چکیده: قارچ های میکوریز آربوسکولار (am) از دیرباز به عنوان همزیست ریشه گیاهان در بهبود رشد آنها در شرایط فقر غذایی و تنش های محیطی، موثر شناخته شده است. علی رغم فواید بیشمار این همزیستی، تکثیر انبوه این قارچ ها به دلیل ماهیت اجباری این همزیستی، تاکنون در محیط های مصنوعی امکان پذیر نبوده و صرفاً در حضور ریشه زنده تکثیر می یابند. شواهدی وجود دارد که حضور برخی میکروارگانیسم ها از جمله اکتینومیست ها یا برخی متابولیت های حاصل از آنها، تندش اسپور این قارچ ها و رشد هیف ها را تحریک می-کنند. از ترکیبات مهمی که توسط برخی استرپتومایسس ها تولید شده و سبب بهبود کلنیزاسیون میکوریزی (اکتومیکوریزی و am) می شود می توان به آگزوفوران، mib (2- متیل ایزوبورنئول)، ژئوسمین، دی-اکسیدکربن، هورمون های محرک رشد و انواع ویتامین ها اشاره کرد. بدین منظور در یک آزمایش درون-شیشه ای اثر سه گونه streptomyces (s. griseus، s. sp وs. albogriseus ) در دو روش آب آگار یک لایه ای و آب آگار دو لایه ای بر درصد و سرعت تندش اسپور و همچنین رشد طولی و سرعت رشد طولی هیف قارچ glomus intraradices بررسی شد. سپس با استفاده از نتایج آزمایش درون شیشه ای، آزمایش دیگری به صورت گلدانی در یک خاک لوم شنی استریل با گیاه تره فرنگی به منظور بررسی اثر سه گونه streptomyces بر درصد کلنیزاسیون میکوریزی و فراوانی اندام های قارچی (هیف و وزیکول) در ریشه، وزن تر و خشک ریشه و بخش هوایی و غلظت فسفر ریشه و بخش هوایی گیاه تره فرنگی میکوریزی شده با قارچ g. intraradices انجام شد. در آزمایش درون شیشه ای هر سه گونه streptomyces درصد تندش اسپور قارچ am را به طور معنی داری افزایش دادند. به طوری که درصد تندش اسپور از 15 درصد در تیمار شاهد (بدون باکتری) به 80، 70 و 53 درصد به ترتیب در کشت توأم با s. sp، s. albogriseus، و s. griseus افزایش یافت. همچنین این سه گونه streptomyces سرعت تندش اسپور قارچ am را به طور معنی داری افزایش دادند ولی تنها دو گونه s. sp و s. albogriseus باعث افزایش معنی دار رشد طولی و سرعت رشد طولی هیف قارچ شدند. به طور کلی اثرات تحریکی استرپتومایسس ها در روش آب آگار یک لایه ای به طور معنی-داری بیشتر از روش آب آگار دو لایه ای بود و این مطلب نشان دهنده اثر چشمگیرتر متابولیت های فرار حاصل از استرپتومایسس ها بر تحریک تندش اسپور و رشد هیف قارچ g. intraradices بود. در آزمایش گلدانی هر سه گونه streptomyces نسبت به تیمار شاهد (بدون باکتری) باعث افزایش معنی دار درصد کلنیزاسیون میکوریزی ریشه گردید (01/0p<). این افزایش در گونه s. sp، 01/63، در گونه s. albogriseus، 91/56 و در گونه s. griseus، 27/32 درصد بود. همچنین فراوانی اندام های قارچی ریشه های میکوریزی تره فرنگی در تلقیح توأم با هر سه گونه streptomyces به طور معنی داری افزایش یافت. تلقیح ریشه های میکوریزی تره فرنگی با هر سه گونه streptomyces وزن تر و خشک ریشه و بخش هوایی و غلظت فسفر ریشه و بخش هوایی گیاه را به طور معنی داری افزایش داد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق می-توان به نقش ارزشمند گونه های streptomyces در تکثیر قارچ های میکوریزی در محیط های مصنوعی و طبیعی و افزایش پتانسیل مایه تلقیح های قارچی و در نتیجه بهبود رشد و عملکرد گیاهان میکوریزی اشاره نمود.