فخرالدین عراقی (610) یکی از معاصران ابن عربی و شاگرد فرزند خوانده ابن عربی (صدرالدین قونیوی) است که تحت تأثیر مبانی فکر و عرفان ابن عربی آثار منظوم و منثور متنوعی را پدید آورده است. ظهور ابن عربی در قرن هفتم (560) موجب شد طریقه ای بنیان گذاشته شود که عده زیادی از او تأثیر بپذیرند. بدون شناخت و احاطه بر رابطه ابن عربی و عراقی و بررسی دیدگاه های این دو عارف بزرگ قرن هفتم نمی توان آثار عراقی را به خوبی دریافت. یکی از آثار ارزشمند عراقی لمعات است. عراقی ضمن حضور در مجالس بحث و تفسیر فصوص الحکم ابن عربی، کتاب لمعات را که یکی از نغزترین و شیواترین کتب عرفانی است، تدوین کرد. با بررسی دیدگاه ابن عربی و عراقی می توان به مفاهیم آثار این عارف بزرگ به خوبی پی برد. پژوهش حاضر جستاری در اندیشه های عرفانی فخرالدین عراقی و بررسی مشرب عرفانی این عارف بزرگ است.

صور خیال ( تشبیه ، استعاره ، مجاز ، کنایه ) ابزاری است که شاعر، برای انتقال تصاویر ذهنی خود به دیگران از آن بهره می گیرد . میزان استفاده از این تصاویر – که زاییده ذهن شاعر است – و اینکه به کدام یک از این عناصر توجه بیشتری داشته بستگی به تجربیات شخصی ، محیط جغرافیایی ، اجتماعی ، سیاسی و ذوق و استعداد او دارد ؛ گاهی نیز عوامل بیرونی و وقایع سیاسی و تاریخی ( نظیر جنگ ) ، تأثیر غیر قابل انکاری بر این تصاویر می گذارد . هر یک از تصاویر ، بیانگر حالت یا صفتی است که زبان تصویری شاعر آن را می سازد ؛ شاعری که با طبیعت ارتباط و پیوند بیشتری داشته باشد در ارائه این تصویرها نیز از جلوه ها و مظاهر طبیعی الهام می گیرد و تصویرهای خیال انگیز شعرش محسوس تر و روشن تر است و به عکس ، آنکه ارتباط و پیوندی با طبیعت ندارد و بیشتر با جهان درون خویش در تعامل است ، عناصر سازنده شعر وی معنوی ، انتزاعی و پیچیده تر است . بدین سبب ، تحلیل و بررسی این صورت های خیال انگیز ، کلام ، هنر ، خلاقیت ، نوآوری و حتی جهان بینی شاعر را به ما می نمایاند . در این تحقیق پژوهنده سعی دارد آثار « قیصر امین پور » و « نصرالله مردانی » را که از شعرای برجسته معاصر به ویژه ادبیات انقلاب و شعر دفاع مقدس هستند، از جهت سیر تحول صور خیال بررسی کرده و تأثیر عوامل محیطی را در ادوار مختلف در شعر آنها تحلیل نماید : با توجه به اینکه « جنگ و دفاع مقدس » تأثیری غیر قابل انکار بر ادبیات معاصر – به ویژه شعر – گذاشت ، در این تحقیق محقق به بررسی تأثیر دفاع مقدس و جنگ – به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر بر شعر این دو شاعر – نیز می پردازد و در عین حال شواهدو نمونه های دریافت شده در آثار این دو شاعر را نقد و تحلیل می نماید . درپایان نیز پژوهنده سعی دارد تصاویر شعری این دو شاعر را از جنبه های مختلف با هم مقایسه نموده ، جایگاه شعر هر یک را در ادبیات معاصر شناسایی نماید .

چکیده:‏ ماهیّت فرا زمینی تجربه های عرفانی، عارف را دچار وجد و هیجان می کند؛ بنابراین عارفان برای تعلیم و بیان تجربیّات خود ‏ناگزیرند از زبان خاصّی استفاده کنند که آن را زبان عرفانی می نامند. زبان عرفانی، از دیدگاه های مختلف قابل بررسی است و ‏عناصر متعدّدی در شکل گیری آن نقش دارد. بلاغت از جمله عناصر موثر زبان عرفانی فارسی است.‏ موضوع علم معانی بررسی انواع جمله از جهت معانی ثانوی آن است. این علم، کلام را به خبر و انشاء تقسیم و میزان اثر ‏گذاری آن را بر مخاطبان تعیین می کند، از این رو به کمک قواعد و اصول آن می توان نقش و تأثیر انواع جمله را در انتقال ‏پیام، بررسی کرد.‏ این پژوهش بر آن است که نقش انشاء را در تعلیم اندیشه ها و بیان تجربیّات عرفانی، بررسی و تحلیل کند. آثار عین القضات ‏همدانی، از مهم ترین متون تعلیمی و عرفانی ادبیات فارسی است. جمله های انشایی و معانی ثانوی در این متون نقش مهمّی ‏دارد، از این رو آثار این عارف بزرگ، برای تحقیق در این باب برگزیده شد.‏

هدف این پژوهش آن است که نشان دهد مهمترین تصاویر غزلیات شمس مناسبات بینامتنی دارند . از آن جا که بینامتنیت امروزه اصطلاحی رایج در نظریه ادبی و زبان شناسی متن است ، قصد بر این است تصاویری که شامل تشبیه ، استعاره یا رمز است ، به عنوان یک متن در دل متن بزرگتری به نام غزل مورد مطالعه قرار گیرد . برای این منظور 50 غزل از غزلیات دیوان شمس برگزیده و همه تصاویر آن ها بررسی شد اما به دلیل گستردگی دامنه تصاویر ، تنها پربسامدترین آنها که در اندیشه مولانا هم اهمیت بیشتری دارند تحلیل گردید . بر این اساس ، این رساله در 10 فصل فراهم آمده است : فصل اول : « کلیات » است که به تعریف و تاریخچه بینامتنیت و اهمیت آن ، بررسی مفهوم تصویر و رابطه آن با بینامتنیت می پردازد و سپس متون مرتبط با غزلیات شمس و دلیل انتخاب آنها را مطرح می کند . در فصل دوم که « بینامتنهای خورشید » نام دارد ، تصویر خورشید ، تصویر کانونی است و دیگر خوشه های آن یعنی آفتاب حق ، آفتاب محمد ، نور ، سایه ، ذره ،حجره خورشید و حاجب خورشید بر اساس نظریه بینامتنیت تحلیل و بررسی شده است . فصل سوم بررسی دریا و تصاویر مرتبط با آن است که شامل دریای غیب ، دریای حق ، دریای عشق ، بحر آتش ، دریای جان، دریای احمد ، موج ، ماهی ، کشتی و آب می شود . در فصل چهارم حیوانات که شامل شیر و آهو ، اسب ، خر ، گرگ ، فیل و پشه ، مرغ ، باز ، بلبل ، طوطی و هما هستد تحلیل شده است . در فصل پنجم محور کار بر تصویر آتش قرار گرفته است . فصل ششم به عنوان « بینامتنهای رویشی » است و در برگیرنده ی تصاویر باغ، گل و گلستان ، گندم و گندم زار ، نخل و رطب است . در فصل هفتم یکی از پرکاربردترین تصاویر عرفانی یعنی شراب و زیر مجموعه های آن یعنی جام و ساقی بررسی شده است . فصل هشتم با عنوان « بینامتنهای شکار » شامل صید و صیاد ، دام و دانه ، تیر و کمان وتیغ بلاست . فصل نهم که « بینامتنهای درباری » نامیده شده و شامل تصاویر شاه ، پاسبان و بازی درباری گوی و چوگان است . در فصل دهم چهره حضرت یوسف ( ع ) به عنوان یک نماد در غزلیات شمس و دیگر متون عرفانی مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است .

از دیرباز کتب طبی و دارویی در میان مردم و به خصوص طبقه اشراف و بزرگان دارای ارزش و منزلت خاصی بوده است. در ایران دانشمندان وحکیمان مشهوری در زمینه طب به زبان فارسی، آثار ارزشمندی دارند. از آن جمله یکی کتاب طبی- دارویی«الابنیه عن حقایق الادویه» از موفق الدین ابومنصور علی هروی و دیگر «الاغراض الطبیه» سید اسماعیل جرجانی که به ترتیب در قرن چهارم و ششم به رشته تحریر درآمده است که در زمان ما، کتاب اول توسط منوچهر امیری و کتاب دوم با کوشش حسن تاج بخش به صورت فرهنگ تالیف شده است. از دیگر آثار در زمینه طب «تحفه حکیم مومن» است که در سده یازدهم و در دربار صفویان توسط محمد مومن تنکابنی، درباره داروها و ادویه و اغذیه مفرده و مرکبه به رشته تحریر درآمده است که به دلیل روانی و سادگی زبان مولف اهمیت بسیار دارد. از آن جا که تاکنون از این اثر، فرهنگی تدوین نشده است و وجود یک فرهنگ برای این کتاب بسیار سودمند خواهد بود، انگیزه ای شد تا موضوع این رساله «فرهنگ تعریفات پزشکی، دارویی تحفه حکیم مومن» قرار گیرد. این فرهنگ برگرفته از جانوران، سنگ ها و فلزات باب سوم کتاب تحفه است که با حفظ زبان مولف در سه فصل: داروها، واژه نامه و نمایه تنظیم شده است. کلید واژه ها: طب سنتی ، ادویه مفرده و مرکبه ، تحفه حکیم مومن ، فرهنگنامه ، دارو ، بیماری.

صور خیال جوهر اساسی شعر است. شاعر به مدد نیروی تخیل، تجربه های ذهنی و عینی خود را بیان می کند. به طوری که شعر به واسطه نیروی تخیل به کلامی هنری و دلنشین تبدیل می شود. شمس لنگرودی از جمله شاعران معاصری است که برای خیال انگیزی اشعارش به تزیین کلامش نمی پردازد بلکه هدف وی این است که برای مخاطب آنچه را که خود تصویر می کند عینی و ملموس سازد تا کلماتش واضح تر و شفاف تر به نظر برسد. بنابراین شمس لنگرودی با صور خیال قوی و محکم خود، چیزی ملموس و عینی در اختیار قوه تخیل خواننده قرار می دهد تا بتواند همان چیزی را که حس کرده، تصویر کند. پژوهش حاضر کوششی است برای بررسی و تحلیل یکی از متون معاصر ادبیات فارسی از دیدگاه صور خیال. این پژوهش شامل پنج فصل است. در فصل نخست، جمع بندی فشرده ای از شعر و عناصر سازنده آن (تصویر، زبان، عاطفه، اندیشه و تخیل)، تعاریف چهار عنصر اصلی بیانی( تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه) ارائه شده است. در دیگر فصل ها به تحلیل و بررسی ساختار، کاربرد و کارکرد این عناصر خیال پرداخته شده است و سعی شده با ذکر شرح و نقد بهترین نمونه های شعری، تصویری درست از تخیل شعری شمس لنگرودی ارائه شود. در پایان هر فصل نیز نمودارهایی از بسامد و میزان کاربرد انواع صور خیال ارائه و نتیجه گیری نهایی بیان شده است. متن مورد استفاده در این پژوهش، "مجموعه اشعار شمس لنگرودی" انتشارات نگاه سال 1387 است. با توجه به این که در زمینه شعر شمس لنگرودی، منبع درجه اول یافت نشد، به مقاله ها و پژوهش هایی که در زمینه شعر او صورت گرفته مراجعه شد. اما در مورد بحث اصلی صور خیال به منابع درجه اول اساتید برجسته اشاره شده است. این مجموعه بر اساس معیارهای نقد کهن و جدید مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. کلید واژه ها: صور خیال، تصویر، تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه

احوال عرفانی یکی از مباحث مهم عرفان و تصوف اسلامی به شمار می آید. سالک در سیر استکمالی خود باید درون را تزکیه و صافی کند تا آماده و شایست? دریافت احوال شود. علاوه بر جایگاه والایی که یقین در قرآن کریم دارد، عرفا نیز به عنوان یکی از احوال عرفانی اهمیت زیادی برای آن قائل شده اند و آن را اصل و ریش? تمام احوال عرفانی دانسته اند. بیشتر نویسندگان و شاعران به موضوع یقین توجه نشان داده و از ابعاد مختلف آن را تبین کرده اند بدین جهت این حال عرفانی در متون منثور و منظوم بازتاب گسترده ای داشته است. این مبحث در این متون بیشتر بر اساس سه رکن «ایمان»، «مشاهده» و «شک» استوار شده است. این رساله بر آن است که با مطالع? متون عرفانی تا پایان قرن ششم هجری، یقین را به عنوان آخرین حال عرفانی نقد و تحلیل کند و شیو? بازتاب آن را در متون نظم و نثر فارسی تبین سازد.

چکیده: حضرت موسی(ع)یکی از پیامبران اولوالعزم و از معدود پیامبرانی است که صاحب کتاب و شریعت بود. نام او بارها در قرآن کریم ذکر شده، و به عنوان یکی از بزرگترین پیامبران مبارز با ظلم و ستم، و مظهر گسترش توحید و یکتاپرستی معرفی شده است. داستان این پیامبر الهی در تورات بازتاب گسترده ای دارد و به صورت مشروح بیان شده است.اما انجیل مقدس به صورت مستقل به داستان حضرت موسی(ع)نپرداخته و تنها به منظور تبیین بهتر تعالیم دینی خود به بخش هایی از این داستان به صورت مختصر اشاره کرده است. در این رساله روایات قرآن کریم و عهدین از داستان حضرت موسی(ع) بررسی و مقایسه شده و نیز به چگونگی بازتاب آن در قصص الانبیاء پرداخته شده است. مفسران قرآن کریم در تفسیر آیات مربوط به داستان حضرت موسی(ع) دربار? علل برخی رخدادهای زندگی این پیامبر الهی دیدگاه هایی را مطرح کرده اند. البته گاه در روایات آن ها برخی منقولات قصص و تورات به چشم می خورد. در کتاب های عرفانی نیز داستان این پیامبر الهی همواره مورد توجه بوده است. این التفات عرفا به دو گونه است: از یک جهت برخی وقایع این داستان را صبغه عرفانی بخشیده اند و این گونه به بیان مسائل و تعلیمات عارفانه می پردازند. از سوی دیگر می کوشند تا با بهره گیری از قابلیت های زبان هم چون تشبیه، استعاره، رمز و نماد از عناصر و شخصیت های موجود در داستان، در جهت تعلیم مریدان استفاده کنند. در این رساله دیدگاه عرفا و مفسرین دربار? داستان حضرت موسی(ع) و زندگی پرفراز و نشیب او بررسی و با یکدیگر مقایسه شد و تفاوت دیدگاه آنها در ارائه و بیان این داستان تبیین گردید.

تحقیق حاضر بررسی مباحث سبک شناسی غزل معاصر فارسی با تمرکز بر روی غزل های هوشنگ ابتهاج، حسین منزوی، قیصر امین پور، محمد رضاشفیعی کدکنی و محمد علی بهمنی است. هر کدام از این شاعران در کنار طبع آزمایی در سرودن اشعار نیمایی به غزل تمایل و رغبتی وافر داشته اند. غزل با اینکه به عنوان قالب شعر کلاسیک مطرح شده بود و در سبک هندی به صورتی دیگر درآمد و در دوره بازگشت ادبی کمتر مورد توجه واقع شد؛ از عهد مشروطه به این سو محمل مناسبی برای بیان عاشقانه ها و تغزلات؛ و قالب مناسبی برای بیان مباحث اجتماعی و سیاسی نیز مورد توجه غزل-سرایان معاصر واقع شد. پس از بررسی عناصر مهم شکل دهنده شعر که عبارتند از زبان شعر, موسیقی شعر, صور خیال, عاطفه و اندیشه؛ در شعر هر کدام از این غزل سرایان مشخصات سبکی ، نوآوری ها و هنجارشکنی های شعرشان ذکرشده و این نتیجه حاصل شده که غزل معاصر با اینکه قالبی قدیمی است اما زبانش با زبان کوچه و بازار و محاوره و عامیانه ها در هم آمیخته شده است. غزل سرایان معاصر با رعایت مشخصه «گریز از سنت به سوی سنت» هم به مضامین و نوع زبان غزل و شعر کهن چشم داشته اند و هم با تکیه بر ذوق درونی خویش به نوآوری توجه داشته اند. در غزل امین پور مباحث شعر پایداری و شعر جنگ و دفاع مقدس مشهود است. این گونه سروده های شاعر سرشار از احساس و عاطفه جمعی و حتی فردی مردم میهن خویش است. مفهوم درد و رنج و اندوه در غزل های امین پور کاملا به چشم می خورد. غزل هوشنگ ابتهاج(سایه) نیز با الگوگیری از غزل حافظ و سبک عراقی دارای اسلوبی قدیمی است و در پاره ای از این غزل ها به مضامین سیاسی و انقلابی دهه 50 برمی خوریم هرچند که عشق ها و راز و نیازهای فردی شاعر در بیشتر غزلیاتش حضور دارد. غزل منزوی روایتگر تمام جنبه های عشق ملموس و زمینی است. این شاعر با توجه به اینکه ستاینده عشق بوده است در حوزه غزل های عاشقانه ی ایروتیکی_ جسمی سربلند بیرون آمده است. در غزل هایی از منزوی به مضامین اجتماعی میهنی و شهادت برمی خوریم. غزل های شفیعی کدکنی در نخستین سروده هایش تغزلی و عاشقانه بوده است که دفتر زمزمه های وی با پیروی از سبک هندی و ادب قدیم سخنی نو ندارد اما غزل های شفیعی در ادامه به اوج می رسد و مضامین سیاسی و اجتماعی با بیانی عاطفی و زبانی نمادین پرداخته می شود. طبیعت گرایی و باستان گرائی شفیعی در «هزاره دوم آهوی کوهی» مشخصه اصلی سبک این شاعرست. غزل های محمد علی بهمنی نیز با زبانی نو و تازه محمل حضور عاشقانه های این شاعر جنوبی شده است. در پایان باید گفت که غزل در دوران 13 سال پس از انقلاب اسلامی حاوی تعهدات اجتماعی و دینی شاعران است. غزل سرایان مذکور با احساس و عاطفه، جمعی و فردی, اشعاری را از خود به یادگار گذاشته اند که در صحیفه تاریخ ادبیات جاودان است.

چکیده خاقانی از بزرگ ترین شاعران قصیده سرای سده ششم هجری است. قصاید این شاعر بزرگ به سبب استعاره ها، مجاز ها، اصطلاحات و ترکیبات خاص، از دشوارترین قصاید ادب فارسی است. به همین دلیل بسیاری از صاحب نظران در صدد شرح آن برآمده اند. از آن جا که شرح همه دیوان نیازمند صرف وقت بسیار است، عمدتاً به شرح گزیده ای از این قصاید پرداخته اند. هر یک از این گزیده ها در جایگاه خود، راهگشا و ارزشمند است اما دشواری و تعقیدات فراوان، سبب اختلاف نظر شارحان شده است و هنوز ابهامات برخی از ابیات باقی مانده است. در این پژوهش شرح پنج گزیده قصاید خاقانی: 1- بزم دیرینه عروس(شرح پانزده قصیده از دیوان خاقانی) از دکتر معصومه معدن کن. 2- سراچه آوا و رنگ(خاقانی شناسی) از دکتر میر جلال الدین کزازی. 3- گزیده اشعار خاقانی از دکتر عباس ماهیار. 4- ارمغان صبح(برگزیده قصاید خاقانی شروانی) از دکتر نصرالله امامی.5- شاعر صبح (پژوهشی در شعر خاقانی شروانی از دکتر ضیاءالدین سجادی، مورد ارزیابی قرار گرفته است و کوشش شده است کاستی های آن نموده شود و ابهامات برطرف گردد. در این مجموعه شرح معصومه معدن کن از دیگر شروح کامل تر است و ابهامات و کاستی های کم تری در آن به چشم می خورد. کلید واژه ها: نقد، بررسی، خاقانی، معد ن کن، امامی، سجادی، کزازی، ماهیار.

بررسی برجسته ترین آثاری که به زبان فارسی در زمینه بلاغت(بیان و بدیع) تا دوره قاجاریه نوشته شده است، در جهت تبیین سیر تطوّرات مباحث بلاغی در ایران و سنجش میزان توانایی آن ها در تحلیل زیبایی شناختی شعر فارسی در دوره های مختلف سبکی، هدف این پایان نامه بوده است. روش تحقیق، روش کتابخانه ای است و بر بنیان شناسایی منابع، دسته بندی آن ها بر حسب میزان ارتباط با زمینه های مورد بحث، فیش برداری از آن ها، و تبویب و تدوین اطّلاعات و نتایج به دست آمده استوار است. پژوهش حاضر با بررسی پیشینه شعر و بلاغت در ایران پیش از اسلام آغاز می شود و پس از تحلیل آرا و اندیشه های مختلف در این باره و بازخوانی بلاغی چند اثر منظوم برجای مانده از آن روزگاران، بدین نتیجه می رسد که شعر فارسی در نخستین سده های رواج آن(سبک خراسانی)، ضمن تأثیر از بلاغت اسلامی، میراث دار مختصّات بلاغی شعر پیش از اسلام نیز هست. در ادامه، از آنجاییکه ویژگی های بلاغی، یکی از ملاک های تشخیص و تمایز سبک های مختلف شعر فارسی نسبت به یکدیگر است، کتاب های بلاغی فارسی در سه دوره، که تقریباً از نظر زمانی مطابق با دوره های سبکی شعر فارسی است، مورد بررسی قرار گرفته اند. توجّهی که در این پژوهش به ارایه نمایی از سیر تاریخی تألیفات بلاغی فارسی وجود داشته، باعث شده به حسب حال مولّفان این کتاب ها، انگیزه آن ها در تألیف، و ساختار آثار ایشان، یعنی اطّلاعات تاریخی و تذکره ای نیز پرداخته شود. تبیین تطوّرات مباحث بلاغی در کتاب های فارسی بلاغی و سنجش آنچه به صورت نظری در این آثار مطرح شده اند با شعر فارسی در دوره های مختلف، که به دنبال مطالب مذکور مورد توجّه بوده است، این نتیجه را در پی داشت که تحلیل زیبایی شناختی شعر فارسی بر مبنای کتاب های بلاغی سه ساحت مختلف دارد: دوره اوّل بلاغت فارسی که سده های پنجم تا هفتم هجری را در بر می گیرد، دوره تألیف ترجمان البلاغه، حدایق السّحر و المعجم است. این آثار با وجود صراحت لحن تقلید و تأثّر از بلاغت عربی، به دلیل خطوط مشترک میان شعر فارسی و شعر عرب در سده های نخست رواج آن ها، از عهده تحلیل زیبایی شناختی شعر سبک خراسانی برمی آیند. این دوره را می توان دوره سازگاری نامید. دوره دوّم بلاغت، که دوره واپس ماندگی نامیده شده است و سده های هفتم تا دهم هجــری را در بر می گیرد، دوره ای است که کتاب های بلاغی، به دلیل اتّکا به گفته ها و نوشته های پیشین و گسست از تحوّلات شعر در سبک عراقی و دوره انحطاط، از تحلیل زیبایی شنایی شعر روزگار خود عقب می مانند و جز آنکه بتوانند وجوه ادبیّت در آن اشعار را تا حدّ همان مباحث دست فرسود گذشته تفسیر کنند کاری نمی توانند کرد. تألیفات شاخص این دوره، معیار جمالی، حقایق الحدایق و بدایع الافکار است. رونویسی از کتاب های بلاغی نسل اوّل و برقرار نشدن گفتمانی با تحوّلات شعر فارسی در سده های یازدهم و دوازدهم هجری، و ناهمسانی محسوسی که میان وجوه زیبایی شناختی شعر سبک هندی با وجوه زیبایی شناختی سبک های پیشین به وجود آمد، باعث شد بلاغت فارسی، که جز به همان قاعده ها و قانون های دست فرسود گذشته مجهز نبود، نه تنها از عهده تحلیل زیبایی شناختی شعر سبک هندی برنیاید بلکه به دلیل هنجار گریزی های بلاغی ای که در اشعار این سبک بود، اساساً روبروی آن بایستد. این دوره را دوره ناسازگاری نامیده ام. تألیفات بلاغی این دوره این تمایز را نسبت به دوره های پیشین دارد که در دو جغرافیای فرهنگی نوشته شده اند: ایران عصر صفوی و هند دوره گورکانی. اهمّ این آثار عبارتند از: انوارالبلاغه، رساله بیان بدیع، غزلان الهند، و تحفه الهند.

شعر فارسی قرن چهارم هجری که به جرئت می توان آنرا رکن شعر فارسی به حساب آورد، آمیخته با حکمت و اندرز است تا جایی که می توان شعر این دوره را شعر حکمی و اندرزی و برخی از شاعران این عصر را حکیم نامید. ادبیات تعلیمی در همه ادوار شعر فارسی حضور داشته است تا بدانجا که این نوع ادبی در کنار سیطره ی ادبیات غنایی و حماسی نیز به نسبت قابل توجهی دیده می شود. اشعار شاعران این دوره که سرشار از معارف گوناگون از جمله حکمت و اندرز است، متاثر از کتابها و آموزه های دینی و اخلاقی قبل و بعد اسلام بوده و شاعران این دوره، چنین مقوله هایی را در آثار خود به خوبی پرورش داده اند و ارکان اساسی نکات اخلاقی جامعه ی بشری نظیر: یکتا پرستی، مرگ و معاد، نبوت، دعوت به فضایل اخلاقی، پرهیز از رذایل اخلاقی و عدالت را با زیبایی هر چه تمامتر به تصویر کشیده اند. در مجموع می توان حکمت عملی (تهذیب اخلاق، سیاست مدن: آیین کشورداری وتدبیر منزل) و حکمت نظری ای را که در سخن ابن مسکویه و به تبع آن در کلام خواجه نصیر طوسی بوده است، در شعر شاعرانی چون رودکی، کسایی، بوشکور بلخی و دقیقی طوسی بطور نسبی مشاهده نمود.

فروغ تابناک اندیشه های مولوی، نه تنها روزگار و سرزمین خویش را روشنایی بخشیده، بلکه ابعاد زمان و مکان را در نوردیده و از پس حصار قرون در کلام اندیشمندان و صاحبان حال بعد از او نیز تأثیر گذاشته است. یکی از این تأثیر پذیرفتگان، «جبران خلیل جبران» نویسنده و متفکر معاصر است که با وجود فاصله زمانی و تفاوت دین و سرزمین، همان نوای دردمندانه ای را سر می دهد که سینه شرحه شرحه از فراق نی مولانا را، به آتش کشیده بود. تأثیر پذیری چهره های علمی و ادبی از آثار و اندیشه های دیگران، موضوعی است که همواره توجه محققین را به خود جلب نموده است. مطالعه آثار و نوشته های جبران، نشان می دهد، او با منابع عرفان اسلامی به خصوص مثنوی معنوی، مأنوس بوده است.توجه به مضامینی چون :« نوای نی، عشق،مرگ جسم، بی تعلقی،انسان گرایی و تسامح و.. .که در آثار او نمود برجاسته ای دارد، تأثیر عمیق تفکر مولوی بر او را به نمایش می گذارد. سخنان جبران در کتاب معروفش« پیامبر » در بسیاری مواضع دقیقاً با اندیشه های مولوی در مثنوی برابری می کند. این تأثیر پذیری چنان عمیق و ظریف صورت گرفته که، جبران خلیل را «مولانای عرب ها» نامیده اند. نیلبکی که جبران در پیامبر از آن یاد می کند، همان نی است که مولانا، مثنوی را با آن آغاز می کند. همچنین حقایقی را که مولانا در داستان «پیر چنگی» درباره انسان و ارتباط او با ذات هستی بخش بیان می کند، در کتاب «پیامبر»به صورت رمزآمیز متجلی شده است. جبران در این اثر، خود را چنگی می داند که خداوند آن را می نوازد. آن چه در این پژوهش آمده است، بررسی بخشی از تفکرات مشترکی است که در آثار جبران خلیل و مثنوی مولوی دیده می شود و معمولاً در ادبیات تطبیقی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. در این نوع ادبیات، روابط و مناسبات ادبیات ملت ها و اقوام مختلف، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و از تأثیر و تأثر های فرهنگی و ادبی ملل مختلف، سخن به میان می آید. در پژوهش حاضر، هم نوایی این دو شخصیت ادبیات شرق و غرب، بررسی می شود تا نشان داده شود که تأثیر پذیری جبران خلیل جبران از مولوی، چگونه و به چه میزان بوده است.

توحید یکی از مباحث اساسی و کلیدی عرفان اسلامی تا پیش از قرن هفتم هجری است. بدون شک تبیین جایگاه این اصل مهم عرفانی در شناخت دیگر مبانی سیر و سلوک نیز کارگشا خواهد بود. مباحثی که در باب توحید در کلام عرفا مطرح می شود همیشه یکسان و یکدست نیست. عرفا در باب توحید سخن ها رانده، به ارائه تعاریف و طبقه بندی های مختلف همت گمارده اند. توحید در آراء عرفای سنت اول عرفانی غالباً غایت سیر و سلوک شناخته می شود و البته گاه اشاره به یکی از مراحل پیش از توحید از جمله عشق و فنا دارد. به منظور تبیین دقیق جایگاه توحید در سنت اول مباحث مورد نظر در هفت فصل طبقه بندی و تنظیم شد. فصل اول به بیان کلیات پژوهش و نیز بررسی جایگاه دو عنصر اساسی عرفان اسلامی یعنی قوه نظری و عملی اختصاص یافت. نحوه تعامل قوه نظری و عملی در این پژوهش ابزاری است که به یاری آن به تحلیل مبحث توحید پرداخته می شود. در فصل دوم دیدگاه های متکلمان اشعری، معتزلی و شیعی در باب توحید بررسی شد؛ البته مسلم است که بحث از مباحث کلامی مورد نظر فراتر از حد این رساله است و در این قسمت تنها به آرایی اشاره می شود که در بررسی و تحلیل مبحث توحید در عرفان اسلامی کارگشا خواهد بود. فصل سوم به تبیین ارتباط میان کلام و عرفان با توجه به مبحث توحید اختصاص یافت و تغییر و تحول برخی از اصول زیربنایی عرفان اسلامی از عرصه کلام تا عرفان بررسی شد. فصل چهارم مهم ترین فصل این رساله است که ماحصل کلام عرفا در باب تعاریف، مراتب و انواع، موانع و نشانه های توحید در این فصل بررسی گردید. در فصل پنجم ارتباط بین توحید و معرفت تبیین شد. فصل ششم نیز به بحث از بیان پذیری یا بیان ناپذیری توحید در کلام عرفا اختصاص یافت و در نهایت در فصل هفتم نحوه تعامل قوه نظری و عملی در مبحث توحید بررسی و تحلیل شد. واژگان کلیدی: توحید، قوه نظری، قوه عملی، فنا، وحدت شهود.

مطالعه و بررسی در سیر مباحث بلاغت نشان می دهد در منابعی نظیر صناعتین و البیان و التبیین، توجه به موضوع اقتضای حال از نخستین تعاریف نقل شده برای بلاغت و از اساسی ترین معیارهای بلاغت کلام و متکلم به شمار رفته است. در دوره های بعد نیز در تألیفات مربوط به حوزه بلاغت چه در آثاری که بر مبنای نقد و تحلیل شعر شاعران گوناگون تألیف شده نظیر الموازنه و الوساطه و چه آثاری که در پی اثبات دلایل اعجاز قرآن بوده، این موضوع کم و بیش مطرح شده است. همچنین این بحث در آثار متعددی که توسط بزرگانی چون ابن سنان و سکاکی در شرح و تفصیل آراء و اندیشه های بلاغی جرجانی تألیف شده مورد توجه قرار گرفته و نیز در سلسله آثاری که به صورت مطول و مختصر در تبیین مبانی نظری علوم بلاغی و در تکرار و تأیید کتب بلاغی متقدم تألیف شده بسط و توسعه یافته است. در برخی از تألیفات بلاغی دوران معاصر با الهام گرفتن از مباحث برخی نظریه های زبان شناسی چون کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان نکات سازنده و قابل تأملی در جهت تکمیل و رفع کاستی های موضوع اقتضای حال در علم معانی مطرح شده که زمینه را برای تبدیل این مبحث مهم بلاغی به یک نظریه زبانی فراهم ساخته است. اگرچه به نظر می رسد موضوع «اقتضای حال» و اهمیّت توجه به مقتضیات احوال در دوره های مختلف از محوری ترین مبانی مباحث بلاغی است؛ اما در هیچ یک از منابع متقدم و متأخر مبانی نظری آن به صورت مدون و دقیق تبیین نشده است. در بخش اول این پژوهش دیدگاه های متفکران، در دوره های متقدم و متأخر، درباره این موضوع بررسی و نقد شده است. سپس براساس مبحث اقتضای حال و با توجه به عوامل چهارگانه (متکلم (گوینده)، مخاطب، کلام، بافت موقعیتی) تشکیل دهنده یا موثر در شکل گیری کلام، الگویی برای تحلیل متون تدوین شده است. این الگو یا نظریه تبیین شده بر اساس اقتضای حال، دارای اصول و مبانی است که می توان با کاربست آن به تحلیل چگونگی زبان در یک کلام پرداخت و نحوه شکل گیری آن را بررسی کرد. در نهایت کارایی این طرح در بخش های گوناگون مثنوی راستی آزمایی شده است. در این بخش سعی شده است تأثیر موضوع اقتضای حال (بر مبنای اصول پیشنهادی در این پژوهش) در چگونگی دیباچه ها، پیش گفتارها و داستان های مثنوی بررسی شود و چرایی ویژگی های این بخش های گوناگون مثنوی بر اساس این الگو تببین شود. واژه های کلیدی: اقتضای حال، متکلم (گوینده)، مخاطب، کلام، بافت موقعیتی، مثنوی مولوی، دیباچه ها، پیش گفتارها، داستان ها.

عزیزبن محمد نسفی از عارفان بزرگ سد? هفتم هجری است که یکی از شخصیتهای تأثیرگذار و نوآور در سنت دوم عرفانی به شمار می رود. در آثار وی با نگاهی انتقادی و مبتکرانه موضوعات و مباحث گوناگون عرفانی تحلیل و تببین شده است. «مجموعه رسائل» نسفی از جمل? مهمترین آثار وی محسوب می شود که مشتمل بر بیست و دو رساله در موضوعات مختلف عرفانی است. بدان جهت که مجموعه رسائل نسفی در بین آثار وی از حیث سادگی، روانی و توانایی انتقال موضوعات عرفانی جایگاهی ویژه دارد، وجود متنی خالی از اشکال و منقح از این اثر بسیار مهم و ضروری است. هر چند این متن پیش از این یک بار به چاپ رسیده است اما با توجه به نسخ نویافته از آن و نیز بدخوانیها، گزینشهای نادرست و کاستیهایی که در تصحیح پیشین راه یافته، نیاز به تصحیح مجدد دارد. رسال? حاضر مجموعه رسائل عزیز نسفی را با شیو? علمی و بر اساس نسخ معتبر و نویافته تصحیح کرده است. در این تصحیح از دوازده نسخه استفاده شده و در مقدمه، اهمیت مجموعه رسائل نسفی تبیین و تشریح و نیز تصحیح پیشین از جهات گوناگون نقد شده است. احادیث، اشعار، اعلام، اصطلاحات و نکته های ادبی متن در تعلیقات شرح و تبیین شده است.

چکیده شهاب الدین عبد الله مروارید(متوفی922ه.ق)متخلص و ملقب به بیانی دبیر دربار تیموری و وزیر شاه اسماعیل صفوی است. وی با بسیاری از شاعران و بزرگان و سیاستمداران دور? خویش نشست و برخاست داشته است. او را آثار متعددی است از مشهورترین آنها منشآت است. منشآت شامل 164 نامه است که در موضوع های مختلف به رشت? تحریر در آمده است. از ویژگی های این اثر نثر برجست? آن است که در زمان مولف نیز مشهور و معروف بوده و به عنوان سرمشقی برای نویسندگی به کار می رفته است. بسیاری از معاصران بیانی نمونه ای از نامه های او را در آثار خود آورده اند از جمله صاحب حبیب السیر که به ذکر چند نامه پرداخته است. آشنایی بیانی با قرآن و حدیث و ادب عـربی و فارسی و احاط? او بر آثار پیشینیان سبب شده است که نثر منشآت از بسیاری از سستی های رایج در نثر دور? تیموری به دور ماند.بنابراین تحقیق و تدقیق در این اثر از ضروریات به نظر می رسد. کلید واژه ها: بیانی کرمانی، شهاب الدین عبد الله مروارید، مروارید کرمانی، منشآت، نثر دور? تیموری.

چکیده کشف الاسرار و عد? الابرار ابوالفضل رشیدالدین میبدی اثر گرانقدر سده ی ششم هجری از مهمترین و اولین تفاسیر عرفانی کهن پارسی است. که نویسنده ی آن در نگارش هر سه نوبت به متون تفسیری قبل از خود نظر داشته و هنرمندانه از آنها بهره برده است. در این تفسیر ذیل هر آیه در سه بخش که تحت عنوان نوبت آمده است به سه سبک آیه ترجمه و تفسیر شده است. میبدی در نوبت اول کشف الاسرار ترجمه ای تحت الفظی و معنای صریح آیات را با بهره گیری از واژگان سره فارسی ارائه کرده است. در نوبت دوم، به کمک زبان تفسیری که زبانی علمی، عادی وقابل درک است به نقل آیات و شأن نزول آنها، معنی لغات ریشه یابی اختلاف قرائت ها، مفهوم کلی آیه، اشعار عربی، احکام و اصطلاحات فقهی و به تحلیل جنبه های تاریخی و روایی و بیان اسرائیلیات پرداخته است. در این نوبت از سطح استنادی و استدلالی زبان عرفان بهره برده است. نوبت دوم جنبه ی اطلاع رسانی و ارتباطی دارد اما در نوبت سوم میبدی سعی کرده دریافت های عرفانی خود را که حاصل جریان سیر و سلوک است و از جنس مادی و این جهانی نیست با بیان رمزی، تمثیلی، استعاری و به کارگیری صورخیال و دیگر ظرفیتهای زبان در قالب محدود کلام به دیگران منتقل کند .و با نقل جملاتی از بزرگان اهل تصوف و همچنین استفاده از اشعار فارسی و عربی به تأویل و تفسیر عرفانی قران و مفاهیم دینی همت گماشته است. بنابراین نوبت سوم جنبه ادبی و هنری دارد. نگرش میبدی نسبت به موضوعات مختلف روی زبانش تأثیر گذاشته به عبارت بهتر وی مفاهیم ساده را با نثر تعلیمی و زبان عبارت و مطالب پیچیده را از دیدگاه عرفان نظری با نثری رمزآلود به زبان اشارت و موضوعات اصلی را از دیدگاه شریعت و طریقت با نثر علمی تفسیری بیان کرده است. بنابراین متن از لحاظ ساختار زبانی یکدست نیست. در این پژوهش نگارنده سعی دارد نوبت دوم(زبان تفسیری) و نوبت سوم(زبان عرفانی) کشف الاسرار میبدی را از لحاظ زبانی مورد مطالعه قرار دهد از این رو براساس تعریفی که در کتاب زبان عرفان از سطوح مختلف زبان عرفانی(سطح استدلالی، استنادی، محاکاتی، تناقضی) آمده است سطوح مختلف زبان تفسیری و زبان عرفانی میبدی را بررسی و تبیین کرده است. ??کلید واژگان:کشف الاسرار- ابوالفضل میبدی- زبان تفسیری- زبان عرفانی- متون تفسیری و عرفانی.

« فرح» از مباحث بسیار مهم در عرفان اسلامی و به ویژه عرفان خراسان است و در سیر و سلوک عارفان و نیل به مقصود نقش اساسی ایفا می کند. در منظومه تفکّر عرفانی، فرح به حق تعالی در سیر الی الله از اثر ارتقاءبخش و تعالی دهنده عظیمی برخوردار است و سالک را به دریافت حقایقی نائل می کند که با سالها عبادت و مجاهدت به دست نمی آید. رویکرد عرفا به موضوع فرح، نشأت گرفته از آیات الهی قرآن و روایات است. در منابع دینی، فرح پسندیده، توجه به مُنعم و سپاسگزاری از او و رضایت خداوند را در پی دارد اما فرح مذموم و برخاسته از انگیزه های شهوانی، موجب غفلت از مُنعم، سرمستی، غرور و ضلالت می شود. اهل معرفت نیز بر همین اساس، از دنیا و شادی های مذموم آن روی گردان شده و فرح به حق تعالی را بهترین مبنا برای شادمانی حقیقی و پایدار دانسته اند و آن را در اموری چون ایمان به خدا، قرب الی الله، عشق الهی، معرفت حق و شناخت نفس، رضا به مقدرّات الهی، طاعت خداوند و ذکر او متبلور دیده اند. در قرن سوم هجری، مکتب خراسان به جلوداری بایزید بسطامی، حول محور سکر شکل می گیرد و مبانی این مشرب عرفانی، به فرح و شادمانی در مناسبات عرفانی جایگاه ویژه ای می بخشد. به طور کلّی سیر تطوّر فرح، حرکت تدریجی از خوف و قبض و حزن به رجا و بسط و فرح را نشان می دهد و دیدگاه اخروی نسبت به فرح که بر اذهان زاهدان و صوفیان نخستین سایه افکنده بود وکمال شادی ها را در بهشت محقّق می دید، به تدریج رنگ می بازد و عارف، بهشت و فرح راستین را در همین دنیا و در محبّت و معرفت خداوند و دریافت های شهودی خود تجربه می کند. این رساله در پنج فصل تنظیم گردیده است. فصل اول، دربردارنده کلیات تحقیق است. به سبب تأثیر فراوان آیات قرآنی و روایات در رویکرد عارفان نسبت به فرح، فصل دوم را به بررسی جایگاه فرح در قرآن، روایات و تفاسیر اختصاص داده ایم. در فصل سوم تعریفی از فرح، اقسام، مراتب، جلوه ها و فواید آن در متون عرفانی ارائه داده و علل روی گردانی عرفا از شادی های دنیوی و تمهیداتی را که برای رهایی از فرح مذموم و ایجاد فرح ممدوح اندیشیده اند، بیان کرده ایم. در فصل چهارم، سیر تطوّر فرح در عرفان اسلامی از آغاز تا قرن هفتم را تبیین کرده و از دیدگاه های عارفان برجسته هر دوره که در روند تحوّلات فرح تأثیر گذار بوده اند نیز سخن گفته ایم. در فصل پنجم به عوامل ایجاد کننده فرح در عرفان اسلامی پرداخته ایم. این عوامل که اغلب جزو مبانی عرفان خراسان به شمار می آیند عبارتند از: رجا، بسط، انس، سماع، وجد، تجلّیات جمالی، سکر و فنا، توکّل، رضا، مرگ و حزن ممدوح.

ادبیات فارسی زمینه مناسبی برای بیان مضامین اخلاقی در قالب های مختلف بوده که یکی از این قالب ها، داستان های عاشقانه منظوم است که تجلی گاه ادبیات غنائی فارسی است. این رساله عهده دار بررسی و تحلیل مفاهیم اخلاقی در منظومه های عاشقانه ادبیات فارسی تا پایان قرن ششم هجری است (وامق و عذرای عنصری، ورقه و گلشاه عیوقی، ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون و هفت پیکر نظامی). برای تحلیل مفاهیم اخلاقی این منظومه ها، از «طرح تحلیل مفاهیم اخلاقی منظومه های عاشقانه» استفاده می شود. این طرح به سه سطح «متن»، «گزاره ها» و «واژگان» می پردازد و از سه ابزار «شخصیت پردازی»، «علوم بلاغی» و «بسامد واژگان» استفاده می کند. به طور کلی، ویژگی های اخلاق الهی و نبوی، ویژگی های اخلاقی شاعر، ویژگی های اخلاق پادشاهی و عملکردهای اخلاقی شخصیت های داستانی تحلیل می شود و به یاری یافته های قسمت های مذکور، به تحلیل زبان اخلاقی هر منظومه و مقایسه منظومه های عاشقانه پرداخته می شود. تأثیرات متقابل اخلاق و عشق بر یکدیگر بر اساس منظومه ها و بررسی صحت و سقم حدیث منسوب به پیامبر (حدیث عشق: مَنْ عَشقَ فَکَتَمَ وَ عَفَّ فَمَاتَ فَهُوَ شَهیدٌ) از دیگر مباحث این رساله است.

مدح و ستایش یکی از شاخه های مهم ادبیات غنایی است که از دیرباز مورد توجه سخن¬پردازان بوده است و شاید بتوان آن را نخستین موضوع رسمی شعر فارسی محسوب کرد. اولین نمونه¬های این موضوع شعری از قرن چهارم به دست ما رسیده است و پس از آن امرای سامانی و غزنوی با حمایت خود از شاعران آن راگسترش داده اند اما قرن ششم دوران اوج این موضوع است؛ هرچند افول آن نیز در همین قرن رخ داد. از آنجا که مطالعات و تحقیقات انجام شده در این زمینه تا پایان قرن پنجم هجری بوده و از طرف دیگر نگاه به این مضمون از دیدگاه نقد اخلاقی بوده است، ضرورت بررسی این مضمون در قرن ششم و نگاه ادبی به آن احساس می شد. در این پژوهش ابتدا به صورت خلاصه مباحثی پیرامون انواع ادبی به ویژه ادب غنایی و زیر شاخه های آن مطرح شده و به طور مفصل به مدح و ستایش و کارکردهای آن در شعر فارسی پرداخته شده است. سپس در بخش ساختاری، قالب های شعری مدایح، موسیقی بیرونی و کناری این نوع شعر مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش محتوایی، مدایح به سه دسته مدایح درباری، خودستایی و مدایح مذهبی تقسیم شده و در فصول جداگانه¬ای بخش¬ها و زیر مجموعه¬های هر یک به تفصیل بررسی شده است. با توجه به بررسی¬های انجام شده قصیده با 23/63 % پرکاربردترین قالب شعری و بحر رمل با 45/23 % پر بسامدترین وزن عروضی این دوره است. شاعران 42/16 % از قافیه¬های خود را از میان کلماتی انتخاب کرده¬اند که حرف روی آن¬ها « ان» است. ردیف فعلی بیش از سایر انواع دیگر ردیف در دیوان های شعری دیده می شود. بارزترین نکته در مورد مدایح درباری این است که شاعران از آن به عنوان مجالی برای ترسیم آرمانشهر خویش استفاده کرده¬اند. علاوه بر اینکه در مدایح درباری، 94/16% از مضامین، به جود و بخشش اختصاص دارد که بیشترین بسامد در میان صفات ممدوح محسوب می¬شود. 56/48 % مفاخرات، در مورد هنر سخنوری و 77/69% از مدایح مذهبی در نعت پیامبر اکرم(ص) است.

تذکره انیس¬الاحباء به وسیله شخصی هندو به نام موهن لعل (لال) متخلص به انیس به نگارش درآمده است. موهن از شاعران سده 12.ق/18م در هند است.او در این تذکره بیشتر درباره خود و پدرش (تولارام) اشاره کرده است اما اطلاعات چندانی درباره زندگی وی به دست نمی¬دهد. دیباچه این اثر به عباراتی مصنوع اختصاص داده شده است که حاوی شکسته¬نفسی، اظهار فروتنی و تعارفات ادیبانه است در این پژوهش ابتدا مختصری درباره تذکره و تذکره نویسی و سپس به معرفی تذکره موهن، اهمیت و ویژگی¬های زبانی و سبکی آن پرداخته می¬شود. تذکره انیس¬الاحباء به طور خاص، مشتمل بر احوال "میرزا محمد فاخر مکین" و استادش و شاگردان او در دو باب است. باب اول در احوال 33 شاعر مسلمان و باب دوم درباره 6 شاعر هندو است. سبک انشای مولف در این تذکره، مصنوع و متکلّف است.از این تذکره دو نسخه در کتابخانه مجلس شورای اسلامی تهران و مرکز احیای میراث اسلامی قم موجود است که برای تصحیح مورد استفاده قرار گرفت .با توجه به ویژگیهای برتر نسخه خطی مجلس نسخه اساس قرار گرفت و نسخه دیگر که ظاهرا از روی نسخه مجلس رونویسی شده است به عنوان نسخه بدل انتخاب شد.در مقدمه به مشخصات شاعر و بررسی نسخ خطی به طور کامل اشاره گردیده است.

درقرآن کریم ،ازبرخی پیامبران با عنوان "اولوالعزم"(احقاف، 35)یاد شده است. پیامبران اولوالعزم؛پیامبرانی که صاحب کتاب و شریعت هستند واز دیگر پیامبران الهی برترند، ودرقرآن کریم شأن ومقامی بس والا دارند. نوح، ابراهیم ، موسی، عیسی(ع) ومحمّد (ص)که نام آنها بارها درقرآن کریم یاد شده است وخداوند متعال، آنهارا با زیبنده ترین اوصاف مدح وستایش کرده است . دراین رساله ابتدا روایات قرآن کریم وعهدین از داستان پیامبران اولوالعزم ، بررسی و مقایسه شده است . داستان این پیامبران الهی، درتورات ، بازتاب گسترده ای داشته وبه صورت مشروح بیان شده است.اما انجیل مقدس به صورت مستقل به داستان این پیامبران نپرداخته وتنها به منظور تبیین بهترتعالیم دینی خود به بخش هایی ازداستان زندگی پیامبران اولوالعزم به صورت مختصر، اشاره کرده است. سپس چگونگی بازتاب داستان پیامبران در"النوبه الثانیه"تفسیرکشف الاسراروعده الابرارمیبدی آورده شده است. رشیدالدین میبدی، تفسیر آیات مربوط به داستان زندگی پیامبران اولوالعزم را به صورت مشروح بیان نموده وعلاوه برذکر علل برخی رخدادهای زندگی پیامبران ، به شرح جزئیات نیز ،پرداخته است.البته چگونگی بازتاب داستان پیامبران اولوالعزم درقصص الانبیاء نیز،آورده شده واز نظرات تفسیرالمیزان به عنوان تفسیرمعتبرشیعه استفاده شده است. در" النوبه الثالثه" نیز، داستان این پیامبران الهی مورد توجّه صاحب کشف الاسراروعده الابراربوده،ولی به گزینش برخی وقایع که صبغه عرفانی داشته ، پرداخته است وهمه وقایع زندگی پیامبران اولوالعزم رابا توجه حجم عظیم تفسیر کشف الاسرار، تأویل نکرده است. دراین رساله، دیدگاه میبدی در"النوبه الثانیه"درجایگاه یک مفسّروهمچنین در"النوبه الثالثه "درجایگاه یک عارف، با یکدیگر مقایسه شده است و تفاوت دیدگاه این دانشمند قرن ششم درارائه داستان مهم ترین چهره های قرآنی یعنی؛ زندگی پیامبران اولوالعزم،تبیین شده است. اگرچه درنوبه الثانیه ، میبدی پیامبران اولوالعزم را تنها به عنوان یک پیامبرالهی معرفی کرده است؛امادر نوبه الثالثه ،پس ازطرح مفاهیم بلندعرفانی، عملکرد پیامبران خدارادرآزمون های مختلف تحلیل وآنها را به عنوان الگویی ، برای سالکان طریقت معرفی کرده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.