یکی از کتاب های منسوب به شریف مرتضی رحمه الله (م436ق) امالی وی با عنوان غررالفوائد و دررالقلائد بوده که در آن آیاتی از قرآن را تحلیل نموده و سعی داشته تا گره از مشکلات محققان نسبت به آن ها بگشاید . در این بازه چند روش تفسیری را بسیار هنرمندانه و زیبا به کار برده است که عمدتا حول محور ادبیات می چرخند. از جمله روش های ایشان روش قرآن به قرآن است، یعنی وی کوشیده تا با آیات قرآن مشکل آیات دیگر را حل نماید ، گرچه بیشتر آیات قرآن را به عنوان شاهد برای تفسیر و تحلیل خود آورده است و علت این مساله این است که شخص پرسشگر ملحد بوده و قرآن را به عنوان کتاب آسمانی نمی پذیرد. از جمله روش های ایشان در تفسیر روش روایی است . وی از روایت های معصومین علیهم السلام استفاده نکرده است و بر خلاف دیگر شیعیان از روایت های صحابه و تابعین ونظرات آنان و دیگر دانشمندان سنی و شیعه بهره برده است . ایشان بیشتر به متن روایت توجه داشته و هرگاه متن روایتی با تفسیر آیه سازگار بود آن را رد نکرده است ، ولی به یک تفسیر پایبند نبوده و همه ی وجه های قابل پذیرش را دارای امکان صحت دانسته و در مواردی نیز روایت-هایی را نقد و رد نموده است. روش دیگر ایشان روش عقلی است که حوزه ی کلام نیز در آن می گنجد . گرچه ایشان هیچ گاه از روش عقلی صرف و خالص استفاده نکرده ولی از آن جا که تفسیر ایشان بیشتر مبتنی بر عقل است حتی وجوه روایی و لغوی را پس از بررسی عقلی پذیرفته است. از آن جا که تبحر شریف مرتضی رحمه الله در علوم ادبی بسیار بوده است ، پررنگ ترین وجهه ی تفسیر ایشان وجهه ادبی آن است و تقریبا هیچ آیه ای را بدون بحث ادبی رها نکرده است.

چکیده : «آیت الله معرفت» در «التفسیر الاثری الجامع» روشی جدید در تفسیر قرآن ارائه می دهد، وی تفسیر را زدودن ابهام از لفظ مشکل می داند و به طور کلی روش های تفسیری را به دو بخش اثری و اجتهادی تقسیم می کنند ، ایشان ، هم لفظ قرآن و هم معنای آن را وحیانی می داند ، قائل به امکان فهم قرآن وجو از تفسیر است ، به وجود بطن در قرآن کریم معتقد است و آن را بر خاسته از مولول های التزامی کلام ، از نوع لزوم غیر بیّن می داند ، معتقد به عدم تحریف قرآن بوده و برای سیاق نقش مهمی در دستیابی به مدالیل الفاظ و رسیدن به مراد واقعی کلام قائل است ، ظاهر قرآن را حجت می داند ، معتقد به حجیت قول پیامبر (ص) و اهل بیت(ع) در تفسیر بوده ، همچنین قول صحابه و تابعین را با وجود شرایطی معتبر می داند. آیت الله معرفت از روایات در تفسیر، بیشترین بهره را برده است اما اولین روشی که از آن استفاده نموده روش قرآن به قرآن است ، وی متقن ترین منبع برای تبیین و تفسیر قرآن را ، خود قرآن می داند ولی بارزترین روشی که در تفسیر آیات به کار می گیرد روش روایی است ، اما در کنار این روش از روش تفسیر اجتهادی که آن را متکی بر درایت و عقل می داند ، نیز استفاده نموده ، از جمله در نقد و بررسی روایات. گرایش هایی نیز در تفسیر وی به چشم می خورد از جمله اینکه ایشان مباحث متعدد فقهی و کلامی را پیش کشیده ، توضیح می دهد. وی تفسیر عرفانی را در نهایت ، پذیرفته و آن را از باب تداعی معانی می داند و گاهی نیز به تفسیر عرفانی آیات اشاره می نماید ، از لغت و ادبیات عرب نیز استفاده نموده، با نگرشی اعتدالی به تفسیر علمی از آن نیز بهره می گیرد ، همچنین مباحث تربیتی و اخلاقی را مطرح نموده از علوم قرآن و آراء سایر مفسران نیز استفاده می کند ، وی علاوه بر اسلوب ترتیبی که اسلوب غالب این تفسیر است ، گاهی به تفسیر موضوعی نیز می پردازد ، ایشان در بهره گیری از روایات ، آنها را بدون چون و چرا نمی پذیرد بلکه آنها را دارای آفاتی دانسته و مورد نقد و بررسی قرار می دهد و در این راه از مبانی نقدی چون عرضه روایات بر قرآن ، عرضه بر سنت قطعیه ، عرضه بر عقل و عرضه بر قطعیّات علمی و تاریخی و نیز از نقد سندی استفاده می کند ، در نهایت می توان گفت که روش کلی این تفسیر ، روایی- اجتهادی است. واژگان کلیدی : آیت الله معرفت، تفسیر ، مبانی ، روش و نقد

چکیده موضوع پژوهش در این تحقیق تجلی قرآن در ارزشهای حاکم بر قیام عاشوراست . هدف در این پژوهش ، اثبات رابطه تنگاتنگ بین قرآن و اهل بیت (علیه السلام) و لزوماً پرتو افکنی قرآن در ارزشهای انسانی و اخلاقی حاکم بر قیام عاشوراست که به همراه تفسیر و تحلیل آنها عرضه شده است . قلمرو تحقیق در این پژوهش از نظر زمانی دوران حیات امام حسین (ع) می باشد و از نظر مکانی از بدو حرکت سیدالشهداء و یاران با وفایش از مدینه تا رسیدن به کربلا را شامل می شود . منابع مورد استفاده در این پژوهش شامل قرآن ، منابع اولیه و ثانویه روایی و برخی منابع تاریخی و همچنین کتب تفسیری فریقین و مصادر لغوی است . موضوعات مهم مورد بحث در این پژوهش ارزشهای حاکم بر قیام عاشورا و استشهادات و اشارات قرآنی امام حسین (ع) می باشد که به صورت تطبیقی یا استنادی ارائه گردیده است . نتیجه اینکه امام حسین (ع) در طول حیات مبارک خویش مانند سایر معصومان ، با عمل و گفتارشان در صدد تبیین و تفسیر آیات الهی بوده ، و با استشهادات قرآنی و بیانات گران بهایش به بسط و توسع? فرهنگ و معارف قرآنی پرداخته است و نهایتا در روز عاشورا در سرزمین کربلا آن معارف بلند کتاب آسمانی را تفسیر نموده و با شهادت مظلومانه خویش آن را تأویل نموده اند و تسلیم مطلق در برابر خداوند متعال و اخلاص عمل و گفتار خویش را به اثبات رسانده اند .

تناقض در قرآن بحثی است دیر پا که تقریبا از زمان نزول قرآن وجود داشته است که بعدا دامنه آن گستر ده تر شده تناقض در قرآن به دو نوع کلی درونی وبیرونی تقسیم می گردد تناقض درونی یعنی بین اجزا جملات ومحتوای قرآن با یکدیگر وتناقض بیرونی یعنی تناقض قرآن با امور بیرونی مثل تناقض با علوم صرف ونحو علوم تجربی وعقلی وتاریخ ،در این مقال به تناقض بیرونی قرآن از نوع تناقض قصه های آن با تاریخ به خصوص عهدین به عنوان یک منبع تاریخی پرداخته شده وتناقضات ادعایی مستشرقین در باره قصه های قرآن پاسخ داده شده علاوه براین دیدگاه نواندیشان مسلمان نیز درباره هنری بودن صرف قصه های قرآن بدون ارزش تاریخی داشتن نیز رد شده است.

چکیده دست یابی به مفاهیم والای قرآن کریم،ازدیرباز تاکنون موردتوجّه واهتمام مسلمانان قرارگرفته است. والبته،حاصل این تلاش ها زمانی مفید خواهدبودکه،فهم قرآن کریم باکاربردقواعد واصول صحیح صورت گیرد. در پی بهره مندی از منابع واصول معتبر، بدیهی است قواعد نیز باید برپایه هایی استوار باشد که با زبان این کتاب الهی منطبق بوده ومعارف والای آن را نیز در برگیرد. ،هنگامی که به روایات به عنوان یک منبع مهم وراه گشا در راستای تشریح وتبیین مقاصد والای الهی،نگریسته می شود،می توان شاهد کاربرداصول وضوابطی بود که،اهل بیت عصمت وطهارت(علیهم السلام)در پرتوآن هابه بیان معارف ومفاهیم قرآن کریم پرداخته اند. توجه به ویژگی های قرآن کریم وکسب معرفت نسبت به خصوصیات آن که شامل ظاهر وباطن،ناسخ ومنسوخ،حوادث گذشته وآینده وموافقت آن با نظرات سایرادیان و.. است،وتوجه به محدود? موردنیاز آیات قرآن کریم جهت تفسیر،استفاده از علم خاص اهل بیت (علیهم السلام) در تفسیر قرآن کریم، وهمچنین استفاده وتوجه به کاربرد عقل،شأن وسبب نزول آیات،تأویلات ،مصادیق،وجوه مختلف آیات واجماع مسلمین،توجه به اصول کلی مانند:استناد به سنت های الهی وصفات وکیفیت افعال الهی ازجمله اصولی است که مفسر همراه با شرایطی مانند:علم،معرفت،صفای ذهن وسلامت روح،پرهیز از قیاس وتفسیر به رأی و..می تواندباعنایت وکاربست آن ها به کشف مراد الهی همت گمارد. نتایج حاصل از بررسی این قواعددر لسان روایات نیزحاکی از این مطلب است که،بخشی از این اصول وقواعدمویدمنبع بودن مواردی مانند:خودآیات قرآن کریم،روایات معتبروعقل سلیم است وبخش دیگری نیزبیان گراصول وضوابطی است که بایددرتفسیرقرآن کریم به آن توجه نمود ونمی توان بدون در نظر گرفتن آن ها به این کار اقدام کرد.به علاوه،استخراج مفاهیم قرآن کریم کاری بس ظریف ودشوار است که علاوه بریاری اهل بیت عصمت وطهارت(علیهم السلام)،نیازمندمقدمات وایصال به دانشی است که اصول وقواعدفهم آیات الهی نیزدر آن باشد. کلیدواژه ها: تفسیرِقرآن،قواعدفهم،روایات،نورالثقلین.

این پژوهش بر آن است که دیدگاه قرآن کریم را در مورد « مدیریت خانواده» تبیین نماید، مدیریت خانواده در قرآن کریم با عنوان قوامیت یاد شده، به همین دلیل آیه 34 سوره مبارکه نساء (الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلیَ النِّسَاءِ...) که مطرح کننده این قوامیت است محور نوشتار حاضر قرار گرفته و مشخص می شود که قوامیت به معنای ایستادگی بر امور، کارها و نیازهای زن است. عده ای از مفسران معتقدند که حکم آیه قوامیت عمومیت دارد و شامل همه مردان و زنان جامعه می شود ولی برخی دیگر بر این باور هستند که حکم این آیه فقط مخصوص خانواده و روابط زن و شوهر است که در این پژوهش ثابت می شود دیدگاه دوم صحیح است و می توان گفت که این مدیریت دارای دو رکن اصلی است یکی قوامیت که در رابطه زوجیت مطرح است و دیگری ولایت که در رابطه پدر و فرزندی مطرح می شود. در این نوشتار تاکید می شود که قوامیت مرد در خانواده طبیعی و فطری است، به عبارتی این مسئولیت مرد به دلیل برتری جنس مرد بر جنس زن از نظر انسانیت نیست بلکه تفاوت در شرایط جسمی و روحی آن دو باعث تفاوت در وظایف و نقش های آن ها می شود و بدون شک در این تقسیم وظایف،از سوی شارع مقدس مصلحت زن و مرد در نظر گرفته شده است. البته از دیدگاه قرآن کریم مرد در صورتی می تواند قوام بر خانواده شود که شرایط خاصی را داشته باشد. می توان دیدگاه های مفسران در مورد نحوه مدیریت مرد بر زن در خانواده را به طور کلی به دو دیدگاه تقسیم کرد که عده ای قوامیت مرد را ولایتی همچون سلطه والی بر رعیت می دانند و معتقدند که به حکم آیه قوامیت، مردان در همه امور بر زنان تسلطی مطلق دارند و عده ای دیگر از مفسران قوامیت شوهر بر زن در خانواده را به مراقبت نیکو از زنان و انجام امور آنان می دانند و به عبارتی معتقدند که مردان باید برای حفظ مصالح خانواده تلاش کنند و فقط در آن مواردی که عملکرد زن مغایر با دستورات دین و مصلحت خانواده است او را محدود کنند و مراحلی را که در آیه قوامیت برای اصلاح چنین زنانی بیان شده به ترتیب انجام دهند، بعد از بررسی دقیق آیات و روایات این نتیجه به دست آمد که دیدگاه دوم صحیح تر است. با استناد به آیات و روایات ثابت می شود که این مسئولیت، قابل انتقال از مرد به زن نیست ولی در مواردی که مرد شرایط لازم برای مدیریت خانواده را ندارد، قوامیت او ساقط می شود. طبق آیات قرآن و روایات، پدر با وجود شرایطی بر فرزند خود ولایت دارد یعنی مسئول اداره امور معاش، تربیت، تحصیل، پرورش معنوی و ازدواج فرزند است. بعد از بررسی ارکان مدیریت، توضیح اقسام مدیریت آمده که شامل ابعاد مختلف تربیتی، اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و ... می شود. بخشی از آسیب هایی که مدیریت خانواده را تضعیف می کند بررسی شده اند و روشن شد که عمده این آسیب ها و مشکلات خانوادگی به دلیل عدم توجه به آموزه های دین مبین اسلام و قرآن کریم در این مسائل است بنابراین تنها راه حل این بحران ها نیز عمل به دستورات دین در این زمینه است.

عدل و قسط در قرآن جایگاهی بس والا را به خود اختصاص داده است. در قرآن مجید عدل به مثابه ی اصلی اساسی و بنیانی تلقی می گردد که خلقت هستی بر پایه ی آن صورت گرفته است. قرآن خود کتاب عدالت و قسط است، یعنی از سویی مبتنی بر عدل است و از دیگر سوی، کتابی است برای تحقق عدالت در جامعه ی بشری، به طور کلی عدالت ظاهر و باطن قرآن است. بنابر این جهتی که قرآن نشان می دهد، جهتی است برای رسیدن به اوج کمالات بشری و از آن جایی که تحقق عدالت در جامعه برای استکمال بشریت امری ضروری و لازم است قرآن با بیانات مختلف، بشریت را در این زمینه راهنمایی می نماید. قرآن کریم به صراحت ظلم را از ساحت کبریایی خداوند نفی نموده و با صفاتی چون سریع الحساب، اسرع الحاسبین، احکم الحاکمین، خیر الفاصلین و ... عدل در اسما و صفات را برای خداوند اثبات می کند. قرآن از طریق برهان عدالت و تجسم اعمال قانون مندی و عدل در پاداش و کیفر الهی را اثبات کرده و با یوم الفصل و یوم الحساب خواندن رستاخیز، معاد را تجلی عدل الهی می داند. قرآن، عدالت خواهی را خواست همه ی ادیان دانسته و پیامبران الهی را منادیان و پرچم داران اصلی گفتمان عدالت محوری در اجتماع بشری معرفی کرده و تحقق عدالت را هدف نمایی حکومت پیامبران می داند. در مورد عدالت اجتماعی، قسمت های مهمی از قرآن راجع به حقوق و عقود، معاملات، ارث، تجارت و امور اجتماعی مردم سخن گفته است، قرآن خانواده را که به عنوان هسته ی اصلی و مرکزی در شکل گیری اجتماع می باشد، از نظر دور نداشته و در باب حقوق و مالکیت زن و مرد و تساوی آنها آیه ها آورده و تعدد زوجات را موکول به شرط اجرای عدالت دانسته است. و در نهایت برای تحقق عدالت در جامعه، قرآن جامعه سازی دینی را دنبال می کند. جامعهای که در آن توحید، اعتقاد به معاد و نبوت اساس و پایه باشد؛ یقیناً در چنین اجتماعی با رویکرد دینی، همهی زمینه های بی عدالتی و ظلم از جامعه رخت بسته و مردم خود مجری عدالت می گردند.

چکیده عبدالرحمن حسن حبنّکه المیدانی در تفسیر «معارج التفکر و دقائق التدبر»روشی جدید در تفسیر قرآن ارائه می دهد. تفسیر قرآن شامل دو مرحله است: یکی مرحل? تفسیر قرآن به روش مصحف کنونی و دیگری تفسیر قرآن به روش ترتیب نزول. حبنکه المیدانی تفسیر خود را به روش ترتیب نزول به نگارش در آورده است؛ به این ترتیب که تفسیر قرآن را از سور? «علق» شروع و به سور? «نصر» خاتمه می دهند ولی ایشان تا سور? «بقره» بیشتر نتوانسته تفسیر کند. تدبّر در قرآن از دیگر خصوصیات این تفسیر است و به آن اهمیت ویژه ای قائل شده است. ایشان هم لفظ قرآن و هم معنای آن را وحیانی و از ناحی? خداوند متعال می داند، قائل به امکان فهم و جواز تفسیر قرآن می باشد، وجود بطن در قرآن را انکار نمی کند، قرآن را از هر گونه تحریف مصون می داند و برای سیاق نقش مهمی در دستیابی به مدالیل الفاظ و رسیدن به مراد الهی قائل است، قول صحابه و تابعین را در تفسیر قرآن حجت می داند و به عدالت همه صحابه نیز اعتقاد دارد ولی در مباحث مطرح شده بیان شد که هم? صحابه مشمول عدالت و حجت قرار دادن قول آنها نمی شوند؛ زیرا تعدادی از آنان ارتداد و فسقشان در روایات صحیح از اهل سنت و شیعه ثابت شده است. حبنکه المیدانی از ادبیات عرب در تفسیر خود بیشترین بهره را برده است ولی بدان معنا نیست که از روش ها و گرایش های تفسیری دیگر استفاده نکرده باشد. ایشان علاوه بر ادبیات عرب، روش های قرآن به قرآن، روایی و اجتهادی و گرایش های ادبی و بیانی و علمی و مباحث علوم قرآنی چون مکی و مدنی بودن سور، حروف مقطعه، ناسخ و منسوخ و اسباب نزول نیز در تفسیر خود به کار برده است. بنابراین ایشان هر چند از روش ها و گرایش های تفسیری دیگر نیز استفاده کرده است ولی صبغ? تفسیر ایشان اجتهادی- ادبی است. واژگان کلیدی: عبدالرحمن حسن حبنکه المیدانی، مبانی، روش، تفسیر، ترتیب نزول، تدبّر

با توجّه به جایگاه ویژه اسباب نزول در تفسیر مجمع البیان و ملاک های شناخت صحت آن توجّه این پژوهش به بخش «النزول» این تفسیر گرانقدر معطوف شده، بدین صورت که روایات اسباب نزول سوره آل عمران از تفسیر مجمع البیان انتخاب و با روایات اسباب النزول همین آیات از تفاسیر مختلف شیعه و اهل سنّت مقایسه، و سپس با توجّه به ملاک های مشخّص روایات صحیح و سازگار با ظاهر و سیاق و آیات و روایات و عقل... انتخاب شده است. این کاری است که تاکنون به این گستردگی انجام نشده است. در این راستا پژوهش حاضر بحث های علمی را در خود جای داده است. بعد از بیان کلیّات به معرفی اجمالی شخصیت مفسّر بزرگوار، طبرسی و آثار علمی و تفسیر مجمع البیان پرداخته. سپس به مقدمات علم اسباب نزول، تحت عنوان گذری بر اسباب نزول – ملاک های تشخیص روایات صحیح اسباب النزول و ملاک های طبرسی در نقد و تحلیل و ترجیح روایات سبب نزول و نهایتاً به بررسی مقایسه ای روایات اسباب نزول سوره آل عمران از تفاسیر روایی شیعه و اهل سنّت که هدف اصلی این پژوهش می باشد، پرداخته و پس از بررسی تطبیقی سعی شده است که به روایات صحیح ذیل آیه دست یافته و با بیان ادله مناسب به تقویت دیدگاه امامیه در شأن نزول های مبیّن انحصار بپردازد.

چکیده تفسیر الکاشف تألیف محمدجواد مغنیه از علمای لبنان در قرن معاصر است که مفسر سعی دارد قرآن را بر اساس نیازهای جامعه و نسل جوان تفسیر نماید. ویژگی این تفسیر گرایش تربیتی و هدایتی آن است. مرحوم مغنیه با مبنا قرار دادن الهی بودن متن قرآن، توجه به قرائت صحیح، حجت بودن ظواهر و پذیرش قواعدی چون توجه به سیاق آیات، نسخ برخی آیات و ارجاع متشابهات به محکمات، به تفسیرقرآن پرداخته است . مرحوم مغنیه در موارد بسیاری از تفسیر خود از روش تفسیر قرآن به قرآن استفاده کرده است و همه قرآن را در حکم کلام واحد می داند که برای پی بردن به مفهوم و مراد واقعی در هر آیه باید به آیات مشابه آن مراجعه کرد.ایشان، همچنین، رجوع به کلام اهل بیت? را قبل از هر چیز در تفسیر لازم می داند.مغنیه از روش عقلی نیز در تفسیر آیات استفاده نموده است. مهمترین گرایش این تفسیر، گرایش اجتماعی است که مولف سعی در حل مشکلات عصر خود و جستجوی پاسخ آنها از لابلای آیات قرآن دارد. البته گرایشهای دیگری مانند گرایش ادبی، کلامی، علمی و تقریبی نیز در این تفسیر وجود دارد . درباره گرایش علمی، علامه مغنیه(ره) معتقد است قرآن کتاب هدایت و سعادت بشر است و هر آنچه دراین باره لازم بوده، در قرآن آمده است. اما قرآن کتاب علمی نیست و تلاش برای ایجاد ملائمت بین قرآن و علم جدید صحیح نمی باشد، البته کمک گرفتن از حقائق علمی برای فهم بعضی آیات اشکال ندارد. این تفسیر از تفاسیر ترتیبی و منظم است و روش مفسر این است که در آغاز، واژه های مشکل را معنا می کند و سپس اعراب و نکات ادبی را بیان می کند. پس از آن با کمک آیات دیگر و احادیث اهل بیت ? به معنا و پیام آیات می پردازد. بحثهای تاریخ یا اعتقادی یا اخلاقی را پیرامون آیات مطرح می نماید. ایشان اعتقادی به تناسب آیات و سور و پیوند آنها به دلیل نزول تدریجی آیات، ندارد. جناب مغنیه در مورد نقل اسباب نزول و حوادث تاریخی بسیار محتاطانه عمل می نماید و تنها به نقل موارد یقینی و قطعی اکتفا می کند.

یکی از مسائلی که در تاریخ علم کلام همواره مود بحث و مناقشه بوده است، مسئله کلام باری تعالی می باشد؛ به تبع آن چیستی و چگونگی وحی به مثابه تجسّم کلام الهی، مورد گمانه زنی ها و رهیافت های نظری مختلفی از تبیینی کاملاً فراطبیعی تا تبیینی طبیعی، قرار گرفته است. وحیانی بودن نصّ از مباحث مهمّ وحی است و طبق دیدگاه مسلمانان، یگانه مصدر منبع وحی و آیات قرآن کریم، در لفظ و معنا، خداوند حکیم است. برخی از نویسندگان و روشن فکران معاصر با نفی الهی بودن قرآن، برای آن منشأ بشری فرض نموده اند و برای آن مصادر و منابع مختلفی ذکر کرده اند و قرآن را تعبیر پیامبر از تجربه شخصی خود دانسته اند که در قالب الفاظ و کلمات در می آید؛ امّا شواهد تاریخی و آیات قران نشان می دهد که وحی به قدرت مقتدر غیبی مستند است و پیامبر(ص) هیچ گونه مداخله ای در آن نداشته است.

تفسیر علمی به عنوان یکی از روش های تفسیری از آغاز تا کنون، با دو رویکرد موافق و مخالف رو به رو بوده است؛ طرفداران این گرایش بنابر اهدافی همچون اثبا اعجاز علمی قرآن، رفع تعارض علم و دین و ....، دو طریقه اعتدالی و افراطی را در پیش گرفتند. از جمله متقدمان معتقد به این گرایش، غزالی و در بین معاصران، طنطاوی را می توان نام برد. اما گروه مخالف با مطرح نمودن اشکالاتی مانند عدم اعتبار این شیوه از نظر لغوی و سبب نزول، تحول پذیری یافته های علمی و ... به انکار تفسیر علمی پرداختند، که این گروه شامل سنت گرایان افراطی همانند شاطبی و متجددگرایان دینی همچون امین خولی بوده اند. دراین میان رویکرد توافقی افراطی، زمینه ساز وقوع چالش ها و آسیب های تفسیر علمی گشت: که عبارت بودند از: مطلق انگاری علم، تعمیم نابه جا در یکی کردن کتاب تکوین وکتاب تشریع، زیاده گویی های علمی ، تطبیق ها و تحمیل ها، غیب زدایی ها و ... همه ی این موارد در نمونه ی بارز تفسیر علمی افراطی یعنی تفسیر الجواهر مشاهده شد، به طوری که طنطاوی با زیاده روی های علمی بجای تبیین پیام آیات علمی ذهن مخاطبان را به مباحث فرعی کشانده و تفسیر خویش را به دایره المعارف علوم مبدل نمود. حال د رمقابل این گونه تفاسیر، اگر مفسر علمی طبق اصول و ضوابط صحیح تفسیر علمی به تبیین آیات بپردازد، علاوه بر فهم آیات، از آسیب ها دور می گردد وتفسیر علمی مقبولی ارائه خواهد داد.

چکیده پیامبران بزرگ ترین مصلحان جهان، برای هدایت بشر فرستاده شده اند. از ابتدای خلقت تا بعثت خاتم پیامبران حضرت محمد (ص) هزاران پیامبر با شریعت خود سعادت را برای همگان به ارمغان آوردند. این مصلحان، در طول تاریخ، منکران و تکذیب کنندگانی داشتند که همیشه سد راه آنها بودند؛ منکرانی که رذایل و صفاتی نکوهیده داشتند که قرآن به این صفات اشاره می کند؛ صفاتی همچون تکبر، ظلم، بی بصیرتی و ... . در این میان مهم این است که چرا این منکران به تکذیب و انکار پیامبران می پرداختند. گرچه این موضوع در کتبی از جمله تفاسیر، مورد بحث قرار گرفته است ولی تاکنون پژوهشی مستقل که از زوایای مختلف به آن بپردازد به رشته تحریر در نیامده است. روشی که در این جا به این مسأله پرداخته است، تقسیم بندی علل تکذیب به چهار عامل اساسی و مهم اعتقادی، مادی، سیاسی و اجتماعی - فرهنگی است که با استفاده از ایات قرآن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در میان علل یاد شده بیشترین علت تکذیب مربوط به امور اعتقادی و قلبی است و عوامل دیگر در مقایسه با مسائل اعتقادی در درجه کمتری از اهمیت قرار دارند. در این پژوهش هریک از عوامل چهارگانه تکذیب همراه با آیات مربوط به آن، بیان شده است. واژگان کلیدی: انبیاء، تکذیب، انکار، اقوام پیامبران.

نفاق در اصطلاح به معنای اظهار ایمان در ظاهر و عدم پذیرش آن در باطن است. تفاوت نفاق با دروغ آن است که در نفاق میان ظاهر و باطن تفاوت وجود دارد، اما در کذب و دروغ میان گفتار و واقعیت تضاد وجود دارد. همچنین تفاوت نفاق با تقیه در آن است که نفاق کفر را با هدف افساد پنهان می کند، اما تقیه ایمان را برای حفظ جان و اصلاح امور مخفی می نماید. بیماری روح، آرزوی کسب قدرت، ترس از حاکم، طمع، نادانی، حقارت، اطلاع رسانی نادرست، خلف وعده، خیانت، ایمان ظاهری به خدا و معاد، و فریب کاری از معیارها و عواملی است که نفاق را ایجاد می نماید. از صفات منافقین نیز می توان به سرگردانی، فرصت طلبی، ترس دایمی، ظاهر فریبنده، سخنان جذاب و فصیح، تنگ نظری و ناشناس بودن، اشاره کرد، که با تشویق به منکر و بازداشتن از نیکی ها، فراموشی خدا و فسق فعالیت می کنند. منافقان در زمان رسول خدا(، از ابزارها و شیوه هایی مانند حیله، اتخاذ موضعی متفاوت نسبت به سایر مسلمانان، تشکیل جلسات سری بر ضد پیامبر، تفرقه افکنی، تمسخر مقدسات، تبلیغات سوء و سرزنش مسلمانان استفاده می کردند. در عرصه فرهنگی و سیاسی منافقان به نشر اکاذیب میان سپاه اسلام، تهمت به افراد پاک دامن، تشکیک در شریعت، و ترور پیامبر اقدام می کردند. پس از پیامبر اسلام(، آن ها از شیوه هایی چون تخلف از سپاه اسامه، انکار رحلت پیامبر، تلاش برای زدودن خاطره غدیرخم، ایجاد وحشت، جعل حدیث، ممنوعیت بیان و نگارش احادیث نبوی، ترویج برتری نژادی عرب، ترویج حکایات تورات و انجیل، و برجسته سازی شخصیت نااهلان استفاده می کردند. در عصر حاضر نیز رسانه های گروهی غربی نفاق را پشت پرده تبلیغات و با شعار حقوق بشر، دموکراسی، آزادی و روشن فکری، مخفی کرده اند. برای رهایی از نفاق هماهنگی گفتار و عمل، حفظ وحدت مکتبی، امر به معروف و نهی از منکر، افشای ماهیت منافقان و برخورد قاطع با آنان، راه کارهایی مناسب و مورد تأیید متون دینی است.

نظام طاغوتی به نظامی گفته می شود که از حد و مرز خود تجاوز می کند، و استبداد، استکبار و استیلا، از جمله ویژگی های آن است. چنین نظامی از نظر آموزه های دین اسلام، فاقد مشروعیت است. زمینه های اعتقادی پیدایش نظام طاغوتی شامل مواردی از قبیل باور به جدایی دین از سیاست، ساده انگاری و احساس کاذب استقلال می باشد. از نظر اخلاقی نیز دنیاگرایی، نادانی و غفلت می تواند زمینه نظام طاغوت باشد. همچنین زمینه های اجتماعی و سیاسی مانند راحت طلبی، سکوت در برابر جنایات، ترس از طاغوت، ثروت اندوزی، استکبار، برتری جویی و نفاق نیز می تواند موجبات شکل گیری یک نظام طاغوتی را فراهم سازد. این نظام ها برای رسیدن به اهداف خود، به تحریف حقایق، زور و تهدید، ایجاد جنگ روانی، استفاده از اهرم های مبارزاتی مانند تحریم اقتصادی، حمله نظامی، ترور مبارزان انقلابی، و تهاجم فرهنگی، متوسل می شوند. نظام طاغوتی باعث طغیان، استبداد در روابط اجتماعی و بردگی همه جانبه در اجتماع شده، رشد و شکوفایی فکری را از فرد می گیرد، و او را دچار خود کم بینی می کند. از لحاظ فرهنگی نیز دوری از دین، انحراف جنسی و ذلت را به همراه دارد، و فساد اقتصادی و به دنبال آن فقر و گرسنگی را بر جامعه تحمیل می کند. مردم موظف هستند از طریق ترک همکاری با نظام طاغوتی، ایجاد وحدت، امر به معروف و نهی از منکر، صبر و پایداری در برابر سیاست های ظالمانه، جهاد و مهاجرت، به مبارزه با چنین نظام هایی برخیزند. فرجام نظام های طاغوتی در این دنیا املاء و استدراج الهی، و در نهایت فروپاشی و شکست است. علاوه بر این، طاغوتیان در آخرت نیز اهل دوزخ و دور از رحمت الهی بوده، و همیشه در آتش خواهند ماند. قرآن کریم حاکمیت را حق مخصوص خداوند و کسانی می داند که اذن الهی را دارا هستند. خداوند این حق را به انبیا و اولیای خود داده، و نمونه هایی از این نوع حکومت الهی را می توان در تاریخ مشاهده کرد.

در این پایان نامه که بعنوان اسلام و محیط زیست معنون است از آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام مورد استفاده قرار گرفته است تا مردم بتوانند در پرتو نور آن آموزه های متقن محیط زیست و منابع طبیعی را از بحران و نابودی نجات بدهند. در فصل اول راجع به تعریف محیط زیست بهداشت محیط زیست ضرورت بحث محیط زیست هدف بحث محیط زیست تاریخچه بحث محیط زیست و مهمترین آثار ابعاد بحران محیط زیست نقش دین در سلامت محیط زیست محیط زیست و طبیعت بحث شده است. محیط زیست حاصل مجموعه ای از تعادل ها است که بر هم خوردن هر کدام از آن تعادل ها ضمانت دوام زندگی را تضعیف می کند در زندگی روزانه ما بسیاری عوامل موجب ایجاد نوعی عکس العمل در ما می شود مثلا عواملی که متضاد و منافی با نظام ارزش ها و عقاید ما هستند این همه موارد در حفظ محیط زیست بسیار موثرند. عوامل و شرایط محیطی به سه صورت در بهداشت مورد بررسی قرار می گیرند: الف- محیط فیزیکی ب-محیط زنده ج-محیط اجتماعی. بهداشت محیط زیست عبارت از توازن و تطابقی است که باید میان انسان و محیط زیست او وجود داشته باشد تا موجبات بهزیستی جسمی روانی و اجتماعی برای او فراهم شود.

پدیده نسخ در فرایند احکام و بدا در تکوینیات دارای ارزش و اهمیت بسیار بالایی است و از دیرزمان مساله پرارزش نسخ و بدا مورد عنایت نبی اکرم ص و ائمه اطهار ع بوده و در راستای آن روایات زیادی از این بزرگواران در جوامع حدیثی ذکر شده است. نسخ در ادوار تاریخ اسلام از منظر لغت شناسان و اصولیان و قرآن شناسان و مفسران تطور مفهوم داشته است قدر مشترک همه مفاهیم همان معنای ازاله و برداشتن حکم بوده در اقسام نسخ اختلاف وجود دارد سه قسم بیان نموده اند نسخ تلاوت با حکم نسخ تلاوت بدون حکم و آن قسمی که مورد قبول ما است قسم سوم از اقسام نسخ حکم بدون تلاوت می باشد. پدیده نسخ از دیر زمان مورد اختلاف دانشوران اسلامی بوده و گروهی در آن تردید نموده و از منظر عقل و نقل مورد انکار قرار داده اند. ما با دلایل عقلی و نقلی ثابت نمودیم که امکان عقلی دارد و هم در قرآن واقع شده است شبهاتی که پیرامون نسخ از سوی یهود و نصاری و مسلمانان وارد شده بیان نموده و به آنها جوابهای استدلالی داده شده. در بخش دوم بدا از نظر لغت بیان شده و به معنای (آشکار نمودن) و از نظر متکلمان اظهار مااخفی آنچه که بر بندگان مخفی بوده اظهار نموده است در مورد بدا برادران اهل سنت بدون توجه نمودن به نظرات علمای شیعه تهمت به شیعه زدند که شیعه نسبت به جهل خداوند متعال می دهد زیرا قابل بدا است ولی در مورد بدا آنچه که بررسی نمودیم روشن شده که بین شیعه و سنی اختلاف لفظی وجود دارد نه جوهری و حقیقی زیرا همان چیزی که در مورد بدا شیعه قایل است اهل سنت نیز آن را قبول دارند. بدا را با آیات و روایات اثبات نمودیم و در آخر شبهاتی که در پیرامون بدا بیان شده را پاسخ استدلالی داده ایم.

عقیده به شفاعت تا اندازه ای در میان مسلمانان رسوخ دارد که هر کجا برویم و از هر که بپرسیم این اعتقاد را از عقاید اسلامی خویش می شمارد و در اصالت آن از نظر اسلام هیچ گونه تردیدی نشان نمی دهد همه می بینیم که در مواقع راز و نیاز مسلمانها با خدا و نیز در کنار قبر پیشوایان بزرگ اسلام دلها و اندیشه های افراد گنهکار به سوی شفیعان درگاه الهی کشیده می شود و از آنان می خواهند که از پیشگاه بزرگ بخواهند تا مورد عفو رحمت الهی قرار گیرند یک چنین عقیده راسخ و پابرجا نمی تواند ساختگی و غیراصیل باشد قطعا توجه جامعه اسلامی به سوی این عقیده معلول ورود آن در قرآن مجید و احادیث اسلامی است زیرا معنی ندارد یک جمعیت بیش از یک میلیارد نفری و بخصوص دانشمندان آنها به دنبال عقیده ای بروند که هرگز در کتاب آسمانی مدارک دینی آنها وارد نشده باشد ولی گروهی از معتزله در فهم آیات مربوط به شفاعت دچار اشکلا شده اند یا این تأسف گروه وهابیت گرچه در کتاب های خود این عقیده را قبول کرده اند ولی در این عصر جدید گروه وهابیت در راس آن عبدالوهاب و پیروان آن اهل تشیع را به خاطر این عقیده کافر و مشرک می داند این گروه کج فهم و دانشمندان ساده لوح هرجا شیعه را می بیند صدای کفر و بدعت را بلند می کند باطر همین سبب برخود لازم می دانم در این مورد تحقیقی بکنم و از درگاه الی توفیق مستدعی هستم.

اما بعد این اندک نوشتار تلاشی است در جهت ارائه یک الگوی نظام مند از اصلاحاتی که بایسته است تا در جامعه بشری تحقق پذیرد و از این رو عنوان نوشتار اصلاحات در حکومت حضرت مهدی (ع) است. که تمامی انسانهای دردمند انتظار آن را می کشند و مطالب این نوشتار در دو بخش ارائه شده است و بخش اول شامل سه فصل است که فصل اول آن اختصاص به طرحنامه موضوع دارد و در آن مباحثی چون : 1- مفهوم شناسی واژه های اصلاح، انقلاب، حکومت و فرهنگ 2- اهداف و ضرورت موضوع 3- پیشینه تحقیق و آثار 4- روش تحقیق 5- پیش فرضهای تحقیق 6- پرسشهای تحقیق 7- محدودیت های تحقیق بحث و بررسی شده است. در فصل دوم اقسام اصلاحات در جامعه بشری و اقسام اصلاحات در قرآن بررسی شده است. و در فصل سوم انواع مصلحان مورد تایید قرآن بحث شده است و بخش دوم این نوشتار شامل یک مقدمه و چهار فصل می شود که در مقدمه آن 1- نمایی کلی از حکومت حضرت مهدی (ع) 2- آغاز قیام اصلاحی آن حضرت با شمشیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. و در فصل اول اصلاحات دینی آن حضرت مورد ارزیابی قرار گرفته و در فصل دوم اصلاحات سیاسی آن حضرت مانند ایجاد حاکمیت مستضعفین و ایجاد حاکمیت جهانی صالحان و تشکیل حکومت فرازمینی مورد بحث قرار گرفته است و در فصل سوم اصلاحات فرهنگی آن حضرت مانند اصلاح شیوه آموزش قرآن و اصلاح مساجد، اجرای احکام، گسترش علم و فناوری، تربیت انسانها، اصلاح تحریف معنوی قرآن و اصلاح کینه ها از قلوب مومنین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم اصلاحات اقتصادی آن حضرت مانند اصلاح فقر از چهره جامعه بشری و اصلاح مفسدین اقتصادی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

از منظر قرآن و مفسران شیعه و سنی، عدالت و آزادی، دارای ارزشی هم¬سنگ بوده و همواره این دو مفهوم کلیدی در کنار یکدیگر، حضوری همیشگی و مکمل داشته¬اند. در قرآن که سرچشم? حرکت تمدنی و پویایی اجتماعی در میان مسلمانان است، عدل و آزادی، به جدّ مورد توجه قرار گرفته است. کار پیامبران الهی، برداشتن بار گران از دوش انسانها است و زنجیرشان را می‏گشاید؛ دربار? فلسف? بعثت انبیاء می¬خوانیم که هدف ارسال رسل، آن است تا مردم به برپایی قسط و عدالت برپاخیزند. دغدغ? اصلی این رساله پرداختن به رابط? میان عدالت و آزادی از منظر مفسران فریقین است، در پاسخ به این دغدغه، سعی شده است تا بنیادهای نظری تعامل عدالت و آزادی و جلوه¬های پیوند این دو، از منظر مفسرین شیعه و اهل سنت، واشکافته شود و ارتباط دقیق و سنجیده آن دو بررسی گردد. برای رسیدن به تحلیلی در این باره، می¬توان این رابطه را از سه منظر بیان کرد، رابط? تکمیلی؛ چالشی و مفهومی- مصداقی. گاهی اوقات، آزادی در برخی امور مانند آزادی توهین به مقدسات یا پذیرش سلطه کافران یا آزادی انتخاب دین غیر الهی با عدالت اجتماعی، دچار چالش می¬شود و طبعا در این موارد، عدالت، مقدم است؛ از دیگر سو، می توان از رابط? مصداقی میان عدالت و آزادی نیز سخن به میان آورد، به آن معنا که این دو مفهوم در مصادیقی چون مشورت، آزادی بیان، آزادی تجمعات و...حضور همزمان دارند؛ به نظر می¬رسد که رابط? تکمیلی، اهمیتی بیشتر دارد، به این معنا که با حضور عدالت در جامعه، افراد می¬توانند به حقوق بایست? خویش دست یابند و یکی از آن حقوق، آزادی است، آن گونه که با آزادی در جامعه، بستر برای رسیدن جامعه به عدالت و حقوق افراد فراهم می¬شود.

هدف از نگارش این پژوهش، بررسی روش های تربیت اخلاقی در سیره حضرت ابراهیم (7) از منظر قرآن کریم است. بر اساس فرضیه ی تحقیق، در قرآن کریم، روش های خاصی از جمله روش های ایجادی، اصلاحی، و تثبیتی و تقویتی در تربیت اخلاقی انسان در ضمن داستان حضرت ابراهیم (7) قابل بررسی است. لذا در این پژوهش سعی شده روش های موجود را با زندگانی حضرت ابراهیم (7) تطبیق داده و اثرات هر کدام از آن ها را بر روی مخاطبان بررسی کنیم. مطالب این تحقیق، با مراجعه به کتب تفسیری، اخلاقی، و تربیتی پس از بیان کلیات و مفاهیم، به بررسی روش های ایجادی، اصلاحی و تثبیتی و تقویتی در تربیت اخلاقی در سیره حضرت ابراهیم (7) در قرآن پرداخته است. در روش های ایجادی در تربیت اخلاقی مخاطبان، که در سیره حضرت ابراهیم (7)، بر اساس آیات نورانی کلام الهی، مورد مطالعه قرار گرفته است، می توان به روش هایی مانند: روش الگویی، عبرت آموزی، تشویق، انذار و تبشیر، تلقین به نفس، تکریم شخصیت، ارائه نشانه، پرسش، ایجاد عادت و... اشاره کرد. حضرت ابراهیم (7)، با استفاده از این روش ها، در ایجاد یک رفتار یا صفت تازه ی نیک و پسندیده در مخاطبانش، آن ها را به سوی تربیتی اخلاقی فراخوانده اند. در ادامه، روش های اصلاحی در تربیت اخلاقی در سیره حضرت ابراهیم (7)، مورد بحث قرار گرفت که این روش ها عبارت اند از: روش موعظه، محاسبه، معاتبه و معاقبه (سرزنش و کیفر دادن)، تغافل (چشم پوشی)، توبه، مقایسه، وعده پاداش، عمل به ضد و تنبیه. حضرت ابراهیم (7) برای اصلاح رفتار مخاطبان از این روش ها سود جسته اند. سپس در پایان روش های تقویتی و تثبیتی در تربیت اخلاقی که توسط حضرت ابراهیم (7) مورد استفاده واقع شده، بررسی؛ و روش های اعطای بینش، ابتلاء و امتحان، تمرین و تجربه، مرحله ای بیان کردن، تکلیف به قدر وسع و توانایی، فریضه سازی، مواجهه با نتایج اعمال، مجازات به قدر خطا، یادآوری نعمت ها، عطا و حرمان، و... از سیره آن حضرت برداشت شده است. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، حضرت ابراهیم (7)، از هر سه نوع روش ایجادی، اصلاحی، و تثبیتی به صورت های مختلف در تربیت اخلاقی مخاطبانش بهره برده اند، که استفاده ایشان از بعضی روش ها به صورت چشمگیرتری بوده، که از جمله آن ها می توان به روش پرسش اشاره کرد. حضرت در دعوت مخاطبان خود با طرح پرسش های مستمر، اندیشه مخاطبان خود را تحریک کرده، تا ضمن ایجاد تزلزل در اعتقادات واهی آنان، زمینه ارائه و پذیرش پیام های الهی را فراهم آورد. از این رو می توان گفت، شیوه ی پرسش از اصلی ترین روش های دعوت ایشان محسوب می گردد. همچنین ایشان قهرمان احتجاج و مجادله احسن با عموم مخاطبان بوده اند. رعایت تناسب روش دعوت با ویژگی های مخاطبان، رعایت ادب و احترام وافر، و بکارگیری مفاهیم و موضوعات متنوع عواملی هستند که توانسته مجادله های ایشان را به نمونه هایی از جدال احسن تبدیل نماید. البته در بیشتر مواقع حضرت از چند روش به صورت همزمان استفاده کرده اند. مثلا در مناظره با قوم مشرکش، از روش های اسوه، تکریم شخصیت، موعظه، مواجهه با نتیجه عمل، اعطای بینش، مقایسه و ... سود برده است، تا هم بتوانند رفتار شایسته ای را ایجاد کرده و هم رفتارهای ناشایسته آنان را اصلاح نماید و همچنین به تثبیت و تقویت رفتارهای ایجاد شده بپردازد.

رساله پیش رو رساله ای است که در موضوع سجده نگاشته شده است،در قرآن مجیدآیات متعددی در این رابطه سخن گفته است. این رساله با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومین(ع) سعی در این داشته که به ابعاد مختلف این موضوع مهم بپردازد. این رساله در چهار فصل تدوین شده که در هر فصل به چند موضوع مهم سجده پرداخته شده است. در فصل اول بحث کلیات و مفاهیم سجده و واژگان مرتبط به سجده مثل حمد، رکوع و تسبیح بحث شده است ،این موضوعات را در لغت و اصطلاح بررسی نمودیم و سجده در اصطلاح را در سه اصطلاح عام، اصطلاح فقهی و اصطلاح عرفانی بررسی نمودیم. در ادامه ذکرهای سجده را نیز بررسی نمودیم که در سجده چه ذکری باید گفته شود. در فصل دوم به حقیقت و جایگاه سجده پرداخته شده است. حقیقت وجایگاه سجده خیلی مهم است به طوری که در میان تمام عبادات چیزی همانند سجده مورد توجه حضرت حق قرار نگرفته. در ادامه به فلسفه سجده پرداخته شده که با توجه به روایتی که از پیامبر(ص) نقل شد مهم ترین فلسفه سجده جلوگیری از تکبر معرفی شده است . سپس به سجده پیامبران و اولیاء الهی پرداخته چند نمونه از سجده این بزرگان را یاد آور شدیم سپس فطری بودن سجده و در نهایت سجده در ادیان و کتب پیشین را بررسی نمودیم. در فصل سوم این رساله به اقسام سجده پرداخته است ابتدا تقسیمات مختلف سجده در تفسیر را یاد آور شدیم و بعد سجده برای خدا و سجده تکوینی و ه تشریعی را بیان نمودیم.در ادامه سجده برای غیر خدا را مورد بحث قرار دادیم در ادامه سجده موجودات را بررسی نموده آن را به دو قسمت موجودات مادی و محسوس و غیر محسوس تقسیم نمودیم . در اقسام دیگری از سجده به سجده های سهو، تلاوت و سجده شکر اشاره نمودیم و فلسفه سجده سهو و سجده تلاوت را مورد بررسی قرار دادیم. در فصل چهارم به سه بحث آثار، اسرار و موانع سجده پرداختیم. وآن را به چهار مبحث تقسیم نمودیم. در مبحث اول آثار سجده را به دو قسم آثار دنیوی و اخروی تقسیم نمودیم. در مبحث دوم اسرار سجده را در روایات مورد بررسی قرار دادیم و در مبحث سوم موانع سجده را بحث نمودیم که بزرگترین مانع برای سجده تکبر و خود برتر بینی است.

این نوشتار با موضوع همزیستی مسالمت آمیز ادیان از منظر قرآن و حدیث شامل سه بخش می باشد. در بخش اول ابتدا کلید واژگان و مفاهیم مربوط به آن مانند همزیستی، مسالمت و دین با توجه به کتب لغت و قرآن کریم مورد بررسی واقع شده است. سپس تحت عنوان کلیات از برخی مسائل مهم مانند همزیستی مسالمت آمیز و ادیان، ضرورت همزیستی مسالمت آمیز، همزیستی مسالمت آمیز از منظر اسلام و غرب، رابطه بین همزیستی ادیان و پلورالیزم دینی و ... بحث و گفتگو شده است. در بخش دوم برای همزیستی مسالمت آمیز ادیان راهکارهایی از دیدگاه قرآن کریم و احادیث معصومان ارائه شده است. این بخش شامل چهار فصل می باشد. در فصل اول « گفتگو و مذاکره میان ادیان » با استفاده از آیات و روایات به عنوان یک راهکار برای همزیستی بیان شده است. در فصل دوم، سوم و چهارم به ترتیب تساهل و تسامح ( رفق و مدارا )، گسترش روابط گوناگون میان پیروان ادیان، دولتها و ملتها، و برقراری معاهدات و پایبندی به آن از راهکارهای همزیستی معرفی شده است. و بخش سوم در سه فصل موانع همزیستی و عوامل تفرقه و اختلاف میان پیروان ادیان را مورد بررسی قرار داده است. و درآخر نیز یک جمع بندی و نتیجه گیری نهایی از این نوشتار ارائه شده است.

این رساله دارای پیشگفتار ، مقدمه ، چهار فصل ، و خاتمه است. در مقدمه ، نمایه ی طرح تحقیق گنجانیده شده است ، و در فصول،به شرح ذیل مطرح گردیده است: در فصل اول یک سری مباحث کلی تحت عنوان کلیات مانند مباحث مفهوم دین ، انسان ، نیاز ، روانشناسی و نیز قلمرو دین ، ویژگیهای دین ، علت نیاز مندی به دین مطرح گردیده است. فصل دوم دارای سه بخش است ، در بخش اول تبیین نیازمندی انسان به دین از راه انسان شناسی پرداخته شده که شامل مباحثی مانند اهمیت و ضرورت انسان شناسی ، ماهیت و ابعاد وجودی انسان ، مراحل حیات انسان وهدف آفرینش انسان می باشد. در بخش دوم تبیین نیازمندی انسان به دین از راه ضرورت مبدا و معاد پرداخته شده عناوینی مثل ضرورت وجود خدا و خدا شناسی، مفهوم خدا ، نقش دین در عرصه خدا شناسی ، ادله وجود خدا ، ضرورت معاد و ادله آن ، فلسفه مرگ انسان ، پیوند دنیا و آخرت و نقش دین در شناخت اصل معاد. در بخش سوم نیاز مندی انسان به دین از راه راهنما شناسی پرداخته شده ، که ضرورت بعثت انبیاء ، واهداف بعثت انبیاء به طور مفصل بررسی شده است. فصل سوم تبیین نیاز انسان به دین بر اساس بعد عاطفی بیان گردیده .این فصل دارای دو بخش است در بخش اول نیاز های روحی و روانی انسان ، ویژگیهای گرایش انسان ، انواع تعارض گرایشها اشاره شده است. در بخش دوم نقش دین در ایجاد تعادل روحی وروانی انسان ، عوامل آرامش واضطراب از منظر قرآن ، روایات ، روانشناسی ، فوائد و آثار ایمانی مذهبی ، تأثیر اعتقاد دین در بهداشت روانی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم تبیین نیاز مندی انسان به دین بر اساس کارکردهای دین بیان شده و دارای دو بخش است . در بخش اول کارکردهای دین در حوزه عمل «فردی ، اجتماعی» مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم کار کرد دین در حوزه اخلاق مباحثی مانند ، پرورش و رشد فضائل اخلاقی و ضمانت اجرای اخلاق اشاره شده است.

قرآن کریم، آخرین کتاب الاهی و معجزه همیشگی رسول الله(ص) است، سوره نجم شامل آیات کوتاه و آهنگ خاص است و نخستین سوره ای است که پیامبر(ص) بعد از علنی کردن دعوت خود، آن را آشکارا و با صدای بلند در حرم "مکه" تلاوت کرد. هدف این سوره یادآوری اصول سه گانه اسلام: توحید، معاد و نبوت است که با بیان توحید، بت پرستی و شرک را به بلیغ ترین صورتی نفی می کند. همچنین در این سوره مباحثی چون داستان معراج پیامبر(ص)، منتهی شدن خلقت و تدبیر عالم به خداوند، وضعیت قیامت و...طرح شده است. این تحقیق که به عنوان "تفسیر تطبیقی سوره نجم در 10 تفسیر مشهور با تأکید بر شبهات آیات شیطانی" صورت گرفته است، معراج پیامبر(ص) و شبهه معروف افسانه غرانیق در آن مورد بررسی قرار گرفته است. از سوی دیگر بعضی از چالش ها و نظرات ضعیف برخی از مفسّران در ارتباط با آیات این سوره مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده با استناد به تحقیقات به عمل آمده بر آن است تا اثبات کند که، پیامبر اکرم(ص) از هرگونه خطا و گناه مصون است، معراج آن حضرت با خدا بوده است، معلم حقیقی او نیز خداوند متعال بوده و جبرائیل امین نقش واسطه را داشته است؛ نکته دیگر آن که قرآن تأکید می کند که با ملاحظه همه ی این مطالب و شنیدن آیات الاهی مثل سوره ی نجم و اخبار قیامت نباید کسی تعجب کند، یا آن را مورد مضحکه قرار دهد بلکه باید بیاندیشد و برای خدا به سجده بیفتد. پیشنهادات: این رساله با تکیه بر 10 تفسیر و تأکید بر شبهات آیات شیطانی قلمی گردید، برای بقیه تفاسیر و با تأکید بر موضوعات دیگر این سوره مثل عصمت و رویت پروردگاه می تواند تحقیقات دیگری انجام شود.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.