چکیده: این پژوهش با هدف تعیین میزان اثربخشی ارائه نقشه مفهومی، ارائه و ساخت نقشه مفهومی و عدم استفاده از نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی فراگیران در درس فیزیک اجرا شد. برای این منظور از طرح شبه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون استفاده گردید. 6 کلاس درسی به روش نمونه گیری هدفمند (2 کلاس ارائه نقشه مفهومی، 2 کلاس ارائه و ساخت نقشه مفهومی و 2 کلاس کنترل) انتخاب شدند. در گروه های کنترل فراگیران به شیوه مرسوم درس های مذکور را یاد گرفتند. در گروه های ارائه و ساخت (ترکیبی) مطالب درسی در قالب نقشه مفهومی به فراگیران ارائه شد همچنین دانش آموزان این کلاس ها خود نقشه های مفهومی مطالب تدریس شده را تهیه کردند. در گروه های آزمایشی ارائه، مطالب درسی فقط در قالب نقشه مفهومی ارائه گردید. تاثیر این کاربندی بر پیشرفت تحصیلی فراگیران از طریق آزمون پیشرفت تحصیلی اندازه گیری شد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که میانگین نمرات پس آزمون های هر سه گروه نسبت به پیش آزمون ها افزایش یافته است اما بیشترین تاثیر در گروه ارائه و ساخت نقشه مفهومی (ترکیبی) و کمترین آن در گروه کنترل مشاهده گردید. با توجه به اینکه سوالات آزمون براساس سطوح یادگیری شناختی بلوم طراحی شده بود، تجزیه و تحلیل پاسخ های فراگیران نشان دهنده وجود تفاوت معنادار در میزان دستیابی فراگیران به سطوح بالای بلوم (درک به بالاتر) در بین گروه های آزمایش و کنترل می باشد. نتیجه دیگر این پژوهش این است که هیچ کدام از گروه های دختران و پسران برتری مشخصی نسبت به هم نداشتند.