چکیده: کادمیم یکی از فلزات غیرضروری و سمی برای گیاهان و حیوانات می باشد. حرکت کادمیم در نیمرخ خاک منجر به تجمع آن در خاک تحت الارض و نیز آلودگی آبهای زیرزمینی می شود. انتقال فعال کادمیم در افقهای زیرسطحی بطور معنی داری بر سرنوشت آن و بر محیط زیست در درازمدت تأثیر می گذارد. پیش بینی مهاجرت این آلاینده در یک مکان مستلزم اندازه گیری ضریب توزیع است که برای تشریح برهمکنش بین آلاینده و خاک تحت الارض استفاده می شود. فرض ضمنی این است که ایزوترمهای جذب (kd) مستقل از نسبت خاک به محلول، غلظت اولیه و ترکیب محلول خاک است. در این پژوهش جذب سطحی و انتقال کادمیم در حضور نمک کلسیم با قدرت یونیهای مختلف (005/0 و 01/0 مولار) با استفاده از آزمایشات عصاره گیری ناپیوسته یک مرحله ای و آزمایشات جابجایی اختلاط پذیر در خاک آهکی اندازه گیری شد. هدف این تحقیق بررسی رفتار انتقال و نگهداشت کادمیم در خاک بود. مطالعات جذب به روش عصاره گیری ناپیوسته یک مرحله ای و آزمایشات جابجایی اختلاط پذیر در شرایط اشباع ماندگار برای ارزیابی جذب و انتقال کادمیم در خاک انجام گرفت. در آزمایشات عصاره گیری ناپیوسته یک مرحله ای و آزمایشات جابجایی اختلاط پذیر، قدرت یونی محلول الکترولیت اثری معنی دار بر رفتار جذب کادمیم داشت و با افزایش قدرت یونی محلول الکترولیت از 005/0 به 01/0 مولار، سرعت حرکت کادمیم افزایش و میزان ضریب توزیع کاهش یافت. جدا شدن خاکدانه از یکدیگر در اثر متلاطم شدن خاک، نسبت خاک به محلول پایین و شرایط هیدرودینامیکی اغلب منجر به ارزیابی نامناسب درجه جذب شد. بطوریکه شکل ایزوترمهای جذب بدست آمده از آزمایشات ناپیوسته برای یک خاک مشخص با هم فرق داشتند. در ایزوترمهای غیرخطی لانگمویر بدست آوردن یک مقدار kd ثابت در غلظتهای اولیه و نسبتهای مختلف خاک به عصاره امکان پذیر نبود ولی آزمایشات ستون بر این محدودیت ها غلبه کرد. بنابراین ارزیابی آلایندگی فلزات سنگین تنها بر پایه آزمایشات ناپیوسته ممکن است درست نباشد. کلمات کلیدی: جذب کادمیم، ضریب توزیع (kd)، روش جابجایی اختلاط پذیر، روش عصاره گیری ناپیوسته یک مرحله ای، خاک آهکی.

مشخصات باران و ویژگیهای خاک در کنار عواملی مانند شیب، پوشش گیاهی و وضعیت سطح زمین نقش مهم در تولید رواناب و رسوب دارند. هدف از تحقیق مشخص نمودن مهمترین مشخصه اثرگذار باران و ویژگی خاک در تولید رواناب و ایجاد رسوب بود. این تحقیق در حوزه آبخیز تهم چای واقع در شمال غرب شهرستان زنجان در سال 1388 انجام گرفت. مساحت حوضه 22816 هکتار بود. میانگین بارندگی حدود 378 میلی متر بوده و از لحاظ اقلیمی جزء مناطق نیمه خشک سرد بود. برای بررسی اثر مشخصه های باران بر تولید رواناب و رسوب، داده های بارندگی و رواناب و رسوب در دوره آماری 15 ساله ( 1366تا1380) مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی اثر ویژگی های خاک بر تولید رسوب، 20 بند اصلاحی در مسیر آبراهه های درجه اول انتخاب شدند. از خاک بالا دست هر بند در سه نقطه با سه تکرار و از رسوب پشت هر بند نیز در سه نقطه در طول رسوب گذاری از عمق صفر تا 30 سانتیمتر نمونه برداری شد. نفوذپذیری خاک به روش بار افتان با استفاده از استوانه مضاعف در سه کاربری (زراعت آبی، زراعت دیم و مرتع) در سطح حوضه اندازه گیری شد. با استفاده از روش شماره منحنی رواناب (scs-cn) مقدار رواناب بر اساس میزان بارندگی در رخدادهای مختلف بارندگی بر مبنای نسبت نگهداشت اولیه 2/0( ia= 0.2s) برآورد و با مقدار رواناب اندازه گیری شده مقایسه شد. نتایج نشان داد که بین ویژگی های باران (عمق، شدت و فرسایندگی) با ویژگی های رواناب همبستگی معنی داری نبود. میزان نفوذپذیری خاک در مرتع با سایر کاربری ها تفاوت معنی داری در سطح 01/0 داشت. میزان نفوذ در کاربری زراعت آبی، زراعت دیم و مرتع به ترتیب برابر 5/12، 1/5 ، 7/1 سانتیمتر بر ساعت بود. پایین بودن نفوذپذیری خاک در کاربری مرتع به دلیل تخریب ساختمان خاک و فشرده شدن لایه های سطحی در اثر چرای مفرط بود. میزان رواناب به ترتیب برابر 07/0 ، 16/8 و67/10 میلیمتر برآورد شد. بر اساس نتایج مقدار رواناب برآوردی با مدل scs-cn، 7/26 برابر بزرگتر از مقدار مشاهده ای بود. همبستگی بین این دو بسیار پایین (09/0 (r2= بود. بررسی کارایی مدل scs-cn نشان داد که نسبت نگهداشت اولیه برابر 2/0 کارایی لازم در برآورد رواناب را ندارد. با تصحیح ia= 0.08s هبستگی بین رواناب برآوردی و مشاهده ای به 41 درصد (41/0r2=) افزایش پیدا کرد. با حذف نه رخداد بارندگی ( دو رخداد بدلیل بالاترین میزان بارندگی پنج روز پیش و شش رخداد بدلیل شدت بارندگی پایین و یک رخداد بدلیل بیشترین عمق باران) همبستگی بین رواناب برآوردی و مشاهده ای به 90 درصد افزایش پیدا کرد. بین ذرات رس خاک بالادست با ذرات همنوع در رسوب پشت بند همبستگی معنی داری (01/0>p، 52/0=r2) وجود داشت. این همبستگی در مورد شن و سیلت معنی دار نشد. مقدار رس در رسوب پشت بند نسبت به خاک بالا دست به اندازه 8/8 درصد کاهش یافت در حالی که مقدار شن 2/15 درصد افزایش یافت. این نتیجه نشان داد که این بندها در نگهداری ذرات رس بر خلاف ذرات شن و سیلت کارایی ندارند

شناخت و پیش بینی پدیده انتقال املاح در تخمین میزان آبشویی محیط ریشه، زمان و مکان و نحوه جایگذاری عناصر غذایی در خاک و هدر رفت آنها، میزان آلوده شدن آبهای زیر زمینی، تعیین پروفیل توزیع نمک و کیفیت آب زهکشی نقش اساسی و تعیین کننده. با این شناخت خاک شناسان امید وارند که در تغذیه بهینه گیاهان، جلوگیری از آلودگی خاک و در نتیجه افزایش یا ثابت نگه داشتن کیفیت وکمیت محصولات کشاورزی استفاده نمایند. هدف از این مطالعه بررسی انتشار در دامنه ای از شدت جریانها تحت شرایط ماندگار در خاکهایی با بافتهای متنوع، ارزیابی خصوصیات فیزیکی خاک ها از لحاظ تغییر نقطه عطف منحنی پخشیدگی املاح و رطوبت و تعیین نقطه عطف منحنی پخشیدگی و رطوبت بر روی منحنی رطوبتی می باشد. بدین منظور منحنی رخنه کلیه خاکها اندازه گیری گردید سپس مدل های cde و clt بر آنها برازش داده شد و پارمترهای انتقال املاح بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد، برای خاکهای همگن و دست نخورده، فرضییات مدل cde در شرایط غیر اشباع نیز صحت بیشتری از فرضییات مدل clt دارد. به عبارت دیگر در انتخاب مدل توجیه کننده انتقال املاح، وضیت فیزیکی خاک عامل تعیین کننده تری از شرایط حاکم بر آزمایش (مانند اشباع یا غیر اشباع بودن خاک) می باشد. با توجه به اینکه اغلب منحنی های رخنه مورد مطالعه در شرایط غیر اشباع به دست آمده اند و نیز فرض اختلاط کامل املاح که در درون مدل cde مستتر است، می توان چنین نتیجه گرفت که در شرایط غیر اشباع اختلاط املاح تقریبا بطور کامل ( و احتمالا بیش از شرایط اشباع) صورت می گیرد. فرآیند انتقال املاح در خاکهای غیر اشباع برآیندی از دو مکانیسم اختلاط فیزیکی و هیدرودینامیکی املاح و پخشیدگی مولکولی می باشد. به گونه ای که تاثیر و سهم نسبی اعوجاج مسیر جریان املاح به عنوان یکی از عوامل ایجاد کننده پخشیدگی هیدرو دینامیکی در نحوه اختلاط املاح جایگزین کننده و جایگزین شونده کاملا وابسته به شدت جریان املاح می باشد و می تواند اثرات کاملا متضادی در شدت جریان های مختلف بر پخشیدگی املاح و شکل منحنی رخنه داشته باشد. پیچدگی فرآیند به گونه ای است که در برخی خاکها نحوه تغییرات منحنی رخنه قابل پیش بینی و توجیه نیست و نیاز به مطالعات تکمیلی دارد.

فرسایش بارانی یکی از اشکال مهم فرسایش آبی است که در نتیجه برخورد قطرات باران بر سطح خاک حاصل می-شود. از مهمترین پیامدهای برخورد قطرات باران بر سطح خاک، فرآیندهای تخریب، تراکم و پاشمان می باشند. تاکنون پژوهشی دقیق در مورد تغییرات زمانی فرآیندهای فرسایش بارانی انجام نگرفته است. با توجه به اهمیت این فرآیندها در خاک های مارنی حساس به فرسایش، این پژوهش به منظور بررسی تغییرات زمانی این فرآیندها تحت باران شبیه-سازی شده در دو نوع خاک مارنی (بکر و کشاورزی) در سال 1389 در زنجان انجام گرفت. آزمایش در هشت تیمار تداوم بارندگی در سه تکرار، در قالب طرح کاملا تصادفی در دو نوع خاک انجام گرفت (48=3×8×2 واحد آزمایشی). برای این منظور از هر دو نوع خاک، خاکدانه های با قطر 6 تا 8 میلی متر از سازندهای مارنی غرب زنجان جمع آوری شد. خاکدانه های مربوط به هر خاک به طور جداگانه در 24 جعبه (هشت تیمار در سه تکرار) به ابعاد cm40cm× 30 به عمق 10 سانتی متر قرار داده شدند. حدود 12 کیلوگرم خاکدانه در هر جعبه ریخته شد. تعداد سه تکرار از هر تیمار به طور جداگانه در یکی از هشت دوره زمانی (5/7، 15، 5/22، 30، 5/37، 45، 5/52 و 60 دقیقه) زیر دستگاه شبیه ساز باران قرار گرفتند. میزان تخریب خاکدانه ها با مقایسه میانگین وزنی قطر خاکدانه ها قبل و بعد از بارندگی به دست آمد. میزان تراکم خاک از طریق اندازه گیری میزان جرم مخصوص ظاهری خاک تعیین شد. میزان پاشمان ذرات خاک از جمع آوری ذرات خاک پراکنش یافته در اطراف جعبه ها به دست آمد. نتایج نشان داد که میزان فرآیندهای فرسایش بارانی (تخریب، تراکم و پاشمان) در اوایل بارندگی به دلیل خشک بودن خاکدانه ها کم بود. با گذشت زمان با افزایش تاثیر ضربه قطرات و افزایش رطوبت خاک، میزان هر سه فرآیند در هر دو خاک بکر و کشاورزی افزایش یافت. بر این اساس رابطه معنی داری بین فرآیندهای تخریب، تراکم و پاشمان در خاک بکر و تداوم بارندگی به ترتیب با 93/0r2=، 79/0 r2=و 95/0r2= برقرار بود. همچنین رابطه معنی داری بین فرآیندهای تخریب، تراکم و پاشمان در خاک کشاورزی و تداوم بارندگی به ترتیب با 88/0r2=، 85/0r2= و 97/0r2= مشاهده شد. فرآیندهای تراکم خاک و پاشمان ذرات، تحت تاثیر میزان تخریب خاکدانه ها قرار گرفتند. رابطه مثبت معنی داری بین میزان پاشمان ذرات و تخریب خاکدانه در خاک بکر (05/0>, p94/0=r2) و خاک کشاورزی (01/0>, p89/0=r2) وجود داشت. همچنین رابطه معنی داری بین میزان تراکم خاک و تخریب خاکدانه در خاک بکر (05/0>, p68/0=r2) و خاک کشاورزی (001/0>, p94/0=r2) مشاهده شد. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش تداوم بارندگی میزان فرآیند تخریب خاکدانه به دلیل تاثیر بیشتر ضربه قطرات باران و بالارفتن رطوبت خاک افزایش یافت. این کار به نوبه خود منجر به افزایش میزان پاشمان ذرات و تراکم خاک شد. در انتهای زمان بارندگی به دلیل تخریب کامل خاکدانه-های سطح، تغییرات میزان پاشمان ذرات و تراکم خاک ناچیز بود.

فرسایش شیاری یکی از اشکال مهم فرسایش آبی در اراضی شیبدار می باشد. فرسایش شیاری در کنار عواملی چون بارندگی، توپوگرافی و پوشش گیاهی به شدت تحت تاثیر نوع خاک قرار می گیرد. ویژگی های مختلف خاک با تاثیر بر مقاومت آن در برابر ضربه قطرات باران و نیروی برشی رواناب، بر گسترش فرسایش شیاری اثر می گذارند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر ویژگی های خاک بر فرسایش شیاری انجام گرفت، برای این منظور 10 قطعه زمین تحت فرسایش شیاری در هر یک از دو حوزه آبخیز تهم چای و زنجانرود واقع در استان زنجان در تابستان سال 1388 انتخاب شدند. در ابتدا با استفاده از نقشه توپوگرافی، زمین های دارای شیب رو به جنوب و با اندازه شیب یکسان در هر حوزه آبخیز اسخراج شد. بر اساس اطلاعات جغرافیایی هر زمین، زمین های مورد نظر در سطح هر حوزه آبخیز مورد بازدید قرار گرفتند. سرانجام دامنه های رو به جنوب دارای درجه شیب یکسان و نشانه های فرسایش شیاری انتخاب شدند. زمین های دارای شیب 20-35 درصد در حوزه آبخیز تهم چای و زمین های دارای شیب 40-60 درصد در حوزه آبخیز زنجانرود انتخاب شدند. مشخصه های فرسایش شیاری در هر زمین مورد بررسی قرار گرفتند. در هر شیار، طول و عرض و عمق شیار در بخش های پایین، میانه و بالای آن اندازه گیری شد. برای آگاهی از ویژگی های خاک، نمونه های خاک از عمق 20 سانتیمتری از هر بخش شیار برداشت شده و یک نمونه معرف از آن ها تهیه شده ویژگی های مختلف فیزیکی و شیمیایی در آزمایشگاه با استفاده از روش های رایج اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که هیچگونه همبستگی معنی داری بین طول یا حجم شیار و ویژگی های خاک وجود ندارد. در حوزه آبخیز تهم چای، عرض شیار همبستگی معنی دار با ماده آلی (05/0p < ، 44/0r= )، نسبت جذب سدیم (05/0p < ، 40/0 r= )، پایداری خاکدانه (01/0p< ، 51/0 r= ) و هدایت هیدرولیکی (05/0p< ، 42/0 r= ) خاک داشت. ماده آلی، پایداری خاکدانه و هدایت هیدرولیکی بر خلاف نسبت جذب سدیم همبستگی منفی با عرض شیارها داشتند. عمق شیار نیز با پایداری خاکدانه (01/0< p، 58/0r= ) و هدایت هیدرولیکی اشباع (01/0p< ، 50/0 r=) همبستگی منفی و معنی دار و با نسبت جذب سدیم (01/0p< ، 51/0r= ) همبستگی مثبت و معنی دار داشت. در حوزه آبخیز زنجانرود بین عرض شیار و ویژگی های خاک همبستگی معنی داری مشاهده نشد. عمق شیار برخلاف درصد سنگریزه (05/0 p< ، 46/0 r= ) همبستگی منفی با هدایت هیدرولیکی (05/0 p< ، 39/0 r= ) سدیم (05/0 p<، 47/0 r=) نسبت جذب سدیم (05/0 p<، 42/0 r=) داشت. همچنین بین نسبت عرض به عمق و هدایت هیدرولیکی همبستگی منفی معنی داری (05/0p< ، 42/0 r= ) مشاهده شد. به طور کلی نتایج نشان داد که حجم شیار شاخصی مناسب برای بررسی ویژگی های خاک موثر بر فرسایش شیاری نبود چرا که این مشخصه تحت تاثیر مستقیم طول شیار قرار می گیرد و طول شیار نیز به نوبه خود به طول زمین وابسته است. با توجه به وجود همبستگی بین عرض و عمق شیار و ویژگی های خاک می توان از این دو مشخصه شیار برای ارزیابی حساسیت خاک های منطقه از نظر تشکیل فرسایش شیاری استفاده کرد. کلمات کلیدی: حوزه آبخیز تهم چای، حوزه آبخیز زنجانرود، عرض شیار، عمق شیار، ویژگی های خاک

استفاده از موادی مانند پلیمرها جهت بهبود ساختمان خاک و در نتیجه کاهش تراکم و مقاومت سطح خاک برای افزایش جوانه-زنی بذرها ضروری است. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر پلی وینیل استات و پلی اکریل آمید بر برخی ویژگیهای فیزیکی خاک و جوانه زنی گندم در خاکهای مارنی غرب استان زنجان در سال 1389 انجام گرفت. محلول پلی اکریل آمید (pam) و پلی وینیل-استات (pvac) در چهار سطح شامل صفر(شاهد)، 34/33، 67/66 و 100 کیلوگرم در هکتار با چهار تکرار به سطح 32 نمونه خاک هر کدام به وزن 15 کیلوگرم در قالب طرح کاملا تصادفی پاشیده شد. نمونه های خاک به داخل جعبه هایی نفوذپذیر به ابعاد 30 سانتیمتر در 50 سانتیمتر و عمق 20 سانتیمتر ریخته شدند و بذرهای گندم به فاصله پنج سانتیمتر از هم در عمق 2 سانتیمتری خاک کاشته شدند. جعبه ها تحت چهار رخداد باران شبیه سازی شده با شدت 40 میلیمتر بر ساعت به مدت 30 دقیقه با فاصله زمانی چهار روز قرار گرفتند. تراکم خاک بر اساس جرم مخصوص ظاهری با استفاده از استوانه فلزی و مقاومت سطح به وسیله نفوذ سنج اندازه گیری شدند. درصد جوانه زنی با محاسبه نسبت تعداد جوانه ها به تعداد بذر های کاشته شده در هر جعبه مشخص گردید. برای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری 18spss, استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر pam بر تشکیل خاکدانه ها (01/0p<) و پایداری آن (001/0p<) معنی دار بود. اثر pvac نیز بر تشکیل خاکدانه ها (001/0p<) و پایداری آن (05/0p<) معنی دار بود. مصرف pam بر خلاف pvac منجر به کاهش قابل توجه آب قابل دسترس گیاه شد (05/0p<). اثر pam بر تراکم خاک (001/0p<) و مقاومت سطح خاک (05/0p<) معنی دار بود. همبستگی معنی دار مثبتی بین مقدار مقاومت سطح خاک و مقدار تراکم (05/0p< و 72/0r2=) تحت تاثیر مصرف pam وجود داشت. اثر pvac بر تراکم خاک (001/0p<) و مقاومت سطح خاک (001/0p<) نیز معنی دار بود. همبستگی معنی دار مثبتی بین مقاومت سطح و تراکم خاک تحت تاثیر pvac (001/0p< و 97/0r2=) مشاهده شد. اثر pam و pvac بر جوانه زنی معنی دار بود (05/0p<). بیشترین جوانه زنی در تیمار 33/33 کیلوگرم در هکتار pam (96 درصد) و تیمار 100 کیلوگرم در هکتار pvac (39/95 درصد) مشاهده شد. این تحقیق نشان داد که با مصرف pamو pvac به دلیل بهبود ساختمان خاک، اثر تخریبی قطرات باران بر سطح خاک کاهش یافت و جوانه زنی بذرهای گندم افزایش یافت. با توجه به اینکه pvac بر خلاف pam اثر منفی بر آب قابل دسترس گیاه نداشت و قابل تجزیه در طبیعت می باشد، می تواند به عنوان پلیمری جایگزین برای کاهش فرسایش خاک و افزایش تولید محصول در خاکهای مذکور باشد.

کمبود آب به دلیل کمبود بارندگی یک مشکل مهم در مناطق خشک و نیمه خشک مانند اکثر قسمت های ایران است. در این مناطق مقدار زیادی از آب باران به صورت رواناب بویژه در مناطق شیب دار هدر می رود. هنگامی که پوشش سطحی خاک کم و شدت بارندگی بیش از سرعت نفوذ خاک شود، سیلاب بوجود می آید. سیلاب در اثر افزایش ناگهانی حجم و دبی جریان در رودخانه رخ می دهد. پخش سیلاب به عنوان راهکاری مناسب جهت نگهداشت آب، کاهش هدررفت خاک و بهبود پوشش گیاهی است. اجرای سیستم پخش سیلاب معمولا در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک ایران انجام می گیرد. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پخش سیلاب در ویژگی های خاک و پوشش گیاهی در پهنه قره چریان در شمال غرب زنجان در ایران انجام گرفت. پخش سیلاب به تعداد 10 مورد طی سال های 1379 تا 1388 در دشت قره چریان انجام گرفته است. در این دشت سه عرصه اول آبگیری و عرصه شاهد (بدون پخش سیلاب) در سال 1388 در نظر گرفته شدند. جهت بررسی ویژگی های خاک و گیاه، در هر عرصه آبگیری هشت شبکه و در عرصه شاهد سه شبکه انتخاب شدند. نمونه های خاک در هر شبکه از سه عمق نیمرخ خاک (20-0،40-20 و60-40) در سه نقطه (تکرار) برداشت شد. ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک در 243 نمونه جمع آوری شده در آزمایشگاه اندازه گیری شد. نفوذپذیری خاک با روش استوانه های مضاعف در دو مکان در هر عرصه پخش و یک مکان در عرصه شاهد با سه تکرار اندازه گیری شد. نوع گونه گیاهی و درصد تاج پوشش در کرت های به ابعاد 1 متر در 1 متر در منطقه اندازه گیری شد. تغییرات مکانی ویژگی های خاک و پوشش گیاهی با استفاده از زمین آمار (نرم افزار gs+) بررسی شد. نتایج نشان داد که پخش سیلاب اثری معنی دار بر تخلخل (05/0p<) ، نفوذپذیری خاک (001/0 p<) و آب قابل دسترس (001/0p<) داشت. این کار منجر به کاهش 8 درصد تخلخل، 37 درصد نفوذپذیری خاک و 17 درصد آب قابل دسترس شد. که این تغییرات به دلیل افزایش قابل توجه در ذرات رس (15 درصد) در عرصه های پخش (05/0p<) بود. هدایت الکتریکی (001/0 p<) و پتاسیم (001/0 p<) برخلاف ازت (001/0 p<) افزایش داشت. پخش سیلاب بطور معنی داری (05/0p<) منجر به افزایش تاج پوشش گیاهی (18/2 برابر) در عرصه-های پخش به دلیل فراهمی آب برای رشد گیاهان شد. ازت، پتاسیم، آب قابل دسترس و تاج پوشش گیاهی دارای تغیرات مکانی در این پهنه بود. تغییرنمای آب قابل دسترس، ازت، پتاسیم و تاج پوشش به ترتیب از مدل نمایی، کروی، کروی و نمایی با شعاع تاثیر به ترتیب 513، 455، 433 و 6732 متر پیروی کرد. نقشه تغییرات مکانی این ویژگی ها با روش کریجینگ که بر اساس برآورد مقادیر ویژگی ها در نقاط مجهول با استفاده از نقاط اندازه گیری بود، بدست آمد.

فرسایش پاشمانی یا بارانی از اشکال اصلی و مهم فرسایش آبی است. تخریب خاکدانه، تراکم خاک و پاشمان ذرات خاک از فرآیندهای مهم فرسایش پاشمانی هستند که تحت تاثیر عوامل مختلف از جمله رطوبت پیشین خاک قرار می گیرند. مطالعه و بررسی عوامل موثر در فرسایش خاک در مارن ها با توجه به حساسیت خاک های مارنی به فرسایش و اهمیت باران در میزان فرسایش دارای اهمیت ویژه ای می باشد. لذا این تحقیق به منظور بررسی اثر رطوبت پیشین بر فرآیندهای فرسایش بارانی در خاک مارنی تحت باران شبیه سازی شده انجام گرفت. برای این منظور از خاکدانه های با قطر 6 تا 8 میلی متری از دو نوع خاک مارنی (بکر و کشاورزی) در غرب زنجان در سال 1389 نمونه برداری شد. در هر دو نوع خاک، خاکدانه ها در 24 جعبه پلاستیکی به ابعاد 40 ×30 سانتی متر برای بررسی اثر هشت تیمار (سطح) رطوبتی در سه تکرار تهیه شدند. برای اعمال سطوح رطوبتی، بارانی با شدت 40 میلی متر بر ساعت و قطر قطره 5/2 میلی متر در هشت دوره ی زمانی مختلف (0=t1، 7=t2، 14=t3، 21=t4، 28=t5، 35=t6، 42=t7 و 49=t8 دقیقه) به کمک شبیه ساز باران به جعبه های حاوی خاکدانه ها اعمال شد. به این ترتیب هشت سطح رطوبتی شامل 00/6، 30/9، 60/12، 89/15، 19/19، 49/22، 79/25، 08/29 درصد در هر خاک اعمال شد. سپس به منظور بررسی میزان تخریب، تراکم و پاشمان از بارانی به مدت 15 دقیقه و با شدت 40 میلی متر بر ساعت در همه تیمارها استفاده شد. میزان تخریب خاکدانه ها با مقایسه میانگین وزنی قطر خاکدانه ها و میزان تراکم خاک از طریق اندازه گیری میزان جرم مخصوص ظاهری خاک قبل و بعد از بارندگی و میزان پاشمان از جمع آوری ذرات خاک پراکنش یافته در اطراف جعبه ها به دست آمد. بر اساس نتایج، خاک بکر و کشاورزی به ترتیب دارای 12/60 درصد و 23/50 درصد رس بوده و مقدار آهک و گچ در آن به ترتیب %38/16، %61/11 و %41/16، %75/23 بود. میزان تخریب خاکدانه ها در خاک بکر، تحت تأثیر سطوح مختلف رطوبتی قرار نگرفت، در حالی که در خاک کشاورزی سطوح مختلف رطوبتی اثری معنی دار بر میزان تخریب خاکدانه ها (05/0>p ,63/0=r²) داشت. رطوبت پیشین اثری معنی دار بر میزان تراکم خاک در هر دو نوع خاک بکر (01/0>p) و کشاورزی (05/0>p) داشت. با این حال، رابطه قوی بین میزان تراکم و رطوبت پیشین در خاک بکر (148/0=r²) و کشاورزی (014/0r²=) وجود نداشت. میزان پاشمان ذرات در خاک بکر، تحت تأثیر سطوح مختلف رطوبتی قرار گرفت (05/0>p). در خاک کشاورزی نیز این تاثیر معنی دار (05/0>p) بود. رابطه قوی بین میزان پاشمان ذرات و رطوبت پیشین در خاک بکر و کشاورزی وجود نداشت.

روند کنونی آلودگی خاک ها با فلزات سنگین در پژوهش های خاک شناختی اهمیت خاصی دارد. هدف از انجام این تحقیق پهنه بندی توزیع مکانی فلزات سنگین در خاک سطحی (صفر تا 10 سانتی متر)، با استفاده از 315 نمونه برداشت شده از منطقه انگوران استان زنجان است. نمونه خاک با فاصله 500 متر در یک الگوی شبکه بندی منظم جمع آوری شد. مقادیر کل و قابل جذب سرب، روی، کادمیم، مس و نیکل برای هر نمونه خاک اندازه گیری شدند. داده ها دارای توزیع چولگی مثبت و مقادیر پرت و دور از مرکز بودند. رویکرد box-cox و ln برای نرمال سازی داده ها استفاده شد. همبستگی مثبت قوی بین فلزات سنگین مشاهده شد. الگوی مکانی متغیرها توسط محاسبه تغییرنماهای تجربی و مدل های برازش داده شده زمین آماری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مدل کروی بهترین نتیجه را برای توصیف تغییر پذیری مکانی سرب، روی، کادمیم و واکنش خاک داشته است. نتایج نقشه های کریجینگ نشان داد که غلظت فلزات سنگین در اطراف کارخانه های تولیدی افزایش یافته و با افزایش فاصله غلظت آن ها کاهش می یابد. بر اساس نقشه های کریجینگ غلظت کل فلزات سنگین یک الگوی مکانی قوی در جنوب شرق، مرکز و شمال شرق منطقه مورد مطالعه را نشان داد. خوشه بندی داده ها از طریق کمینه سازی یک تابع عضویت در قالب الگوریتم fuzzy c-means with extragrades در نمای فازی 3/1 انجام شد. بر اساس توابع شاخص عملکرد فازی، آنتروپی نرمالیزه شده و شاخص جداشدگی مناسب ترین خوشه بندی با تعداد 8 کلاس تعیین شد. بررسی مراکز کلاس ها و مقادیر عضویت نشان داد که به رغم تعداد کم متغیرها الگوریتم به خوبی قادر به خوشه بندی داده ها بوده است. اگر چه مقادیر حدی در کلاس نامعمول قرار داشتند اما مراکز سایر کلاس ها نیز آلودگی بالایی نشان می داد. کلاس های c، e، f و h با آلودگی بالا در مرکز تا جنوب شرق و کلاس های a، b، d و g در شمال و غرب منطقه قرار داشتند. کلاس نامعمول در بخش بزرگی از منطقه پراکنده بود و عمدتاً با محل معدن و کارخانجات فرآوری انطباق داشت. این نقشه ها اطلاعات با ارزشی د رخصوص ارزیابی آلودگی فراهم می سازد.

فرسایش خاک توسط آب مهم ترین مشکل تخریب زمین بوده که به طور گسترده در نواحی نیمه خشک رخ می دهد. فرسایش خاک هنگامی صورت می گیرد که خاک در معرض نیروهای فرساینده نظیر ضربه قطرات باران قرار گیرد. ضربه قطرات باران بر سطح خاک می تواند موجب تخریب خاکدانه ها و پاشمان ذرات خاک به هوا گردد. پایداری خاکدانه یکی از ویژگی های فیزیکی خاک است که می تواند بر فرآیندهای فرسایش بارانی اثر بگذارد. این تحقیق به منظور بررسی اثر پایداری خاکدانه بر فرآیندهای فرسایش بارانی در ناحیه ی نیمه خشک شمال غرب زنجان انجام گرفت. در این پژوهش، نمونه های خاکدانه با قطر بین 6 تا 8 میلی متر در 30 نوع خاک دیم در سال 1390 جمع آوری شد. نمونه های خاکدانه در جعبه هایی به ابعاد 30سانتی متر × 40 سانتی متر و به عمق 6 سانتی متر به آرامی ریخته شدند. جعبه های حاوی خاکدانه در معرض چهار رخداد بارندگی با شدت 60 میلی متر بر ساعت و به مدت 30 دقیقه قرار گرفتند. میزان تخریب خاکدانه ها بر اساس میانگین وزنی قطر خاکدانه ها پیش و پس از هر رخداد بارندگی اندازه گیری شد. میزان تراکم خاک از طریق اندازه گیری میزان جرم مخصوص ظاهری خاک پس از هر رخداد بارندگی به دست آمد. میزان پاشمان از جمع آوری ذرات خاک پراکنش یافته در اطراف جعبه ها به دست آمد. نتایج نشان داد که تفاوتی معنی دار بین خاک های مختلف از نظر میزان تخریب خاکدانه ها (p<0/001) تراکم خاک (p<0/01) و پاشمان ذرات خاک (p<0/001) وجود داشت. این نتیجه به دلیل تفاوت در پایداری خاکدانه ها بین خاک های مورد بررسی بود. تخریب خاکدانه ها و پاشمان همبستگی معنی دار با پایداری خاکدانه در روش آزمون قطره آب داشت. تجزیه رگرسیونی خطی چندگانه نشان داد که تخریب خاکدانه رابطه معنی داری با میانگین هندسی قطر ذرات معدنی، سنگریزه و ماده آلی داشت (r2= 0/65, p<0/001). تراکم خاک و پاشمان ذرات همچنین رابطه معنی داری به ترتیب با میانگین هندسی قطر ذرات معدنی r2= 0/30, p<0/01)) و جرم مخصوص ظاهری r2= 0/35, p<0/001)) داشت. به طور کلی خاک های مورد بررسی در چهار گروه بافتی شامل شن لومی، لوم شنی، لوم رس شنی و لوم رسی قرار داشتند. تخریب خاکدانه و پاشمان بر خلاف تراکم به شدت تحت تاثیر بافت خاک قرار گرفتند. بیش ترین تخریب و پاشمان به ترتیب در بافت شن لومی (33/81 درصد) و بافت لوم رسی (33/18 گرم) و کم ترین آن ها در بافت لوم رسی (96/49 درصد) و بافت شن لومی (61/6 گرم) رخ داد. فرآیندهای فرسایش بارانی تحت تاثیر رخدادهای باران نیز قرار گرفت. تخریب خاکدانه ها از رخدادی به رخداد دیگر افزایش یافت، در حالی که تراکم خاک و پاشمان ذرات کاهش یافت.

فرسایش پذیری خاک بیانگر حساسیت خاک به فرایندهای فرسایشی است که بنا به تعریف آسانی جداشدن ذرات خاک تحت پاشمان و یا نیروی جریان سطحی را بیان می کند. بافت خاک یکی از مهم-ترین ویژگی های خاک است که بر سایر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و هیدرولوژیکی خاک اثر گذاشته و می تواند عامل فرسایش پذیری خاک را تحت تاثیر قرار دهد. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر بافت خاک بر فرسایش پذیری آن در منطقه ای نیمه خشک در استان زنجان طی سال 1391 انجام گرفت. پس از بررسی خاک های سطح استان، 10 خاک با بافت مختلف (رسی، لوم رسی، رسی سیلتی، لوم، لوم رسی سیلتی، لوم رسی شنی، لوم سیلتی، لوم شنی، شنی لومی و شنی) شناسایی شد. از هر خاک نمونه 500 کیلوگرمی برداشت و به زمینی با شیب یکنواخت 8 درصد منتقل شد. خاک ها به کرت های آزمایشی با ابعاد 60×80 سانتی متر و عمق 20 سانتی متر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار ریخته شدند. کرت ها در برابر 10 رخداد باران شبیه سازی شده با شدت ثابت 55 میلی متر بر ساعت و مدت 30 دقیقه قرار گرفتند. مقدار رواناب و رسوب در هر رخداد، با استفاده از مخزن نصب شده در خروجی کرت های آزمایشی اندازه گیری شد. عامل فرسایش پذیری خاک بر اساس میزان هدررفت خاک در واحد عامل فرسایندگی باران به دست آمد. تفاوت خاک ها از نظر تولید رواناب و رسوب با استفاده از آزمون مقایسه میانگین بررسی شد. ماتریس همبستگی بین عامل فرسایش پذیری خاک و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک محاسبه شد و رابطه بین رواناب و رسوب و ویژگی های خاک به روش رگرسیون خطی چندگانه به دست آمد. از روش تجزیه رگرسیونی چندگانه به منظور دستیابی به مدل تجربی برای پیش بینی عامل فرسایش پذیری خاک استفاده شد. بر اساس نتایج تفاوتی معنی دار بین بافت های مختلف خاک از نظر فرسایش پذیری خاک وجود داشت (001/0p<). بالاترین فرسایش پذیری خاک (019/0 تن ساعت در مگاژول میلی متر) و پایین ترین آن (صفر تن ساعت در مگاژول میلی متر) به ترتیب در خاک لوم سیلتی و خاک های شن لومی و شنی مشاهده شد. فرسایش پذیری خاک رابطه ای معنی دار با تولید رواناب در خاک ها داشت (001/0p< ,91/0r2=). رخداد بارندگی از مهم ترین عوامل موثر بر رواناب (001/0p<) و فرسایش پذیری خاک (001/0p<) بود. فرسایش پذیری خاک تحت تاثیر ویژگی های فیزیکی (سنگریزه، شن، سیلت، رس، جرم مخصوص ظاهری، رطوبت اولیه و هدایت هیدرولیکی اشباع) و شیمیایی خاک (درصد سدیم تبادلی و گچ) قرار گرفت. به منظور دستیابی به مثلث فرسایش پذیری خاک، معادله رگرسیون خطی چندگانه بر اساس درصد ذرات شن، سیلت و رس ارائه شد.

به منظور بررسی اثر شوری و بیکربنات محلول غذایی بر برخی صفات نهال های زیتون، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1389 اجرا شد. در این آزمایش سه سطح شوری (0، 100و200 میلی مولار کلرید سدیم) و سه سطح بیکربنات (0، 5 و 10 میلی مولار بیکربنات سدیم) روی نهال های غیر پیوندی یک ساله ارقام زرد و آربیکن زیتون کاشته شده در بستر پرلیت : شن به نسبت 1:1 استفاده گردید. نتایج نشان داد سطوح مختلف شوری در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی داری بر کاهش خصوصیات رویشی سال جاری، ماده خشک برگ، جذب عناصر ضروری و غیر ضروری، فتوسنتز، محتوی کلروفیل و پرولین داشت. بیکربنات در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی داری بر کاهش پتاسیم، عناصر کم مصرف، فتوسنتز، محتوای کلروفیل و پرولین داشت. رقم زرد بیشتر از رقم آربیکن تحت تاثیر اثرات بد شوری و بیکربنات قرار گرفت.

ارزیابی خصوصیاتی از باران که در تولید رواناب و هدررفت خاک موثر می باشند، اطلاعاتی ارزشمند برای پیشبینی فرسایش خاک را به دست می دهد. شدت و مدت بارندگی اصلی ترین ویژگی های باران می باشند که حجم رواناب و هدررفت خاک را در زمین های شیب دار تحت تأثیر قرار می دهند. این پژوهش به منظوربررسیاثرات شدتومدت بارندگی بر فرسایندگی باران در منطقه ای نیمهخشکدرشمال غربزنجان در سال 1391 انجامشد. آزمایش های صحرایی برای بررسی رواناب و هدررفت خاک در کرت هایی کوچک به ابعاد 60 سانتی متر × 80 سانتی متر در خاک لوم شنی واقع در دامنه ای با شیب 8 درصد انجام گرفت. رواناب و هدررفت خاک تحت باران های شبیه سازی شده با شدت های متفاوت (15، 25، 35، 45، 55، 65، 75 و 85 میلی متر در ساعت) و تداوم های مختلف (5/7، 15، 5/22، 30، 5/37 و 45 دقیقه) در 48 کرت اندازه گیری شد. هر یک از کرت ها در معرض پنج رخداد با شدت و مدت معین به فاصله هفت روز قرار گرفتند. بر اساس نتایج تنها در 180 رخداد، رواناب و هدررفت خاک در کرت ها مشاهده شدند. رواناب و هدررفت خاک به صورت معنیدار تحت تأثیر شدت بارندگی (001/0p<) و تداوم آن (001/0p<) قرار گرفتند. شدت 15 میلی متر بر ساعت به عنوان آستانه وقوع فرسایش خاک در کرت ها بود. با افزایش شدت بارندگی (بالاتر از 45 میلیمتر بر ساعت به دلیل تخریب بیش تر ساختمان خاک سطحی و کاهش نفوذپذیری خاک، میزان رواناب و هدررفت خاک افزایش یافت. با این حال روند افزایش هدررفت خاک در این شدت های بارندگی نسبت به رواناب کم تر بود. اهمیت تداوم بارندگی در ایجاد رواناب و هدررفت خاک کم تر از شدت بارندگی بود. در تداوم های بالای بارندگی (بزرگ تر از 15 دقیقه) نیز روند افزایش رواناب به مراتب بیش تر از هدررفت خاک بود چرا که اغلب ذرات جدا شده در اوایل بارندگی به وسیله رواناب منتقل شدند و در زمان های آخر با به پایان رسیدن انتقال ذرات حساس، هدررفت خاک کم تر شد. هدررفت خاک در کرت ها با شاخص فرسایندگی توسعه یافته بر مبنای انرژی جنبشی کل قطرات باران (e) نسبت به شاخص های تجربی مبتنی بر انرژی جنبشی هم بستگی بالاتری داشت (92/0=r). حدود 96 درصد هدررفت خاک در کرت ها بر اساس شاخص توسعه یافته از حاصلضرب e و حداکثر شدت 5/7 دقیقه ای باران (i7.5) تبیین شد. از این شاخص می توان برای پیش بینی مطمئن هدررفت خاک در کرت-های کوچک استفاده کرد.

فرسایش شیاری فرآیند جدا شدن و انتقال ذرات خاک توسط جریان متمرکز رواناب روی دامنه شیب دار است. این فرسایش نقشی مهم در هدررفت خاک در دامنه ها دارد. ویژگی های مختلف خاک با تأثیر بر مقاومت آن در برابر ضربه قطرات باران و تنش برشی رواناب، بر گسترش فرسایش شیاری اثر می گذارند. هدف از این آزمایش، تعیین فرسایش پذیری شیاری در خاک های با بافت مختلف تحت باران شبیه سازی شده بود. برای این منظور هشت خاک با بافت مختلف (رسی، لوم رسی، لوم رس شنی، لومی، لوم سیلتی، لوم شنی، شن لومی و شنی) جمع آوری شد و در کرت هایی به طول 2/1 متر و به عرض 1 متر در دامنه ای با شیب یکنواخت 10 درصد تحت باران شبیه سازی شده در سال 1391 در استان زنجان مورد بررسی قرار گرفت. هر یک از کرت ها تحت پنج رخداد باران با شدت 60 میلی متر در ساعت و مدت یک ساعت قرار گرفتند. مقدار فرسایش شیاری با استفاده از میزان رسوب جمع شده در مخزن انتهای کرت ها تعیین شد. فرسایش پذیری شیاری خاک بر اساس نسبت ظرفیت جداسازی رسوب به تنش برشی جریان به دست آمد. براساس نتایج فرسایش پذیری شیاری به شدت تحت تأثیر بافت خاک قرار گرفت (01/0p<). بیش ترین و کم ترین میزان فرسایش پذیری شیاری به ترتیب در خاک رسی (4-10×75/1 ثانیه بر متر) و خاک شنی (صفر) مشاهده شد. همبستگی منفی معنی داری بین فرسایش پذیری شیاری و درصد شن و سنگریزه و همبستگی مثبت معنی داری با درصد رس و درصد سدیم تبادلی مشاهده شد. تجزیه رگرسیون خطی چندگانه نشان داد که فرسایش پذیری شیاری در خاک های منطقه رابطه معنی داری با درصد سدیم تبادلی خاک دارد (01/0, p<85/0r2=). میزان فرسایش پذیری شیاری خاک ها طی مدت بارندگی تغییر کرد. روند افزایش فرسایش پذیری شیاری خاک ها به دلیل تخریب خاکدانه ها و تولید روان آب در اوایل دوره بارندگی شدید بود. با گذشت زمان به دلیل عدم تغییرات قابل توجه در نفوذپذیری خاک، فرسایش پذیری شیاری به حد تقریباً ثابتی رسید. تغییرات شدت فرسایش پذیری شیاری در خاک ها طی بارندگی به پایداری ساختمان خاک مرتبط بود. در خاک لومی به دلیل پایداری نسبتاً بیش تر خاکدانه ها، میزان تغییرات زمانی فرسایش پذیری شیاری کم تر بود.

بذر¬ها به مدت 50 روز بر روی محیط ms با سه غلظت متفاوت (5، 50 و 250) میلی گرم در کیلوگرم از سه فلز سرب، نیکل و کادمیوم کشت شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار با دو فاکتور نوع فلز و غلظت عناصر انجام شد. بعد از برداشت این گیاهان، میزان رشد و غلظت عناصر سنگین در ریشه و اندام هوایی مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد با افزایش فلز نیکل و کادمیوم میزان رشد رویشی کاهش یافت ولی فلز سرب اثر متفاوتی نشان داد و با افزایش غلظت، رشد نیز افزایش یافت که احتمالاً به دلیل ترکیب نیترات آن بوده است. بیشترین جذب فلز سرب در ریشه و اندام هوایی گیاه قدومه در غلظت 250 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب 29000 و 3100 میلی گرم در کیلوگرم بود. بالاترین تجمع کادمیوم در ریشه و اندام هوایی گیاه تلخ بیان در غلظت 250 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب 75/1628 و 1240 میلی گرم در کیلوگرم بدست آمد. همچنین بیشترین تجمع نیکل در غلظت 50 میلی گرم در کیلوگرم ریشه گیاه قدومه و در غلظت 250 میلی گرم در کیلوگرم اندام هوایی گیاه تلخ بیان به ترتیب 9000 و 2049 میلی گرم در کیلوگرم بدست آمد. با تاکید بر این نکته که این پژوهش اولین گزارش از ارزیابی پتانسل گیاه پالایی گیاهان مذکور در شرایط درون شیشه ای است نتایج این تحقیق نشان می¬دهد گیاهان می¬توانند برای استخراج فلزات سنگین در خارج از شرایط آزمایشگاهی مناسب بوده و تجمع¬گر سرب، نیکل و کادمیوم معرفی شوند.

چکیده ندارد.

جذب عناصر غذایی توسط گیاه عمدتا به صورت محلول بوده و وجود رطوبت کافی در ناحیه ریشه شرط اساسی حلالیت و جذب مواد است. در بیشتر مزارع کشور،مصرف کود به روش پخش سطحی بوده و آبیاری غالب نیز آبیاری سطحی است. در چنین شرایطی، میزان عملکرد، بازده مصرف کود و کارآیی مصرف آب معمولا پایین است. کود-آبیاری یکی از روش های نسبتا جدید کوددهی به ویژه سیستمهای آبیاری تحت فشار است. این پژوهش به منظور بررسی اثر کود-آبیاری بر عملکرد، بازده مصرف کودو کارآیی مصرف آب صورت گرفت و با دیگر روشهای رایج کوددهی مقایسه گردید. آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 15 تیمار و 3 تکرار بر روی ذرت علوفه ای به اجرا درآمد. کوددهی به سه روش (1-کود-آبیاری؛ 2-پخش سطحی+آبیاری بارانی؛ 3-پخش سطحی+آبیاری سطحی) و در پنج مقدار (0، 25، 50، 75 و 100% توصیه کودی) انجام گرفت. توصیه کودی شامل 400 کیلوگرم اوره، 400 کیلوگرم کلرور پتاسیم، 50 کیلوگرم سولفات آهن، 30 کیلوگرم سولفات منگنز، 65 کیلوگرم سولفات روی، 20 کیلوگرم سولفات مس و 15 کیلوگرم اسید بوریک در هکتار بود. در روش کود-آبیاری، تمام کودها به صورت تقسیطی با آبیاری بارانی در طول دوره رشد مصرف گردیدند. در دو روش دیگر، تمام کودها به جز اوره وکلرور پتاسیم (50% به هنگام کاشت و 50% در اواسط دوره رشد) به هنگام کاشت به روش پخش سطحی مصرف شدند. نتایج آزمایش نشان می دهد که عملکرد در روش کود-آبیاری در تیمارهای 50% (‏‎t3‎‏) و 100% توصیه کودی ‏‎(t5)‎‏ نسبت به دو روش دیگر از افزایشی معنی دار در سطح 5% برخوردار است. در این روش، عملکرد درتیمارهای 25% ‏‎(t2)‎‏ و 50% توصیه کودی ‏‎(t3)‎‏ به ترتیب مشابه با تیمار 100% توصیه کودی در روش ((پخش سطحی+آبیاری سطحی)) ‏‎(t15)‎‏ و ((پخش سطحی+آبیاری بارانی)) ‏‎(t10)‎‏ بود. بازده مصرف کود در تمام تیمارهای کودی در روش کود-آبیاری نسبت به دو روش دیگر افزایش معنی دار در سطح 5% داشت. افزایش بازده مصرف کود در روش ‏‎‎‏((پخش سطحی+آبیاری بارانی)) نسبت به روش ((پخس سطحی+آبیاری سطحی)) در سطح 5% معنی دار نگردید. بازده مصرف کودهای ازت، پتاسیم، آهن و روی در روش کود-آبیاری نسبت به دو روش دیگر افزایشی معنی دار در سطح 5% نشان داد، لیکن در مورد کودهای مس و بر معنی دار نگردید. افزایش بازده مصرف کودها در روش ((پخش سطحی+آبیاری بارانی)) نسبت به روش ((پخش سطحی+آبیاری سطحی)) فقط در مورد آهن معنی دار شد. کارآیی مصرف آب در روش کود-آبیاری در تیمارهای 50، 75 و 100% توصیه کودی (‏‎t4,t3‎‏ و ‏‎t5‎‏) نسبت به دو روش دیگر افزایش معنی دار در سطح 5% داشت. افزایش کارآیی مصرف آب در روش ((پخش سطحی+آبیاری بارانی)) نسبت به روش ((پخش سطحی+آبیاری سطحی)) در سطح 5% معنی دار گردید.