نام پژوهشگر: روانبخش رییسیان
ندا کاوه اسماعیل اسدی
رودخانه¬ها و حاشیه مرطوب آنها جزء مهمی از یک حوضه آبخیز هستند که می¬توانند کنترل مهمی روی شرایط فیزیکی و اکولوژیکی مناطق حوضه های پائین دست همچون کنترل فرسایش و کاهش تولید رسوب ایجاد کنند. همچنین باعث بهبود کیفیت آب رودخانه، مکانی مناسب برای حیات وحش و آبزیان، تولید کننده علوفه دامی، تغذیه سفره های آب زیر زمینی، متعادل نگه داشتن درجه حرارت و تنظیم رشد گیاهان آبزی و نهایتاً بانک زنده تنوع زیستی محسوب می شود. توسعه¬ی انواع کاربری اراضی نامتجانس در حاشیه رودخانه و تغییرات مرفولوژی رودخانه ها موجبات خسارات زیادی از جمله تأثیر بر زیستگاه حیات موجودات زنده در رودخانه خواهد داشت که برخی از آنها جبران ناپذیر است. هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات زمانی و مکانی وسعت پوشش گیاهی حاشیه مرطوب و پهنای رودخانه آقبلاغ با طول 65 کیلومتر به عنوان یکی از سرشاخه های کارون با استفاده از عکس های هوایی سالهای 1335، 48، 77 و تصاویر ماهواره ای سال 1385 بوده همچنین مدلسازی و پیش بینی تغییرات آینده (1395) بر اساس روند گذشته تغییرات می¬باشد. برای این منطور پس از اسکن و زمین مرجع کردن عکسهای هوایی و تصاویر ماهواره ای، پهنای رودخانه در سالهای مذکور با ترسیم خطی که با طی کوتاهترین مسیر دو سوی رودخانه را به هم وصل می کرد در محل 284 نقطه با فواصل 200 مترکه به طور سیستماتیک انتخاب شده بودند، اندازه گیری شد. همچنین با ترسیم محدوده های رودخانه، حاشیه مرطوب رودخانه، کاربری های کشاورزی حاشیه رودخانه و اراضی عاری از پوشش گیاهی اطراف آن در هر سال و تعیین محدوده تغییرات هر یک از کاربری های فوق از طریق روی هم اندازی تصاویر، محدوده و میزان تغییرات حاشیه رودخانه نیز تعیین شد. نهایتاً با استفاده از مدل ca-markov، وضعیت کلاس¬های زمین طی 10 سال آینده (سال 1395) مورد پیش بینی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییرات پهنای رودخانه و حاشیه مرطوب آن در دوره های مختلف زمانی (1335-1385) معنی¬دار )0.05 (p?است. این تغییرات در پهنای رودخانه را می توان بر اساس شواهد و قراین تا حدودی ناشی از تغییر رژیم هیدرولوژی رودخانه از طریق ایجاد سد چغاخور در سال 1372و کانال انحرافی آب برای زمینهای کشاورزی، افزایش برداشت آب از سفره¬های آب زیرزمینی و چاه¬های اطراف برای مصارف کشاورزی، تبدیل حاشیه مرطوب به اراضی کشاورزی و انجام عملیات کشاورزی تا حریم رودخانه و ... دانست. نتایج حاصل از ماتریس پیش بینی تغییرات بر مبنای نقشه سالهای 1377 و 1385 نشان داد که احتمال می¬رود در فاصله¬ی زمانی 1395-1385، 60 درصد حاشیه مرطوب، 26.6 درصد رودخانه، 58.8 درصد زمین های لخت و98.1 درصد از اراضی کشاورزی بدون تغییر باقی بمانند. به بیانی دیگر، کاربری کشاورزی پایداری زیاد و رودخانه پایداری کمی خواهد داشت. از طرفی، احتمال تبدیل حاشیه مرطوب به رودخانه از سال 1385 به سال 1395 کم و برابر 11.5 درصد و به اراضی کشاورزی 22.6 درصد برآورد شد. با توجه به روند تغییرات رودخانه و حاشیه مرطوب آن در منطقه مورد بررسی، لزوم بازنگری در سیاستهای مدیریت منابع آبی به گونه ای که حیات رودخانه احیاء و روند تخریب آن اصلاح گردد تا کارکرد هیرولوژیکی رودخانه و حاشیه مزطوب آن تداوم یابد جدی به نظر می رسد.
هاجر نادعلی علی تدین
بمنظور ارزیابی خصوصیات کمی و کیفی اکوتیپ های مختلف توت روباهتحت تنش های مختلف رطوبتی و شوری دو آزمایش در مزرعه تحقیقاتی و گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی شهرکرد و یک آزمایش درآزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال زراعی 1389 اجرا گردید. آزمایش مزرعه ای شامل چهار تیمار مختلف آبیاری در زمانهای 20، 40، 60 و 80 درصد تخلیه رطوبتی خاک بعنوان فاکتور اصلی و سه اکوتیپ مختلف گیاه توت روباه (تهران، سمیرم و فریدونشهر) بعنوان فاکتور فرعی در یک طرح بلوک خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سه مرحله نمونه برداری، 82، 112 و 142 روز پس از کاشت بصورت مجزا اجرا گردید. آزمایش گلخانه ای بصورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاَ تصادفی در مرحله رشد رویشی اجرا گردید. سطوح مختلف شوری صفر، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر از کلرید سدیم بعنوان فاکتور اول و اکوتیپ های مختلف توت روباه (سمیرم، فریدونشهر ، تهران و کرسنک) بعنوان فاکتور دوم منظور گردید. در آزمایش آزمایشگاهی، دو سری آزمایش بصورت مجزا انجام گرفت. در آزمایش سری اول سطوح مختلف شوری صفر، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر از کلرید سدیم بعنوان فاکتور اول و 6اکوتیپمختلفتوتروباه(سمیرم،فریدونشهر ،تهران و کرسنک، دماوند و فرخشهر) بعنوان فاکتور دوم بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاَ تصادفی در سه تکرار در مرحله جوانه زنی انجام شد. در آزمایش سری دوم، سطوح مختلف خشکی شامل پتانسیل صفر، 4/0-، 8/0- و 2/1- مگاپاسکال پلی اتیلن گلیکول 6000 بعنوان فاکتور اول و 6اکوتیپمختلفتوتروباهمطابق اکوتیپ های سری آزمایش اول بعنوان فاکتور دوم در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاَ تصادفی در سه تکرار در مرحله جوانه زنی مورد بررسی قرار گرفت.نتایج تجزیه واریانس مربوط به آزمایش گلخانه ای نشان داد که تیمارهای مختلف شوری بر اکثر خصوصیات اندازه گیری شده شامل ارتفاع بوته، عمق ریشه، نسبت طول اندام هوایی به عمق ریشه، وزن ماده خشک هوایی، وزن ماده خشک ریشه، نسبت وزن ماده خشک هوایی به ریشه، تعداد برگ، تعداد برگچه در هر برگ مرکب، تعداد شاخه فرعی در هر بوته، طول دمبرگ، قطر ساقه، آب نسبی اندام هوایی ، پروتئین خام، پرولین، درصد کلر، درصد سدیم و نسبت سدیم به کلر، بجز زاویه دمبرگ با ساقه تفاوت معنی داری داشتند. نتایج تجزیه واریانس مربوط به آزمایش آزمایشگاهی سری اول (اثر سطوح مختلف شوری) در اکوتیپ های مختلف در مرحله جوانه زنی نشان داد که صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقهچه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و وزن تر بطور معنی داری تحت تآثیر سطوح مختلف شوری قرار گرفت.نتایج تجزیه واریانس مربوط به آزمایش آزمایشگاهی سری دوم (اثر سطوح مختلف پلی اتیلن گلیکول) در اکوتیپ های مختلف در مرحله جوانه زنی نشان داد که صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقهچه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و وزن تر بطور معنی داری تحت تآثیر سطوح مختلف پلی اتیلن گلیکول قرار گرفت. تمامی صفات اندازه گیری شده در این آزمایش تآثیر معنی داری را روی اکوتیپ های مختلف نشان داد. اکوتیپ تهران درمقایسه با سایر اکوتیپ ها برتری معنی داری را داشت. اثر متقابل غلظت پلی اتیلن گلیکول و اکوتیپ در تمامی شاخص های اندازه گیری شده معنی دار شد.