انگل لیشمانیا باعث بیماریهای مختلفی می شود، از جمله لیشمانیای پوستی که خودبخود بهبود می یابد و لیشمانیای احشایی که باعث مرگ و میر قابل توجهی در جهان بخصوص در کودکان کمتر از 5 سال می شود. در زمینه درمان این بیماری تحقیقات وسیعی بر روی داروهای متعدد انجام گرفته است اما عوارض جانبی زیاد برخی از این داروها مانع از کاربرد وسیع آنها گردیده است. به علت اینکه داروهای مختلف دارای عوارض جانبی متعدد می باشند، لذا پژوهش و تحقیق در رابطه با درمان موثر و مطمئن و نیز عاری از عوارض جانبی خطرناک و نیز پیشگیری از این بیماری حائز اهمیت فراوان می باشد. در این تحقیق ما نیز بر اساس گفته های عوام و مستندات موجود در کتب سنتی و تحقیقات علمی بر آن شدیم که از گیاه گل گاو زبان که فاقد اثرات جانبی نا خواسته است، استفاده کنیم و این رساله گام کوچکی جهت شناسایی اثر ضد لیشمانیایی گیاه گل گاو زبان است که بومی ایران بوده و امید است در آینده مورد استفاده دارویی قرار گیرد. بدین منظور ابتدا غلظت های مختلف عصاره های آبی و الکلی از گل های گیاه گل گاو زبان تهیه شد، سپس انگل لیشمانیا ماژور در محیط nnn و rpmi محتوی fbs 10% کشت داده شد و در مرحله لگاریتمی رشد مورد استفاده قرار گرفت. در اولین مرحله از این طرح پژوهشی اثر in vitro غلظت های مختلف عصاره آبی و الکلی گل گاو زبان بر روی سیستم ایمنی سلولی موش balb/c سالم و آلوده به انگل لیشمانیا ماژور( لنفوسیت های طحال و گره لنفاوی) توسط تست mtt مورد ارزیابی قرار گرفت و شکل گیری پاسخ های th1/th2 و سایتوکاین های مربوطه نیز توسط تست تولید سایتوکاین بررسی شد ، سپس اثر in vivo و in vitro غلظت های مختلف عصاره آبی و الکلی گل گاو زبان بر روی سیستم ایمنی هومورال موش سالم در تولید آنتی بادی اختصاصی علیه گلبول قرمز گوسفند در تست هماگلوتینیشن (srbc ) مورد ارزیابی قرار گرفت. علاوه بر این اثر غلظت های مختلف این دو عصاره در بهبود زخم های حاصل از انگل لیشمانیا ماژور در موش balb/c in) vivo (نیز ارزیابی شد و میزان بار انگلی درنزدیکترین غده لنفاوی محل تزریق نیز توسط روش parasite burden ارزیابی شد (in vitro). طبق نتایج بدست آمده این دو عصاره روی سیستم ایمنی سلولی موش حساس سالم و آلوده به انگل لیشمانیا ماژور اثر تحریکی داشته و از دوزmg/ml 0.5 به بعد باعث القاء پاسخ تکثیری لنفوسیت های طحال و گره لنفاوی شده و این تکثیر وابسته به دوز عصاره می باشد. نتایج بررسی اثر عصاره آبی و الکلی روی پاسخ ایمنی هومورال در تست هماگلوتینیشن نشان داد ، عصاره آبی و الکلی گل گاوزبان دارای اثرات تحریکی روی پاسخ ایمنی هومورال می باشندو تزریق عصاره آبی و الکلی گل گاوزبان به موش در همه دوزهای mg/ml 5 ،15 و 75 تیتراسیون ضد srbc را در پاسخ ایمنی افزایش می دهد، بنابراین عصاره آبی و الکلی گل گاو زبان روی هر دو پاسخ ایمنی سلولی و هومورال اثر ایمونومدولاتوری داشته است . نتایج حاصل از بررسی های ایمونولوژیک (درمان زخم های پای حاصل از انگل لیشمانیا ماژور در موش های balb/c ، اندازه گیری ورم کف پای چالش شده با انگل ، بررسی بار انگلی ، بررسی میزان تولید سایتوکاین ) نشان داد که همه دوزهای mg/ml 5 ،15 و 75 عصاره آبی و الکلی گل گاو زبان باعث تحریک سیستم ایمنی و کاهش زخم های پای حاصل از انگل لیشمانیا ماژور شده و به دنبال آن پاسخ ایمنی th1 قوی حاصل شده که نشان دهنده اثر ایمونومدولاتوری قوی این عصاره می باشد و عصاره آبی و الکلی اثر حفاظت بخشی علیه لیشمانیا ماژور را القاء می نماید.

اخیراً مشخص شده است که آنتی ژن های ترشحی و خارج سلولی لیشمانیاماژور می تواند درموش نرمال حساس ( balb/c )، سیستم ایمنی را متوقف کرده و مانع تکثیر لنفوسیت های طحال یا غدد لنفاوی تحت اثر میتوژن شوند و هم چنین می توانند از تولید نیتریک اکساید در ماکروفاژ جلوگیری نمایند. در این مطالعه، سعی ما بر این است که اثرات آنتی ژن های ترشحی پروماستیگوت های لیشمانیاماژور روی موش های مقاوم ( c57bl/6 ) به عفونت لیشمانیاماژور بررسی گردد که آیا آنتی ژنهای ترشحی روی لنفوسیت های موش مقاوم نیز مانند موش حساس اثر ساپرسیو دارند یا اثر آنها متفاوت می باشد. در این طرح، ما آنتی ژن های ترشحی پروماستیگوت های لیشمانیاماژور را با استفاده از کروماتوگرافی ستونی نیمه خالص نمودیم. دوفراکشن از هفت فراکشن بدست آمده در موش c57bl/6 نرمال فعالیت ایمونوساپرسیو قوی نشان دادند. 15 میکروگرم از این فراکشن های ایزوله شده منجر به حدود 60 درصد مهار تکثیر لنفوسیت ها گردید . ما نشان دادیم که این فراکشن ها به وسیله افزایش تولید اینترکولین 4 و کاهش سطح اینترفرون گاما باعث برقراری پاسخ th2 شدند، و در نهایت آنالیز سیکل سلولی مشخص کرد که فراکشن های 5 و7 ، لنفوسیت های تحریک شده با میتوژن را در g1 سیکل سلولی متوقف می نمایند و مانع ورود آنها به فازs سیکل سلولی می شوند. با توجه به این نتایج حدس زده می شود که انگل برای اینکه در بدن زنده بماند، با ترشح این فاکتورهای ایمونوساپرسیو منجر به تولید سایتوکاین های التهابی مانند اینترکولین 4 و مهار سیستم ایمنی می شود. با این آزمایش ها شاید بتوان مولکول ایمونوساپرسیو را شناسایی نمود و در آینده با تولید منوکلنال آنتی بادی اثر ایمونوساپرسیو آن را خنثی کرد تا موش بتواند به لیشمانیاماژور مقاوم شود.