پرداخته شده است که پس از بررسی های به عمل آمده، مشخص شد گریه بر مظلومیت امام حسین (ع)، اظهار حزن به خاطر مصایب وارد شده بر اهل بیت (ع)، توسّل به پیامبر (ص) و درخواست شفاعت، تصوّف، بیان حقّانیت خاندان پیامبر (ص) بر خلافت، هجو و ذم و افشای جنایات بنی امیّه از جمله مهم ترین مضامین شیعی هستند که شاعران شیعی اندلس آنها را در اسلوب هایی همچون ایجاز قصیده، تخمیس قصاید و بهره گیری از صور خیال و ... با زیبایی شگرفی به تصویر کشیده اند.
محمد زهرایی نسب محمدباقر حسینی
هدف از تحقیق حاضر بررسی شباهت ها و تفاوت های میان قرآن کریم و تورات موجود است؛ چرا که بسیاری از مردم عادی و حتی پژوهشگران از مطالبی که در تورات موجود آمده است و با اعتقادات و مذهب و گاهی با عقل نیز سازگار نیست، بی اطلاع هستند. تحقیق حاضر داستان های قرآن کریم و تورات را از حضرت آدم (ع) تا حضرت موسی (ع) مورد بررسی قرار می دهد و وجوه اشتراک دو کتاب را که البته کم است از یک سو و وجوه اختلاف آن را که بیشتر از شباهت های میان آن دو کتاب است را مورد بررسی قرار می دهد. در نهایت به این نتیجه می رسد که تورات موجود نمی تواند به عنوان یک منبع و مرجع تاریخی و داستانی به شمار آید و نمی توان به آن اعتماد کرد؛ چرا که مطالبی در آن یافت می شود که حتی نتایج منفی برای خواننده به همراه دارد.
حسن گرمی عباس عرب
حنین به وطن یکی از امور غریزی است که در وجود آدمی نهادینه شده و ارتباط تنگاتنگی با مسائلی همانند: هجرت و دوری از وطن دارد. این موضوع از ابتدای دوره جاهلی در ادب عربی مشاهده میشود و رفته رفته معانی گستردهای به خود گرفت. در این میان آنچه باعث گسترش این امر در ادب اندلس شد: سفر های داخلی یا خارجی شاعران، هجرت اجباری بدنبال سقوط شهرهای اندلس، عوامل سیاسی، زندان وتبعید بود. در پژوهشی که تحت عنوان «حنین به وطن در شعر شاعران اندلس» فرا روی ما قرار دارد، سعی شده با تحلیل و بررسی پارهای از اشعار جایگاه شعر حنین در اشعار آنان تبیین شود. مطالب این پایان نامه در یک مقدمه و چهار فصل تنظیم شده و به شرح ذیل است: سیر تاریخی شعر حنین به وطن در ادب عربی و حیات سیاسی و علمی اندلس، علل رواج شعر حنین در اندلس، مضامین شعر حنین و در بخش پایانی ویژگی های فنی شعرحنین مورد بررسی قرارگرفتهاست.
زهرا امیری محمدباقر حسینی
رساله¬ی حاضر کند و کاوی است در ماهیت نظریات هرمنوتیکی برخاسته از اندیشمندان غربی، که پس از تأسیس این شاخه از دانش¬ همزمان با نهضت اصلاح دینی در غرب، از دیدگاه نظریات مطرح شده در گرایشات مختلف این دیدگاه، به متن و به ویژه متون دینی و کتاب مقدس و شیوه¬های فهم و تفسیر آن نگریسته¬اند؛ شیوه¬هایی که ضمن تضاد بسیار با روش معهود فهم و تفسیر، بین نظریات مولف¬محوری، متن¬محوری و مفسرمحوری در نوسان است، و به نتایجی کاملاً متضاد با شیوه¬ی متعارف فهم منتهی می¬گردد. در این میان نواندیشانی از جهان اسلام که به اعتراف خود در پی ایجاد تغییر و اصلاح در مبانی اسلامی و همسو کردن آن با اندیشه¬های غربی حاکم بر جامعه¬ی جهانی یا همان نظریات مکتب لیبرالیسم غربی بودند، درصدد تطبیق نظریات مطرح شده در هرمنوتیک بر شیوه¬ی فهم و تفسیر متون دینی و بویژه قرآن کریم برآمدند، که بکارگیری این روش به دلیل تضاد عمیقی که با مبانی اسلامی دارد، موجب تفسیر به رأی شدیدی می-گردد که در روایات و حتی خود قرآن به شدت از آن نهی شده است. با کاربرد نظریات مذکور در خصوص متون دینی اسلامی، اسلام از محتوای خود تهی شده و بسان ظرفی خالی، پذیرای نظریات متضاد با مبانی خود می¬گردد که ماهیت اسلام حقیقی را به کلی تغییر می¬دهد. این رساله با هدف تبیین ماهیت نظریه¬ی هرمنوتیکی و نارسایی¬های آن در خصوص فهم متن، ضمن تبیین نظر اسلام در خصوص فهم و تفسیر متون دینی و بررسی ماهیت، خاستگاه و نظریات نظریه¬پردازان غربی این مکتب نوظهور، به نقد آراء و مبانی این دانش در گرایشات مختلف آن پرداخته، و با نگاه ویژه به دیدگاه هرمنوتیک در خصوص متن، امکان تطبیق آن بر قرآن را بررسی نموده، و آنگاه با بیان مجالات تأثیرپذیری نواندیشان جهان اسلام، همچون نصر حامد ابوزید، مجتهد شبستری، سروش، محمد ارکون و... که متأثر از این روش جدید به تأسیس نظریات جدیدی در خصوص فهم و تفسیر متون دینی به ویژه قرآن روی آورده¬اند، درصدد اثبات ناکارآمدی نظریات این رشته¬ی جدید برای فهم و تفسیر قرآن است.
آشورقلیچ پاسه محمدباقر حسینی
قرن چهارم و پنجم هجری شاهد شکوفایی ادبی بی¬نظیری بوده که شعر و نثر ادبیات عربی در دیگر دوره¬ها از آن بهره-مند نبوده است؛ زیرا بدنبال گسترش دولت¬های کوچک محلی، مراکز ترویج اندیشه و تولید ادبی در سراسر حکومت اسلامی افزایش یافت و با توجه به اینکه گرگان یکی از مراکز چهارگانه تمدن ایرانی آن زمان (قصر صاحب بن عباد، قصر ساسانیان در بخاری، قصر پادشاهان خوارزم و قصر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر در گرگان و طبرستان) به حساب می¬آید، رساله حاضر قصد بررسی میراث ادبی ارزنده¬ی به جای مانده از علما و ادبای گرگانی بزرگی، مثل عبدالقاهر جرجانی، قاضی جرجانی، قابوس بن وشمگیر و أبو الحسن جوهری و...و دیگر ادیبانی مثل بدیع الزمان همدانی، صاحب بن عباد و ابن سینا را که از دورترین سرزمین¬ها به گرگان سفر کرده بودند، دارد؛ لذا این پژوهش طی سه فصل به بررسی ادبیات عربی گرگان در قرن چهارم و پنجم هجری می¬پردازد؛ فصل اول به بررسی جغرافیای منطقه گرگان سپس به بررسی حیات سیاسی و تاریخی، اجتماعی و اقتصادی می¬پردازد. فصل دوم به حیات فرهنگی، ادبی، جایگاه علمی گرگان، پیشگامان ادب عربی در گرگان و اغراض شعری و نثری گرگانیان اختصاص یافته است و فصل سوم به بررسی زیبایی شناسی، موسیقی و صور خیال شعر عربی تازی سرایان گرگان می پردازد.
حمید قلندریان محمدباقر حسینی
شعر، کلامی موزون و مقفّی و برخوردار از خیالی بکر، تصاویری بلیغ و تأثیر گذار است. نه تنها از کهن ترین روزگار وجود داشته است بلکه همزاد نیروی احساس بشری، قلمداد میشده با ذوق و طبع آدمی ارتباط تنگاتنگ یافته است. بی آنکه بخواهد در چارچوب رشد عقلی ، دانش عمیق یا پیشرفت متمدنانه محدود و محصور گردد. شعر عربی از گذشته تاکنون دوره های مخلتفی را پشت سر گذاشته است و از جمله آن دورهی جاهلی و دورهی اسلامی است که در پژوهش حاضر از رهگذر بررسی اشعار سه تن از شاعران مخضرم یعنی حسان بن ثابت ، کعب بن زهیر و عبدالله بن رواحه بدان پرداخته شده است. تاکید پژوهشگر در اینجا بر شعر دورهی اسلامی و نشان دادن نقش شاعران نامبرده در پیشبرد اهداف پیامبر اسلام(ص) و گسترش شعائر اسلامی است و نیز اینکه چگونه اسلام آورده و عوامل اسلام آوردنشان چه بوده است. این پژوهش مشتمل بر مقدمه و سه بخش اصلی است و هر بخش در سه فصل جداگانه بررسی شده است. شاکله اصلی بحث در حقیقت همان بخش سوم است که در هر فصل آن به طور جداگانه هدف اصلی بررسی شده است .در بخش پایانی نیز ضمن اشاره کوتاه به نقش تبلیغاتی شعر در زمان پیامبر، به تحلیل نظریات مطرح شده در سه بخش اصلی و نتیجه گیری کلی وتحلیلی پرداخته شده است. از نتایج مهم بحث اینکه: شعر عربی در گذر زمان فراز و فرودهایی داشته است و همواره شاعرانی معارض و مدافع وجود داشته اند. شعر کاملاً از نظر پیامبر(ص) مردوده نبوده است بلکه شعرهای غیر اخلاقی و مخل اهداف اسلام را نپذیرفته اند. در میان شاعران مورد بحث، حسان بن ثابت، علیرغم اینکه به سختی و با حساسیت بیشترین در مقایسه با دو همتایش اسلام آورد؛ اما در مبارزه با مشرکان و دفاع از اسلام بیشترین نقش را داشت.
محمدباقر حسینی محمدعلی حاج عباسی
در این پایان نامه، تأثیر پدیده ی اثر سطحی ناشی از خواص مکانیکی متفاوت در لایه ای نازک روی سطح جسم، بر ارتعاشات غیرخطی نانورزوناتوها با استفاده از روش تکرار تغییراتی مورد مطالعه قرار گرفته است. نانوروزناتور به صورت تیر اویلر ـ برنولی و با در نظرگرفتن اثر موضعی خواص مکانیکی لایه ای نازک از سطح، میرایی محیط، کشش محوری، تنش پسماند و نیروی الکتروستاتیک سیستم محرک نانورزوناتور مدلسازی شده است. به منظور اعمال کردن اثر سطحی پارامترهای متأثر از این پدیده شناسایی گشته و در معادله ی استنتاج شده دخالت داده شده اند. سپس برای حل از روش تکرار تغییراتی استفاده شده است.
زهرا پیرمرادی محمد نگارش
اسلوب شرط در قرآن زیاد به کار رفته است و دانشمندان علم بلاغت از جهت معانی ثانوی به آن پرداخته اند. این جانب در این رساله به بیان مقاربت و تعدد معانی بلاغی که از قلم مفسران و بلیغان در این مورد تراویده،پرداخته ام، که با وجود تفاوتها و تعددشان، نزدیک به هم هستند. این رساله در دو بخش و114صفحه نگاشته شده که ادوات إن، إذا و لو بررسی شده و کوشیده ام که یک نظر مشترک و یا شایع تر را ذکر کنم در پایان نیز نتایجی را که حاصل کرده ام، بیان نموده ام.
عبدالباسط عرب یوسف آبادی محمدباقر حسینی
قوم عرب، قومی زبان آور و در سخنوری چیره دست بود و زبان و ادب آن ها نیز، مورد توجه اقوام دیگر، به خصوص ایرانیان، قرار داشت. یکی از کسـانی که خدماتی ارزنده به ادب عربی نمود، ابوبکر خوارزمی، ادیب توانمند قرن چهارم، بود که متأسّفانه در اواخر عمر، گرفتار مناظراتی چند با بدیع الزمان همدانی شد که بعدها به خانه نشین شدن و حتی مرگ وی منجر شد. در این رساله، به علل پیدایش این مناظرات، پرداخته شده است. رساله در یک مقدمه و چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول، نگاهی کلی به اوضاع سیاسی، اجتماعی و علمی-فرهنگی قرن چهارم داشته است. در بخش دوم، زندگی و ویژگیهای ظاهری و جایگاه علمی ابوبکر خوارزمی و همچنین شعر و نثر او، با ذکر ویژگیهای هر یک، بررسی شده است. در بخش سوم، به زندگی و شخصیت ظاهری و جایگاه علمی بدیع الزمان همدانی و نثر او که شامل نامه ها و مقامات است و همچنین شعر او اشاره و ویژگیها ی هر یک به عنوان زیرمجموعه های آنها، آورده شده است. در بخش پایانی، علـل پیدایش منـاظرات میان آن دو، شـرح و تحلیـل شده و سـرانجام از همـه مطالـب، نتیجه گیری شده است.
زین العابدین فرامرزی پلنگر حسین سیدی
این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است. در فصل نخست به تعریف برخی از اصطلاحات رایج در گفتمان زبانشناسی ابن جنی و تطبیق آن با اصطلاحاتی مانند: زبان، قول و کلام در زبانشناسی جدید پرداخته شده است.دراواخر این فصل نیز دیدگاه ابن جنی در باب اصل زبانها با نظریات رایج دراین باب مقایسه شده است.در فصل دوم از رساله به مباحث و مبانی آواشناسی زبان عربی پرداخته شده و نحوه¬ی دسته بندی ، نام گذاری وچگونگی همنشینی آواها درسنت زبانشناسی عربی توضیح داده شده است .در این فصل تلاش شده تا نظم حاکم بر نحوه¬ی همنشینی واجها نشان داده شده و نظام هجایی زبان عربی همراه با دیدگاه ابن جنی و دیگر لغویان دراین مورد مطرح شود. درفصل سوم به نقد و بررسی نحو زبان عربی پرداخته شده و زیر بنای نحو زبان عربی که بر پایه مفاهیمی نظیر قیاس؛علت و عامل بنا شده، تحلیل و نقد شده است.در این فصل نگاه بدیع ابن جنی به پاره ای ازاین مقولات ذکر شده و برخی از دیدگاههای وی بطور خاص مورد تحلیل واقع شده است. دراین فصل تلاش شده تا میزان تاثیر پذیری نحو عربی از مقولات فرازبانی نشان داده شود تا ازاین طریق، میزان اعتبار این مقولات در نحو آشکار شود.فصل پایانی و چهارم به مبحث معنی شناسی اختصاص دارد. در این فصل تلاش شده تا میزان درستی برخی از نظریات ابن جنی دراین باب بویژه در مساله ارتباط دال و مدلول تبیین شود و نقش مولفه های فرازبان دردرک معنا ازنظر ابن جنی و برخی نظریه های زبانشناسی جدید به صورت مبسوط مورد بررسی قرار گیرد.و درآخر لازم به ذکر است تا آنجا که ممکن است تلاش شده تا بررسی تطبیقی در مبانی زبانشناسی ابن جنی در کتاب الخصائص صورت گیرد تا ریشه¬ی برخی از مشکلات درحوزه¬ی زبان عربی برای ما روشن شود.
محمدباقر حسینی
چکیده ندارد.