با وجودی که در سال های اخیر توجه مصرف کنندگان به اهمیت ارزش غذایی غلات و سبزیجات افزایش یافته است اما اطلاعات محدودی در زمینه تاثیر عناصر سنگین موجود در این محصولات بر احتمال ابتلاء به بیماری های سرطانی و غیر سرطانی ناشی از مصرف محصولات کشاورزی وجود دارد. لذا این پژوهش با هدف بررسی غلظت عناصر سنگین در برخی محصولات کشاورزی استان اصفهان و علاوه بر این میزان فلزات سنگین وارد شده به بدن و ارزیابی خطرپذیری عناصر سنگین برای انسان از طریق مصرف این محصولات با استفاده از روابط محاسبه خطرپذیری ابتلاء به بیماری های غیر سرطانی (thq) و بیماری های سرطانی صورت گرفت. جهت تعیین میزان فلزات سنگین موجود در نمونه ها تعداد 103 نمونه گیاهی از برنج، گندم، پیاز، تره، ریحان، کاهو، هویج، شوید و سیب زمینی از شهرستان های مختلف استان اصفهان بصورت تصادفی جمع آوری شد و غلظت فلزات سنگینی مانند آرسنیک، کادمیم، نیکل، روی و مس موجود در نمونه ها با دستگاه icp اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد میزان آرسنیک موجود در نمونه های برنج، گندم و پیاز بیشتر از حد استانداردfao بودنند همچنین سرب موجود در نمونه های تره، ریحان، شوید و کاهو هم بالاتر از استاندارد fao بودنند و بقیه عناصر موجود در نمونه ها دارای میانگین غلظت پائین تر از حد استاندارد تعیین شده توسط (who) بودنند. میانگین غلظت کادمیم در تمامی نمونه ها کمتر از حد تشخیص دستگاه بود. مقدار شاخص خطرپذیری کل برای ابتلاء به بیماری های غیرسرطانی از طریق مصرف محصولات مورد مطالعه در کودکان به ترتیب برای حالت میانگین و بیشینه مصرف 72/1 و 96/1 بود و همین پارامتر برای گروه سنی افراد بالغ 08/2 و 01/3 بود. در هر دو گروه سنی مورد مطالعه، آرسنیک دارای سطح متوسط احتمال خطرپذیری به بیماری های سرطانی را دارا می باشد و سرب در هر دو گروه سنی دارای سطح قابل قبول از نظر خطرپذیری به بیماری های سرطانی است. کلمات کلیدی: اصفهان، فلزات سنگین، شاخص خطرپذیری، محصولات کشاورزی

آلودگی محیط زیست به فلزات سنگین، به یکی از مشکلات جهانی در حال گسترش تبدیل شده است. در میان فلزات سنگین، کادمیم به دلیل سمّیت بیشتر در مقایسه با سایر فلزات اهمیت ویژه‏ای یافته است. این مشکل هنگامی تشدید می‏شود که با تنش شوری خاک و آب همراه باشد. از آنجایی که شوری بر زیست ‏فراهمی فلزات سنگین در خاک تأثیرگذار است؛ عامل مهمّی در تهدید امنیت غذایی به حساب می‏آید. به منظور بررسی تأثیر ترکیب الکترولیت و زئولیت بر جذب گیاهی کادمیم، یک آزمایش فاکتوریل با طرح پای? بلوک‏های کامل تصادفی با دو سطح زئولیت (صفر و ده درصد) و سه سطح شوری آب آبیاری (2، 4 و 6 دسی‏زیمنس بر متر) از الکترولیت‏های nacl، cacl2، nano3 وca(no3)2 در سه تکرار به صورت گلخانه‏ای اجرا گردید. بذر اسفناج در داخل گلدانها کشت گردید. بعد از برداشت گیاه و خشک کردن نمونه‏‏های گیاهی به مدت 72 ساعت در دمای 70 درج? سانتی‏گراد عمل هضم بر روی نمونه‏های گیاهی انجام شد و سپس غلظت کادمیم در اندام هوایی به وسیل? دستگاه icp اندازه‏گیر‏ی شد. میزان جذب کادمیم در اندام هوایی از حاصلضرب میزان غلظت کادمیم در عملکرد ماد? خشک گیاهی به دست آمد. بیشترین میزان غلظت کادمیم، مربوط به نمونه‏های گیاهی آبیاری شده با نمک کلرید سدیم و سپس کلرید کلسیم بود. بین دو نمک نیترات کلسیم و نیترات‏ سدیم نیز اختلاف معنی‏داری از لحاظ میزان غلظت فلزات سنگین در سطح 5 درصد وجود نداشت. در مورد میزان جذب کادمیم، بین دو نمک کلرید سدیم و کلرید کلسیم اختلاف معنی‎داری در سطح 5 درصد مشاهده نشد. در حالی که کمترین میزان جذب مربوط به نمک نیترات سدیم بود. افزایش میزان غلظت الکترولیت‏های مورد استفاده نیز باعث کاهش معنی‏دار میزان غلظت و جذب کادمیم در اندام هوایی گردید. استفاده از زئولیت به عنوان ماد? غیرمتحرک‏کنند? فلزات سنگین نیز باعث کاهش معنی‏دار میزان غلظت و جذب کادمیم در اندام هوایی گیاه گردید. درکنار بررسی میزان جذب کادمیم در اندام هوایی تحت تأثیر دو عامل شوری و زئولیت، تأثیر این عوامل بر روی چند خصوصیت فیزیولوژیکی مهم گیاه از قبیل وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، محتوی نسبی آب بافت برگ و میزان کلروفیل برگ بررسی شد. تیمارهایی که دارای الکترولیت کلسیم به عنوان کاتیون بودند؛ تأثیر مخرب کمتری بر میزان هر یک از خواص بررسی شده داشتند. افزایش میزان شوری نیز صفات فوق را به طور معنی‏داری کاهش ‏داد. استفاده از زئولیت تأثیر معنی‏داری بر میزان نسبی آب بافت برگ نشان داد؛ اما تأثیر آن بر وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه و نیز میزان کلروفیل معنی‏دار نبود.