چکیده پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا، به بررسی میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان پرداخته است. هدف پژوهش، بررسی میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده پایان نامه های مندرج در «پایگاه چکیده پایان نامه های ایران» با توصیفگرهای اختصاص یافته توسط نمایه سازان به این پایان نامه ها بود. جامعه پژوهش، شامل کلیه رکوردهای موجود در این پایگاه از سال 1368 تا پایان سال 1385 در چهار حوزه موضوعی علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و کشاورزی بود. از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. اطلاعات از طریق سیاهه وارسی و با نمونه ای شامل 400 چکیده (از هر حوزه موضوعی 100 چکیده) جمع آوری شد. نتایج نشان داد که بین تعداد گروه های کلیدواژه ای چکیده پایان نامه ها و میزان همخوانی آن-ها با توصیفگرهای نمایه سازان رابطه معناداری وجود داشت. هم چنین رابطه معناداری بین تعداد کلیدواژه های چکیده و تعداد توصیفگرهای اختصاص یافته توسط نمایه سازان وجود داشت. از دیگر یافته های پژوهش این بود که تفاوت معناداری بین میزان همخوانی کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان در حوزه های موضوعی مختلف وجود داشت. بین میزان همخوانی (کامل و نسبی و کامل و نسبی ) کلیدواژه های چکیده با توصیفگرهای نمایه سازان در دوره های زمانی مختلف نیز تفاوت معناداری وجود داشت و به دلایلی چون دقت بیش تر پژوهشگران در نگارش چکیده ها و بار اطلاعاتی افزون تر چکیده ها، با گذشت زمان میزان وابستگی به کلیدواژه های چکیده افزایش یافته بود. بین میزان بازیابی با استفاده از کلیدواژه های (دارای همخوانی نسبی) چکیده و میزان بازیابی با توصیفگرهای (دارای همخوانی نسبی) نمایه سازان تفاوت معناداری وجود داشت. بازیابی بیش تر از طریق توصیفگرها در مقایسه با کلیدواژه های چکیده، اثر بخشی طرح هایی را نشان داد که به منظور افزایش ارتباط بین توصیفگرهای هم موضوع در این پایگاه شکل گرفته بود. بین میانگین کلیدواژه های چکیده در حوزه های مورد بررسی تفاوت معناداری وجود داشت. 95/51 درصد توصیفگرهای نمایه سازان را کلیدواژه های چکیده تشکیل می داد. توصیفگرهای تک واژه (با 74/49 درصد) و ترکیب واژه (با 26/50 درصد) تقریباً به گونه ای مساوی در جامعه توزیع شده بودند. تعداد توصیفگرهای مفرد (2/93 درصد) در مقایسه با توصیفگرهای جمع به کار رفته در پایگاه یاد شده بسیار بیش تر بود. به طور کلی، 20/2 درصد انسجام بین نمایه سازان و متخصصان موضوعی وجود داشت و میزان انسجام در حوزه علوم انسانی (4/30 درصد) بیش از سایر حوزه های مورد بررسی بود. این نتیجه نمایانگر آن بود که در پژوهشگاه برای بهبود نمایه سازی مدارک در حوزه های موضوعی مختلف باید افزون بر کتابداران از متخصصان موضوعی هر حوزه کمک گرفته شود.

مرجع الکترونیک یکی از خدمات نوین کتابخانه ها می باشد. که همراه با پیشرفته های فناوری به وجود آمده است و از آنجا که دانشجویان بیشتر با تحقیق و پژوهش سر و کار دارند و مرجع الکترونیک می تواند این کار را تسهیل بخشد، لذا مطالعه و بررسی میزان آشنایی و استفاده از این خدمت نوین در بین جامعه دانشجویان ضروری به نظر می رسد. بدین منظور پرسشنامه ای پژوهشگر ساخته، در بین 235 نفر نمونه از 556 دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی کرمان شامل (84 نفر) د مقطع کارشناسی ارشد، (34 نفر) در مقطع دکتری تخصصی، (19 نفر) در مقطع ام پی اچ و (98 نفر) در مقطع رزیدنت توزیع گردید. ننایج حاکی از آن بود که 2/72 درصد، خدمات مرجع الکترونیک را به شکل سنتی ترجیح داده و از بین انواع خدمات مرجع الکترونیک، پست الکترونیک (8/65 درصد) بیشترین استفاده را داشته است و بیشترین کاربرد مرجع الکترونیک به منظور اهداف پژوهشی (4/30 درصد) بوده و مهمترین دلیل استفاده از خدمات مرجع الکترونیک، سرعت و عدم محدودیت زمانی و مکانی آن (3/40 درصد) ذکر شده است و 8/46 درصد از پاسخ دهندگان، عدم آشنایی با خدمات مرجع الکترونیک را به عنوان مهمترین دلیل برای عدم استفاده از خدمات مرجع الکترونیک ذکر کرده اند. و استفاده از خدمات مرجع الکترونیک در بین زنان و مردان و همین طور سال ورود تفاوت معنی داری نداشت. اما بر حسب مقطع تحصیلی تفاوت معنی داری مشاهده شد، طوری که در مقطع کارشناسی ارشد به طور معنی داری استفاده از خدمات مرجع الکترونیک بالاتر بود. از آنجا که میزان استفاده از این نوع خدمات بالا نبود، پیشنهاد می شود کتابخانه های تمهیداتی برای آموزش ببندیشند.

به موازات رشد دانش و افزایش منابع دانش و تغییرات به وجود آمده در کتابخانه ها و در پی آن ظهور و گسترش مدیریت دانش، کارکردهای کتابخانه نیز دچار تغییر شده اند. از جمله تغییراتی که مدیریت دانش در کارکردهـای کتابخانه ایجاد کرده است تغییـر در بخش سازماندهـی منابع کتابخـانه می باشد، لذا پژوهش حاضر کاربردی و از نوع پیمایشی و با هدف تعیین کاربرد مدیریت دانش در توسعه خدمات مربوط به سازماندهی منابع چاپی و الکترونیـکی از دیدگاه مسوولان کتابـخانه های مرکزی دانشـگاه های دولتی ایران در سال 1390 می باشد. جامعه آماری این پژوهش را مسوولان کتابخانه های مرکزی دانشگاه-های جامع وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت که حداقل 20 سال از زمان تأسیس آن گذشته باشد، تشکیـل می دهد. ابزارگردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته می باشد. پرسشنامه های پژوهش به 65 کتابخانه ارسال گردید و در نهایت 56 پرسشـنامه تکمیـل شده دریافت و مورد تجزیه و تحلیـل قرار گرفت. یافته های پژوهــش نشان داد که از نظـر مسـوولان کتابخانه های مرکزی دانشگاه های جامع وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت وضعیت بکارگیری مدیریت دانش در بخش سازماندهی کتابخانه در مراحل اولیه می باشد بنابراین باید به کامل کردن چرخه مدیریت دانش در کتابخانه ها بیشتر توجه داشت تا پیـاده سازی مدیریت دانـش در بخش های مختلف کتابخانه بتواند مراحل بالاتری را طی کند. همچنین از دیدگاه مدیران مهمترین ابزار برای پیاده سازی مدیریت دانش در بخش سازماندهی کتابخانه پایگاه های کتابشناختی می باشند. نتایج حاکی از آن است که مسوولان کتابخانه های مرکزی آنچنانکه باید به ضرورت فراگیری مهارت های مدیریت دانش در سازماندهی منابع پی نبرده اند. از دید مسوولان کتابخانه ها، مدیریت دانش در سازماندهی منابع الکترونیکی ضرورت بیشتری داشته و نیاز به سازماندهی این منابع در کتابخانه ها در کنار سازماندهی منابع چاپی در اولویت کار کتابخانه احساس می شود. مسوولان کتابخانه ها آشنایی بیشتری با دانش صریح دارند بنابراین نیاز به آشنایی و توجه بیشتر به دانش ضمنی در سازماندهی منابع کتابخانه ها بیشتر دیده می شود. با توجه به نتایج لازم است برنامه هایی به منظور آشنایی بیشتر کتابداران با مدیریت دانش تدارک دیده شود.

چکیده ندارد.

مفاهیم و واژگان علمی وابسته به نظریه ای هستند که واژگان در آن بروز می کنند، بنابراین ممکن است معنای یک واژه در حوزه های مختلف علم متفاوت باشد. این مطالعه بر آن است که به بررسی وضعیت تبعیت یا عدم تبعیت سرعنوان های موضوعی فارسی از واژه ها و عبارات موضوعی متون کتابداری واطلاع رسانی بر اساس رویکرد تحلیل حوزه ای بپردازد. برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شد. جامعه آماری شامل دو بخش است: 1) کتاب ها و مقالات مجلات منتشر شده در زمینه کتابداری و اطلاع رسانی که طی سال های 85-81 به زبان فارسی در ایران منتشر شده اند و 2) ابزارهای کنترل واژگان کتابداری و اطلاع رسانی: سرعنوان موضوعی فارسی (ویرایش سوم)، سرعنوان موضوعی کنگره، سرعنوان موضوعی سیرز و چکیده نامه کتابداری و اطلاع رسانی (لیزا). از 392 کتاب و 782 مقاله، 99 عنوان کتاب و 197 مقاله (در مجموع 296 متن) بعنوان حجم نمونه بررسی انتخاب شد. از طرف دیگر، سرعنوان های مرتبط با حوزه کتابداری و اطلاع رسانی از سرعنوان موضوعی فارسی و سرعنوان های موضوعی کنگره و سیرز استخراج شدند. فهرست توصیفگرهای لیزا نیز تهیه گردید. بدین ترتیب مفاهیم برگرفته از سرعنوان موضوعی فارسی با مفاهیم متون و دیگر ابزارهای مورد بررسی، مطابقت داده شدند. طبق یافته ها، از 296 متن مورد بررسی، 1730 واژه استخراج شد. 948 واژه به کتاب ها و 782 واژه به مقالات اختصاص داشت. بین تعداد مقالات مورد بررسی و تعداد واژه ها رابطه معنی داری وجود داشت (0/000=p)، درحالی که این رابطه برای کتاب ها معنی دار نبود(0/69=p)پس از ادغام واژگان دارای یک مفهوم، 873 مفهوم-واژه بدست آمد. طبقه مفهومی منابع اطلاعاتی در متون مورد بررسی بیش از سایر طبقات مفهومی مورد توجه قرار گرفته بود، شبکه مفهومی حاکم بر کتاب ها با شبکه مفهومی مقالات تفاوت معنی داری داشت (2^p=0/000 ,81/84=x). مفاهیمی همچون هوش مصنوعی، سازمان ها و انجمن ها، علوم اطلاعات و اطلاع رسانی، ذخیره و بازیابی اطلاعات، دانش و مدیریت دانش، مدیریت رکوردها، ارتباطات از راه دور، وب، اطلاعات پزشکی و مدیریت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در مقالات بیش از کتاب ها مورد توجه بوده اند. صرفا" 10/65 درصد از مفهوم–واژگان متون مورد بررسی در بین مفاهیم مرتبط با کتابداری و اطلاع رسانی سرعنوان موضوعی فارسی و 29/32 درصد از آن ها در کل سرعنوان موضوعی فارسی وجود داشتند. براین اساس تفاوت معنی داری بین شبکه های مفهومی سرعنوان موضوعی فارسی و متون مورد بررسی مشاهده شد (0/000=p). شبکه مفهومی سرعنوان موضوعی فارسی بطور معنی داری با شبکه مفهومی سرعنوان موضوعی کنگره، سرعنوان موضوعی سیرز و لیزا متفاوت بود. بنابراین، با توجه به اینکه حوزه های مختلف علمی پارادایم ها، رویکردها و واژگان خاص خود را دارند و از آنجا که سرعنوان موضوعی فارسی با انتشارات حوزه مورد بررسی همگام نبوده است، لازم است ابزارهای ذخیره و بازیابی اطلاعات از جمله سرعنوان موضوعی فارسی با استفاده از رویکرد تحلیل حوزه ای مورد تجدیدنظر و بازنگری قرار بگیرند.

پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی، وضعیت استفاده از شبکه اینترنت توسط اعضاء هیات علمی دانشگاههای علوم پزشکی ایران، تهران و شهید بهشتی را بررسی می نماید. از بین 2761 عضو هیات علمی سه دانشگاه مذکور، 365 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای - تصادفی بعنوان نمونه پژوهش تعیین گردیدند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردیده است . حدود 84 درصد از افراد نمونه، پرسشنامه ها را تکمیل و عودت دادند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون مجذور x2 و t-student و به کمک نرم افزار spss انجام شده است . یافته های پژوهش نشان می دهد که حدود 1/5 (20/7 درصد) از افراد نمونه از شبکه اینترنت استفاده می نمایند که 79/6 درصد از آنها بدون واسطه با شبکه کار می کنند. درصد استفاده کنندگان از شبکه رابطه معنی داری وجود ندارد (x20/36). همچنین بیشترین درصد استفاده کنندگان (27/8 درصد) سابقه کاری کمتر از 5 سال دارند. بر طبق آزمون t، میانگین سابقه کار در دو گروه اختلاف معنی داری ندارد (t1/35). استادان بیش از سایر گروههای رتبه های علمی از اینترنت استفاده می نمایند (28/6 درصد). در این پژوهش بین وضعیت استفاده و رتبه علمی رابطه ای مشاهده نشده است ، بدین ترتیب فرضیه پژوهش تایید نمی گردد. در ضمن، صرفا 22/6 درصد از افراد به این شبکه دسترسی دارند و دسترسی از عوامل موثر بر استفاده می باشد (x23/42). دانشگاه محل خدمت 29/8 درصد از افراد مورد بررسی برای اعضاء هیات علمی خود دسترسی را فراهم ساخته است و 23/4 درصد نیز از طریق مرکز تحقیقات ریاضیات و فیزیک نظری به اینترنت دسترسی پیدا کرده اند. بیش از نیمی از افراد (58/7 درصد) در حد متوسط با شبکه آشنا هستند و 49/6 درصد از آنها با استفاده از کمک دوستان و همکاران خود نحوه کار با شبکه را آموخته اند. از بین خدمات متنوع اینترنت ، پست الکترونیکی (93 درصد) و پس از آن وب (75/6 درصد) بیش از سایر خدمات در دسترس قرار دارند، همچنین این دو سرویس اینترنت به ترتیب (91/5 درصد) و (72/3 درصد) بیشتر از دیگر خدمات شبکه مذکور مورد استفاده قرار می گیرند. درصد بالایی (45/4 درصد) از افرادی که به پست الکترونیکی دسترسی دارند مدت 12-23 ماه از دسترسی آنها می گذرد در حالی که اکثر کسانی که وب را در دسترس دارند کمتر از 6 ماه از دسترسی آنها می گذرد. همچنین 57/1 درصد از پست الکترونیکی و 33/3 درصد نیز از وب هر روز استفاده می کنند و بطور کلی، حدود 73 درصد از استفاده کنندگان در هر بار استفاده بین 30 تا 60 دقیقه وقت صرف می نمایند. استفاده کنندگان از شبکه اینترنت بیشتر برای کارهای پژوهشی (88/2 درصد) و سپس برقراری ارتباط با همکاران خود در خارج از کشور (66/7 درصد) استفاده می نمایند و حدود 55 درصد از آنها با استفاده از اینترنت در حد متوسط به هدف خود دست پیدا کرده اند، همچنین نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در هر دو گروه استفاده کننده و غیر استفاده کننده کتابخانه ها (حدود 93 درصد) و کنفرانسها (80/4 درصد) بیش از سایر مجراهای اطلاعاتی برای روزآمد نگهداشتن اطلاعات بکار می روند. از نظر افراد مورد پژوهش مهمترین عامل موثر بر عدم استفاده، عدم دسترسی (66 درصد) و اشکال در خط مخابرات و ارتباطات (42/5 درصد) می باشد در پایان پیشنهاداتی چون برگزاری کارگاه ها و کلاسهای آموزشی در جهت ارتقاء سطح آگاهی اعضاء هیات علمی نسبت به اینترنت ، فراهم نمودن دسترسی و امکان استفاده با هزینه مقرون به صرفه و ارتقاء سطح کیفی خطوط ارائه گردیده است .