پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی یکی از بیماری های مهم این گیاه محسوب می شود. کنترل این بیماری همانند سایر عوامل بیماری زای خاک زاد، به دلیل شرایط پیچیده خاک و اطراف رایزوسفر، همواره با مشکلاتی مضاعف توام بوده-است. بنابراین بررسی امکان استفاده از روش های بیولوژیکی و تلفیقی در کنترل بیماری های خاک زاد، مورد توجه قرار می گیرد. مطالعه حاضر با استفاده از باکتری های آنتاگونیست باسیلوس و سودوموناس، جدایه غیربیماری زای fusarium oxysporum، و نیز کاربرد جدایهharzianum trichoderma مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 15 جدایه قارچ f. oxysporum از ریشه گیاهان گوجه فرنگی جدا شد، که در این میان 5 جدایه متعلق به گونه f. oxysporumبودند. در آزمون کشت متقابل هیچ کدام از جدایه ها قادر به ایجاد هاله بازدارندگی در اطراف قارچ عامل بیماری نبودند و از نظر کاهش رشد میسلیومی تفاوت معنی دار بین آن ها و تیمار شاهد مشاهده نشد، بنابراین یکی از جدایه ها انتخاب و جهت انجام آزمایش های گلخانه ای مورد استفاده قرار گرفت. تاثیر جدایه آنتاگونیستf. oxysporum به دو روش تلقیح هم زمان با قارچ بیمارگر و تلقیح به فاصله یک هفته قبل از بیمارگر، بر روی فاکتور های رشد گیاه و نیز بر شاخص بیماری در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از تاثیر معنی دار جدایه آنتاگونیست بر افزایش طول بوته و وزن خشک در مقایسه با شاهد آلوده و نیز کاهش معنی دار شاخص وقوع بیماری و شدت بیماری بود، ولی بین روش-های به کارگیری جدایه غیربیماری زا اختلاف معنی دار وجود نداشت. نتایج کاربرد t. harzianum در شرایط گلخانه، به-طور معنی دار سبب افزایش ارتفاع و وزن خشک بوته گوجه فرنگی در مقایسه با شاهد سالم و شاهد آلوده گردید. در-عین حال بین روش های کاربرد این قارچ آنتاگونیست (محلول پاشی سوسپانسیون قارچ به خاک و آغشته سازی نشا) اختلاف معنی دار مشاهده نشد. تلفیق قارچ کش رورال تی اس با جدایه های آنتاگونیست قارچی، به دو روش محلول پاشی خاک و آغشته سازی نشای سه برگی گوجه فرنگی با مخلوط سوسپانسیون اسپور قارچ و قارچ کش صورت گرفت، به دلیل اجتناب از اثر سوء غلظت بالاتر قارچ کش بر روی جدایه های آنتاگونیست، قارچ کش تنها با غلظت 100 پی پی ام به کار رفت. نتایج آزمایش حاکی از تاثیر کنترل کنندگی تیمار های تلفیقی بر روی شدت و وقوع بیماری پژمردگی در مقایسه با شاهد آلوده بود، ولی این بازدارندگی در مقایسه با کاربرد تنهای قارچ کش، اختلاف معنی داری از نظر آماری نداشته-است، شاید علت این مشاهده ناشی از کاربرد غلظت پایین تر قارچ کش باشد که به دلیل ذکر شده در فوق، امری اجتناب-ناپذیر می باشد. هم چنین تاحدودی می تواند به دلیل اثر بازدارندگی قارچ کش فوق در غلظت 100 پی پی ام بر روی جدایه های آنتاگونیست قارچی باشد.

بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی که عامل آن قارچ fusarium oxysporum f. sp. lycopersici است، یکی از مهمترین بیماریهای خاکزاد این گیاه است . تعداد 150 استرین باکتری از خاک های گردآوری شده از مناطق مختلف ایران به روش تهیه سری رقت (serial dilution) روی محیط کشت hicrome bacillus agar جدا شد. در ارزیابی توان بازدارندگی استرین های باکتریایی به روش کشت متقابل با قارچ بیماری زا، تعداد هشت استرین توانایی بالایی نشان دادند. با بررسی ویژگی های فنوتیپی این استرین ها مشخص شد که تعداد پنج استرین متعلق به bacillus subtilis ، یک استرین متعلق بهb. pumilus و یک استرین متعلق بهb. megaterium هستند. اثر بازدارندگی تعدادی از این استرین ها به همراه یک استرین pseudomonas fluorescens و یک استرین azotobacter chroccocum علیه fusarium oxysporum f. sp. lycopersici در شرایط گلخانه، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار و 8 تکرار بررسی شد. شاخص ها شدت بیماری و وزن تر و خشک گیاه پس از گذشت سه ماه اندازه گیری شد و داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت . نتایج نشان داد که تیمارهای مورد بررسی اختلاف معنی دار(01/0p= ) دارند. استرین های (b. subtilis 4(bs4 وb. subtilis 5 (bs5) بیشترین تأثیر را روی وزن خشک ریشه (به ترتیب 46/44 و 47/8 % (. و استرین هایazotobacter chroococcum(ac) ،bacillus, subtilis5(bs5) و pseudomonas fluorescens ( p21) بیشترین تأثیر را در کنترل بیولوژیک عامل بیماری نشان دادند (به ترتیب 42/71، 85/42 و42/31%).

چکیده: بیماری پژمردگی باکتریایی گوجه فرنگی ناشی از ralstonia solanacearum یکی از بیماری های مهم این محصول است که از مناطق مختلف ایران گزارش شده است. بر اساس گزارش های موجود این بیماری در ایران توسط نژاد 3 ( بیووار2) باکتری ایجاد می شود. در این پژوهش در بهار و تابستان سال 1392 نمونه های گوجه فرنگی آلوده به بیماری پژمردگی از مزارع مختلف استان همدان گردآوری و باکتری عامل بیماری جداسازی شد. تعداد 93 استرین باکتری از خاک ناحیه ریزوسفر بوته های سالم گوجه فرنگی با استفاده از روش رقیق سازی و کشت روی محیط آگار و king’s b جداسازی شدند. ابتدا آزمایش تاثیر باکتری-های ریزوسفر روی میزان جوانه زنی بذر گوجه فرنگی به منظور انتخاب باکتری های محرک رشد به روش آغشته سازی بذر گوجه فرنگی و کشت روی کاغذ صافی انجام شد. در این آزمایش 37 استرین باعث تحریک جوانه زنی بذر و القای رشد گوجه-فرنگی شدند. در یک آزمایش دیگر اثر آنتاگونیستی استرین های جدا شده بر اساس توانایی آن ها در جلوگیری از رشد بیمارگر با استفاده از آزمون کشت سه نقطه ای و اندازه گیری هاله بازدارنده در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تعداد 57 استرین بازدارنده بودند که در این میان استرین های sh22، sh16، sh13و sh1 در شرایط آزمایشگاهی به ترتیب با میانگین قطر هاله 35/8، 22/8، 57/7 و 49/7 میلی متر دارای بیشترین اثر بازدارنده بودند و در مقابل استرین های sh4و sh5 دارای کمترین اثر بازدارندگی بودند. از بین استرین های مورد بررسی برمبنای نتیجه آزمایش بازدارندگی در شرایط آزمایشگاه و الگوی پروتئین های الکتروفورز شده محلول سلولی، تعداد شش استرین به عنوان نماینده انتخاب و ویژگی های فنوتیپی آن ها تعیین شد. بر این اساس استرین های sh22،sh16 به عنوان bacillus sp.، sh13 و sh1 به عنوان pseudomonas sp.، sh4 به عنوان rhizobium sp. و sh5 به عنوانsp. burkholderia تشخیص داده شدند. بررسی های گلخانه ای روی گوجه فرنگی به روش آغشته سازی ریشه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. پس از گذشت سه ماه فاکتورهای طول بوته، وزن تر و وزن خشک ساقه و ریشه و شدت بیماری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد اکثر تیمارهای مورد بررسی در سطح 1% دارای تفاوت معنی دار بودند. در شرایط گلخانه استرین های sh4 (rhizobium sp.) با میزان 56 درصد کاهش شدت بیماری و sh1 (.pseudomonas sp) با میزان 58 درصد کاهش شدت بیماری بیشترین تاثیر را در افزایش وزن تر و خشک ریشه و اندام های هوایی نشان دادند. استرین های sh5کمترین تاثیر را در افزایش وزن تر و خشک ریشه و اندام های هوایی نشان دادند. در پایان توالی ژن srrna16 استرین ها به وسیله ی آغازگرهای 27f و 1492r تکثیر شد. توالی به دست آمده با سایرتوالی ها در بانک اطلاعات ncbi به وسیله نرم افزار بلاست نوکلئوتید همتراز شد. درخت فیلوژنی استرین ها با روش اتصال همسایه ای(neighbour-joining) و با استفاده از نرم افزار mega5با bootstrap1000 تکرار ترسیم گردید. استرین sh1 با 99 درصد شباهت به pseudomonas.fluorescens در یک گروه قرار گرفتند. استرین sh4 با 97 درصد شباهت به rhizobiumleguminosarum در یک گروه قرار گرفتند. استرین sh5با 99 درصد شباهت به burkholderia .multivorans در یک گروه قرار گرفتند. واژه های کلیدی:کنترل بیولوژیکی، پژمردگی باکتریایی گوجه فرنگی، الکتروفورز پروتئین، bacillus sp، .psudomonas sp، .rhizobium sp