تغییرات فصلی ساختار جامعه فیتوپلانکتونی از آبان ماه 1388 تا تیرماه 1389 در آب های جزیره هرمز واقع در بخش شرقی خلیج فارس مطالعه گردید. در طول مطالعه 43، جنس متعلق به سه گروه دیاتومه ها (bacilloriophycea) (27جنس)، دوتاژکداران (dinophyceae) (15جنس) و سیانوباکترها (cyanophyceae) (1جنس) شناسایی شدند. بیشترین و کمترین تعداد جنس فیتوپلانکتونی به ترتیب در فصل بهار (35جنس) و زمستان (22 جنس) ثبت گردید. در تمام دوره مطالعه از نظر فراوانی دیاتومه ها (83%) غالب بوده و به ترتیب دوتاژکداران (9%) و سیانوباکترها (8%) در رده های بعدی قرار داشتند. هر سه گروه فیتوپلانکتونی تغییرات واضحی را در گذر از دوره سرد به گرم نشان دادند. بر اساس تجزیه و تحلیل pca سه پارامتر محیطی (دما، شوری و ph) بیشترین تاثیر را بر ساختار جامعه فیتوپلانکتونی داشتند. همچنین با بررسی مشخصات جامعه فیتوپلانکتونی قبل، همزمان و بعد از شکوفایی cochlodinium polykrikoides مشخص گردید که این شکوفایی در هنگام استمرار باعث کاهش چشمگیر در فراوانی و تنوع شده است اما پس از ناپدید شدن شکوفایی، ساختار جامعه فیتوپلانکتونی به حالت قبل برگشته است. از طرفی، فراوانی دوتاژکدار مذکور در مطالعه حاضر با دما و شوری همبستگی منفی و معنی دار نشان داد.

این مطالعه با هدف تکمیل فهرست گونه ای خرچنگ های منزوی سواحل جنوبی ایران و تعیین برخی خصوصیات زیستی این گروه در شش ایستگاه واقع در ناحیه جزر و مدی جزیره هرمز انجام پذیرفت. نمونه برداری از تابستان 1389 تا بهار 1390 و به صورت فصلی انجام گرفت. خرچنگ منزوی در اتانول %70 تثبیت و به آزمایشگاه منتقل شدند. نه گونه متعلق به دو خانواده از خرچنگ های منزوی مورد شناسایی قرار گرفتند. همچنین گونه diogenes tirmiziae به عنوان اولین گزارش در محدوده آب های خلیج فارس و تنگه هرمز معرفی می شود. آنالیزهای آماری با استفاده از نرم افزارهای spss، past، tal (4.2)و نرم افزار r انجام شد.آنالیز واریانس یک طرفه بااستفاده از آزمونlsdنشان داد، فراوانی این گونه ها بین تعدادی از ایستگاهها دارای تفاوت معنا دار است(05/0(p<، ولی تغییرات فصلی تأثیر معنا داری در فراوانی گونه ها ندارد. تنوع بسیار زیاد در صدف های اشغال شده در فصول و ایستگاه های مختلف نشان داد ارتباط مستقیمی بین صدف های موجود در سواحل و صدف گزینی خرچنگ های منزوی وجود دارد. آنالیز خوشه ای نشان داد فراوانی در ایستگاه چهار (در فصل تابستان) دارای بیشترین تفاوت با سایر فصول و ایستگاه ها است. مقایسه فراوانی و پراکنش گونه ها در فصول و ایستگاه های مختلف با پارامترهای محیطی اندازه گیری شده (ph، شوری، دما، اکسیژن محلول، شیب بستر و ساختار کلی بستر) نشان داد تغییرات فراوانی و پراکنش فقط وابسته به ساختار کلی بستر است و تغییرات دیگر پارامترها اثر معنی داری در فراوانی و پراکنش خرچنگ های منزوی ایجاد نمی کند. بیشترین میزان شاخصهای اکولوژیک در ایستگاه چهار(بین اسکله و تأسیسات پمپاژ آب) و کمترین میزان در ایستگاه شش(معدن خاک سرخ) مشاهده شد که نشان می دهد ایستگاه شش محیطی نامناسب برای زیست خرچنگ های منزوی است. شاخص تنوع و غنای گونه ای با شیب و ساختار کلی بستر همبستگی نشان دادند و شاخص غالبیت سیمپسون فقط با تغییر نوع و ساختارکلی بستر همبستگی نشان داد.

چکیده خارپوستان یکی از قدیمیترین و مهمترین گونه های جانوری هستند که نقش مهمی در اکولوژی آبها مخصوصا آبسنگهای مرجانی ایفا می کنند. با توجه به اینکه بعضی از گونه های خارپوستان دارای ارزش تجاری و صنعتی هستند و اطلاعات کمی از این گونه ها در تنگه هرمز وجود دارد،شناسایی و بررسی سیستماتیک به همراه مطالعه و پراکنش گونه های آنها در منطقه بین جزر و مدی جزیره هرمز از بهمن 1387 تا مرداد 1388 صورت پذیرفت. با توجه به نوع بستر 5 ایستگاه انتخاب شد که در هر ایستگاه مساحت 100 متر مربع در 5 تکرار بررسی شد. نمونه برداری در 3 فصل و به صورت دستی انجام شد. در مجموع 23 گونه خارپوست متعلق به 4 رده ( asteroidea, holothuroidea, ophiuroidea, echinoidea )، 6 راسته (aspidochirota, paxillosida, valvatida, ophiurida, echinoida, clypeastrida )، 9 خانواده (holothuriidae, astropectinidae, luidiidae, astrinidae, ophiotrichidae, ophiocomidae, amphiurida, echinometridae, scutellidae, ) و 11 جنس ( holothuria, astropecten, luidia, asterina, aquilonastra, ophiocoma, amphioplus, amphiopholis, echinometra, echinodiscus ) شناسایی گردید که گونه های شناسایی شده عبارتند از : holothuria atra, holothuria leucospilota, holothuria arenicola, holothuria scabra, holothuria cornusalba, holothuria bacilla, holothuria parva, holothuria pardalis, astropecten monoacanthus, astropecten polyacanthus poly acanthus, astropecten polyacanthus feragmorus, luidia hardwicki, asterina sp., aquilonastra iranica, aquilonastra batheri, aquilonastra marshaei, macrophiotrix elongate, ophiocoma scalopendarina, amphioplus seminudus, amphiopholis sp., echinometra mathaei, echinodiscus auritus, echinodiscus bisperforatus در این تحقیق دو گونه aquilonastra marshaei, aquilonastra batheri از ستاره های دریایی برای اولین بار از آبهای خلیج فارس و دریای عمان گزارش می شوند. بیشترین تراکم خیارهای دریایی در فصل بهار مشاهده شد. برای ستاره سانان، مارسانان و خارسانان بیشترین تراکم را در فصل تابستان مشاهده کردیم. بیشترین تعداد گونه ها نیز در فصل تابستان مشاهده شد. بررسی و آنالیز نتایج بدست آمده از تراکم و عوامل فیزیک و شیمیایی, هیچ گونه ارتباط معنادار آماری بین تراکم خارپوستان با دما و شوری را نشان نداد. وجود کشند قرمز در منطقه بر تراکم و حتی بر تعداد گونه ها تاثیر بسزایی دارد، به حدی که تاثیر عوامل مختلف محیطی دیگر از قبیل دما و شوری را بر روی خارپوستان کاهش میدهد. پراکنش خارپوستان ارتباط مستقیمی با بستر دارد و هر گونه خارپوست را در بستر خاصی می توان یافت. بررسی های حاصل ازشاخص ژاکارد و آنالیز خوشه ای نشان داد که ایستگاه شماره 3 و 5 که از لحاظ بستر مشابه می باشند نیز دارای تشابه زیادی در نوع گونه ها و تراکم گونه ها می باشند.

این مطالعه با هدف تکمیل فهرست گونه های خرچنگ های منزوی خلیج فارس و نیز تعیین برخی ویژگی های زیستی آن ها در ناحیه جزرومدی جزیره لارک، به صورت نمونه برداری فصلی در پنج ایستگاه و از تابستان 1390 تا بهار 1391 انجام شد. خرچنگ منزوی در اتانول 70% تثبیت و به آزمایشگاه منتقل شدند. درمجموع، چهارده تاکسون شامل دو خانواده، پنج جنس و هفت گونه شناسایی شدند. آنالیز واریانس یک طرفه با استفاده از دانکن نشان داد که تراکم گونه غالب و نیز فوق خانواده paguroidea بین برخی از ایستگاه ها دارای اختلاف معنی دار است (05/0>p)، همچنین، تراکم در فصل زمستان و ناحیه میان دست جزرومدی دارای اختلاف معنی دار با سایر فصول و نواحی است (05/0>p). تنوع در صدف های شکم پایان اشغال شده و بررسی همبستگی میان ابعاد خرچگ منزوی غالب با ابعاد صدف های مختلف نشان داد که صدف ها براساس فراوانی و دسترسی محلی انتخاب شده بودند. میان ابعاد خرچنگ منزوی clibanarius signatus و ابعاد صدف های اشغال شده همبستگی معنی دار و مثبت بالایی وجود داشت. نتایج آنالیز خوشه ای نشان داد که ایستگاه های یک، دو و سه در یک خوشه و ایستگاه های چهار و پنج در خوشه دیگر قرار می گیرند و فصل بهار دارای بیشترین تفاوت با دیگر فصل ها است. بررسی ارتباط تراکم و پراکنش خرچنگ های منزوی با متغیرهای محیطی نشان داد که ph، شیب، ماده آلی کل، درصد لای و شوری همبستگی موثری بر تراکم و پراکنش خرچنگ های منزوی دارند. بررسی همبستگی میان شاخص های اکولوژیک و متغیرهای محیطی نشان داد که شاخص های غنای گونه ای مارگالف و غالبیت سیمپسون فقط با ساختار بستر همبستگی معنی داری دارند. همچنین همبستگی معنی داری میان شاخص شانون-وینر با دما و ساختار بستر مشاهده شد. همبستگی معنی داری نیز بین شاخص یکنواختی پیلو با دما، اکسیژن محلول، ماده آلی کل و ساختار بستر مشاهده شد (05/0>p).

طبقه بندی زیستگاههای حساس ساحلی شمال جزیره قشم با استفاده از نسخه ی1/3 سیستم طبقه بندی استاندارد اکولوژیک زیستگاههای ساحلی – دریایی (cmecs) انجام گرفت. بدین منظور منطقه مورد مطالعه به 5 زیر ناحیه تقسیم شد و نمونه برداری به طور فصلی در طی یک سال از آبان ماه 1388 تا مرداد ماه 1389 انجام گردید. نمونه برداری در ناحیه بین کشندی و زیر کشندی به ترتیب با کوادرات 5/0 × 5/0 و گرب 4/0 مترمربع انجام شد. اطلاعات به دست آمده از هر زیستگاه با استفاده از سامانه gis پردازش و برای تهیه نقشه ی زیستگاهها به کار رفت. طبق این روش، با توجه به تفکیک گرهای شوری و عمق، تمامی زیستگاههای ساحلی در شمال جزیره ی قشم جزء سیستم دریایی و زیر سیستم بین کشندی نزدیک ساحل هستند. در بررسی جزء زمین شناسی سطحی با هدف تعیین خاستگاه بیوژنیک یا زمین شناسی بستر شش زیرکلاس از مجموعه ی هشت زیرکلاس معرفی شده در سیستم در طبقه بندی مورد استفاده قرار گرفت و مجموعاً چهارده کد تعیین شد که نشان می دهد تمام سواحل شمالی جزیره، خاستگاه زمین شناسی داشته اند و بستر در هیچ یک از زیر ناحیه ها با ساختارهای حاصل از فعالیت های موجودات زنده طبقه بندی نمی شود. با اعمال طبقه بندی جزء زیستی بنتیک در ساحل شمالی جهت طبقه بندی مناظر بیولوژیکی زنده بستر دریا، در مجموع تعداد 114 زیستگاه پوششی شناسایی گردید که در برگیرنده ی 13 کد و 10 گروه زیستی از سیستم طبقه بندی cmecsمی باشند. فراوان ترین گروه زیستی گیاهی طبقه بندی شده درختچه های مانگرویی جوان و کوتاه قامت موجود در ناحیه ساحلی است که در تمام زیر ناحیه های منطقه مطالعه شده وجود دارند. کرمهای پرتار، جوامع گل خورک ها، خرچنگ uca sp. نیز فراوان ترین گروه های زیستی جانوری این منطقه اند. با بررسی جزء زمین ریخت شناسی نیز کل منطقه مورد مطالعه در سطح مجموعه ی جغرافیای طبیعی در محدوده ی فلات قاره یا جزیره قرار گرفت و طبقه بندی سطوح ژئوفرم های ساحلی و انسان ساخت در سرتاسر منطقه انجام گردید. در مجموع پنج ژئوفرم طبیعی در ناحیه ساحلی و چهار ژئوفرم انسان ساخت شناسایی شد. فراوانترین ژئوفرم طبیعی و انسان ساخت این ناحیه به ترتیب شامل پهنه های گلی و مشتاهای ماهیگیری محلی است. نتایج به دست آمده و تعداد زیاد زیستگاههای شناسایی شده نشان می دهد کاربرد این روش جهت طبقه بندی و کدگذاری اکوسیستم های ساحلی شمال جزیره قشم موفقیت آمیز بوده است.

غلافداران گروهی از طنابداران پست هستند که به عنوان دم طنابداران شناخته می شوند. این گروه متعلق به شاخه طنابداران هستند. زیر شاخه غلافداران دارای سه رده به نامهای ascidiacea, larvacea و thaliacea می باشد که به استثنای رده اسیدیاسه که یک گروه کفزی است، رده های لارواسه و تالیاسه پلاژیک هستند. هدف از این تحقیق شناسایی ، بررسی های اکولوژیکی و شناخت الگوی پراکنش غلافداران پلاژیک در آبهای منطقه خلیج فارس بوده که یکی از مهم ترین گروه های زئوپلانکتونی در کلیه آبها محسوب می شوند. ساختار اجتماعات غلافدان پلاژیک در آبهای اطراف جزیره هرمز(خلیج فارس) از مرداد ماه 1386 تا خرداد ماه 1387 بررسی گردید. نمونه برداری به صورت دوره ای(هر چهل روز یکبار) ، با استفاده از تور پلانکتون با چشمه تور mµ 300 و به صورت مورب از نزدیکی کف تا سطح انجام شد. در مجموع 13 گونه از غلافداران پلاژیک متعلق به دو رده larvacea و thaliacea ، سه راسته larvacea, doliolida, salpida، چهار خانواده oikopleuridae, fritillaridae, doliolidae, salpidae و هفت جنس oikopleura, stegosoma, megalocercus, doliolum, weelia, thalia شناسایی گردید. گونه های شناسایی شده عبارتند از: oikopleura dioica،oikopleura longicuada، oikopleura fusiformis، oikopleura rufescens، stegosoma magnum، megalocercus huxleyi، fritillaria formica digitata، doliolum denticulatum، doliolum nationalis، thalia democratica، weelia cylindrical و دو گونه ناشناخته که با کلیدها و امکانات در دسترس شناسایی نگردید. فراوانی و درصد فراوانی هر یک از گونه ها در طول دوره مطالعه محاسبه شد. بیشترین فراوانی به ترتیب متعلق به گونه thalia democratica( 48/27%)، oikopleura longicuada (65/23%)، oikopleura fusiformis و oikopleura dioica(30/19%) بوده و سایر گونه ها درصد کمی از جمعیت غلافداران منطقه را تشکیل می دهند. مقایسه فراوانی غلافداران در اطراف جزیره هرمز هیچگونه تفاوت آماری معنی داری را نشان نمی دهد و بنابر این افراد موجود در اطراف هرمز متعلق به یک جمعیت واحد می باشد. مقایسه فراوانی غلافداران با بیوماس رابطه آماری معنی داری را نشان نمی دهد. بررسی گونه های مختلف غلافداران در طول دوره مطالعه یک توالی گونه ای را در طول دوره نشان می دهد. حضور old nurse و همچنین اشکال کلونی و تکزی در دوره های متفاوت مطالعه نشان دهنده تغییرنسل در چرخه تولید مثلی رده تالیاسه می باشد که در خرداد ماه باعث افزایش قابل توجهی در جمعیت آنها شده است. شاخص های تنوع و غالبیت، بیانگر تنوع نسبتاً خوب در جمعیت غلافداران پلاژیک می باشد.