چکیده زنان در طول تاریخ ، در بسیاری ازجوامع ، از حقوق انسانی خود منع شده و به حاشیه رانده شده اند . نگاه مردان نسبت به آنان نیز نگاهی سلطه جویانه و تحقیر آمیز بوده است ؛ این نگاه حتی در آثار ادبی نیز بازتاب یافته و بیش از پیش بر مظلومیت زنان افزوده است . در این میان نقد ادبی فمینیستی پا به عرصه ی ظهور گذاشت تا با بازنمایی چهره های ارائه شده از زنان در آثار ادبی ، به دفاع از شخصیت و جایگاه آنان پرداخته و این نگاه مردسالارانه را محکوم کند .نقد ادبی فمینیستی بر کلیشه هایی که ادبیات بر زنان تحمیل کرده انگشت گذاشته و این بازنمایی را با تحقیر زنان مرتبط می داند و سعی دارد نشان دهد که چگونه ادبیات و آثار ادبی از تبعیض های جنسی در یک فرهنگ حمایت کرده و در ظلم و ستم نسبت به زنان شریک هستند . این رساله با عنوان « المرأه فی روایه " بدایه و نهایه " لنجیب محفوظ فی ضوء النقد النسوی» به بررسی جایگاه و موقعیت زنان در این رمان پرداخته و دیدگاه های مردسالارانه ی حاکم بر آن را آشکار می سازد .هدف از انتخاب این موضوع و تحقیق و پژوهش در رابطه با این اثر ، این است که نشان دهیم چگونه ادبیات و آثار فرهنگی در ظلم و ستم نسبت به زنان شریک هستند و نقش های قالبی و حاشیه ای به آنان می دهند و این که آیا منظور نویسنده تحکیم و تثبیت این نقش ها و تأئید آن ها بوده است یا هدف دیگری از این امر دارد .در فصل اول و دوم به ترتیب ، تعریف مختصری از فمینیسم و نقد فمینیستی و انواع گرایش های آن ارائه شده است . در فصل سوم نیز زندگی نامه ی نجیب محفوظ و نقش او در ادبیات داستانی معاصر بیان شده است . در فصل آخر ، ضمن ارائه ی خلاصه ای از رمان بدایه و نهایه و معرفی شخصیت ها ، ویژگی های فمینیستی این اثر ارائه شده است . نجیب محفوظ از جمله نویسندگانی است که به دفاع از حقوق زنان پرداخته و ندای آزادی ایشان را سر داده است . عرصه ی دفاع وی ، رمان های او و تنها وسیله ی دفاعی اش قلم سحر آمیز وی می باشد . نجیب تلاش نموده که چهره ای واقعی از زنان ِ طبقه ی متوسط جامعه ی مصر به نمایش بگذارد ، جامعه ای که اسیر آداب و رسوم سنتی و خشک مردسالار بوده و زنان در آن نقشی نداشتند . او با ارائه ی این اثر و آثاری شبیه به این توانسته است با مهارت تمام مظلومیت زنان را به نمایش گذاشته و نقاب از چهره ی واقعی ایشان بردارد ، و بدین ترتیب به طور غیر مستقیم به محکوم کردن نظام و جامعه ی مردسالار مصر بپردازد ؛ جامعه ای که به زنان به دیده ی حقارت می نگرد و نقش موثر و سازنده ی آنان را در ساخت جامعه ای سالم نادیده می گیرد . کلید واژه ها : فمینیسم ، نقد ادبی فمینیستی ، نجیب محفوظ و زن .

نمایشنامه ی «چشم به راه گودو»، مشهورترین نمایشنامه در عرصه ی تئاتر پوچی، نوشته ی ساموئل بکت، الهام بخش نمایشنامه های فراوانی در کشور های مختلف شده است. توفیق الحکیم که خود تحصیل کرده ی اروپا و متأثّر از آرای فلسفی غرب بود توانست با الهام از این اثر، نمایشنامه ی «یا طالع الشجره» را به رشته ی تحریر در آورد. مقایسه ی میان این دو نمایشنامه، تأثیر تئاتر غرب را بر تئاتر عربی به خوبی نشان می دهد. برای روشن شدن این موضوع، در این پژوهش به روش تطبیقی، شباهت ها و تفاوت های ساختاری و محتوایی دو اثر نشان داده شده است و سعی شده شواهد تأثیر پذیری نمایشنامه ی «یا طالع الشجره» از نمایشنامه ی «چشم به راه گودو» بررسی شود. نتایج بررسی نشان می دهد که توفیق الحکیم در استفاده از زبان، پیرنگ، شخصیت و برخی از درون مایه های پوچی نظیر ترس، نگرانی و غربت کامل انسان، کاملاً متأثّر از شیوه ی نمایشنامه نویسی بکت بوده و تنها تفاوت دو نویسنده در نوع نگرش آن ها نسبت به هستی و زندگی است؛ نمایشنامه ی بکت این مفهوم را که زندگی پوچ و بی معناست به خواننده یا تماشا گر القا می کند، در حالی که پوچی از دیدگاه الحکیم به عنوان نویسنده ای ایدئولوژیک و شرقی امری نسبی است.

ادبیات تطبیقی یکی از کاربردی ترین گرایش های ادبیات نوین است که در یکی از شاخه های خود به بررسی و مطالعه ی آثار ادبی فرهنگ های گوناگون می پردازد و سبب تعامل متقابل و گسترش مرزهای ادبی کشورهای مختلف می گردد. پژوهش حاضر کوششی تطبیقی است در بازیابی نحوه ی به کارگیری مضامین و مبانی مکتب رمانتیسم و بیان وجوه تفاوت و تشابه آن در اشعار سهراب سپهری شاعر فارسی زبان و بدر شاکرالسیاب شاعر عرب. البتّه به نظر نمی رسد که سپهری در نوشته ها و اشعارش هیچ گونه آشنایی با ادبیات معاصر عرب به ویژه بدر شاکرالسیاب داشته باشد. بر این اساس بررسی این دو اثردر حوز? ادبیات تطبیقی بر بنیا ن دیدگاه های مکتب آمریکایی استوار است.چراکه این مکتب بر خلاف مکتب فرانسه، بر این عقیده است که بدون اینکه مبادله ای میان دو اثر صورت گرفته باشد و یا این که ارتباطی میان دو نویسنده بر قرار شده باشد می توان به تطبیق دو اثر ادبی پرداخت. مکتب رمانتیسم یکی از مهمترین مکاتب ادبی است که در اواخر قرن هیجدهم میلادی وتحت تأثیر تحولات سیاسی و اجتماعی وظهور مباحث فلسفی وزیبا شناسی و با تکیّه بر پشتوانه های ادبی پا به عرصه وجود نهاد.این مکتب با تکیه بر قلب و احساسات در مقابل مکتب عقل گرای کلاسیسم قرار گرفت و باعث تغییرات وتحولاتی اساسی در زمینه ادبیات شد.این مکتب در قرن بیستم وارد زبان وادبیات عربی و فارسی گردید.این تقارن زمانی در پیدایش این مکتب در هردو زبان ونیز تشابه اوضاع سیاسی،اقتصادی و اجتماعی کشورهای عربی وایران، به همراه ارتباط چند صد ساله ونیز متأثر شدن یکسان آنان از جریانات کلی حاکم بر ادبیات باعث بروز پدیده های یکسان ونیز ویژگیهای محتوایی مشابه زیادی شده است؛که این پایان نامه درصددبررسی ومقایسه عوامل وویژگیهای محتوایی مشترک مکتب رمانتیسم درشعر سیاب وسپهری است. کلمات کلیدی : ادبیات تطبیقی ، مکتب ادبی رمانتیسم، بدر شاکرالسیاب ،سهراب سپهری

چکیده رئالیسم یکی از رویکردهای مهم در حوزه ی هنر، فلسفه و ادبیات است که پس از زوال نهایی ساختمان فئودالیسم گامی به جلو برداشت و به عنوان یک مکتب هنری و ادبی در قرن نوزدهم در فرانسه آشکار شد و چندی بعد تبعاتش در دیگر نقاط اروپا به ظهور رسید. نویسندگان زیادی به این مکتب روی آوردند؛ از جمله ی این نویسندگان در فرانسه می توان ژرژ سان را نام برد که رمان «برکه ی شیطان» را با سبکی واقعگرایانه نوشت. محمد حسین هیکل نیز که برای تحصیل به فرانسه سفر کرده بود با ادبیات داستانی فرانسه آشنا شد و به ضعف داستان نویسی کشورش(مصر) پی برد. او با تأثیرپذیری از شیوه ی داستان نویسی فرانسویان اقدام به نگارش رمان «زینب» کرد. این دو رمانِ رئالیستی شباهت های بسیاری به هم دارند؛ زیرا هر دو با الهام از روستایِ محلِ زندگی نویسندگانشان به نگارش در آمده اند. از آنجا که هدفِ این تحقیق بررسی تطبیقی رئالیسم در رمانهای فرانسوی و مصری می باشد، تطبیق محتوایی این دو اثر از نظر رئالیستی به عنوان نمونه هایی از کشورهای مد نظر، مورد بررسی واقع شده اند. نتایج بررسی نشان می دهد که هر دو نویسنده از سبک رئالیسم روستایی بهره برده اند و به عنوان بانیان این رویکرد در کشورهای خود به شمار می آیند. دو رمان در مواردی چون: پرداختن به مسائل مردمی، افشای ظلم طبقه ی مالک، توجه به طبقات پایین جامعه، به تصویر کشیدن فقر روستاییان، بیان مشکلات مربوط به زنان و تأثیرپذیری از زندگیِ شخصیِ نویسنده شباهت دارند و اختلافشان مربوط به نوع نگاه نویسندگان است: ژرژ نگاهش توأم با نگاه ایده آلیستی بوده؛ اما هیکل نه تنها فاقد چنین نگاهی بوده بلکه در بیان مشکلات بی محابا عمل کرده است.

چکیده: نهضت علمی قرن های نوزدهم و بیستم منجر به پیدایش دانش هایی از جمله ادبیات تطبیقی شد و رشته ای با همین عنوان به وجود آورد؛ علمی که به وسیله ی آن می توان به کارهای ادبی، جدا از زمان و مکان و بدون توجه به حد و مرزهای جغرافیایی، آگاه شد. در این راستا آمریکا یکی از فعال ترین کشورهایی است که به این رشته ی علمی پرداخته است و مصر نیز از آشنا ترین ملت ها به این نوع ادبی است. به همین منظور بسیاری از نویسندگان مصری برای نگارش آثار خویش ، به ویژه در زمینه ی رمان از آثار نویسندگان آمریکایی تاثیر پذیرفتند. یوسف ادریس از جمله نویسندگانی است که آثار جان اشتاین بک را مطالعه نمود و در نوشتن، شیوه ی او را به کار گرفت. در رمان «الحرام» ردپای اسلوب جان اشتاین بک در «خوشه های خشم» دیده می شود که متأثر از مکتب رئالیسم نیز می باشد. این دو رمان سرشار از توصیف های آرمانی و تصاویر رئالیستی از عصر هر دو نویسنده می باشند. در این پژوهش سعی شده است تا به روش تطبیقی به بیان شباهت ها و تفاوت های محتوایی این دو اثر رئالیستی پرداخته شود و حوزه های مشترک فکری و تقابل های ادبی و سیاسی مشترک و همچنین اختلافاتی که به سبب جامعه و فرهنگ آنان به وجود آمده است بیان گردد. نکته ی دیگر آن که در پس درون مایه ی داستان ها که شرایط کارگران مهاجر و افراد روستایی و فقر و مشکلات زنان نهفته شده، از نظر دور نمانده است.

فمینیسم جنبشی است که هدف آن دستیابی به حقوق از دست رفته ی زنان است، چرا که زنان در جامعه تحت تأثیر عواملی همچون سلطه نظام مردسالاری و شرایط اجتماعی، اقتصادی همواره در مرتبه ای پایین تر از مردان قرار دارند. این جنبش برای برقراری برابری میان زن و مرد در زمینه های مختلف علمی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و سایر حقوق طبیعی زنان تلاش می کند، حقوقی که رعایت آن د ر حق زنان امری الزامی است. نقد ادبی فمینیستی به عنوان رویکردی یکپارچه و متمایز در ادبیات از اواخر دهه ی 1960 میلادی شروع به کار نمود. این نقد از آغاز تاکنون دو دوره ی مهم را پشت سر گذاشته است که به موج اول و موج دوم معروف است. موج اول با انتشار "کتاب اتاقی از آن خود" اثر ویرجینیاوولف و موج دوم با کتاب "جنس دوم" سیمون دوبوار. داستان زینب از اولین آثار ادبیات نوین دکتر محمد حسین هیکل می باشد. این داستان که پیشگام داستان های جدید مصری است به توصیف اخلاق و آداب و رسوم مردمان جامعه ی مصر می پردازد.داستان زینب قصه ی دختری است با اخلاقی نیکو و افکار و آرزوهایی بلند که از بدی روزگار علی رغم میل باطنی مجبور به ازدواج با شخصی می شود که تمایلی به زندگی با او ندارد و این رنج او را به کام مرگ می کشاند.در این داستان هیکل رویاها و آرزوهای زنان را به تصویر می کشد همانگونه که به حقوق پایمال شده ی آنان از سوی مردان و مجتمعات بشری اشاره می کند.نویسنده با بیان این داستان به دنبال بیدار کردن جامعه ی بشری برای رعایت حقوق زنان است، چرا که قصه ی زینب قصه ی همه ی زنان است. در داستان ساره اثر عباس محمود العقاد به خلاف داستانهای دیگر شاهد حوادث واقعی و سلسله واری که در عالم خارج شکل بگیرد نیستیم، بلکه این داستان سرشار از تصاویر نفسی و درونی و آشفتگی های پنهانی و قلبی است که ساخته ی ذهن خلاق عقاد بوده و رنگ و بویی فلسفی دارد. زبان عقاد در این داستان زبانی ساده و شفاف نیست طوری که با یک بار خواندن متوجه پیام اصلی نویسنده نخواهیم شد و به قول سید قطب این اثر به سان شراب غلیظ و نابی است که همگان توانایی نوشیدن آن را ندارند بلکه جهت لذت بردن از آن می بایست آن را با مقادیر زیادی آب مخلوط کرد.این داستان بیشتر حول محور شک و بدگمانی نسبت به نان می چرخد.

هر انقلاب و تحول اجتماعی بر همه ی مناسبات زندگی انسان تأثیر می گذارد، رخدادهای بزرگ فقط ابعاد سیاسی و اجتماعی را تغییر نمی دهد بلکه در قلمرو هنر و ذوق نیز دگرگونی می آفریند. ادبیات پایداری گونه ای از ادبیات است که مقاومت و نبرد ملّت ها در برابر تجاوز دشمنان داخلی یا خارجی به حقوق و ارزش هایشان را بازگو می کند و بیانگر دردها و رنج هایی است که در برهه ای از تاریخ بر ملّتی تحمیل می شود. امروزه ادبیات پایداری به ویژه شعر با موضوع فلسطین گره خورده است، شعر پایداری فلسطین تصویرگر تاریخ انقلاب فلسطین است، در این حوزه شاعرانی متعهد پا به عرصه ی وجود گذاشته و ذوق و هنر خویش را در راه مبارزه با متجاوزان و دفاع از حق بکار گرفته اند. سمیح صبّاغ یکی از شاعران معاصر ادبیات پایداری فلسطین است که دیوان های شعری اش مملو از موضوعات پایداری می باشد. عشق به میهن، ستایش آزادی و آزادگی، دعوت به مبارزه و پایداری و اتحاد، خوش بینی به آینده، نفی سازش و ... از مهمترین مضامین ادبیات پایداری در اشعارش است. شعرش تجلّی دردهای انسانی است که با زبانی ساده و بی تکلف و گاه کوبنده و گزنده به این موضوعات می پردازد. شعر سمیح صبّاغ شعری است زنده، متعهد و تأثیرگذار که در لابلای آن پیروزی و امید به آینده ای روشن که در آن مردم فلسطین در آرامش و آزادی زندگی می کنند، موج می زند

چکیده بدیهی است که مراد از ادبیات شعر و نثر است، چه از عرب باشد چه از ملت های غیر عرب. و از آنجاییکه سمبولیسم همچون یک مکتب ادبی معروف در ادبیات غرب عموماً، و در ادبیات فرانسه خصوصاً به وجود آمد، در پژوهش سمبولیسم بین دو ادبیات غربی و عربی، لازم است در ابتدا مفهوم سمبولیسم غربی بیان گردد. بدین خاطر این پژوهش به روشن سازی مفهوم سمبولیسم در لغت و اصطلاح و چگونگی شکل گیری این مکتب، ابتدا در ادبیات غربی و سپس در ادبیات عربی می پردازد. نمایشنامه ی پیگمالیون جرج برنارد شاو از نمایشنامه هایی است که اهمیت زیادی را به خود جلب کرده است، و این اهمیت حاصلِ دور بودن مضمون این نمایشنامه از مشکلات اجتماعی و سیاسی و تمرکز آن بر بعد انسانی است. شاو در این نمایشنامه به حل مشکل اختلاف طبقاتی جامعه پرداخته است. و از طرف دیگر توفیق الحکیم که تحصیل کرده ی اروپا و متأثر از آرای فلسفی غرب بود توانست با الهام از نمایشنامه ی پیگمالیون شاو، نمایشنامه ای با همین عنوان- پیگمالیون - بنویسد. و موضوع اصلی نمایشنامه ی پیگمالیون حکیم به مشکل هنرمند و تفکیکش بین هنر و زندگی مربوط می شود. این پایان نامه با مقایسه ی این دو نمایشنامه تأثیر تئاتر غربی را بر تئاتر عربی به خوبی نشان می دهد. و برای روشن سازی این موضوع به مقایسه ی شباهت ها و اختلاف های این دو نمایشنامه پرداخته ایم، و این مقایسه مبتنی است بر ویژگی ها و عناصر مکتب سمبولیسم که براساس شیوه ی آمریکایی در ادبیات تطبیقی انجام می گیرد. بدون شک توفیق الحکیم از ساختار نمایشی برنارد شاو استفاده کرده و از نمایشنامه اش تأثیر پذیرفته است. بدین خاطر سعی می کنیم شواهد تأثیرپذیری نمایشنامه ی پیگمالیون حکیم از نمایشنامه ی پیگمالیون شاو را روشن سازیم. و نتائج پژوهش نشان می دهد که توفیق الحکیم در به کارگیری بعضی از ویژگی های مکتب سمبولیسم مانند، استفاده از سمبل، غموض و فقدان شفافیت، اشاره، تأویل پذیری، تضاد، زبان عاطفه، خیال پردازی و رویا، تجرید و درگیری بین هنر و زندگی، متأثر از نمایشنامه ی پیگمالیون شاو بوده است. و همچنین اختلافات سمبولیک بین دو نمایشنامه در؛ تمرکز بر تصاویر ذهنی، توجه به طبقه ی خاص، توجه به انواع گفتار و بدبینی می باشد. کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، سمبولیسم، جرج برنارد شاو، توفیق الحکیم، نمایشنامه ی پیگمالیون.

اشعار انتقادی سیاسی ـ اجتماعی به عنوان یکی از نیرومندترین و زنده ترین جریان های ادبی در ادبیات معاصر شکل گرفت. این گونه اشعار به ویژه در عراق، در پی افزایش ستم حکومت ها و استعمارگران با هدف مبارزه و پایداری در مقابل استبداد و به امید برطرف شدن ریشه ها و عوامل نابسامانی های اجتماعی قوّت بیشتری دارد. پژوهش حاضر می کوشد با نگاهی همه سو نگر به زندگی و آثار محمّد مهدی جواهری دید انتقادی او را درباره محور موضوعات اجتماعی ـ سیاسی بررسی نماید؛ بدین منظور مولّفه های مهم از قبیل: مبارزه با قدرت های استعماری، آزادی خواهی، تلاش در جهت دست یابی به استقلال ملی، عدالت محوری، بیان مشکلات مردم به ویژہ کارگران و کشاورزان، فقر و تنگدستی، مشکلات جوانان و حقوق زنان به عنوان عوامل تأثیرگذار در رویکردهای اجتماعی و سیاسی مورد توجه و بررسی قرار گرفته و در این باره شواهد مختلفی از آثار جواهری آورده شده است. بنابراین، این پژوهش بر آن است تا با گردآوری کتابخانه ای مطالب و طبقه بندی آن ها و با تکیه بر روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی و تحلیل انتقادی اشعار این شاعر بپردازد. هدف این پژوهش آن است که ضمن روشنگری در خصوص پدیده انتقاد و انواع آن در دوره های مختلف ادبی، آن را در اشعار سیاسی ـ اجتماعی محمّد مهدی جواهری بررسی کند.

واقعه ی عاشوراء و شهادت امام حسین)ع( ازجمله بزرگترین حوادث در تاریخ اسلام بعد از واقعه ی غدیر شمرده می شود که در آن روز بهترین و عزیزترین خاندان رسول الله -صلّی الله علیه وآله وسلّم- در صحرای کربلاء به شهادت رسیدند. این واقعه ی انسانی در روحیه ی شاعران بسیار تأثیر گذار بوده چنانکه شاعران در طول تاریخ به سرودن شعر درباره آن همّت گماشتند. دو تن از شاعران نامی معاصر عراق شمرده می شوند که اشعار » محمّ د مهدی جواهری « و » عبدالمنعم فرطوسی « زیبا و تأثیر گذاری در رثای امام حسین )ع( سروده اند. با بیان واقعه عاشوراء و شهادت امام حسین )ع( در اشعار خود کوشیدند که فریاد آزادگی » جواهری « و » فرطوسی « آن حضرت، مبارزه با ظلم و ستم زمانه، تسلیم نشدن در برابر خواسته های حاکمان، دفاع از دین و عدالت، و در پایان از خودگذشتگی و فداکاری امام )ع( در راه حفظ ارزش های اسلام را به زیبایی هر چه تمام تر به تصویر بکشند. در این پایان نامه برآنیم اشعار این دو شاعر معاصر عراق را که در رثای سرور و سالر شهیدان، امام حسین )ع( و حادثه ی خونین عاشوراء سروده اند و نتائجی را که امام از قیام و فداکاری خود در نظر داشت، مورد بررسی وتحلیل قرار دهیم.

ادبیات هر تمدن، نماینده ی آن تمدن و زبان آن واسطه ی ارتباط میان فرهنگ های ملل گوناگون است. به دنبال بروز تأثیرات و تأثرات در میان ادبیات ملل گوناگون، شاخه ای از نقد ادبی به نام ادبیات تطبیقی پدید آمد. مکتب ادبیات تطبیقی به روش آمریکایی، بر اساس وجود شباهت میان آثار ادبی، ناشی از روح مشترک همه ی انسان ها و افتراق میان آنها بررسی می شود. این تحول ادبی، نشانه ی توسعه ی طبیعی تاریخ بشر از قومیت به ملیت و سپس به انسانیت و بشریت می باشد. با این استدلال، نگارنده با بهره گیری از مکتب مذکور، اشعار دو شاعر لبنانی و ایرانی؛ «محمد علی شمس الدین» و «قیصر امین پور» را در حوزه ی ادبیات مقاومت، مورد بررسی قرارداده است. اگرچه درباره ی شاعران مذکور مقالات و کتاب هایی به نگارش درآمده است؛ اما در اغلب این آثار محوریت بررسی عناصر و مضامین شعر مقاومت مورد بی اعتنایی واقع گردیده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، محمد علی شمس الدین و قیصر امین پور از شاعران توانمند عرصه ی مقاومت به شمار می آیند، که یکی در مبارزات مردم جنوب لبنان علیه اشغالگران صهیونیست و دیگری در جنوب ایران علیه متجاوزان بعثی حضوری مستقیم داشته اند. آنان بدون شناخت از یکدیگر اما با پیروی از اصول و ارزش های انقلابی و اسلامی، اشعاری با معنا و پیام مشابه در زمینه ی مقاومت؛ با موضوعات وطن، طبیعت و ارزش های اعتقادی و فرهنگی سروده اند. با آن که هر دوشاعر دارای اشعاری با محتوا و ویژگی های مقاومت می باشند اما شمس الدین با بکار گیری رمزها و نمادهای پیچیده در اشعار خود، تمایز آشکاری را با اشعار امین پور، که با زبانی نسبتا صریح به مبارزه و مقاومت مردم پرداخته، ایجاد نموده است.

طنز از اصطلاحات ادبی و در لغت به معنی استهزا، به کسی خندیدن ، سخن به رموز گفتن و عیب کردن است و از نظر اصطلاح ادبی انتقادی است که با خنده و استهزا همراه باشد، اما این بدین معنی نیست که طنز صرفاً برای خنداندن باشد زیرا در این صورت دیگر طنز نیست، لودگی است. طنز نیشخند یا زهر خند است که در آن غم و اندوه جامعه در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی با اسلوب مضحک منعکس می شود که نیازمند مهارت و توانایی و به کارگیری شگردهای خاص و گوناگون است، در واقع می توان طنز را چنین تعریف کرد: طنز هنری است که غم و اندوه نهان در جامعه را بروز می دهد تا کجروی ها و رفتارهای نادرست اصلاح گردد. طنز در ادبیات عربی و ادبیات فارسی از گذشته بوده و بسیاری از شاعران در آن طبع آزمایی کرده اند لیکن باید توجه داشت که استعمال وسیعی به معنی امروزی که از آن فهم می شود نداشته و بیشتر جنبه ی فردی داشته و اغلب با زبان تند و گزند در انتقاد از اشخاص، ستمگران و حکومت ها همراه بوده است. بررسی جلوه های مختلف طنز در آثار یک شاعر ما را با جنبه های گوناگون شخصیت او و همین طور مسائل اجتماعی- سیاسی آشنا می کند. ابن رومی و انوری از شاعران طنزپرداز به شمار می آیند که موضوعات گوناگون طنز را می توان در سروده های ایشان دید. ابن رومی و انوری ناهنجاری های عصر خود را به تصویر کشیده اند از این رو تأثرات حاصل از اوضاع آشفته سیاسی- اجتماعی در سروده های طنز این دو شاعر برجسته است. این پژوهش سعی دارد بر اساس تحلیل محتوا، تصویری از مهمترین موضوعات و مبانی فکری ابن رومی و انوری را در جنبه های گوناگون طنز مانند طنز اجتماعی، طنز سیاسی و طنز فردی ارائه نماید و وجوه تشابهات و تفاوت ها را که در اشعار آن ها انعکاس دارد بررسی نماید. واژه های کلیدی: ابن رومی، انوری، طنز .

یکی از مهم ترین حوزه های پژوهش در جهان معاصر، نقد پسااستعماری است و از مهم ترین نظریه پردازان آن می توان به ادوارد سعید اشاره کرد. محور اصلی چنین نقدی بر تقابل استعمارگر و استعمار زده بوده و عمده ی مطالعات آن شامل تأثیرات منفی استعمار بر فرهنگِ جوامع مستعمره است. چنین نقدی امروزه در ادبیات ملت ها از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد، اما در ادبیات عربی کمتر مورد اهمیت واقع شده است. لذا بر آن شدیم تا در این پژوهش از میان رمان های معاصر عربی که در این سبک و سیاق به رشته ی تحریر درآمده اند، یکی را در بوته ی نقد نهیم؛ بنابراین با گزینش رمان برگزیده ی جوامع عربی در سال ???? بنام واحه الغروب اثرِ بهاء طاهر به این امر نائل آمده ایم و علاوه بر معرفی رمان مذکور، به نقد پسااستعماری رمان مذکور بر اساس رویکرد ادوارد سعید نیز پرداخته ایم؛ ازاین رو لازم گردید تا از روش تحلیلی- تفسیری استفاده نماییم. با مطالعه این پژوهش آشکار می شود که بهاء طاهر سعی بر آن نموده تا با مدد جستن از گفتمان استعماری، بتواند نسبت به پیامدهای استعمار واکنش نشان داده و اثرات زیان بار آن را به چالش بکشد؛ بنابراین در رمان واحه الغروب شاهد برخی از مولفه های پسااستعماری هم چون تقابل شرق و غرب، هویت، جنسیت، نژاد، زبان و غیره هستیم.

سوررئالیسم یکی از مهم ترین جریان های معاصر به شمار می رود که در سال 1924 به وجود آمد، زمانی که آندره برتون بیانیه مشهور سوررئالیسم را منتشر کرد ومفاهیم و چارچوب کلی این مکتب ادبی را تبیین ساخت که شامل به تصویر کشیدن دنیای ناخودآگاه، خواب، دیوانگی و... می باشد. سوررئالیسم به عنوان شیوه ای برای بیان، بانادیده گرفتن واقعیت و تکیه بر تصادف و ایجاد شگفتی و حیرت باهدف آزاد ساختن تفکر بشر پا به عرصه هنر گذاشت. بسیاری از ویژگیهای شعر معاصر، به آنچه که سوررئالیسم پایه گذاری کردبرمیگردد. این مکتب در قالب تکنیک ها و فنونی که آثار سوررئالیستی اروپایی را پوشش داده بود، در ادبیات عربی نیز تجسم یافت، به طوری که تاثیر آن غیر قابل انکار است. پژوهش حاضر بر آن است که تکنیک های سوررئالیستی را در شعر علی احمد سعید - معروف به ادونیس- بررسی و جستجو نماید. چارچوب پژوهش بر پایه ی بررسی هشت دیوان شعری اواست که به ترتیب عبارتند از: نخستین شعر ها، برگ هایی در باد، سرود های مهیار دمشقی، تحولات وهجرت در اقلیم های شب و روز، صحنه و آینه ها، مفرد به صیغه ی جمع، نام من این است وکتاب حصار. شیوه پژوهش نیز توصیفی - تحلیلی بر اساس مکتب سوررئالیسم می باشد و در پایان می توان گفت که فنون سوررئالیستی در بسیاری از قصیده های ادونیس به کار رفته است. بنظر میرسد که اوشاعری سوررئالیست است. به عقیده او تکنیک های سوررئالیستی یکی از راه هایی است که می تواند بشر را به رازهای هستی نزدیک تر سازد.

پژوهش حاضر به بررسی پوچی هم از نظر ساختار و هم مضمون در دو نمایشنامه ی «کالیگولا» ی آلبرکامو و «قطار» توفیق الحکیم، این دو نمایشنامه نویس بزرگ و مشهور اختصاص دارد. در این پایان نامه، خواسته ایم تا مباحث اساسی مربوط به نمایشنامه را در زندگی و آثار و بخصوص در دو نمایشنامه ی ذکرشده مورد بررسی قرار دهیم که در این راستا، تاریخچه ی نمایشنامه نویسی و معنای لغوی و اصطلاحی نمایشنامه و مباحث دیگر را ذکر کردیم و به نمایشنامه نویسان مشهور جهان غرب و عرب، خصوصاً توفیق الحکیم و آلبرکامو پرداختیم. و در ادامه به طور کامل به بررسی مکاتب نیهیلیسم و ابزوردیسم و اگزیستانسیالیسم پرداخته شد؛و پوچی موردنظر و معنای آن و علل گرایش به آن و انواع و شباهت آن با دیگرمکاتب را مشخص کردیم. سپس تحقیقی اساسی در زندگی و آثار این دو نمایشنامه نویس بزرگ، آلبرکامو و توفیق الحکیم به عمل آورده و شخصیت های این دو ادیب را در آثارشان، مورد بررسی قرار دادیم. و در نهایت به بررسی پوچی در نمایشنامه های «کالیگولا» و «قطار» از نظر ساختار ( طرح یا پیرنگ، زبان، شخصیت، زمان و مکان) و مضمون پرداخته شده است. و در نتیجه ی پژوهش به این مباحث دست یافتیم که : توفیق الحکیم بسیار تحت تأثیر فرهنگ نمایشنامه نویسی و سبک آثار ادبی غرب بوده است و بسیار کوشیده است تا سبکی جدید در نمایش عربی، ایجاد کند. و همچنین پوچی مورد نظر در نمایشنامه ی «قطار» وی، بیشتر در زمینه ساختار نمود پیدا می کند تا مضمون. و باید به این مسئله اشاره کرد که، پوچی در نمایشنامه ی «کالیگولا» بیشتر خود را در زمینه ی مضمون نشان می دهد و آلبرکامو این نویسنده ی بزرگ، پوچی را در سرتاسر نمایشنامه نسبت به زندگی و مرگ انسانها و خوشبخت نشدن آنها بیان می دارد. با این وجود باید اشاره کرد که او یک پوچ گرای محض نبود زیرا در برخی قسمت ها تلاش می کند تا به دنبال راه حلی برای رهایی از این وضعیت باشد.

چکیده : مکان، احساس به وطن دوستی وشهروندی، و در همان زمان احساس به در زمان بودن ومحلی زیستن را در انسان برمی انگیزد؛ و این باعث می شود آن را کیان وهستی ای پنداریم که هیچ چیزی بدون آن رخ نمی دهد . بعضی از شاعران ورمان نویسان، تاریخ مملکت و آرمان های بزرگانشان را برمکان تحمیل و تطابق داده اند؛ همانند شاعران فلسطینی و رمان نویسان مصری، که مکان به عنوان عنصری از عناصر ساختاری هنرشان قابل انفکاک از زبان هنری شان نیست . مکان، امتحانی ذاتی برای رویارویی با متن پیچیده هست وآن گاه که هنر از محتوا و ظرف مکانی تهی شود واقعیتش را از دست می دهد ،واگر هنر، منکر مکان شود ،درتاریخی نا تاریخی می زید که این امر با محتوای اصیل و جوهری ادبیات معاصر و مکان مندی و تاریخ پذیری معاصر عرب هماهنگ نیست، چرا که بخش بزرگی از ادبیات معاصر عربی با دغدغه ی سرزمین و خاک عربی ارتباط دارد، و این عنصر از آن ناگسستنی است . حرکتی که در مکان وجود دارد آن را به فاعل و سوژه ای بدل می کند که در ادب انعکاس پیدا می کند . در ارتباط انسان با مکان و زمین ،ارتباط ،وابستگی صرف و موروثی نیست ؛بلکه ارتباطی کنش گرانه وخلاقانه است .

اسطوره به عنوان یکی از ابزارهای بیانِ هنری، حضوری بس چشم گیر در شعر معاصر دارد. شاعران معاصرِ عربی و فارسی به خاطر تأثیر از شاعران مدرن اروپا، و در صدر ایشان تی. اِس. اِلیوت، به اسطوره گرایش یافته اند. از آن جا که اسطوره برآمده از ناخودآگاه جمعی است، مطالعه ی آن در واقع به نوعی مطالعه ی فرهنگ خواهد بود. از جمله این شاعران ادونیس و شفیعی کدکنی هستند. این دو تن با توجّه به تأثیرپذیری از مولّفه های مدرنیسم، رویکردی انسان گرایانه و عمل گرایانه را در برخورد با اساطیر به کار گرفته اند و اساطیر موجود در شعر خود را در خدمت دردها و رنج های خود و انسانِ معاصر قرار داده اند. پایان نامه ی حاضر با تمرکز بر دو دفتر شعرِ أغانی مهیار الدّمشقی سروده ی ادونیس و هزاره ی دوّم آهوی کوهی سروده ی شفیعی کدکنی، سعی در تحلیل و توضیح اساطیر موجود در این دو مجموعه را دارد تا بدین وسیله قدمی هر چند ناچیز در شناخت شعر این دو تن و ورود به منظومه ی فکری هر کدام از ایشان بردارد. روش تحقیق، از نوع تطبیقی- تحلیلی و به روش کتابخانه ای می باشد. از این رو، ابتدا با توجّه به دو عنصر کهن الگو و روایت، اساطیرِ موجود در این دو دفتر استخراج شده و به سه دسته تقسیم شده اند که عبارتند از: اساطیر دینی، اساطیر قومی- ملّی و اساطیر فراملّی.سپس به تحلیل و توضیح اساطیر و نقش آن ها در بافت شعر پرداخته شده است و سعی شده تا نگاه شاعر به اسطوره ی مذکور و علّت انتخاب آن توضیح داده شود. آن چه در این تحقیق به دست آمده این است که هر دو شاعر با دید انسان گرایانه ی خود، به اساطیرِ موجود در شعرشان، بُعدی معاصر داده اند و آن را در خدمت انسان و دردهایش قرار داده اند. به دیگر سخن، اسطوره در شعر این دو شاعر کارکردی انسان گرایانه داشته و در خدمت درد و رنج انسان معاصر می باشد.

لفظ "هنرسازه" به مجموعه ای از فنون بلاغی ای اطلاق می شود که از عوامل زیبایی شناسی آثار ادبی به شمار می روند. صورت گرایان بر این عقیده اند که هنر در وهله ی نخست، موضوع سبک و تکنیک است؛ تکنیک علاوه بر این که شیوه می باشد، موضوع هنر نیز هست؛ بنابراین "آن چه" نویسنده می گوید مهم نیست، بلکه این که "چگونه" می گوید اهمیت دارد، همچنین آن چه را که صورت گریان روس در ادبیات و هنر قابل مطالعه و بررسی می دانند فقط حوزه ی هنرسازه هاست و نه چیز دیگر. در این پایان نامه سعی شده است بر اساس تقسیم بندی شفیعی کدکنی از هنرسازه های بدیعی، میزان مفید یا غیرمفید بودن آن ها در ده سوره از جزء سی ام (النازعات، الإنفطار، البروج، الطارق، الأعلی، الغاشیه، البلد، الشمس، الهمزه و الناس) بررسی شود، سپس با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مولّفه های پنج گانه ی فرمالسیم روسی، به بیان نقش این هنرسازه های بدیعی در تعجب برانگیزی مخاطب پرداخته شود. این پژوهش با بررسیِ ده سوره ی مکی به نتایجی دست یافته است که مهم ترین آن ها انعکاس بی-شمار هنرسازه های بدیعی از نوع مفید است. این نوع هنرسازه ها با توجه به ویژگی هایی چون موسیقی و تداعی، در مولّفه های پنج گانه ی فرمالیسم روسی یعنی "ادبیت"، "فرم"، "آشنایی زدادیی"، "جادوی مجاورت" و "ساختار ساختارها"، به شکل شگفت انگیزی تداعی کرده و در نتیجه باعث جذب و تعجب برانگیزی شنونده و خواننده ی سوره های مکی شده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.