کتاب« المجازات النبویه» یکی از آثار ارزشمند شریف رضی شاعر اندیشمند شیعی است که مشتمل بر 376 حدیث پیامبر در موضو عات مختلف می باشد . وی در آن با توانایی و مهارت خاص و با دید گاهی مبتکرانه به شرح بلاغی احادیث پرداخته که ازمنظر ادیبان در عصر خویش بی نظیر بوده است ؛ زیر ا درآن زمان توجه محققان بیشتر به قرآن معطوف بوده و سپس از آن نیز احادیث غالبا جهت استنباط احکام شرعی مورد بررسی قرار گرفته است . این رساله شامل ترجمه و شرح 174 حدیث پایانی این کتاب می باشد . نگارنده نخست به ترجمه حدیث وشرح شریف رضی بر آن سپس به ترجمه برخی از پاورقی های که به تلاش دو شارح عالم دکتر محمد ضوان دایه و مروان عطیه صورت پذیرفته اقدام نموده تا بدین وسیله دسترسی خواننده به اسناد و مدارک مربوط به هر حدیث و سایر اطلاعات جانبی آن مهیا گردد و در پایان به شرحی مختصر از وجوه بلاغی موجوددر حدیث که مورد نظر نویسنده کتاب بوده مبادرت نموده است .

از جمله شروح کاملی که بر گلستان سعدی نگاشته شده شرحی است که مصلح الدین مصطفی بن شعبان سروری م 969 عثمانی به زبان عربی بر گلستان سعدی نگاشته است و تا کنون مخطوط مانده است اهداف این تحقیق عبارتند از: معرفی کهن ترین شرح مفصل و کامل گلستان به زبان عربی بر گلستان سعدی در جهت غنی کردن ادب فارسی و عربی، معرفی شارح و آثار و اندیشه های وی، معرفی این شرح به عنوان اولین شرحی که در آن آیات و روایات و منابع قصص و تمثیلات سعدی در گلستان استخراج شده است، استخراج منابع و مآخذ سروری در شرح گلستان، توضیح شیوه ی سروری در شرح. با جستجوهای بسیار معلوم شد که این اثر تا کنون تصحیح نشده. در دوره معاصر رساله ها و مقالاتی درباره شروح گلستان نگاشته شده و در هیچ یک این اثر مورد بررسی و معرفی قرار نگرفته است. شیوه تحقیق کتابخانه ای، و مراجعه حضوری به کتابخانه ها و ملاحظه ی سایتهای اینترنتی و نرم افزارهای ادبی و حدیثی است. بررسی تاریخی شروح گلستان حاکی از آن است که این شرح اولین شرح مفصل گلستان است که البته به زبان عربی نوشته شده. فهرست شروح اولیه ی گلستان پیش از شرح سروری و چند شرح پس از وی به ترتیب تاریخی بدین قرار است: - شرح گلستان یا مفتاح گلستان به فارسی از اویس بن علاءالدین معروف به آدم، در سال900ق که تنها شرح لغات مشکل گلستان است. - - شرح گلستان به ترکی از محمود بن عثمان بن علی لامعی بروسوی که در سال 910ق ساخته و فقط شرح دیباچه ی گلستان به صورت منثور است. - شرح گلستان ابن سید علی به زبان عربی در سال 907ق. - شرح گلستان سروری در سال957ق مصلح الدین مصطفی بن شعبان حنفی رومی ( 897-969 ق برابر با 1492-1562 م) معروف به «سروری» ادیب و دانشمند عثمانی در کلیبولی ترکیه متولد شد. وی دارای اثار متعددی به زبان ترکی، فارسی و عربی است. از این شرح نسخه های متعددی در کتابخانه های مختلف ایران و جهان نگهداری می شود نسخه اصلی که به خط مولف نوشته شده در دانشگاه پرینستون آمریکا نگهداری می شود و عکس آن بر روی سایت کتابخانه و بخش نسخ خطی آن موجود است. در این تحقیق ویژگیهای رسم الخطی نسخه اساس و بدل به تفصیل شرح داده شده و این نتیجه حاصل شد که اختلاف نسخ بسیار اندک و ندرتاً مربوط به رسم الخط و املای برخی کلمات است و در کل با رسم الخط امروزی تفاوت اساسی ندارد. بنا به نظر محققان اختلافات رسم الخطی در متون سده ی دهم به بعد و عصر صفوی اهمیت متن شناسی ندارد، زیرا کمتر نمودار ویژگیهای زبانی و بیانی و ساختاری زبان فارسی است. سروری حکایتها و حکمتهای گلستان را نام یا شماره گذاری نکرده و در مقابله با گلستان تصحیح غلامحسین یوسفی معلوم شد که در تعداد و ترتیب برخی حکایتها و حکمتها اختلافاتی دارند. این شرح به شیوه ی مزجی نوشته شده یعنی عبارت یا عباراتی از گلستان آورده شده و بلافاصله پس از آن شرح آمده است. سروری گاه به توضیح نکات دستوری و نگارشی می پردازد. گاه اعتبارات چندگانه ی لفظی و معنوی یک واژه را توضیح می دهد. گاه تنها واژه ها را به عربی ترجمه می کند و گاه یک جمله یا عبارت را ترجمه می کند؛ حتی حروف و واژه های بسیار ساده هم چندین بار معنی شده اند و گاهی بر عکس کلماتی که نیاز به معنی یا شرح بیشتر داشته اند بدون هیچ توضیحی رها شده اند. او غالباً ترجمه ی ترکی ابیات گلستان به نظم را نیز آورده است. سروری گاه به مسائل و مباحث زائد و خارج از موضوع وارد می شود و گویی قصد نمایش دانش و معلومات پراکنده ی خود را دارد و حتی گاه در مواجهه با لغات یا اصطلاحات مشکل در ادب فارسی و عربی، آن را به ترکی ترجمه می کند. در مواردی نظرات و اطلاعات شارح در زمینه ی قواعد دستوری یا معانی لغات و عبارات و ابیات یا توضیح اعلام و روایتها تکراری یا غیر ضروری و حتی اشتباه است. وی گاهی برای توضیح یک واژه از سایر شاعران فارسی شاهد می آورد و یا برای تأیید گفته ی سعدی روایت یا آیه یا حکایت یا ضرب المثلی را بیان می کند و گاه نیز علت ورود حکایتی در بابی مشخص را توضیح می دهد. این شرح از لحاظ آموزشی برای عرب زبانانی که قصد یادگیری زبان فارسی را دارند، می تواند مفید واقع شود. مطالعه ی جزء جزء و گام به گام یک متن ادبی وزین ادب فارسی متعلق به قرن هفتم و شناخت نکات ریز آن، در چنین شکل ساده و روشنی آن هم در زمان حاضر که چنین آثاری برای عرب زبانان کمتر تألیف می شود، برای یادگیری برخی قواعد و نکات دستوری زبان فارسی به صورت عملی مفید و راهگشا خواهد بود. وی بیش از صدها روایت و حکایت و مَثَل و سخن حکیمانه و صوفیانه و حدود یکصد بیت فارسی و عربی و بیش از هفتاد آیه قرآن کریم در تألیف خود گنجانده است. البته در بسیاری موارد به نام گوینده یا منبع مورد استفاده اشاره نکرده است بدین جهت باید سروری را اولین کسی دانست که در شرح خود، این حجم از آیات و روایات و ابیات و امثال و حکایات و توضیحات وارد کرده است. بدین ترتیب به نظر می رسد سروری اولین کسی است که مأخذ بسیاری از قصص و تمثیلات سعدی در سراسر گلستان را استخراج کرده است. او گاه به ترکیب دستوری عبارات و ابیات گلستان مطابق با قواعد عربی پرداخته و از این جهت باید او را از پیشگامان تطبیق قواعد عربی و فارسی دانست. این شرح اولین شرح مفصل گلستان است که در سال 957 ق و به زبان عربی نوشته شده. و تصحیح آن گامی است در جهت در دسترس قرار دادن همه موارد مربوط به زبان و ادبیات فارسی و آشنا کردن عرب زبانان با یک اثر وزین ادب فارسی. از آنجا که این شرح از نظر زمانی به زمان نگارش گلستان نزدیک است و به زبان عربی نگاشته شده علاوه بر اینکه به تکمیل شروح گلستان سعدی کمک می کند می تواند در هر دو ادب مورد استفاده محققین و علاقمندان به این شاهکار ادب فارسی واقع شود. شارح تلاش کرده که متن گلستان را از جهات لغوی و دستوری و مفهومی شرح کرده، علاوه بر این به مآخذ آیات و احادیث و ابیات و مثلهای گلستان نیز اشاره کرده است. توضیحات سروری در این شرح بر نکات دستوری و صرفی و نحوی و تشریح مفردات و گاه اعتبارات گوناگون الفاظ، می تواند مورد استفاده و توجه فارسی زبانان و فارسی خوانان قرار گیرد. نیز می تواند نشان دهنده ی میزان آگاهی او درباره ی مسائل ادبی و پیچیدگی های آثار بزرگ زبان فارسی باشد. تصحیح این شرح موید این نکته است که علی رغم پژوهشهای بسیاری که به زبان فارسی و زبانهای دیگر در مورد سعدی و آثار وی انجام گرفته، همچنان جای مطالعه و تحقیق وجود دارد. این شرح که یک ادیب عثمانی بر یک اثر مهم فارسی نگاشته، می تواند در پژوهشهای دقیق درباره ی سیر تطور شرح و فهم گلستان بسیار سودمند واقع شود. نیز این اثر بیانگر دامنه ی وسیع نفوذ فرهنگ و زبان ایران است، تعداد فراوان نسخ نگهداری شده از این کتاب، مویّد اقبال عموم و استفاده ی طالبان فهم گلستان به زبان عربی از این شرح است.

سیدمرتضی یک ناقد ادبی متبحر به شمار می رود. نگارنده با در پیش گرفتن شیوه کتابخانه ای و تحلیل، وجهه ی نقدی او را از نظر رویکردهای نقد نظری، نقد کاربردی و فرانقد بررسی نموده است و از مجرای آثار مختلف او، شیوه ی نقدی سیدمرتضی و ویژگیهایش را به کنکاش نشسته است. سه اثر «امالی»، «الشهاب» و «طیف الخیال» او بیشترین مسائل و قضایای نقدی ادبی را در خود جای داده اند و سیدمرتضی با نقد ادبی آثار متعدد از دوره های مختلف ادبی و تبیین برخی مسائل و قضایای نقدی شایع در زمان خود و با بهره گیری از نظریاتِ نظریه پردازان نقدی و ادبی، فراتر از نقد آثار ادبی به نقد برخی از نظریات، تئوری ها و قضایای نقدی حاضر در زمان خود اقدام نموده است. او گاهی به طور مستقیم قواعد نقدی ادبی را مطرح کرده و نظریات مختلف را ارائه و گاهی در تأیید آرای ناقدان یا در ردّ آنها مواردی را ذکر نموده است. وی گاهی نظریه پردازی کرده و گاهی نیز شیوه ی نقدی جدیدی را در نقد ادبی آثار پیشنهاد داده است. بررسی های حاصله حاکی از مهارت والای سیدمرتضی در نقدادبی می باشد.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده): این رساله که تحت عنوان مقایسه محتوایی و ساختاری بهاریه سرایی در شعر نو کلاسیک عربی و فارسی می باشد به بررسی و پردازش بهاریه های این دوره و بیان وجوه اشتراک و افتراق آنها می پردازد . رساله متشکل از پنج فصل به ترتیب ذیل است :الف- فصل اول به بیان کلیات طرح از جمله : بیان مسئله ، هدفهای تحقیق ، مفاهیم پژوهش ، جامعه ی آماری و ..... می پردازد .ب- فصل دوم به مطالعات نظری ازجمله: انواع وصف ، تعریف و انواع بهاریه ، سیر تطور آن وپیشینه ی تحقیق اختصاص دارد. پ- فصل سوم مختص روش شناسی تحقیق بوده که در بر گیرنده ی روش پژوهش و روش تجزیه و تحلیل داده ها است . ت-فصل چهارم متشکل از سه گفتار می باشد که در آن به تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق و تطبیق بهاریه های نو کلاسیک عربی و فارسی پرداخته شده است.ج - و فصل پنجم به نتایج حاصله از تطبیق بهاریه ها و وجوه اشتراک و افتراق آنها اختصاص دارد . هدف از انجام این تحقیق تبیین وجوه هنری ، ادبی و مضامین فکری و اجتماعی و همچنین بررسی ویژگی های زبانی و ادبی ، محتوایی و فکری بهاریه های نو کلاسیک عربی و فارسی می باشد . روش پژوهش به صورت اسنادی بوده و تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل ساختار انجام شده است. بطور کلی مهمترین نتایج بدست آمده را می توان به این صورت بیان نمود که تنوع قالبهای بکار رفته در بهاریه های فارسی بیش از قالب های بهاریه های عربی می باشد و اشتراک آنها در این است که بهاریه های هر دو ادب علاوه بر وصف طبیعت و بهار به مسائل دیگری همچون آزادی و دفاع از میهن نیز پرداخته اند .