«ادبیات پایداری» آثاری را شامل می شود که در واکنش به بیداد و ستم های داخلی یا خارجی با زبانی ادبی و با هدف ایجاد روحیه مبارزه و پایداری در مردم شکل می گیرند. «ادبیات دفاع مقدس» در ایران، شاخه ای از ادبیات پایداری است که با آغاز جنگ تحمیلی ایران و عراق متولد شد. حجم انبوه آثار منتشر شده در این حوزه، جایگاه ویژه و لزوم توجه بیشتر به آن را نشان می دهد. احمد دهقان یکی از نویسندگانی است که در حوزه دفاع مقدس قلم می زند. پایان نامه حاضر به بررسی ساختاری دو اثر شناخته شده او «من قاتل پسرتان هستم» و «سفر به گرای 270 درجه» - به عنوان نمونه هایی از داستان کوتاه و رمان مطرح در زمینه دفاع مقدس- می پردازد. در این بررسی، علاوه بر توجه به نظریه های ساختارگرایان، در بخش روایت، میزان انطباق داستان های دهقان با نظریه های ژرار ژنت مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، رمان و تمام داستان های کوتاه دارای کانون درونی- بازنمود همگن هستند و رفت و برگشت های زمانی از ویژگی های اصلی داستان ها محسوب می شود. شخصیت های داستان ها همگی انسان هایی ساده و معمولی اند. این بررسی نشان می دهد مضمون در آثار دهقان، بر دیگر جنبه های داستانی غلبه دارد.

چکیــــده "نوذر پرنگ" (1385-1316 ھ . ش)شاعری عارف? درویشی تساهل پیشه ? مهرورزی ظلم ستیز و حافظ شناسی ارادتمند است. او در قالب غزل? مثنوی? چهارپاره و نیمایی طبع آزموده و بیشترین بسامد اشعارش به غزل اختصاص دارد. . موضوع این پژوهش نقد و بررسی اشعار نوذر پرنگ (درونمایه های اشعار کلاسیک) است. با توجه به ادّعای بعضی از ادیبان مبنی بر حافظانه بودن اشعار پرنگ به مقایسه ی شعر دو شاعر پرداختیم. اوزان و بحور غزلیّات پرنگ جز در یک مورد با اختلاف جزئی در زحاف ها? به تمامی زیر مجموعه ی غزلیّات حافظ است. در بین اشعار حافظ و پرنگ تشابهات لفظی و معنوی و پاره ای از قوافی و ردیف های مشابه نیز به چشم می خورد. این موارد به اضافه ی اشعار میخانه ای و رندانه های پرنگ و همچنین حال و هوای مشابهی که بر غزل های حافظ و تعدادی از غزل های پرنگ گسترده شده? نشان می دهد که پرنگ توانسته است خود را به حریم حافظ نزدیک نماید و اگر قرار باشد در عصر حاضر شاعری را به رنگ حافظ یا حافظ زمان معرّفی نماییم? به جرا?ت می توانیم از نوذر پرنگ نام ببریم. این پژوهش همچنین نشان می دهد که ساقی نامه ی پرنگ در مقایسه با سایر ساقی نامه ها از حیث تنوّع و بداعت مضامین در نوع خود بی نظیر است. اشعار اکسپرسیونیستی پرنگ یادگاری است از دهه ی سی که تحت شرایط خاصّ آن زمان و بیشتر در قالب چهارپاره سروده شده است. این اشعار گواه بر توانایی شاعری است که علاوه بر اینکه خوب غزل می گوید? در قالب ها و درونمایه های متنوع دیگر حرفی برای گفتن دارد. پرنگ در بسامدی بی نظیر در 138 غزل خویش? 164 بار واژه ی مهر (محبّت? خورشید و میترا) و ترکیبات آن را به کار برده است. او ستاینده ی زیبایی هاست و زیبایی را در هر دین و آیینی باشد? ارج می نهد. به ویژه که او زبان شناسی اوِستا دان و پهلوی دان نیز است و این امر موجب شده است تا?ثیر آیین مهر که از آیین های کهن ایرانی است در اشعار او برجسته تر و پررنگ تر از حافظ باشد. در این رساله همچنین به درونمایه های متنوّع اشعار پرنگ که در بر گیرنده ی اشعار اجتماعی? عارفانه? عاشقانه? فلسفی? مادرانه? شعر انتظار? نوستالژی و وصف طبیعت است? پرداخته شده است. اعلام و اساطیر? واژگان موسیقایی و شخصیّت بخشی به گیاه و مرغ در شعر پرنگ? بخش هایی است که در فصلی دیگر به آنها اشاره شده است. کاربرد واژگان اسطوره ای? موسیقایی و میخانه ای در شعر پرنگ بسامد بالایی دارد. واژه های کلیدی: نوذر پرنگ? حافظ?آیین مهر(میتراییسم)? اکسپرسیونیسم? ساقی نامه.

چکیده: طنز وسیله ای ا ست که اشتباهات و جنبه های نامطلوب رفتار بشری، فسادهای اجتماعی و سیاسی یا حتی تفکرات فلسفی را به شیوه ای خنده دار به چالش می کشد. فریدون توللی در وادی طنز نویسنده ای موفق است. دو کتاب التفاصیل و کاروان که اساس کار این پایان نامه است، دریچه ایی است بر اندیشه توللی. او با طرح انتقادات سازنده و صادقانه، با زبانی کهن و آمیخته با اصطلاحات متداول در زبان محاوره ای بر زیبایی و جذابیت آثار طنزش افزوده است. در فصل اول به مسائل کلی تحقیق از جمله مقدمه، هدف، پیشینه تحقیق و روش کار پرداخته شده است. در فصل دوم به طنز و تاریخچه ی آن پرداخته شده است. فصل سوم به شرح آثار و احوال زندگی نویسنده اختصاص یافته است. فصل چهارم که هدف اصلی این پژوهش است تحلیل طنز توللی از سه دیدگاه موضوعات، آماج و شگردهای زبانی و ساختاری است. موضوعات طنز توللی بر اساس چهار محور مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته در بخش آماج، توللی بدون بیم و هراس، طبقاتی از جامعه را مورد آماج خود قرار داده است، و بدین طریق خطاکاران را به خطای خود آگاه ساخته است و حتی سران حکومتی چون شاه و نخست وزیران نیز از تیغ انتقاد او در امان نمانده اند. در بخش شیوه ها و شگردهای طنز از شگردهایی چون نقیضه گویی، وضع معانی طنزآمیز برای واژگان، برجسته سازی و... بهره جسته است. توللی، با استفاده از ابزار طنز به هدف خود که آگاه کردن مردم نسبت به معضلات جامعه و انتقاد از علل به وجود آورنده ی این مشکلات است، به خوبی دست یافته است. واژگان کلیدی: طنز، فریدون توللی، موضوعات طنز، آماج طنز، شگردهای طنز

رباعی قالب شعری است که نخست در میان شاعران ایرانی رواج یافته، و دراین باره که مبدع آن چه کسی بوده است، اتفاق نظری وجود ندارد. گروهی ریشه آن را در خسروانی های پیش از اسلام دانسته و برخی نخستین رباعی ها را به صوفیّه منسوب کرده اند. عطّار و مولانا دو اندیشمند حوزه ی عرفان و تصوّف نیز از این قالب کوتاه برای بیان بسیاری از مضامین عرفانی و تعلیمی و عاشقانه سود جسته اند. این پژوهش به بررسی مضامین و موضوعات مشترک رباعیات عطّار نیشابوری و مولوی پرداخته است. مضامین و موضوعات به کار رفته در رباعیات عطّار شامل: مباحث عرفانی(توحید، مقامات،حالات، سلوک و فنا و...)، مضامین دینی و تعلیمی، اصطلاحات عرفانی، عشق، آفرینش و هستی، قلندریات و خمریات و برخی مضامین پراکنده است. مضامین و موضوعات به کار رفته در رباعیات مولانا شامل: عشق، مضامین تعلیمی، مضامین مذهبی و اعتقادی، مفاهیم و اصطلاحات عرفانی، آفرینش و هستی، قلندریات، خمریات و برخی مضامین پراکنده است. مقایسه این مضامین نشان می دهد که هر موضوع و مضمون مهمی که مورد توجه عطّار بوده است، مولانا نیز به آن پرداخته است. برهمین اساس می توان نتیجه گرفت که: هر دوی این بزرگان تلقّی مشابهی از مبحث وحدت وجود دارند و نیز پایه ی عرفان هر دو عشق است و عقل را در رسیدن به حقیقت عنصری عاجز و ناقص می دانند، هم چنین هر دو شاعر توجه ویژه ای به صفات جمالی الهی دارند؛ و از همین رو عشق را انگیزه و سبب آفرینش می دانند. بارزترین تفاوت رباعیات عطّار و مولوی به قسمتی از جهان بینی عرفانی آن ها مربوط می شود؛ عطّار آشکارا به شیوه ای تا حدودی زاهدانه و مکتبی پای بند است اما مولوی جز ترسیم شمایلی از عشق و وجد حاصل از آن چیز دیگری را روا نمی-داند. هم چنین اکتفای عطّار به شریعت و تأکیدش بر مسائل شرعی و زاهدانه تصوّف و ناکافی دانستن آن از سوی مولوی و تأکید فراوان مولوی به الزام سماع و ایجاد دائم وجد و شور از دیگر وجوه افتراق آن هاست.

چکیده کشف المحجوب اثر ابوالحسن علی بن عثمان جلّابی هجویری غزنوی(وفات465ه.ق.)، یکی از کهن ترین کتاب های تعلیمی صوفیّه به زبان فارسی است. کشف المحجوب به دلیل تأثیرپذیری از کتاب های عرفانی قبل از خود و تأثیر آن بر کتاب های عرفانی فارسی کلید واژه ها: عرفان، هجویری، کشف و شهود، تحلیل محتوای کشف المحجوب،. بعد از خود حائز اهمیت است. این پژوهش کوششی در راستای بررسی عرفانی کشف المحجوب است که می تواند در درک بهتر آن و دیگر متون عرفانی موثر باشد. این پژوهش شامل مقدمه و چهار فصل است. فصل اوّل شامل مسأله ی پژوهش، پرسش ها و فرضیات پژوهش، روش تحقیق و پیشینه ی پژوهش است. در فصل دوم تعریف عرفان و تصوّف، سیر تصوّف تا قرن پنجم، معرفی مکاتب تصوّف، زندگی نامه ی هجویری، شیوه ی نگارش کتاب و ساختار آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به شریعت از دیدگاه هجویری، شناسایی و نقد مولفه های کشف و شهود، مقامات و احوال، استحسانات، اصطلاحات و تعابیر عرفانی و نقدی بر شیوه ی تقسیم بندی هجویری از فرقه های تصوّف اختصاص دارد. فصل چهارم شامل بررسی آماری آیات، احادیث، حکایت ها و اقوال مشایخ است. هجویری از معرفت شهودی، توحید افعالی، فنای صفات، کشف و شهود که مولفه های اصلی مکتب کشف و شهود است؛و از احوالی که از کشف حاصل می شوند مانند حیرت، سکر، ذوق و شرب، شوق، وجد؛ و درجات و مراتب کشف مانند لوایع، لوامع، طوالع و طوارق سخن گفته است. وی تلاش کرده است ارتباط تنگاتنگی بین دیگر مباحث کتاب و مولفه های مکتب کشف و شهود برقرار کند، چنان که حقیقت ایمان را با فنا، حقیقت تسلیم را با فنای اراده ی سالک در ارا ده ی خداوند و خرقه پوشی را با کشف مرتبط کرده است. حاصل سخن آن که نکته ی مهم در عرفان هجویری پرداختن به بحث کشف و شهود است.

چکیده یکی از عناصر کلیدی و بسیار تعیین کننده در داستان و داستان نویسی، پرداختن به شخصیت و شخصیت پردازی است. پژوهش حاضر، به بررسی شخصیت و شخصیت پردازی در سه رمان دفاع مقدّس: "فال خون" از داوود غفارزادگان، "نخل ها و آدم ها" از نعمت الله سلیمانی و "شطرنج با ماشین قیامت" از حبیب احمدزاده، پرداخته تا چگونگی پردازش شخصیت را در این رمان ها نمایان سازد و خوانندگان را با تکنیک ها و شگردهای شخصیت پردازی آشنا کند. شخصیت در این سه رمان، از جایگاه و اهمّیّت ویژه ای برخوردار است و بیانگر افکار و عقاید مردم و جامعه ی زمان نویسنده است. نتایج بدست آمده نشان می-دهد که غالب شخصیت ها در این رمان ها به دلیل فضای جبهه و جنگ مردان هستند و زنان حضور کمتری دارند و از آنجا که شور و هیجان بیشتر در وجود جوانان به ودیعه گذاشته شده، شخصیت ها عموماً از طیف جوان هستند. نویسندگان بیشتر از شخصیت های نوعی و تیپ استفاده کرده اند. در شیوه ی شخصیت پردازی نویسندگان تلاش کرده اند شخصیت ها را بیشتر به صورت غیر مستقیم پردازش کنند، همچنین شخصیت پردازی ها تحت تأثیر سبک واقع گرایی قرار دارد و نویسندگان از انواع پروتوتیپ های اجتماعی، طبقاتی، مذهبی، تاریخی و ... بهره برده اند. در کنار نقاط قوّت، نقاط ضعفی نیز در این رمان ها دیده می شود که بارزترین و مهم ترین آنها، ضعف نویسنده در شخصیت پردازی و تحوّل ناگهانی شخصیت ها بدون زمینه و زمان لازم است. پژوهش حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اوّل با عنوان چهارچوب پژوهش به بیان مسأله ی پژوهش، پرسش، فرضیه، اهداف، پیشینه و روش پژوهش می پردازد. فصل دوم در سه گفتار تنظیم شده است. گفتار اول تحت عنوان ادبیّات دفاع مقدّس به ادبیّات پایداری و ادبیّات دفاع مقدّس می پردازد. گفتار دوم تحت عنوان رمان، تعریف رمان، پیشینه و انواع آن را در برمی-گیرد و گفتار سوم با عنوان شخصیت و شخصیت پردازی به شخصیت، انواع شخصیت، شخصیت پردازی، شخصیت در گذر سبک های ادبی، پروتوتیپ و نمود شخصیت می پردازد. لازم به ذکر است، در این فصل به منظور جلوگیری از اطاله ی کلام تنها به ذکر چند نمونه از انواع رمان، مکاتب و پروتوتیپ اکتفا شد. فصول سوم، چهارم و پنجم که سه فصل اصلی و تحلیلی پژوهش را تشکیل می دهد، به ترتیب شامل: تحلیل شخصیت در داستان های فال خون، نخل ها و آدم ها و شطرنج با ماشین قیامت است. در این فصول ابتدا نویسنده و اثر معرّفی شده سپس خلاصه ی داستان ارائه می شود و بعد از آن تحلیل شخصیت، انواع آن، پروتوتیپ، نمود شخصیت، ارتباط شخصیت با عناصر داستانی، نقد شخصیت پردازی، آورده شده و در پایان هر یک از این فصول جداول و نمودار های مربوط به هر فصل ارائه می شود و در نهایت نتیجه ای از کلّ پژوهش بیان می شود. واژگان کلیدی: شخصیت، شخصیت پردازی، فال خون، نخل ها و آدم ها، شطرنج با ماشین قیامت.

چکیده ساختارگرایی یکی از جدیدترین رویکردهای نقد ادبی است که بر پایه نظریه های زبان شناسی بنیان شده است.منتقد ساختارگرا در پی کشف رابطه میان همه عناصر اثر ادبی است تا انسجام و یا عدم انسجام اثر را بررسی کند. داستان از اجزای متعددی تشکیل شده است که در پیوندی نامرئی با یکدیگر، متن واحدی را می سازند. به همین جهت بررسی ساختاری آثار ادبی اهمیت می یابد. این پژوهش درصدداست با بررسی عناصرداستان های فرخنده آقایی،به عناصربرجسته در ساختار آثار وی پی ببرد.همچنین درخلال این پژوهش به ویژگی های نوشتار زنانه ی این داستان ها توجه شده است. هدف این پژوهش شناسایی ساختارهای موفق ، صحیح و گسترش آنها است. این پژوهش با شیوه ی توصیفی و تحلیلی درچهار فصل،بررسی کلیه داستان های فرخنده آقایی ر.....

چکیده نمادها بیان رازآلود و پُرابهام تجربه های روحی ملّتها به شمار می روند که همچون سرفصل های کوتاه و درهم تنیده، مفهوم ها و مدلول های فشرده را با خود حمل می کنند. داستان سلامان و ابسال دارای روایتهای مختلفی است که این پژوهش، تنها به رمزگشایی سه روایت حنین بن اسحاق عبادی، ابن سینا، جامی پرداخته است. بررسی انواع نمادهای موجود در این روایتها و نقد شرح و تفسیرهایی که تاکنون درباره ی آنها صورت گرفته، از اهداف این پژوهش است. این پژوهش به شباهت های این داستان با داستان های قرآنی و اساطیری، تطابق درونمایه های آثار نمادین با آن و در نهایت، به رمزگشایی روایت های جامی و حنین بن اسحاق و ابن سینا پرداخته است. با توجّه به اینکه داستان سلامان و ابسال، دارای مایه های هرمسی است و از سوی دیگر کیمیاگری یکی از اصول مکتب هرمسی است، در فصلی از پژوهش، روایت جامی با توجّه به مراحل کیمیاگری یونگ بررسی شده است. اگرچه هم تفسیرهای فلسفی و هم عرفانی از این داستان ارائه شده است، بیشتر نمادهای این داستان، در هر سه روایت آن، از نوع نمادهای عرفانی است. مهمترین وجه شباهت این سه روایت در این است که موضوع هر سه، سیر تکامل روحی یک سالک در مسیر سیر و سلوک عرفانی است. وجود عشقی خلاف هنجار و غیر مجاز، منفی و منفور بودن شخصیت "زن" و وجود عنصر "راهنما" در هر سه روایت، از دیگر اشتراکات میان آنها است. مهمترین نقطه ی اختلاف آنها در این است که در روایت حنین و جامی، سلامان گرفتار عشق جسمانی ابسال گشته و تمنای وصال وی را دارد امّا در روایت ابن سینا، ابسال فریب دلبریهای زن سلامان را نمیخورَد و از وی دوری میگزیند.

شکوائیه که حاصل نارضایتی شاعر از اوضاع و احوال زندگی و روزگار است، از دوره ی سامانی در شعر فارسی وجود داشته است؛ اما در قرن ششم به سبب نابسامانی های خاص اجتماعی و غلبه ی دید عرفانی بر جامعه و بی توجهی ممدوحان و مسایلی ازین دست، این موضوع نمودی خاص دارد. آثار خاقانی، سخن سرای بزرگ قرن ششم از مهم ترین زمینه ها برای تحقیقات ادبی است؛ تنوع زمینه ها، تعدد موضوعات و پیشگامی او در شعر فارسی از دلایل مهم برای غور در آثار اوست. حجم چشمگیری از دیوان خاقانی شامل شکایات اوست. وی همواره با خود، خانواده، جامعه، حکومت، هم عصران و در کل با همه چیز و همه کس در کشمکش است! گلایه از فلک و دهر، قحط وفا، بی عدالتی، وارونگی کار زمان، ابناء زمان، افراد خاص، اماکن خاص و غیره در جای جای دیوان او هویداست. نظر به گستردگی نوع ادبی شکوی در دیوان خاقانی، پژوهش حاضر سعی در بررسی این نوع ادبی در دیوان وی دارد.

حکیم سبزواری یکی ازحکما وفلاسفه ی بزرگ قرن 13ه.ق بوده است.اوحاشیه ای برمثنوی معنوی مولوی نوشته ودیوانی نیزازخودبه یادگارگذاشته است که از آثارذوقی اوبه شمارمی آید.زیبایی شناسی علمی است که به موضوع زیبایی وجمال وبه نقشی که روح انسان در دریافت وبازتاب زیبایی ایفامی کند می پردازد.صورخیال از اصول ومبانی زیبایی شناسی است که مجاز،تشبیه استعاره وکنایه از ارکان اصلی آن به شمار می روند.مساله ی انسجام اجزای یک اثرموضوع دیگری است که درعلم زیبایی شناسی مورد بررسی قرارمی گیرد.انسجام هنری باعث می شود که زیبایی های کلام دیده شودودر مخاطب تأثیربگذارد.ازدیگر اصولی که در زیبایی شناسی به آن توجه می شودمبحث مربوط به موسیقی است.وزن ،قافیه ،ردیف ،جناس وسایرصنایع لفظی ومعنوی موسیقی شعر را ایجادمی کنند.این پژوهش برروی دیوان اشعار حکیم سبزواری با مقدمه علی فلسفی انجام شده است.روش کاردر این رساله تحلیلی-توصیفی می باشد.ازسویی دیگربرای شناخت دقیق یک اثرتوجه به محتواومضامین آن اثرضروری می نماید.بنابراین پژوهش حاضر بررسی وتحلیل محتوایی وزیباشناختی دیوان اشعار حکیم ملاهادی سبزواری است که در آن به بررسی صورخیال ،موسیقی شعر(درونی ،بیرونی،کناری)پرداخته شده ومحتوای عرفانی وفلسفی اشعاراونیز بیان گردیده است.نتیجه به دست آمده دراین پژوهش نشان می دهد که حکیم ازبین انواع گوناگون ومتنوع اوزان شعرفارسی آنهایی را به خدمت گرفته است که با روح عارف مسلک وحساس اوهمخوانی داشته است.درقلمروموسیقی کناری ردیف های متنوع به ویژه ردیف های فعلی وانواع قوافی دیده می شود.ملاهادی سبزواری ازمیان شیوه های زیباسازی کلام به موسیقی درونی توجه بیشتری داشته است.ازسویی دیگروازبین شگردهای صورخیال،تشبیه وتضاددر دیوان او نمود بیشتری دارند.ازجهت محتوا نیزمفهوم عشق ورموزعرفانی بالاترین بسامد معنایی را به خود اختصاص داده است.

چکیده حسین منزوی و قیصر امین پور دو شاعر معاصر هستند که غزلیات آنها را می توان در حوزه غزل نو بررسی نمود. غزل نو حاصل برخورد شعر سنتی فارسی و شعر نیمایی است که تقریباً از اواخر دهه چهل شکل گرفت و به تدریج با استقبال شاعران مواجه شد. در این پژوهش به بررسی و مقایسه ساختاری غزل های منزوی و امین پور در پنج محور زبان، تخیل، موسیقی، معانی (به عنوان یکی از شاخه های مهم علوم بلاغی) و عاطفه پرداخته شده است. این پایان نامه مبتنی بر چهار فصل است که فصل اول شامل کلیات (مبانی نظری، سیر تحول غزل و تقسیم بندی غزل معاصر)، فصل دوم و سوم شامل بررسی ساختاری غزل منزوی و امین پور براساس پنج محور برشمرده و فصل چهارم مقایسه ساختاری غزلیات این دو شاعر به لحاظ این پنج محور است. نوگرایی در حوزه زبان و تخیل از ویژگی های غزل های منزوی و امین پور است اما در این میان منزوی، ضمن توجه به تازه کردن زبان غزل خود دارای رویکردی باستان گرایانه به زبان است. همچنین از نظر موسیقی بیرونی، منزوی دارای نوآوری ها و ابداعاتی است. در حوزه علم معانی هر دو شاعر از ابزارهای این علم برای موثرتر کردن کلام خود بهره برده اند اما در این زمینه تفاوت ها و شباهت هایی دارند. از دیدگاه عاطفه، در غزل های منزوی بیشتر به عواطف فردی که مهم ترین آنها عشق است، پرداخته شده اما در غزل امین پور به مجموعه ای از عواطف فردی و اجتماعی توجه شده است.

چکیده تمثیل و حکایت های تمثیلی، از اصطلاحات پر سابقه در بلاغت و ابزاری پرکاربرد در ادبیات به ویژه در متون عرفانی است. موضوع این پژوهش، بررسی ساختار حکایت های تمثیلی نوبت سوم تفسیر "کشف الاسرار" و هدف آن، دست یابی به نظام ساختــاری حاکم بر این حکایات تمثیلی است. فرضیه ی نگارنده، نظام مندی ساختار حکایات این تفسیر و برخورداری آنها از الگویی واحد بوده است. این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است: فصل نخست با عنوان «تمثیل و حکایت تمثیلی» نگاهی به تمثیل و حکایت در بلاغت داشته، سرانجام با ارائه ی تعریفی از حکایت تمثیلی، نوع ادبی را که در این پژوهش مورد نظر بوده معرفی کرده و به پایان رسیده است. در فصل دوم با عنوان «ساختار» با نگاهی به نظریات چند ساختارگرا، مبنایی برای بررسی نظام ساختاری حکایت ها معرفی شده است و سرانجام در فصل پایانی با عنوان «ساختار حکایات» ساختار سی حکایت از نوبت سوم این تفسیر تحلیل و ساختاری واحد ترسیم شده است. نتیجه این گونه است که، در هر یک از این حکایت ها ابتدا با "نام" رو به رو می شویم و به دنبال آن هر نام از هویتی خاص برخوردار می شود. هر هویتی می تواند یکی از این سه کارکرد "پرسش گر، پاسخ گو و کمکی" را به خود اختصاص دهد. کارکرد چهارمی به نام" گفتگو" نیز وجود دارد که مستقل از نام ها و ماهیت ها در ساختار حکایات دیده می شود و یکی از پایه های مهم اسکلت ساختاری روایت به شمار می رود. در نهایت، هر کارکرد نقش ویژه منحصر به خود را در ساختار طرح ارائه می کند. این نقش ویژه های ثابت عبارتند از: سالکِ جستجوگر، پیر طریقت و پرسش و پاسخ. در نتیجه این حکایت ها، شامل عناصرِ دائمی _ روایتی هستند که در حکایت های تمثیلی کشف الاسرار ساختاری نظام مند را به اثبات می رسانند.

شاعری تجسم اندیشه های درونی و موهبتی الهی است و شعر تصویری است که شاعر می سازد، این تصویر تنها ناشی از یک احساس یا دید شاعرانه نیست، بلکه بر آمده از توانایی وی در ایجاد تاثیری شاعرانه است. بر اساس آنچه گذشت، می توان گفت: مثنوی ملکوت تکلم که در قالب غزل_ مثنوی ونثر های رودخانه رویا و سیل گل سرخ در دوره دوم شعر و نثر انقلاب اسلامی یعنی دوران پس از جنگ نوشته شده اند آثاری می باشند با آرایش های لفظی و معنوی بسیار. هدف شاعر از کاربرد صناعات لفظی اعم از جناس، رعایت موسیقی داخلی، بیان تصاویر به کمک ایهام، ارتباط و پیوند معنایی مناسب بین واژگان و به کار گیری خیال به کمک تشبیهات، استعارات و کنایات ، رساندن پیام ها و اندیشه های خاص خویش است. برای عزیزی ، کلمه ظرف معنا ست. او ارزش های ذهنی خویش را هوشمندانه، هنرمندانه و شاعرانه در ظرف کلمات می ریزد وباعث همنشینی بجا و زیبایی کلمات و نثبیت آن در ذهن خواننده می شود. شعر و نثر عزیزی ، در ساختار معنایی ماهیت کشفی و شهودی دارد و خلاقیت های تصویری آن از دیدگاه زیبا شناختی و ساختار گرایی قابل تامل است . عزیزی در ابداع و خلق ترکیبات ومضامین نو در میان شاعران هم عصر خود با بهره گیری از محیط اطراف، اصطلاحات و تعابیر عامیانه و توام کردن آنها با صور خیال دیگر بخصوص با تشبیه و استعاره ممتاز است. حاصل کلام آنکه عزیزی جسورانه از الفاظ محاوره و امروزی بخصوص واژگان مربوط به زندگی در دنیای مادی امروز ، برای بیان تجربیات روحانی خود بهره برده است. فضای معنوی شعر و نثر او آکنده است از نام های آشنا و گاه نا آشنای دانش های گوناگون مذهبی، عرفانی، ادبی و هر آنچه با زندگی امروز و آموزش ها و اطلاعات عمومی پیوند می خورد. حوزه تداعی معانی در آثار او به حدی است که هنگام آفرینش فضای معنوی، هر مفهومی تداعی کننده نامی است، اعم از دانش ها،کتاب ها،حکیمان و... همین تداعی موسیقی او را شکل می دهد.رنگ اقلیمی و به خصوص بیان زندگی شهری و مصائب و مشکلات آن، آثار او را حاوی دانش های جغرافیایی در باره شهر تهران ساخته است. نکته قابل تامل این است که ، زبان آثارش ابتدایی و ساده و گاه همراه لغزشهایی است و گاه گره های معنایی و ابهام هنری را اساس شیوه بیان خود قرارداده است. او بیش از آن که در صدد بیان اندیشه ای باشد ، حالات وتجربه های درونی خود را بر بستر کلام مخیل جاری می کند ، محور عمودی سخن او را تحت الشعاع قرار داده است. زبان آثار او یکدست نیست و سبک عامیانه و رسمی را چه در حوزه واژگان و چه در حوزه کلام توامان داراست.

یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر، نقد روانشناختی است. امروزه می توان شخصیت های آثار ادبی را مانند انسان های واقعی روانکاوی کرد؛ این امر به درک بهتر اثر و تعالی ادبیات کمک شایانی می کند. نقد روانشناسانه امروزی با آرای فروید آغاز شد و شاگرد وی، یونگ، آن را هرچه بیشتر گسترش داد. یونگ با به کارگیری اصطلاح کهن الگو، محتویات ناخودآگاه جمعی را بنا بر الگوهای از پیش تعیین شده، سازماندهی کرد؛ از جمله این کهن الگوها: آنیما، آنیموس، سایه، پرسونا، کهن الگوی سفر، پیر خردمند و ازدواج جادویی است. این تصاویر نخستین، در طول روزگاران به اشکال گوناگون از جمله در قالب اسطوره و داستان بروز کرده است. در این پژوهش پس از شرح اصطلاحات نقد روانشناسانه و اسطوره گرا و بیان ارتباط آن با ادبیات، به تحلیل روانکاوانه داستان «پیکر فرهاد»، عباس معروفی پرداخته شده است. این رمان علاوه بر توجه بسیار عمیق به دنیای ذهن و روان آدمی، از ارتباطی بینامتنی با سایر متون و اسطوره ها برخوردار است؛ از این رو می توان با کمک نقد روانشناسانه و اسطوره گرا و بر مبنای آرای فروید و یونگ و بینش های کهن الگویی وی و همچنین رمزگشایی از نمادها و سمبل ها (که بالاترین بینش های ذهن ناخودآگاه هستند) گره از پیچیدگی های رمان گشود و عوامل ناهنجاری های روانی در شخصیت های داستان را دریافت. این ناهنجاری ها از دنیای درونی و بیرونی شخصیت ها ناشی می شوند. عوامل درونی و روحی شامل فاصله افتادن میان خودآگاه و ناخودآگاه، غلبه نقاب بر چهره حقیقی شخصیت ها، نادیده گرفته شدن سایه و عدم ارتباط صحیح شخصیت ها با آنیما و آنیموس درونی شان است که نتیجه آن طغیان و تسلط بخش تاریک و منفی درونی بر زندگی آن ها است. عوامل بیرونی شکست و انحطاط در زندگی آن ها، ناشی از فشارها و مشکلاتی است که به علت شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه در طول تاریخ به شخصیت های رمان تحمیل شده است.

گرشاسب نامه اسدی طوسی یکی از مهم ترین منابع حماسی موجود بعد از شاهنامه فردوسی است. حماسه ها صورت شفاهی روایت هایی هستند که از اساطیر سرچشمه گرفته و در ادوار بعد مکتوب شده اند. کارل گوستاو یونگ پس از غور در اساطیر سرچشمه و خاستگاه مشترکی را برای آن ها متصور شد و آن را ناخوداگاه جمعی نامید، که این ناخوداگاه جمعی حاوی محتویاتی است که کهن الگو نام دارد. در این جستار تلاش شده تا گرشاسب نامه اسدی با تکیه بر آرای یونگ و شاگردانش مورد بررسی و نقد کهن الگویی قرار بگیرد. در فصل اول به مساله پژوهش، پیشینه و ضرورت آن پرداخته شده است. در فصل دوم به دلیل نارسایی ها و کاستی هایی که گرشاسب نامه اسدی در انعکاس شخصیت گرشاسب دارد، بررسی متون پیش از آن ضروری می نمود. در فصل سوم کهن الگوها را در قالب شخصیت های کهن الگویی ، موقعیت کهن الگویی و کهن الگوی فردیت یابی تقسیم بندی شده اند. انگاره ها و نمادهای کهن الگویی نه در فصلی مجزا بلکه در هر بخش بنابر نیاز همان فصل مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت این نتیجه حاصل شد که گرشاسب بزرگ ترین نمونه «قهرمان» اساطیری و حماسی ایران است، او در اساطیر دو مرحله زندگی دارد: در مرحله اول که در عصر آمیزگی است به گناهِ هم خوابگی با پری یا آزردن ایزد آذر با تیر یک تورانی به خواب می رود، منِ قهرمان گرچه تمامی نیروهای اهریمنی را مغلوب خود کرده است اما ماجرای نبرد او با ضحاک، بارزترین نمود اهریمن در اساطیر ایران، به مرحله دوم زندگی او پس از این که در زمان فرشگرد احیا می شود، موکول شده است. نیروی فکری مسلط در دوره اسدی بدین گونه بوده که خود را مطابق با عمر دوازده هزارساله جهان و گاه شماری اوستایی در عصر آمیزگی قلمداد کرده و گرشاسب مقارن با زمانِ فریدون، بی شک گرشاسبی است که در مرحله اول حیات خود به سر می برد. گرچه در این پایان نامه ما با نمود کهن الگوهای شخصیتی رو به رو هستیم اما مهم ترین فرایند یعنی فردیت قهرمان مسکوت مانده است.

چکیده یکی از زمینه های بسیار مهم و مناسب برای انجام تحقیقات و پژوهش های علمی در حوزه ی علوم انسانی، مطالعه و بررسی تأثیر متون اسلامی بر ادبیات فارسی است. نهج البلاغه ی امام علی (ع) پس از قرآن کریم، بر شعر و ادبیات فارسی بیشترین تأثیر را داشته است. علاوه بر محتوای عمیق و غنای موضوعات این کتاب، جنبه های بلاغی و ادبی آن نیز، عامل مهمی بوده تا ادبا، شعرا و نویسندگان بزرگ فارسی در طول تاریخ آن را مورد استفاده و استناد قرار دهند. به رغم انجام تحقیقات و پژوهشهای ارزنده و گسترده در حوزه ی ادب فارسی، هنوز هم مطالعه و پژوهش در زمینه ی تأثیر متون اسلامی از جمله نهج البلاغه، جای کار و تلاش فراوان دارد. پیوند ناگسستنی ادبیات فارسی با معارف اسلامی و آموزه های دینی رسول گرامی اسلام و امامان معصوم (ع) از نکات مهمّی است که این نوع پژوهش ها را بیش از پیش مورد توجّه نویسندگان و اندیشمندان قرار می دهد. از سوی دیگر، «قرن چهارم، از نظر ترقی و نضج شعر فارسی، یکی از مهمترین و شکوهمندترین ادوار ادبی ما محسوب می شود. شعر در این عهد از جهت اشتمال بر خصایص عمده صوری و محتوایی از قبیل فصاحت و جزالت و روانی و سادگی کلام و تحّول اوزان و قوافی و از حیث محتوا به تازگی و بدیع بودن مضامین و موضوعات و معانی دقیق و افکار بکر .... و همچنین وفور و فزونی شعر و فراوانی شاعران .... و به ویژه نظم با لغات و اصطلاحات زبان عربی ... و اصطلاحات علمی و ادبی و سیاسی و دینی در بیان مفاهیم و مضامین شعری ... بر اعتبار و شکوه و غنای شعر در این دوره افزوده است ... و نیز در این دوره است که کمتر دیوان و یا کتابی را می بینیم که شاعر یا نویسنده ی آن، گفتار خود را به فقره ای یا فقره هایی از سخنان امام علی (ع) زینت نداده و جمله های کوتاه علی (ع) را چون گوهر، در سلک نظم و نثر خود نکشیده باشد. (راثی، 1383: 16). حکیم ناصرخسرو قبادیانی، از شاعران معروف و نامدار قرن (5 و 4 ه . ق) یکی از الگوهای موفّق در گسترش م شعر و ادب فارسی است. او به دلیل داشتن مذهب شیعه و گرایشات عدالت خواهانه، بیشترین تأثیر را از معارف دینی و آموزه های اهل بیت (ع) و به خصوص کتاب شریف «نهج البلاغه» داشته است، به گونه ای که به تأسیس و پایه گذاری سبکی نو از شعر که به «شعر تعلیمی» معروف است، شهرت دارد. «ادبیات تعلیمی» مهم ترین و قدیمی ترین شاخه ی ادبیات است که هدف آن «آموزش» می باشد و به آثاری گفته می شود که موضوع آن مسائل اخلاقی، اجتماعی، مذهبی، عرفانی، پند و اندرز و حکمت و ... است. آفرین نامه ی ابوشکور بلخی و کلیله و دمنه ی رودکی، از قدیمی ترین منظومه های تعلیمی هستند. در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم، ناصرخسرو با سرودن قصاید طولانی در وعظ و حکمت و بیان اعتقادات دینی و انتقادهای سخت اجتماعی، احیا کننده و مجدّد شعر تعلیمی است. حدیقه الحقیقه ی سنایی، مثنوی مولوی و بوستان سعدی، از پرمعناترین اشعار تعلیمی هستند که در آن ها از داستان و حکایت و تمثیل برای بیان مفهوم، به شیوه ی پند و اندرز غیرمستقیم استفاده شده است. شعر تعلیمی در قدیم، شامل سروده های اخلاقی و مذهبی و عرفانی بوده، ولی از انقلاب مشروطه به بعد، مسائل سیاسی و اجتماعی وارد آن شده و آن را غنی تر ساخته است. از قرن هفتم، عرفان و تصوّف در ایران موجب رونق و دوام ادبیات تعلیمی گردید و این دو مقوله مهم ترین سهم را در این نوع ادبیات در ایران دارند. در شعر معاصر نیز پروین اعتصامی با حکایات آموزنده و تمثیل های اخلاقی خود، بیشترین سهم در ارائه و اشاعه ی ادبیات به شیوه ی تعلیمی را به خود اختصاص داده است. آموزش مفاهیمی چون زُهد و پارسایی، عدالت و ستیز با ظلم، قناعت و اخلاق نیکو و ... از وظایف شعر تعلیمی است. بهره گیری از کلام خدا، سخنان و احادیث پیامبر اسلام (ص)، امام علی (ع) و سایر امامان و پیشوایان دین، در اشعار بسیاری از شاعران ادبیات تعلیمی به وضوح دیده می شود که بر غنای معنا و استواری شعر آن ها افزوده است. ن این پژوهش نیز، به منظور بررسی «بازتاب مضامین حکمت ها و کلمات قصار نهج البلاغه، در اشعار ناصرخسرو» تدوین گردیده و شامل پنج فصل با عناوین زیر می باشد: فصل اوّل که در آن کلّیات و مفاهیم پژوهش توضیح داده می شود. شامل: مسئله ی پژوهش، پیشینه پژوهی، ابزار و روش تحقیق و نیز مروری بر گردآوری نهج البلاغه، زندگی ناصرخسرو، شرح عقاید و مبانی فکری وی و نیز سبک شعری این شاعر اندیشمند است. فصل دوّم، به جهان بینی و تأکید بر دیدگاه های مشترک امام علی (ع) در نهج البلاغه و اشعار ناصرخسرو در زمینه ی دنیا و آخرت (مبدأ و معاد) اشاره دارد. فصل سوّم، انسان مداری و تطبیق نظرات امام علی (ع) و ناصرخسرو در مورد فضایل و رذایل اخلاقی و شامل مباحثی چون، زُهد، دادگری، اخلاص، اطاعت خدا، پرهیزگاری، فروتنی، بیم و امید، حقگویی، بخشندگی و ... و نیز نفاق، حسد، مردم آزاری، لجاجت، تنبلی، بدنامی، آزمندی و ... است. فصل چهارم، دین گرایی و تکیه به اصول و فروع دین و جُستاری موشکافانه در اندیشه های همگون امام علی (ع) و ناصرخسرو با تأکید ویژه بر دو مقوله ی عبادات و امامت می باشد. فصل پنجم، معرفت گزینی و توجّه به ابزار کسب شناخت یعنی، علم و فلسفه و سخن (زبان)، و یافتن مشترکات فکری امام علی (ع) و ناصرخسرو در زمینه های یاد شده است. امید آن می رود که این پژوهش بتواند در سایر زمینه های تحقیقاتی مربوط به تأثیر ادب اسلامی و شیعی خصوصاً نهج البلاغه بر ادبیات فارسی، مورد استفاده ی سایر دانش پژوهان قرار گیرد.

چکیده تصوف از مفاهیمی است که از قرن دوم هجری در میان مسلمانان متولد گشت و پس از عبور از فراز و نشیب ها، در طول حیات خویش با آسیب هایی نیز روبه رو شد. پایان نامه ی حاضر، با عنوان "نقد تصوف در دیوان شیخ بهایی"، در صدد بررسی اوضاع تصوف و صوفیان در زمانه ی شیخ بهایی، عالم دینی و شاعر قرن دهم و یازدهم هجری، از رهگذر دیوان اوست. زمانه ای که در آن افراط و تفریط دامان جامعه ی صوفیان و سایر قشر های اجتماع را گرفته و مردم در هر دسته و با هر عنوان به انحرافاتی دچار شده بودند. در این پایان نامه با استناد به آثار فارسی شیخ بهایی، که توسط سعید نفیسی گردآوری شده، به نظریات و دیدگاه این حکیم و شاعر عصر صفوی در تأیید یا ردّ تصوف، پرداخته شده است. ابتدا شواهد مثالی از موضوعاتی نظیر: عشق، عزلت، خرقه پوشی، سماع، رد علوم رسمی و ... که نشان دهنده ی نگاه مثبت شیخ بهایی به تصوف است مورد بررسی قرار گرفته سپس به نگاه انتقادی وی که عمدتاً شامل کج روی هایی نظیر: شکم بارگی، بنگ و خمر، افراط و تفریط و لاف و کرامات می شود، پرداخته شده است. نتیجه آن که شیخ بهایی عارفی شریعت مدار است که علاوه بر قدم زدن در مسیر طریقت، از جاده ی شریعت نیز منحرف نشده است. بنابراین برای حفظ اعتدال جامعه ی متصوفان، ضمن تشویق بر عرفان و عشق الهی، نگاه منتقدانه ای به صوفی نمایانی دارد که موجب بدنامی تصوف در اذهان عمومی و نیز در میان اقشار عالم و مذهبی گردیده اند.

جلال آل احمد از نویسندگان صاحب سبک معاصر ایران است. بررسی های انجام شده درمورد سبک آل احمد در داستان نویسی تاکنون متوجه زبان تند،عصبی و عجولانه ی آل احمد بوده است. همچنین برخورداری از زبان متون کهن فارسی در آثار آل احمد توجه سبک شناسان را به خود جلب کرده است. پژوهش حاضر در صدد است با بهره گیری از عناصر سازنده ی داستان به بررسی سبک شناسانه ی داستان های کوتاه آل احمد بپردازد و در این زمینه از کتاب مبانی سبک شناسی از پیتروردانک بهره می جوید. شاخص های مورد بررسی در این پژوهش درواقع عناصر داستانی است که در سبک و زبان نویسنده تأثیرگذار بوده است. زاویه ی دید از عناصر مهم و تأثیرگذار در داستان است که در داستان های کوتاه آل احمد بیشترین تأثیر را بر زبان و سبک نویسنده داشته است.ده داستان مورد بررسی در این پژوهش با توجه به راویان اول شخص یا سوم شخص هریک به دو دسته تقسیم می شوند و دارای مشخصه های سبکی مختص به خود هستند.

از عناصر کلیدی و مهم در داستان و داستان نویسی، پرداختن به شخصیت و شخصیت پردازی است. مهارتی که نویسنده برای آفریدن شخصیت ها به کار می برد، در کنار طرح منسجم، به خلق شخصیت هایی ماندگار می انجامد. پژوهش حاضر به بررسی شخصیت و شخصیت پردازی در مجموعه داستان کوتاه " سه دختر گل فروش " و رمان " جنگی بود جنگی نبود" از مجید قیصری پرداخته، تا چگونگی پردازش شخصیت در این دو اثر نمایان شود . در این پژوهش ابتدا به بررسی ارتباط شخصیت های داستان ها با عناصر داستان پرداخته شده و بعد از آن شخصیت ها از لحاظ اصلی و فرعی، ایستایی و پویایی و انواع آنها تقسیم بندی شده اند، سپس با توجه به دو شیو? شخصیت پردازی مستقیم و غیرمستقیم، تمام شخصیت ها با توصیف، کنش، گفتار، نام و افکارشان معرفی شده اند و شواهدی برای وضوح نوع شخصیت ها ارائه شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد در مجموعه داستان کوتاه " سه دختر گل فروش " به دلیل کوتاه بودن داستان ها مجال کمتری برای پرداختن به شخصیت ها وجود دارد، اما در رمان " جنگی بود جنگی نبود " شخصیت ها نسبت به داستان کوتاه از اهمیت بیشتری برخوردار است. در هر دو اثر، نویسنده به هر شخصیت، در حدی که لازم بوده پرداخته است. به دلیل فضای جبهه و جنگ، غالب شخصیت ها مرد هستند و به دلیل وجود شور و هیجان زیاد در وجود جوانان این مرز و بوم، عمومأ شخصیت ها جوان هستند. بیشتر شخصیت ها نوعی هستند و نویسنده تلاش کرده در بیشتر موارد، به صورت غیر مستقیم به شخصیت ها بپردازد. شخصیت پردازی ها بیشتر تحت تأثیر سبک واقع گرایی قرار دارند. در کنار نقاط قوت بسیار در این اثر، نقاط ضعفی هم در داستان های کوتاه دیده می شود که مهم ترین آن ها مبهم نویسی است که به نوعی به طرح داستان لطمه زده است.

شعر دفاع مقدس، از جمله جریان های شعر معاصر محسوب می شود که حول محور جنگ عراق علیه ایران شکل گرفته است. به واقع، جنگ به منزله ی فرامتنی تاریخی و زمانمند با زمینه های بروز، سیر تاریخی و پیامدهای مشخص، می تواند عاملی برای ایجاد جریانی ادبی باشد. تاریخ ادبی دفاع مقدس (1359 ـ 1369هـ .ش) در پی پاسخ گویی به این پرسش است که فرامتن تاریخی جنگ عراق علیه ایران، چه تأثیراتی در نحوه شکل گیری شعر دفاع مقدس در دهه ی مذکور دارد. به عبارت دیگر، این پژوهش در پی برقراری پیوند مطالعاتی میان دو مقوله متن ادبی و فرامتن تاریخی است و پشتوانه ی نظری آن را، ساختگرایی تکوینی و اعمال دو فرآیند ادراک و توصیف بر مبنای آرای لوسین گلدمن تشکیل می دهد. در اعمال فرآیند ادراک آثار، بررسی ژانرها و زیرژانرهای ادبی مبنا قرار گرفت که برآمده از آرای تینیانف، باختین و تودورف است. بر این اساس آثار 28 تن از شاعران قله و دامنه (صاحب سبک و دنباله رو موفق) که در دهه ی مذکور سروده شده است ذیل ژانر غنایی و هشت زیرژانر طبقه بندی شد که به ترتیب بسامد عبارتند از زیرژانرهای «سوگ¬سرایی (رثا)»، «تکریمی (ستایشی)»، «توصیفی»، «انتقادی»، «انگیزشی»، «عاشقانه»، «عرفانی» و «توصیفی ـ تکریمی». با اعمال فرآیند توصیف آثار بر مبنای فرامتن های تاریخی جنگ، آشکار شد که شعر دفاع مقدس از سال 1359 تا پایان 1369، تحت ارتباط تناظری با فرامتن تاریخی ـ اجتماعی و تاریخی ـ نظامی جنگ شکل گرفته است و عناصر متنی در سه سطح موسیقایی، بلاغی و انگاره ای جلوه گاه این تأثیرپذیری اند. تعادل در میزان تأثیرپذیری مستقیم و غیرمستقیم از فرامتن های تاریخی، سبب بروز تساوی تقریبی میان آثار فرامتن محور و بافت محور شده است. این مقوله نشانگر دو رویکرد پدیده محور و پیامدمحور شعر دفاع مقدس به مقوله تاریخی جنگ است.

شعر گفتار شعری است که از زبان فاخر و ادیبانۀ گذشته فاصله می‏گیرد و به عنوان یکی از مشخصه‏های اصلی خود، زبان محاوره و عامیانه را وارد زبان شعر می‏کند. پیشینۀ مشخصی برای شعر گفتار نمی‏توان قائل شد، اما این شیوه در دورۀ معاصر در اشعار نیما، فروغ و شاملو نمود بیشتری دارد. سید علی صالحی در سال 1364 این جریان را "جنبش شعر گفتار" نامید. قیصر امین‏پور نیز با درک ملال‏آوری و کسالت شعر اواخر دهۀ پنجاه و اوایل دهۀ شصت، شعر خود را به دایرۀ شعر گفتار وارد ساخت. شعر گفتار در دو حوزۀ زبانی و غیر زبانی قابل بررسی است؛ عناصر زبانی که برجسته‏ترین عنصر تشکیل‏دهندۀ شعر است در چهار دستگاه آوایی، صرفی، نحوی، و معنایی و عناصر غیر زبانی به چهار دستۀ ساختار، تخیل، موسیقی و محتوا بخش‏پذیر است. در پزوهش حاضر مؤلفه‏های زبانی و غیر زبانی‏ شعر امین‏پور در پنج مجموعه‏ شعر : "در کوچۀ آفتاب"، "تنفس صبح"، "آینه‏های ناگهان"، "گل‏ها همه آفتابگردانند" و" دستور زبان عشق" بررسی و نشان داده خواهد شد که این مؤلفه‏ها چگونه شعر او را به سمت گفتارگرایی پیش می‏برد. نتیجه این بررسی بیانگر استفاده از مؤلفه‏های زبانی: استفاده از افعال و واژگان گفتار، نحو سادۀ جملات، جابه‏جایی و جایگزینی‏های زبانی، ساخت ترکیبات تازه، و مؤلفه‏های غیر زبانی: ایجاد ساختمان منسجم با طرح داستان و روایت، بهره بردن از مشبه‏به‏های حسی در تشبیهات، استفاده از آرایۀ تشخیص، بهره بردن از بحرهایی صمیمی‏ همچون رمل و مضارع، و استفاده از محتواهای رمانتیک و طنز، زبان شعری او را به سمت شعر گفتار برده است؛ نمود شعر گفتار بیشتر در مؤلفه‏های زبانی و در سه مجموعۀ پایانی او وجود دارد، مؤلفۀ‏ زبانی معنا و مؤلفه‏های غیر زبانی موسیقی و تخیل او بیش از سایر مؤلفه‏ها شعر او را گفتارگرا کرده است

نامه و نامه نگاری از فروع انواع نثر است. نامه ها به دو دستة نامه های اداری و رسمی، و نامه های دوستانه تقسیم می شوند. نامه های عاشقانه ـ که می¬توان آن‏ها را از فروع نامه¬های دوستانه خواند ـ از جمله نامه هایی هستند که به نوشته های میان عاشق و معشوق اختصاص دارد. این پژوهش به نامه های عاشقانة فروغ فرخزاد(1345-1313)، غلامحسین ساعدی(1364-1314) و نادر ابراهیمی(1387-1315) از منظر شکل، زبان، محتوا، لحن و تخیّل می¬پردازد. با وجود آنکه نامه های فروغ از نامه هایی است که با «دید زنانه» نوشته شده است؛ نامه های غلامحسین ساعدی با نتیجة عشقی نافرجام نگارش یافته و نامه های نادر ابراهیمی با وجود عاشقانه بودن رنگی اجتماعی به خود گرفته است، اما ویژگی¬های مشترک به دست آمده در این نامه¬ها می‏تواند به تبیین و تعریف مؤلفه¬های نامه¬های عاشقانه بینجامد. نتیجه این پژوهش نشان می‏دهد که داشتن عنوان آغازین و تجدید آن در بخش های مختلف نامه، قراردادن جمله ای اختصاصی همراه با ذکر نام اصلی یا مخفف نویسنده به همراه درج تاریخ، ساختار و شکل نامه را تشکیل می دهد. ابراز احساسات مختلفی چون غم، شادی، ابراز علاقه، گله و شکایت، درد دل کردن و گاه پند و اندرز دادن، شرح کارهای روزانه و هنری و مسائل خانوادگی در بخش محتوا قرار می گیرند. ضرب المثل، کنایه، تکرار و جا به جایی ارکان در بخش زبانی استفاده می شوند. تشبیه و تشخیص در بخش تخیل نامه ها کاربرد می یابند. به کاربردن لحن عامیانة صمیمی همراه با قسم، طنز و جملات نزدیک به زبان گفتار در بخش لحن دیده می شوند، که همگی جزو مؤلفه های نامه های عاشقانه محسوب می شوند.

سبک¬شناسی علم مطالعه¬ی مشخصه¬های متنی، فردی و دوره¬ای است و سبک¬شناسی ساختارگرا به مطالعه¬ی این ویژگی¬ها در نظام متن می¬پردازد. در این رویکرد، بنای مطالعه بر تعیین روابط و مناسبات متنی در تعامل با یکدیگر و در یک ساختار کل است. بر این اساس، ویژگی¬های سبکی متن در این نظام، برهم¬کنش دارند و با ارتباط¬های چندگانه در یک شبکه¬ی تعاملی، کلیت اثر را می¬سازند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی ویژگی¬های سبک ساختاری مصیبت¬نامه، به عنوان آخرین مثنوی از سه¬گانه¬های روایی عطار و کامل¬ترین آن¬هاست. بدین ترتیب تعیین ویژگی¬های سبکی این مثنوی، بیش از هرچیز می¬تواند نشان دهنده¬ی مشخصه¬های سبک فردی این شاعر باشد. نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده¬ی روابط متقابل عناصر چهارگانه¬ی روایت، موسیقی، بلاغت و دستور است که با یکدیگر شبکه¬ای تعاملی تشکیل داده¬اند و جز در اتصال معنایی برخی از حکایات فرعی، متنی منسجم را به وجود آورده¬اند.

مهم ترین وجه تمایز ادبیات ایران از سایر ملل جهان، حضور تصوف اسلامی در ادبیات فارسی است. بازشناسی آثار صوفیه و دسته بندی آن ها نه تنها راه پژوهش های عرفانی را هموار می کند، بلکه به شناخت عمیق تر فرهنگ و تحولات اجتماعی و ادبی می انجامد و سلیقه های فکری و مذهبی مردم را در طی سالها نشان میدهد. مبنای پژوهش حاضر بر معرفی آثار صوفیان است .(مقصود از آثار صوفیانه ، همه ی آثار مکتوبی است که هواداران و یا مخالفان تصوف برای نشان دادن مبادی فکری تصوف و آداب و رسوم آنان و دیدگاه های فقهی، کلامی و حکمی این نحله ی فکری نگاشته اند).محدوده ی پژوهش حاضر از آغاز قرن ششم تا پایان قرن هفتم است. در معرفی آثار نام اثر، نام مؤلف، زمان تألیف، موضوع آن، زبان ، شکل اثر (نثر یا نظم) به همراه مشخصات کتاب شناسی و توصیف محتوایی، ذکر و در پایان، نمایه ی نام مولفان ارائه شده است.

سنت های ادبی، مجموعه ای از قراردادها در شعر هر ملتی است که در سالیان طولانی باقی مانده است و مضمون ها و اوصاف خود را در فراز و نشیب دگرگونی های ادبیات حفظ کرده اند و به دست ما رسیده اند. مانند عاشق بودن پروانه بر شمع. بیدل دهلوی، شاعر سبک هندی، با استفاده از موتیوهای مختلف و تداعی معانی گسترده در غزلیاتش، موجب تصویرآفرینی های بسیاری در شعر خویش شده است که به صورت سنت ادبی درآمده و در این قالب در شعر وی خودنمایی می کند.در این پژوهش با نگاه دقیق تر به صدو پنجاه غزل از غزلیات بیدل، بعد از تحلیل کلی غزلیات، سنت های ادبی نیز ذکر شده است تا با استفاده از تحلیل های کلی هر غزل، منشأ و دلیل پیدایش سنت های ادبی با استفاده از موتیوها و تداعی معانی و ارتباط آن ها با یکدیگر نیز مشخص گردد. همچنین به بسامد سنت های ادبی موجود در این غزلیات و تکرار آن ها نیز اشاره می شود.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده در قرن سوم و در نیشابور به وسیله ی افرادی چون حمدون قصار و ابوعثمان حیری، جنبشی فکری علیه نظام حاکم تصوف شکل گرفت که به ملامتیه مشهور شد. اندیشه ی ملامتی نوعی اندیشه ی صوفیانه است که یکی از اصول آن سرزنش نفس است، نیز، صوفی ملامتی، با کتمان احوال و نیکی ها و عبادات، خود را در معرض سرزنش و ملامت دیگران قرار می دهد. به تدریج، افراط در این نظریه موجب پیدایش فرقه ی قلندریه گردید. خاقانی، شاعر قرن ششم، به تبع سنایی برخی از مضامین عارفانه را وارد شعر کرد. او که در زندگی مرحله ای از تحول و انقلاب روحی را پشت سر گذاشته بود، گاه مضامینی زاهدانه، چون توبه و دوری از شراب را در اشعارش می آورد و گاه در غزلیات قلندرانه اش به شراب دعوت می کند و از توبه دوری می جوید. خاقانی، با ملامتیه آشنایی داشته، از افکار آنان تأثیر پذیرفته است. در دیوان او دو اصطلاح "ملامتی" و "قلندری" در کنار هم و به یک معنا به کار رفته است. این پژوهش، سعی دارد ابتدا با معرفی ملامتیه، فتوّت، قلندریه و بیان ارتباط میان آنها، به ارائه ی نمونه های شعری در دیوان خاقانی پرداخته، شیوه ی کاربرد اصطلاحات ملامتی را توسط وی نشان دهد. سپس با بیان اصول ملامتی و قلندری، ردّ پای این افکار را در دیوان وی جستجو کرده، نمونه های موافقت یا مخالفت او را با این اندیشه ها مشخص کرده، بدین ترتیب بازتاب اندیشه ی ملامتی و قلندری و علاقه و توجه خاقانی را به آنها نشان می دهد. کلید واژه ها: عرفان، ملامتیه، خاقانی.

چکیده ساختارگرایی یکی از جدیدترین رویکردهای نقد ادبی است که بر نظریه های زبان شناسی بنیان نهاده شده است. منتقد ساختارگرا به دنبال کشف رابطه ای منطقی و منسجم میان اجزای کوچک تر یک متن و ارتباط این اجزا با کلیت اثر می کوشد تا انسجام یا عدم انسجام ساختاری یک اثر ادبی را نشان دهد. سوانح العشّاق احمد غزالی نخستین اثر به زبان فارسی است که به طور مستقل درباره ی عشق نوشته شده است. این اثـر مجموعـه ای از نظریه های غـزالی درباره ی عـشق، عاشق، معشوق و ارتباط مـیان آن هاست. غزالی در این زمینه پایه گذار مکتبی بوده است که بعدها دیگرانی چون سنایی، شیخ عراقی و عین القضات همدانی تحت تأثیر آن قرار گرفته اند. ایـن پایان نامه از منظــر نقد ســاختارگرایـانه به تبیین و تـوضـیح ارتباط اجــزای متعدد مـتن سـوانح العشّاق و سپس نشان دادن ساختار کلی آن می پردازد. نتایج پژوهش حاکی از تعامل و ارتباط چندسویه ی اجزای زبانی، بلاغی، محتوایی و به طور کلی همه ی اجزای کوچک تر متن است که جز در یک مورد، انسجامی کلی را در ساختار متن نشان می دهد. نیز بررسی ها نشان مــی دهد که ساختار متن مدور است و مفاهیم به کرات در آن تکرار می شوند. واژگان کلیدی: ساختار، نقد ساختارگرایانه، سوانح العشّاق، احمد غزالی.

هشت سال دفاع مقدس، بزرگترین پدیده تاریخی کشور ما در سه دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی محسوب می شود که تمامی شوون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه را تحت تأثیر قرار داده و به دنبال آن با نگاهی نو، تأثیری ژرف و بنیادین بر ادبیات به جا گذاشته است. در این دوره ادبیات داستانی و بویژه رمان از لحاظ کیفیت و مضمون متحول گشته، شخصیت های آن هویتی تازه می یابند؛ شخصیت زن که در گذشته همـــواره مبهم و تیره و عنصری جسمی و جنسی محسوب می شده است، در این برهه ارزشی انسانی یافته و از دریچه ای نو به او نگریسته می شود. موضوع این پایان نامه بررسی جایگاه و نقش شخصیت زنان در شش رمان با محوریت دفاع مقدس «نخل های بی سر، زمین سوخته، باغ بلور، گنجشک ها بهشت را می فهمند، جنگی که بود، و گلاب خانم» است و در آن سعی شده که شخصیت های تحول یافته و نقش های جدیدی که زنان در داستان ها ایفا کرده اند، تحلیل و تبیین گردد. پیشینه این پژوهش به مقالاتی پراکنده و اجمالـی درباره زن و دفاع مقدس برمی گردد، اما تاکنون تحقیقی مدوّن و دانشگاهی در این زمینه صورت نگرفته ا. اهمیت این جستار در بررسی موشکافانه جایگاه زن در رمان دفاع مقدس است که می تواند در تبیین الگوهایی مناسب برای زنان امروز موثر باشد. این پایان نامه در چهار فصل: چهارچوب پژوهش، تعاریف و کلیات، نگاهی به پیشینه زن در تاریخ و فرهنگ ایران، و تحلیل رمان تنظیم شده است. در فصل اخیر، افزون بر بررسی شخصیت و شخصیت پردازی در این شش رمان، نقد و تحلیل نقش و کنش زنان به تفصیل بیان شده است. خارج شدن زنان از قالب نقش های روزمره خود، رهایی از دغدغه های معمول و یافتن نگاهی عرفانی و معنوی به زندگی از مهم ترین ویژگی های شخصیتی زنان در این رمان ها به شمار می رود.

چکیده ادبیات عامیانه شامل آداب و رسوم ، قصه ها ، متل ها ، افسانه ها ، ضرب المثل ها ، ترانه ها ، تصنیف های سوگواری و شادی یک قوم است که سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد و مهمترین عناصر شعر عبارت است از : زبان ، موسیقی ، تخیل ، عاطفه و شکل . موضوع این پایان نامه ، بررسی این عناصر شعر در چهار دسته از اشعار عامیانه منطق? سبزوار شامل : لالایی ها ، ترانه های عاشقانه ، چاووشی ها و سوگنامه هاست .پیش از این، پژوهش هایی چند دربار? ادبیات عامیان? ایران و نیز گردآوری نمونه هایی از اشعار عامیان? سبزوار صورت گرفته ؛ اما شعر عامیانه سبزوار از منظر عناصر شعری بررسی نشده است . نگارنده در گردآوری چهار نوع شعر یاد شده از دو روش میدانی و کتابخانه ای بهره جسته و پایان نام? خود را در هفت فصل ترتیب داده است . فصل نخست به تعاریف و مفاهیم و فصل دوم به اشعار عامیانه سبزوار می پردازد . نویسنده در هر یک از پنج فصل دیگر این پایان نامه در ضمن چهار بخش : لالایی ها ، ترانه های عاشقانه ، چاووشی ها و سوگنامه ها به بررسی یکی از عناصر شعری پرداخته ، کمیت این عناصر را به کمک جدول ها و نمودارهایی نشان داده است .این بررسی غلبه عنصر عاطفه را در چاووشی ها ( عاطف? دینی ) و سوگنامه ها ( عاطف? انسانی ) و نیز غلب? دو عنصر تخیل و عاطفه را در ترانه های عاشقانه نشان می دهد . همچنین پیوند و هماهنگی عناصر زبان ، موسیقی و عاطفه در لالایی ها چشمگیر تر است . کلید واژه ها : سبزوار ، شعر عامیانه ، عناصر شعر ، لالایی ها ، ترانه های عاشقانه ، چاووشی ها ، سوگنامه ها .