سفرنامه های عصر صفوی اطلاعات گوناگونی درباره ی جامعه ایران دوره صفوی به دست می دهند که در این رساله سعی شده، آگاهی هایی در مورد وضعیت کشاورزی این دوره از آن ها استخراج شود. طبق نوشته سیاحان این عصر، اقدامات قابل توجهی در برقراری امنیت، کاهش مالیات اراضی کشاورزی، رسیدگی به امور کشاورزان، سامان بخشیدن به آبیاری اراضی و... که افزایش تولید کشاورزی را به همراه داشته، انجام گرفته است. هم چنین به لحاظ نظری توسط دانشمندان این دوره کتاب هایی تألیف شد که در بهبود کشاورزی موثر بوده است. هم زمان با رشد فعالیت های کشاورزی، دامداری نیز رونق یافت. در کنار این عوامل، تجارت محصولات کشاورزی و دامی، نقشی مهم در رشد اقتصادی دولت صفوی ایفا می کرد. در این بین عواملی نیز رشد کشاورزی را مانع می گردید. جنگ های خارجی، اختلافات داخلی، ناامنی ها، بلایای طبیعی و مالیات هایی که کشاورزان مجبور به پرداخت آن بودند که در برخی موارد دریافت آن نیز با عنف و ستم بر این قشر همراه بود، باعث کاهش توان حکومت و بدتر شدن وضع کشاورزان در بسیاری از مناطق بود. این موارد باعث شورش هایی نیز از طرف کشاورزان گردید.

در این پژوهش، ضمن بررسی سیر نگارش مزار نویسی در ایران از حمله مغول تا پایان دوره صفویه، معانی لغوی و اصطلاحی مزار و مزارنویسی، دوره ها، علل ضعف و قوت، انگیزه ها و اهداف نگارندگان آن ها آمده است. هدف از نگارش این پایان نامه، انجام تحقیقی منظم در رابطه با مزارنویسی و معرفی برخی آثار در این زمینه می باشد. روش گردآوری مطالب این پژوهش، کتابخانه ای و بر اساس مطالعه نسخه های سنگی، چاپی و برخی کتاب های مرتبط بوده است. نتایج حاصل نشان می دهد نگارش کتاب های مزاریه در اواخر سده ی هشتم هجری و قرن نهم هجری به اوج خود رسید. اما از قرن دهم و با ظهور دولت صفوی کاهش یافت که عوامل فرهنگی و اجتماعی داخلی و خارجی در روند نگارش این آثار تأثیر فراوان داشته است. کتاب های مزاریه به روش های مختلفی مانند سالشمار، موقعیت مکانی و ... تدوین می شدند. مبالغه، زبان فارسی و گرداوری به روش تحقیق میدانی از مهمترین ویژگی های کتاب های مزاریه محسوب می شود.

این پایان نامه به معرفی بناهای تاریخی شهرستان خواف از صدر اسلام تا پایان دوره قاجار پرداخته است. معرفی بناهای تاریخی بر اساس مطالعات تاریخی و معماری در بخش های چهارگانه شهرستان انجام گرفته و دسته بندی بناها نیز در این پژوهش بر اساس بناهای مذهبی و غیرمذهبی صورت گرفته است. روش این پژوهش بر مطالعات کتابخانه ای و کارهای میدانی استوار است. بررسی ها نشان می دهد بیشترین بناهای تاریخی شهرستان خواف به ترتیب در بخش های مرکزی، سنگان، سلامی و جلگه زوزن قرار گرفته اند در حالی که تنوع بناهای تاریخی به ترتیب در بخش های سلامی، مرکزی، سنگان و جلگه زوزن مشهودتر است. اکثر بناهای تاریخی در دوره های قاجار، تیموری و صفوی و شاخص ترین آنها در دوره های سلجوقی، خوارزمشاهی و تیموری ساخته شده است. ساخت بناها رابطه تنگاتنگی با مرکزیت سیاسی و امنیت منطقه داشته است و عوامل طبیعی بویژه زلزله و طوفان و عوامل انسانی مانند نابودی بافت های تاریخی و کاربری نامناسب در نابودی آنها تأثیرگذار بوده است.

فسا نام شهری در 164 کیلومتری جنوب شرقی شیراز در استان فارس واقع است. قدمت این شهرستان به دوره هخامنشیان برمی گردد که در آن زمان نام این شهر پَسه یا پَسا بوده و پس از اسلام به فسا تبدیل شد. در دوران اسلامی فسا به عنوان بزرگترین شهر کوره دارابگرد محسوب می شده است. با توجه به اینکه در سده اول هجری قمری در آنجا سکه ضرب می شد، برخی از مورخان آن را کوره ای مستقل نیز دانسته اند. پژوهش حاضر با معرفی نواحی و آبادی های این شهر و توصیف وضعیت جغرافیای طبیعی آنجا و تغییراتی که در حدود جغرافیایی فسا در طول دوره مورد مطالعه به وجود آمده، به بیان خلاصه ای از پیشینه تاریخی این منطقه از پیش از اسلام تا دوران قاجار پرداخته و سپس به بررسی اوضاع اجتماعی از قبیل اقوام ساکن در فسا و اهمیت اقتصادی این شهرستان و تحولات فرهنگی از قبیل دین، تغییراتی که در زبان مردم فسا رخ داده، پوشش و لباس مردم فسا، مراکز علمی و آموزشی آنجا، زندگی نامه مشاهیر و دانشمندان و در آخر نیز به معرفی بناهای تاریخی این شهرستان با روش توصیفی و تحلیلی پرداخته است.

زرتشتیان یا مجوسان با توجه به آیات و احادیث اسلامی همانند یهودیان، مسیحیان و صابئیان جزء اهل ذمه به شمار میآمدند. با ورود دین اسلام به ایران، به ویژه در دو قرن اول، برای زرتشتیان در جامعه ی اسلامی، مقررات خاصی وضع شد که متناسب با شرایط و اوضاع حاکم بر جامعه، در طی زمان همواره متغیر بود و طبقِ خواست حاکمان، متحول و دگرگون می شد، به طوری¬که گاه با عقاید و باورهای زرتشتیان مدارا می شد و گاهی جنبه ی تعصب و سخت گیری به خود می گرفت. در دوره ی نخست عباسی، به دلیل حضور گسترده ی موالی و ایرانیان در تشکیلات حکومتی و اداری عباسیان، زرتشتیان به آزادی نسبی رسیدند. با این حال، تقریباً از اواسط قرن دوم هجری به بعد، به سبب بی-توجهی به آتشکده ها، آن¬ها رو به ویرانی نهادند و به تدریج به جای آنها مساجد ساخته شد. زرتشتیان ایران در همان سده¬های نخست اسلامی، فعالیت های گسترده ای در زمینه های فرهنگی، اقتصادی و ادبی انجام دادند و اگرچه این تلاش ها در ابتدا با هدف ضدیت با حاکمیت، تحقیر و تفاخرجویی اعراب بود ولی با گذشت زمان در جهت احیای فرهنگ و مفاخر ایران ِباستان صورت می گرفت و همین تلاش ها از عللِ شکوفایی تمدن اسلامی در دوره های بعد بود. در این پایان نامه، جامعه ی زرتشتیان در این قرون از جنبه هایی مانند برخوردهای اعراب با زرتشتیان، واکنش طبقات جامعه ی زرتشتی در برابر اسلام، توافق آنان با مسلمانان درچارچوب تنظیم عهدنامه ها، نهضت ها و شورش هایِ زرتشتیان و نومسلمانان زرتشتی در قالب های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی با پیش زمینه های این حرکت ها و میزان دستیابی آنان به اهدافشان بررسی شده است.