چکیده سازند شوریجه در برش مورد مطالعه در 134 کیلومتری شمال شرق مشهد و در حوض? رسوبی کپه داغ واقع است. این برش دارای 380 متر ضخامت بوده و بطور عمده از یکسری ماسه سنگ قرمز و خاکستری، میان لایه های شیل و لایه های بسیار نازک سنگ آهک تشکیل شده است. سن سازند شوریجه در این برش تیتونین ـ نئوکومین است که بطور همشیب بر روی رسوبات آهکی مزدوران و بطور پیوسته در زیر لایه های آهکی تیرگان قرار گرفته است. سنگهای آواری دانه درشت شامل کنگلومراهای ارتوکوارتزیتی است ضمن آنکه سنگهای آواری دانه متوسط بر اساس نامگذاری فولک]38[ به ترتیب شامل: لیت آرنایت، ساب لیت آرنایت، کوارتز آرنایت، لیت آرنایت فلدسپاتی و ساب آرکوز است. سنگ های آواری دانه ریز شامل شیل ها و سیلتستون ها می باشد. عمده ترین ساختمان های رسوبی در این مجموع? سنگی لایه بندی، طبقات توده ای، طبقات تدریجی و طبقه بندی مورب می باشد. مهمترین رخساره های سنگی شامل sm,sh,sp,gh,gcm وsr است. مجموع? لیتوفاسیس های موجود و روابط آنها با یکدیگر همراه با ماهیت ریز شوندگی توالی ها، رسوبگذاری این مجموعه در یک سیستم رودخانه ای را مشخص می سازد. فراوانی اکسید های آهن اولیه، گسترش آنها را در یک محیط اکسیدان (دشت سیلابی یا حاشیه کانالهای اصلی) نشان می دهد.

سازند تیرگان از سازند های حوضه رسوبی کپه داغ به سن کرتاسه زیرین (بارمین-آپتین) است که در منطقه زاوین بیرون زدگی دارد.مطالعات صحرایی نشان می دهد که در منطقه زاوین سازند تیرگان بر روی سازند شوریجه و در زیر سازند سرچشمه قرار دارد. مرز زیرین سازند تیرگان با سازند شوریجه و مرز فوقانی آن با سازند سرچشمه به صورت غیرفرسایشی است. مطالعات آزمایشگاهی و پتروگرافی نشان داده است که لیتولوژی سازند تیرگان در منطقه مورد مطالعه به طور عمده کربناته بوده و بطور ناچیز از رسوبات آواری تشکیل شده است.قسمت عمده رسوبات از آهکهای اائیدی و همچنین از آهکهای اربیتولین دار تشکیل شده است. قسمت پایینی برش, ضخامتی از رسوبات آواری و قسمت میانی برش از اهکهای اائیدی و اربیتولین دار و قسمت بالایی از آهکهای مارنی تشکیل شده است. آلوکم های اسکلتی مشاهده در سنگ آهک های سازند تیرگان عبارتند از فرامینیفرهای بنتیک نظیر اربیتولین و میلیولید,تکستولاریا جلبک های سبز از خانواده داسی کلاداسه (سالپینگوپورلا) و کدیاسه آ (لیتوکدیوم), دوکفه ای, گاستروپود, براکیوپود و بریوزوئر. آلوکم های غیراسکلتی نیز شامل اائید, اینتراکلست, پلوئید و خرده های آواری هستند. نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته بر روی رخساره های میکروسکوپی سازند تیرگان مشخص کرد که رسوبات این سازند از 16 رخساره رسوبی تشکیل شده است که در چهار مجموعه رخساره ای پراکنده هستند. این مجموعه های رخساره ای از سمت دریا به خشکی عبارتند از مجموعه رخساره ای d(مادستون, وکستون یایوکلستی) که در محیط دریای باز تشکیل شده است. مجموعه رخساره ای c (گرینستون بیوکلستی, گرینستون اائیدی بایوکلستی,گرینستون اائیدی اینتراکلستی,گرینستون اائیدی آگرگات دار,گرینستون اائیدی, گرینستون پکستون اائیدی, پکستون اائیدی لیتوکلست دار, پکستون اائیدی پلوئیدار), که بیانگر ته نشینی این رسوبات در محیط های پر انرژی سدی است, مجموعه رخساره ای b (پکستون پلوئید دار, پکستون بیوکلستی اربیتولین دار, پکستون بیوکلستی ,وکستون بیوکلستی جلبکی), که محیط لاگونی را نشان می دهد و نهایتا مجموعه رخساره ای d (پکستون اائیدی اینتراکلستی کواتز دار رخساره ماسه سنگی آرکوزیک) که متعلق به پهنه های جزر و مدی است.که وسعت رخساره سدی در مقایسه با دیگر رخساره ها خیلی بیشتر می باشد.با توجه به خصوصیات رخساره های سازند تیرگان و بررسی تغییرات عمودی و جانبی این رخساره ها, محیط رسوبی رسوبات سازند تیرگان در مناطق مورد مطالعه را می توان به صورت یک رمپ کربناته هموکلینال با پشته سدی تفسیر کرد. بررسی فرآیندهای دیاژنزی در این سازند نشان می دهد که مهمترین فرآیند های دیاژنزی موثر بر این رسوبات شامل میکریتی شدن, سیمانی شدن, , انحلال, فشردگی فیزیکی و شیمیایی و نئوموفیسم است. این فرآیند ها در سه محیط دریایی, متئوریک و محیط تدفینی بر روی رسوبات تاثیر گذار بوده اند. بررسی تغییرات سطح نسبی آب دریا در رسوبات سازند تیرگان منجر به شناسایی دو سکانس رسوبی رده سوم در این توالی ها شده است. هر یک از این سکانس ها از دسته رخساره های tst و hst تشکیل شده اند که هر کدام از این دسته رخساره ها خود شامل پاراسکانس های به سمت بالا کم عمق شونده هستند. در این مطالعات دو مرز سکانسی شناسایی شده که یکی از آنها به صورت مرز سکانسی از نوع اول ودیگری مرز سکانسی نوع دوم می باشد. مقایسه منحنی های رده سوم مربوط به تغییرات سطح آب دریا در این منطقه با منحنی های جهانی, بیانگر همخوانی این منحنی هستند.

حوضه آبریز ارداک در شمال شهرستان چناران در خراسان رضوی بخشی از حوضه آبخیز رودخانه کشف رود محسوب می شود. این حوضه در زون ساختاری-زمین شناسی کپه داغ واقع است. واحدهای سنگی منطقه شامل سازندهای مزدوران، شوریجه،تیرگان و سرچشمه است. مطالعات رسوب شناسی در طول کانال اصلی نشان می دهد که رسوبات این رودخانه عمدتا از نوع بار بستر گراولی است و روند تغییرات اندازه ذرات از الگوی نمایی کاهش به سمت پایین دست به طور کامل پیروی نمی کند و دارای یک گسیختگی مشخص است که منجر به ایجاد دو پیوستگی رسوبی جداگانه شده است. ضعف در روند ریز شوندگی در این رودخانه به دلیل ورود رسوبات دانه درشت از شاخه های فرعی، دامنه کوه ها، تغییرات زیاد شیب بستر، تغییرات سنگ شناسی مسیر رودخانه و عوامل انسانی است. رخساره رسوبی رودخانه ارداک شامل 5 رخساره سنگی گراولی( gmm و gmg و gmc و gms و gm ) و4 رخساره سنگی ماسه ای (sh و st و sp و sm )و 3 رخساره گلی fi و fr و fsm می باشد. مدل پیشنهاد شده برای رودخانه ارداک از بالا رود به پایین رود عبارتند از: 1- رودخانه بریده بریده با رسوبات جریان های ثقلی 2-رودخانه مئاندری با بار گراولی 3- رودخانه بریده بریده با بار گراولی

زون بینالود، سلسله جبالی سینوسی با روند شرقی – غربی در شمال شرق ایران است. این زون که ادامه شرقی ارتفاعات البرز است، یک کمربند چین خورده و گسلیده نازک ورق بوده که در آن سنگ های کامبرین تا دونین، تریاس فوقانی تا کرتاسه تحتانی و سنوزوئیک رخنمون دارد. رسوبات مورد مطالعه به فرم صخره ساز، در حاشیه شمالی این زون قرار دارند و آخرین واحد از چرخه رسوبی دوم ژوراسیک یا گروه مگو می باشند. برش چینه شناسی از این رسوبات در روستای خیج برداشت شده که ضخامت رسوبات مورد مطالعه در آن 230 متر می باشد. رسوبات مورد مطالعه در برش خیج، به صورت تدریجی بر روی آهک های مارنی سازند دلیچای قرار دارند. مرز فوقانی توالی مورد مطالعه نیز به طور ناپیوسته با آبرفت های کواترنر پوشیده شده است. رسوبات مورد مطالعه از لحاظ سنگ شناسی و رخساره ای قابل تقسیم به دو واحد اصلی شامل کلسی رودایت های توده ای و کلسی لوتایت های مطبق چرت دار می باشد. مطالعات صورت گرفته بر روی 55 مقطع نازک میکروسکوپی منجر به شناسایی 15 رخساره سنگی وابسته به 4 مجموعه رخساره ای گردیده است: مجموعه رخساره ای a شامل رخساره های دیسمیکریت، دیسمیکریت فسیل دار، پل میکریت و پل آنکو میکرواسپارودایت، مجموعه رخساره ای b شامل رخساره های بیو پل میکریت، پل بیو اسپاریت جور نشده، بیو میکریت اینترا کلست دار، اینترا میکرواسپارودایت بیوکلست دار و بیو پل اسپاریت، مجموعه c شامل رخساره های پل اینترا اسپاریت، اینترا پل اسپاریت، اینترا اسپاریت بیو کلست دار و بیو لیتایت و بالاخره مجموعه رخساره ای d شامل رخساره های بیو اسپاریت پلت دار و میکریت فسیل دار می باشد. این مجموعه های رخساره ای در یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ و به ترتیب در محیط های پهنه جزر و مدی ، لاگون، حاشیه پلاتفرم با ریف های کومه ای و دریای باز کم عمق بر جای گذاشته شده است. مطالعه چینه سنگی و رخساره های ستون برداشت شده و نیز انطباق این ستون با سازند های لار و مزدوران نشان می دهد که رسوبات ناحیه مورد مطالعه از نظر چینه شناسی شباهت بیشتری با سازند لار داشته و می توان آن را معادل سازند لار معرفی نمود.

حوضه آبریز سد تبارک در شمال شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی واقع است. و جزء زون های زمین شناسی کپه داغ در شمال شرقی ایران می باشد. این حوضه تحت تاثیر فعالیت های تکتونیکی و فرسایشی قرار گرفته است، و از لحاظ زمین ریخت شناسی تاثیر لیتولوژی و تکتونیکی باعث تشکیل ناودیس، دشت و تپه ماهوری شده است. وجود لایه های آهکی سازند تیرگان در حوضه سبب شده تا رودخانه های اصلی بصورت رودخانه های عمود بر لایه بندی یا متقاطع باشند. از نظر طرح زهکشی که ناشی از تاثیر فرآیند های فرسایش و تکتونیکی این حوضه است عمدتا از نوع موازی و دندریتی است. حوضه آبریز سد تبارک شامل دو زیر حوضه به نام های یدک و زیرآبه است. پدیده های مختلف ژئومورفولوژیکی شناسایی شده در زیرحوضه زیرآبه، شامل خندق،حرکات توده ای، پدیده لغزش و در زیرحوضه یدک بیشتر شامل پدیده حرکات توده ای و مخروطه افکنه می باشد. مطالعات ژئومورفولوژیکی می تواند در جلوگیری از تشکیل رسوب و حمل رسوب موثر باشد. مطالعات رسوب شناسی در طول دو رودخانه یدک و زیرآبه نشان دهنده سه ناپیوستگی رسوبی در روند تغییر ذرات است. روند ریزشوندگی کلی در رودخانه یدک را می توان به فرآیندهای جورشدگی رسوبی و سایش نسبت داد که همراه با تغییر لیتولوژی پی سنگ از واحدهای سنگ آهک سخت تر به واحدهای مارنی و شیلی نرم تغییر می کند. عامل ایجاد گسستگی رسوبی در این رودخانه مربوط به کاهش سریع شیب بستر و ورود کانال های فرعی تحت تاثیر تغییرات لیتولوژی است. در رودخانه زیرآبه علی رغم تاثیر فرآیند جورشدگی رسوبی و سایش در ایجاد روند ریز شوندگی در هر یک از پیوستگی ها، درشت شوندگی کلی رودخانه را می توان به ورود رسوبات دانه درشت از کانال های فرعی، تغییرات زیاد شیب بستر، تغییرات سنگ شناسی مسیر رودخانه و در برخی مواقع عوامل انسانی نسبت داد. رخساره های سنگی شناسایی شده در رودخانه های یدک و زیرآبه شامل دو رخساره گراولی gmm و gcm و یک رخساره ماسه ای به نام sm و سه رخساره گلی شامل fm، fr و fl می باشند. بر این اساس 3عنصر ساختاری شناسایی شده در این حوضه sg، gb و ff می باشند. لذا رودخانه یدک در بالا دست به فرم بریده بریده گراولی با رسوبات جریان ثقلی و رودخانه بریده بریده کم عمق با بار گراولی معرفی می گردد که به سمت پائین دست به رودخانه مآندری با بار معلق تبدیل می شود. رودخانه زیرآبه در بالا دست از نوع رودخانه های بریده بریده با بار بستر ماسه ای و گلی و به سمت پائین دست به رودخانه مآندر با بار معلق تبدیل می گردد. بر اساس محاسبات صورت گرفته در حوضه آبریز سد تبارک میزان برآورد رسوب در این حوضه 3/20374 تن در سال است که با انجام راهکارهای مناسب می توان از تولید رسوب در حوضه و حمل رسوب به سد تبارک جلوگیری نمود.

سازند تیرگان به سن کرتاسه پایینی (بارمین-آپسین), یکی از سازندهای آهکی حوضه رسوبی کپه داغ است. این سازند عمدتا از سنگ آهکهای االیتی- اربیتولینی تشکیل شده که به طور همشیب بر روی سازند سیلیسی آواری شوریجه و در زیر سازند آهکی-مارنی سرچشمه قرار دارد. از آنجا که تا کنون این سازند در غرب حوضه کپه داغ به طور تفصیلی مورد مطالعه قرار نگرفته است، لذا در این تحقیق سعی شده که این سازند از دیدگاه تاریخچه بررسی شود. به همین منظور برش چینه شناسی در نزدیکی بجنورد (جامی) جهت نمونه برداری انتخاب شده است. مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که این رسوبات در یک پلاتفرم کربناته کم عمق از نوع رمپ و در 4 مجموعه رخساره ای سنگی کربناته نهشته شده اند. این رخساره های سنگی بیانگر رسوبگذاری در4 زیر محیط دریای باز (open marine)، پشته (shoal)، لاگون (lagoon) و پهنه جزرومدی (tidal flat) است. آنالیز چینه نگاری سکانسی این سازند منجر به شناسایی 2 سکانس رسوبی رده سوم در برش مورد مطالعه شده است. مرزهای سکانسی در همه برش ها از نوع sb2 هستند. مقایسه منحنی تفسیری تغییرات سطح دریا در این توالی ها با منحنی های جهانی نشان دهنده انطباق نسبی این دو منحنی در طی زمان بارمین-آپسین است.

بیشترین رسوبات را سازند سرچشمه تولید می کند که بصورت شیلهای مدادی درمنطقه مشاهده می شود که تغییرات ناگهانی دما باعث خرد شدن آنها شده و در هنگام بارندگی جابجا و تحت تاثیر شیب توپوگرافی به سطوح هموارتر راه پیدامی کنند. عامل دیگر تولید رسوبات تبدیل زمینها به اراضی دیمزار می باشد.این شخم زدن ها باعث تولید رسوبات می باشد زیرا این اراضی بیشتر در دامنه های شیبدار قرار دارد و این امر باعث جابجایی رسوبات به سطوح پست تر می شود. از نظر استعداد سیل خیزی و میزان رسوب زایی هر یک از سنگهای منطقه به ترتیب سنگ آهکهای سازند تیرگان کمترین میزان رسوب و مارن و شیل‎های مارنی سازند سرچشمه بیشترین میزان رسوب را تولید و به ترتیب کمترین استعداد سیل‎خیزی و بیشترین آن را نیز دارا می‎باشند. ساختمان های رسوبی شناسایی شده شامل: 1-طبقات و لامیناسیون مسطح 2-طبقات توده ای 3-طبقات و لامیناسیون مورب 4-طبقات تدریجی رخساره های سنگی شناسایی شده شامل: 1-رخساره های گراولی 2-رخساره های ماسه ای 3-رخساره های گلی

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.