موضوع این تحقیق دوستی با اهل کتاب می باشد، دین اسلام برای ارتباط گرفتن با اهل کتاب ضوابطی دارد که رعایت آنها موجب حفظ قدرت و عزت مسلمانان خواهد شد. کوشش نگارنده در این تحقیق بر این بوده است که با استفاده از آیات قرآن به تبیین چگونگی روابط مسلمانان با اهل کتاب بپردازد. از آنجا که در نظر بود این موضوع از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار گیرد از تفاسیر به عنوان منبع استفاده شده است. این تحقیق از پنج فصل تشکیل شده است، فصل اول دربردارنده ی کلیات معمول میباشد، فصل دوم به واژه شناسی اهل کتاب و مصادیق آن و معرفی اجمالی یهود و نصاری پرداخته است، فصل سوم در زمینه برخورد اهل کتاب با مسلمانان در عصر پیامبر (ص)می باشد. فصل چهارم و پنجم به تفکیک به ممنوعیت رابطه دوستی با یهود و نصاری و آثار و عوامل روابط دوستانه با آنها پرداخته است و در فصل آخر ضمن ارائه خلاصه ای از مباحث فصول قبل به این نتیجه میرسد که هرچند قرآن کریم مسلمانان را از برخورد مسالمت آمیز و رعایت عدالت در برخورد با اهل کتاب منع نفرموده است اما درعین حال اجازه نمی دهد که با آنها روابط دوستی صمیمی و نزدیک برقرار نمایند، چراکه این کار هویت اسلامی آنها و کیان جامعه اسلامی را در معرض خطر و آسیب جدی قرار میدهد.

سوال اصلی در این پایاننامه این است: «دیدگاه نهجالبلاغه در رابطه با هواپرستی چیست؟» پاسخ این پرسش در قالب چهار فصل داده شد: 1- زمینههای هواپرستی: از مهمترین آنها، سه واقعیت انکارناپذیر دنیاطلبی، قانونشکنی و جوانی است. در بین این سه واقعیت، مسئله دنیاطلبی مهمتر بوده و آن دو واقعیت دیگر را تحتالشعاع خود قرار میدهد. دامنه وسیعی دارد و منحصر به گرایش و توجه بیش از اندازه به مادیات از جمله خوردنیها، آشامیدنیها و سُکناها نیست، بلکه گاهی در قالب قدرتطلبی، سخنپراکنی، حقپوشی، دروغپردازی، حب فرزند و ... ظاهر میشود. در مسئله قانونشکنی، به قانون اسلام که عبارت از قرآن و اهلبیت? است، اشاره گردید؛ که برای اولین بار در «سقیفه» شکسته شد و پایه مهجوریت قرآن و عترت? بنا گردید. جوانی به منزله شمشیر دو لبه است. جوانی سعادتمند است که همواره بر نفس خود غالب بوده و مالک هوی و تمایلاتش باشد، در غیر این صورت، حرص شدید او به لذایذ و خواستههای نفسانی، وی را از پیمودن مدارج عالی انسانی باز میدارد. 2- آثار هواپرستی: از مهمترین آثار هواپرستی، واقع شدن در فتنهها، تفسیر نادرست احکام، پرشدن فضای جامعه از شبهات، ضعف همت، از دست رفتن عقل، خیانت و ایستادگی در مقابل امام معصوم? میباشد. پیروان هوای نفس، گرفتار سوء تشخیص، عدم درک واقعیت و تاریکی مسیر و هدف شده، در ظلمات اوهام سرگردانند و در نهایت از مشاهده چهره واقعی حقِ آشکار، محروم میمانند. عواملی که هواپرستی در قالب آنها فرد و جامعه را به سقوط میکشاند، عبارتند از: دنیازدگی، غفلت، دگرگونی عقیده، سستی ایمان، تصمیمات غیرخردمندانه، تکبر، نافرمانی از خدا و ابتلاء به انواع فسادها. 3- هویستیزی: در قرآن، روایات و کلمات نورانی امیرالمومنین?، بحث ستیز با هوای نفس، بسیار مطرح شده است. بهشت در گرو مبارزه با هوای نفس و جهنم جایگاه پیروان آن است. همنشینی با هواپرستان باعث فراموشی ایمان و نزدیکی به شیطان میگردد. هنگامی که انسان بر سر دوراهیها قرار میگیرد، راهکار حضرت علی? این است که خوب بیاندیشد و هر راهی که به خواسته نفس نزدیکتر است، ترک گردد. 4- راه رهایی از هواپرستی: حکومت اراده بر میل است که برای دستیابی به آن، راهکارهایی ارائه گردید. کلید واژه: هواپرستی، دنیاطلبی، قانونشکنی، جوانی، شناخت حق، سقوط، هوسستیزی، رازرهایی.

این پژوهش در پی این است که ویژگی ها و آموزه های آیین حضرت ابراهیم را مورد بررسی قرار دهد.قرآن کریم برای آیین حضرت ابراهیم ویژگی هایی چون توحیدی بودن، اعتدال گرایی، عقلانیت، برگزیدگی و آسانی و آموزه هایی چون آموزه های اعتقادی، شعائری و اخلاقی را بیان می کند. دین حضرت ابراهیم، دینی توحیدی، به دور از افراط و تفریط و مطابق با فطرت انسان ها است. چنان که احتجاج های آن حضرت بر محور توحید است. خداوند متعال پیوسته پیامبراکرم را به پیروی از این آیین امر می کند، چراکه این آیین از طرف خداوند برگزیده شده است و رویگردانی از آن ناشی از سفاهت است. حضرت ابراهیم قوم خود را با ساده ترین بیان به توحید و معاد توجه داده است. آموزه هایی مانند نماز، زکات، روزه، اعتکاف در این دین مطرح بوده است؛ امّا کیفیت آنها چندان واضح نیست. نماز در این آیین از چنان جایگاهی برخورداراست که، هدف از سکونت فرزندان ابراهیم و تجدید بنای کعبه، برپایی آن عنوان شده است و اهمیّتش تا حدی است که حضرت ابراهیم در مناجات های خود، از خداوند درخواست می کند او و نسلش را از نماز گزاران قرار دهد. یکی دیگر از برجسته ترین آموزه های این آیین، حجّ است، چنانکه آن حضرت مأمور می شود طی یک فراخوان عمومی، مردم را به مناسک حج دعوت کند. سپس از خداوند درخواست می کند کیفیت مناسک را به ایشان نشان دهد. حضرت ابراهیم در دعوت خود همواره به مباحث اخلاقی تأکید کرده است.آموزه های اخلاقی این آیین، شکرگزاری، ذکرخدا،نیکی کردن، دعا،تزکیه نفس، عبرتآموزی، سلام کردن و مهمان نوازی است.

معناشناسی بخشی از دانش زبان شناسی یا شاخه ای مستقل از آن است که از رهگذر آن می توان به تحلیل معنای واژه ها و جمله های یک متن پرداخت و جایگاه دقیق کلمه ها و ترکیب های آن را با توجه به نظام معنایی که در آن قرار دارد، به دست آورد. این نوشتار به معناشناسی واژه عفو در قرآن کریم می پردازد. عفو در لغت حامل معانی مختلف و حتی متضاد است. همچنین در قرآن نیز چندین معنا از سوی مفسران برای آن ارائه شده است که این معانی با توجه به واژگان هم نشین به دست می آید و سیاق به عنوان یکی از مهم ترین قرینه ها برای فهم واژگان قرآن، در ایجاد معانی مختلف عفو در آیه نقش عمده و تعیین کننده ای دارد، البته به نظر می رسد بهترین راه برای دست یابی به دقیق ترین معنا، توجه به سیاق آیه همراه با بهره گیری از تحلیل جامعه شناختی و روان شناختی حاکم بر فضای نزول و سیاق آیه است که در این پژوهش برای یافتن معنای عفو در قرآن از این روش بهره گرفته شده است. همچنین بررسی واژگان به ظاهر مترادف با عفو نظیر صفح، غفر و جوز نشان می دهد که این واژگان با وجود این که در ظاهر هم معنای با عفو به نظر می رسند ولی به سبب اندک تفاوت معنایی که بین این واژه ها و عفو وجود دارد، هرگز نمی توانند به عنوان واژه ای مترادف، جانشین معنایی آن در قرآن کریم شوند. تحلیل معناشناسی عفو در قرآن نشان می دهد که این واژه دارای معنایی اصلی و پایه است که روح آن را تشکیل می دهد؛ به طوری که در همه آیات و با هر سیاقی این معنا به عنوان هسته مرکزی این واژه حضور دارد و این معنا همان گذشت است. گذشت از مفاهیم برتر اخلاقی است که در سعادت و تعالی فردی و اجتماعی انسان ها نقش موثری ایفا می کند و دارای آثار و فوائدی است. این آثار شامل مغفرت الهی، رحمت خدا، تألیف قلوب، آرامش خاطر، و... می باشند که این پژوهش به آن ها پرداخته است

یکی از مباحث مهمی که هدف بعثت انبیا را مشخص می کند و آثار عقیدتی و تربیتی متعددی دارد ، بحث هدایت است . این امر اساسی ترین کار می باشد و درهمه ی کتب آسمانی و آیات گوناگون قرآن نیز به صورت های مختلف بیان شده است. همان طور که می دانیم مفهوم شناسی واژگان قرآن و تعیین قلمرو معنا شناسی هریک براساس کاربرد آن ها در آیات گوناگون، از جمله مسائلی است که در فهم صحیح معارف قرآن اهمیت بسزایی دارد. با توجه به اینکه واژه هدایت در 260 آیه از قرآن وجود دارد و مشتقات آن 316 مرتبه است. دراین پژوهش برآنیم که معانی گوناگون این واژه را برحسب سیاق آیات در تفاسیر گوناگون شیعه و سنی بیان کنیم . و در انتهای هر آیه همنشین های این واژه را با عناوین موانع ، آثار ، لوازم ، عوامل هدایت کننده و هدایت شده بیان میکنیم. بنابراین با تکیه برخود آیات و با روش معنا شناسی، پس از بررسی تک تک آیات در بر دارنده این واژه، قلمرو معانی هریک ازآیات را جداگانه به دست می آوریم؛ زیرا هدایت علاوه بر معنی لغوی آن دارای معانی دیگری نیز هست که این معانی با تاثیر پذیری از واژگان مجاور خود در آیات مربوط به دست می آید. قابل ذکر است معنای اصلی واژه هدایت راهنمایی کردن است و در تمامی وجوه و معانی نسبی این معنای اصلی یافت میشود.همچنین در انتهای این پژوهش وجوه مختلف هدایت را به صورت جمع بندی بیان میکنیم.

انسان بر اساس میل طبیعی و فطری خویش، کار نیک را تحسین می کند و کار زشت را تقبیح می نماید. و به دنبال آن از کار زشت دوری گزیده و نیکوکار می گردد. امّا گاهی کارهای زشت، زیبا جلوه گر می شوند و به همین جهت انسان چنین رفتاری را خوب و نیکو به شمار آورده و آن را انجام می دهد. و چه بسا انجام این قبیل رفتارها را ادامه داده و بارها نیز تکرار کند. این گونه افراد از نگاه قرآن کریم، زیان کارترین مردم می باشند. چراکه به خیال باطل می پندارند، نیکوکاری می کنند. از این رو سعی شده است که در فصول شش گانه ی این پایان نامه بعد از پرداختن به کلیّات در فصل اول، در فصل دوم عوامل زیبا جلوه گری کردار، بررسی شوند. این عوامل بر اساس نتایج به دست آمده عبارتند از: خداوند متعال، شیطان، هوای نفس، همنشینان بد. فصل سوم دارای دو گفتار است. که در گفتار اول به بررسی گروه های مبتلا به زیبا جلوه گری پرداخته شده است. و در گفتار دوم افراد مبتلا به زیبا جلوه گری، مورد بررسی قرار گرفته اند. در قرآن کریم، اموری چون: ایمان، خورشیدپرستی، سوءظن، فرزندکشی، مکر کافران و دوست داشتن شهوات، به عنوان امور زیبا جلوه داده شده معرّفی شده اند، که در فصل چهارم در مورد این امور، به تفصیل سخن به میان آمده است. در فصل پنجم به پیامدها و نتایج زیبا جلوه گری پرداخته شده است و حاصل این پردازش، از این قرار است که فراموشی خدا، غفلت، کوری قلب، انحراف از حق، عُجب، تحیّر، گمراهی، مانع شدن از راه خدا، مسخره کردن مومنان، شکست در جنگ، ارتداد و خسران، پیامدها و نتایج زیبا جلوه گری می باشند. فصل ششم حاوی مهم ترین بحث، یعنی راه های جلوگیری از زیبا جلوه گری می باشد، و بر همین اساس، می توان گفت که ایمان، تقوا، اخلاص، امید به لقای خدا، صدق در گفتار، توبه و توجّه به فرجام عمل، از موانع پیدایش زیبا جلوه گری هستند. کلیدواژه: قرآن، زیبا جلوه گری، کردار، تسویل، تزیین، شیطان، اعمال، خسران.

سکوت مولا علی(ع) به عنوان برجسته ترین تصمیم دوران زندگانی ایشان، نقش بسیار مهمی در سرنوشت اسلام بعد از رسول خدا(ص) داشته است. سکوت حکیمانه ایشان، اسلام را از نابودی نجات داد و سکوت منفی مردم آن دوران نیز منجر به تضییع حق و انحراف مسیر هدایت بشر شد. با مطالعه نهج البلاغه درمی یابیم که موضوع سکوت از منظر علی(ع) اهمیت ویژه ای دارد. اما علیرغم وجود این اهمیت، کمتر مورد تحقیق قرار گرفته و همین امر موجب پیدایش انگیزه پژوهش در این موضوع برای نویسنده شده است. مولا علی(ع) در نهج البلاغه به تفصیل درباره سکوت بحث کرده و از جنبه های مختلف، دستاوردهای آن را مورد بررسی قرار داده اند. در برخی موارد آثار یا موانع آن را برشمرده اند. گاهی سکوت را تحسین و به آن توصیه نموده اند. گاهی نیز آن را مذمت و در مواردی از آن منع فرموده اند. نتیجه آن که سکوت گاهی مثبت و ممدوح، و گاهی منفی و مذموم می باشد. استفاده منطقی از آن، پسندیده و منشأ اثرات ارزشمندی برای انسان است. انتخاب نابجای آن نیز مذموم است و اثرات بدی دارد. منظور از سکوت در این پژوهش، تنها سکوت گفتاری نیست؛ بلکه هرگونه خودداری از واکنش حرکتی یا حتی پرهیز از واکنش احساسی و قلبی نیز سکوت نامیده شده و در حیطه تحقیق ما می باشد. سکوت در حوزه های مختلف دیگری نیز قابل تحقیق است؛ اما دامنه مورد تحقیق ما فرمایشات مولا علی(ع) در نهج البلاغه بوده است. پژوهش جاری، برای کشف نظر حضرت امیر(ع) درباره سکوت با روش توصیفی تحلیلی و با جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای انجام شده است. منابع مورد استفاده در این پژوهش، شروح نهج البلاغه، نظر صاحبان اندیشه و کتب حدیثی و تاریخی می باشد. این تحقیق با نگاهی متفاوت به بحث سکوت، بر اساس شرح شارحان متقدم و متأخر و نظر صاحبان اندیشه در منابع مذکور، با اقدامی نو و تازه، گسترده تر از پژوهش های مشابه، سکوت را موضوع بندی و نتایج آن را در حد وسع و بضاعت اندک خود، تحلیل نموده است. نتایج مباحثی هم چون «موانع سکوت منفی» راهبردهایی است که به پیشگیری از وقوع سکوت منفی کمک می نمایند و صد البته «پیشگیری بهتر از درمان است». آشنایی با آثار سکوت مثبت و منفی و عواقب خوب و بد آن نیز همین بهره را دارد.