چکیده : مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب، افت کیفیت محصولات کشاورزی و کاهش میزان حاصلخیزی خاک ها شده است. از طرف دیگر کمبود آب و مشکلات ناشی از آن نیاز به انجام تحقیق در این زمینه را دو چندان می کند. این آزمایش به منظور بررسی اثر کم آبیاری و کاربرد مواد طبیعی (اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی) بر رشد و عملکرد ارقام نخود زراعی طی سال زراعی 1390 – 1389 در شهرستان میامی (شاهرود) انجام شد. آزمایش به صورت کرت های دوبار خرده شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی تنش خشکی در چهار سطح آبیاری کامل (شاهد) و قطع آب در مراحل 50% گلدهی، 50% غلاف دهی و از مرحله 50% گلدهی تا برداشت، ) عامل فرعی، محلول پاشی در سه سطح محلول پاشی با آب مقطر (شاهد)، اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی و عامل فرعی – فرعی شامل ارقام هاشم، ilc482 و محلی (میامی) بود. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد اثرات متقابل محلول پاشی و قطع آبیاری بر برخی از صفات از جمله تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، شاخص برداشت، پروتئین و کارایی مصرف آب معنی دار است. محلول پاشی با اسید هیومیک نسبت به سایر مواداستفاده شده تاثیر بیشتری بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب داشت. اما محلول پاشی با عصاره جلبک دریایی تاثیر بیشتری بر صفات رویشی داشت. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم ilc482 از نظر عملکرد، نسبت به دو رقم هاشم و محلی برتری داشت اما به لحاظ رشد رویشی، تعداد شاخه جانبی و قطربوته (سایه انداز) رقم هاشم نسبت به دو رقم دیگر برتر بود. کلمات کلیدی : نخود،کم آبیاری، اسید هیومیک، عصاره جلبک دریایی، محلول پاشی

ایران به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و محدودیت¬های منابع آبی از جمله کشورهایی است که نیاز به تجدید نظر اساسی در ساختار نظام کشت بوده و در این راستا توسعه کشت گلخانه¬ای می¬تواند به عنوان یک راهکار مناسب مطرح شود. تخمین صحیح و دقیق نیاز آبی گیاهان به منظور حفاظت و نگهداری از محصولات یکی از لازمه¬های داشتن یک مدیریت خوب و موثر در آبیاری در شرایط گلخانه¬ای، است. لذا طی تحقیق حاضر اقدام به تعیین نیاز آبی گیاه گل مریم در شرایط گلخانه¬ای شد. این طرح در قالب بلوک کامل تصادفی با سه تیمار شامل آبیاری کامل، بیش آبیاری و کم آبیاری در سه تکرار اجرا شد. برای برآورد نیاز آبی گیاه گل مریم از روش بیلان آبی استفاده گردید. گلخانه دارای سامانه آبیاری قطره¬ای (نوار تیپ) بود. برای تعیین زمان شروع آبیاری از تانسیومتر استفاده گردید و آبیاری زمانی آغاز می¬شد که مکش خاک در تیمار آبیاری کامل به 30 سانتی¬بار می¬رسید. عمق آب در تیمار آبیاری کامل، در هر نوبت آبیاری بر اساس عمق نقصان رطوبتی خاک تعیین شد و در تیمار بیش آبیاری و کم آبیاری، عمق آبیاری به ترتیب 20% بیشتر و 20% کمتر از عمق آبیاری تیمار آبیاری کامل بود. نیاز آبی گیاه مریم رقم دابل در سال 1392 برابر 350 میلی¬متر برآورد شد. طی دوره آزمایش، تبخیر-تعرق روزانه گیاه گل مریم در شرایط گلخانه 1/8تا 3/1 میلی¬متر در روز بود. حداکثر تبخیر-تعرق روزانه گل مریم در شروع گلدهی گیاه بود. ضرایب ماهانه گیاه گل مریم بر اساس داده¬های تشت تبخیر کلاس a درون گلخانه بین 0/5تا 0/7 به دست آمد. نتایج نشان داد که میزان آب کاربردی بر گلدهی و پارامترهای کیفی گل تأثیر گذار است. بهترین کیفیت گل زمانی حاصل می¬شود که گیاه دچار تنش آبی نشود. هم¬چنین مصرف بیش از حد آب نیز اثرات منفی بر گیاه گل مریم دارد و باعث رشد علفی گیاه گل مریم می¬شود. در پژوهش حاضر، بهترین کیفیت گل از تیمار آبیاری کامل حاصل شد، به طوری که متوسط طول ساقه گلدهنده، 89 سانتی¬متر، طول متوسط محور گل¬آذین 34 سانتی¬متر، تعداد متوسط گلچه 30/6 عدد و قطر متوسط ساقه 9/8 میلی¬متر به دست آمدند.