تشبیه و استعاره از اصول صور خیال در شعر است. به گونه ای که شاعران ادوار ادبی هر کدام به اندازه ی توانایی خویش با توجّه به شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی و طبیعی زمان خود در خلق تصاویر شعری از این آرایه ها استفاده کرده اند. سنایی شاعر قرن ششم از بزرگ ترین سخنورانی است که برای نخستین بار تشبیهات و استعارات بدیع عرفانی را به صورت گسترده و منسجم در شعر پارسی وارد کرد تا جایی که هیچ شاعری قبل از او چنین خلاقیت و ابتکار تازه را نداشته است، سنایی ، سیر تحوّلی این آرایه را از خاک به افلاک رساند. در این پایان نامه تشبیهات و استعارات دیوان سنایی به صورت الفبایی تدوین و با ذکر شواهد شعری آورده شده است.

تشبیه از مهم¬ترین ابزارهای تصویرگری در آثار ادبی به ویژه شعر به شمار می¬رود. تشبیه و استعاره همواره کاربرد گسترده¬ای نسبت به انواع دیگر صور خیال در شعر شاعران داشته¬اند. با بررسی دقیق تشبیه¬ها و استعاره¬های ادوار مختلف شعری، می¬توان اطلاعات سودمندی در مورد خصوصیات و ویژگی-های سبکی و روحیات و دیدگاه¬های حاکم بر هر دوره به دست آورد. در مثنوی حدیقه¬¬الحقیقه با حجم بالایی از تشبیهات مواجه می¬شویم. پایان¬نامه¬ی حاضر به منظور استخراج تشبیه¬ها و استعاره¬های موجود در این مثنوی نگاشته شده است؛ سپس سعی شده با بررسی انواع وجه شبه¬ها، مشبّه¬ها و مشبّه¬ٌبه¬¬های پرکاربرد در مثنوی حدیقه، نحوه¬ی تصویرسازی سنایی به کمک تشبیه و استعاره ارزیابی گردد و ویژگی¬های تشبیه و نوآوری¬های او مشخص شود. واژگان کلیدی: تشبیه، استعاره، حدیقه¬¬الحقیقه¬ی سنایی

یکی از مهم ترین مباحث سبک شناسی و نقد ادبی، بررسی صور خیال شاعران از جنبه های مختلف است. تشبیه - که از اصلی ترین ابزارهای صور خیال و از عناصر مهم تصویرگری است- از دیرباز در آثار ادبی، به ویژه در شعر، مطرح بوده و طیّ قرن ها تحت تأثیر عوامل گوناگون فرهنگی، اجتماعی، دیدگاه شاعران و غیره دستخوش تحوّل گردیده است. عطّار یکی از شعرای اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم است و مثنوی منطق الطّیر وی یکی از برجسته ترین آثار عرفانی در ادبیّات جهان است. در این پایان نامه تشبیهات و استعارات منطق الطّیر عطّار مورد نقد و بررسی قرارگرفته و سپس سعی شده با بررسی انواع وجه شبه ها، مشبّه ها و مشبّه ٌبه های پرکاربرد در مثنوی منطق الطّیر، نحوه ی تصویرسازی عطار به کمک تشبیه و استعاره ارزیابی گردد و ویژگی های تشبیه و نوآوری های او مشخص شود. سپس تشبیهات و استعارات هنری شاعر به صورت فرهنگ الفبایی تنظیم گردیده و با ذکر شواهد شعری ارائه شده است.